TNU Journal of Science and Technology
230(01): 267 - 272
http://jst.tnu.edu.vn 267 Email: jst@tnu.edu.vn
THE IMPACT OF HLA TYPE I AND ANTI-HLA ANTIBODIES
IN KIDNEY TRANSPLANT PATIENTS
Nguyen Van Huong1*, Nguyen Duy Thang2, Nguyen Van Son2, Nguyen Ngoc Hieu3, Vu Thi Thom4
1Nguyen Tat Thanh University, 2Hue Central Hospital
3University of Medicine and Pharmacy at Ho Chi Minh City, 4Can Tho Central General Hospital
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received:
07/8/2024
HLA type I plays an important role in the transplantation process - the best
treatment method for patients with end-stage renal failure. The purpose of
this study was to evaluate the correlation between HLA type I
polymorphism and transplant by PCR-SSP test and to determine the impact
of anti-HLA antibodies on the rejection process by flow cytometry in kidney
transplant patients in the Central and Southern regions of Vietnam. From
the study results, it was found that patients indicated for kidney
transplantation were mainly concentrated in the age group of 30 - 50, in
which the age group of 40 - 50 accounted for the highest rate of 30% (p
<0.05). The rate of male patients indicated for transplantation was higher
than that of female patients (male: 76%, female: 24%, p <0.05). In the age
group (40-50 years), patients with a history of organ resection (gallbladder,
colon polyps, spleen, appendix) accounted for 6% (p<0.05), kidney stones
(4%, p<0.05), diabetes (2%, p<0.05), hypertension and gout (4%, p<0.05).
In particular, patients also carried anti-HLA antibodies with a high PRA %
for type I of 58% including Antibodies: A*2, A*24, A*68, A*69, B*45. The
alleles HLA-A*23, HLA-A*29, HLA-B*46 and HLA-B*51 appeared in
patients indicated for kidney transplantation.
Revised:
17/11/2024
Published:
18/11/2024
KEYWORDS
Alleles
Organ Transplantation
HLA Type I
PCR-SSP
Transplant rejection
ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA HLA TYP I VÀ KHÁNG THỂ KHÁNG HLA
TRÊN BỆNH NHÂN GHÉP THẬN
Nguyễn Vân Hương1*, Nguyễn Duy Thăng2, Nguyễn Văn Sơn2, Nguyễn Ngọc Hiếu3, Vũ Thị Thơm4
1Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, 2Bệnh viện Trung ương Huế
3Trường Đại học Y Dược TP.HCM, 4Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ
TÓM TẮT
Ngày nhận bài:
07/8/2024
HLA typ I đóng vai trò quan trọng trong quá trình cấy ghép - phương
thức điều trị tốt nhất ở bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối. Mục đích của
nghiên cứu này là đánh giá tương quan giữa tính đa hình của HLA typ
I và quá trình thải ghép bằng xét nghiệm PCR-SSP và xác định kháng
thể kháng HLA tác động đến quá trình thải ghép bằng xét nghiệm tế
bào dòng chảy ở bệnh nhân ghép thận ở khu vực miền Trung và miền
Nam Việt Nam. Từ kết quả nghiên cứu nhận thấy bệnh nhân được chỉ
định cấy ghép thận chủ yếu tập trung ở độ tuổi 30 - 50, trong đó độ tuổi
40 – 50 chiếm tỷ lệ cao nhất 30% (p <0,05). Tỷ lệ bệnh nhân nam được
chỉ định cấy ghép cao hơn so với ở nữ (nam: 76%, nữ: 24%, p <0,05).
Ở nhóm tuổi 40 – 50, bệnh nhân có tiền sử phẫu thuật cắt bỏ tạng (túi
mật, polyp đại tràng, lách, ruột thừa) chiếm tỷ lệ 6% (p<0,05), sỏi thận
(4%, p<0,05), đái tháo đường (2%, p<0,05), tăng huyết áp và gout (4%,
p<0,05). Đặc biệt, các bệnh nhân còn mang kháng thể kháng HLA với
% PRA cho typ I đạt giá trị cao 58% gồm Antibody: A*2, A*24, A*68,
A*69, B*45. Các alen HLA-A*23, HLA-A*29, HLA-B*46 và HLA-
B*51 xuất hiện bệnh nhân được chỉ định ghép thận.
Ngày hoàn thiện:
17/11/2024
Ngày đăng:
18/11/2024
DOI: https://doi.org/10.34238/tnu-jst.10886
* Corresponding author. Email: huongnv@ntt.edu.vn
TNU Journal of Science and Technology
230(01): 267 - 272
http://jst.tnu.edu.vn 268 Email: jst@tnu.edu.vn
1. Giới thiệu
Ghép thận là phương pháp điều trị được lựa chọn cho bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối [1].
Khi hệ thống miễn dịch của người nhận diện thận ghép là vật thể lạ sẽ xuất hiện hiện tượng thải
ghép dưới tác động trực tiếp của kháng nguyên bạch cầu ở người – HLA - một thách thức lớn đối
với liệu pháp cấy ghép [2].
Trong lâm sàng, nhu cầu cần chuyển – ghép thận rất lớn. Nhưng việc cấy ghép thành công cần rất
nhiều xét nghiệm trước và sau khi ghép cùng sự theo dõi của các chuyên gia [3]. Để lựa chọn người
ghép phù hợp nhất, tùy vào mức độ phức tạp của cơ quan ghép sẽ có nhiều mức đánh giá khác nhau
[4]. Đối với ghép thận hoặc các cơ quan tương đương, có 2 tiêu chí quan trọng cần đạt là: cùng nhóm
máu và typ HLA [5]. Bệnh nhân ung thư đáp ứng với liệu pháp miễn dịch cũng phụ thuộc vào typ
HLA, đặc biệt HLA typ I đáp ứng tốt hơn [6]. Trong cấy ghép đồng loài, HLA dùng để đối chiếu, so
sánh giữa người hiến và người nhận. Nếu HLA của 2 người giống nhau ở mức độ nhất định, có thể
sử dụng tế bào gốc hoặc tạng lấy từ người hiến để ghép điều trị cho người bệnh [7].
Trong ghép tạng nói chung và ghép thận nói riêng, sự hòa hợp miễn dịch là rất quan trọng, được
coi là tiêu chuẩn bắt buộc và quyết định đến sự thành công của ca ghép [8]. Để đánh giá sự hòa
hợp về mặt miễn dịch, xét nghiệm định typ HLA và xét nghiệm tế bào dòng chảy là xét nghiệm cơ
bản nhất trong tuyển chọn cặp ghép cho và nhận. Trong nghiên cứu này, chúng tôi khảo sát tác
động của tính đa hình HLA typ I bằng xét nghiệm PCR-SSP và xác định kháng thể kháng HLA tác
động đến quá trình thải ghép bằng xét nghiệm tế bào dòng chảy tại khu vực miền Nam và miền
Trung Việt Nam.
2. Phương pháp nghiên cứu
2.1. Bệnh nhân
Nghiên cứu được thực hiện trên hồ sơ kết quả xét nghiệm của 50 bệnh nhân được chỉ định ghép
thận tại Bệnh viện Trung ương Huế và Trung ương Cần Thơ. Nhóm đối chứng sử dụng 50 người của
tác giả Nguyễn Văn Sơn nghiên cứu về HLA ở bệnh nhân suy thận tại Bệnh viện Trung ương Huế
năm 2018 [9]. Nghiên cứu được thông qua hội đồng Y đức của bệnh viện, sự đồng ý của tất cả đối
tượng tham gia nghiên cứu và được hỗ trợ kinh phí từ Bệnh viện và Đại học Nguyễn Tất Thành.
2.2. Định typ HLA I bằng kỹ thuật PCR-SSP [10]
Tách DNA tinh khiết từ tế bào máu ngoại vi: Phối trộn hỗn hợp gồm 200µl mẫu máu toàn phần
với 20µl proteinase K và 200µl buffer AL ủ trong 10 phút ở 56C, sau đó bổ sung 200µl ethanol
tuyệt đối. Mẫu thu được làm sạch 2 lần bằng wash buffer 1, wash buffer 2 và được ủ với 200µl
buffer AE ở nhiệt độ phòng trong 1 phút. Sau khi thu mẫu, bảo quản ở -20C rồi tiến hành kiểm
tra nồng độ và tinh sạch của DNA sau tách chiết.
Định typ HLA I: Cho iTaq DNA Polymerase cho vào tube Master Buffer vortex. Cho hỗn hợp
vào giếng 1A làm giếng chứng. Giếng mẫu (1H) chứa nước cất vô trùng mẫu DNA, Master Buffer
và iTaq DNA Polymerase. Thêm 200µl DNA cho vào tube Master Buffer có iTaq DNA Polymerase
(tube đã hút 10µl), vortex trộn đều mẫu. Các giếng còn lại được cho mẫu vào và dùng PCR Cover
Membranes đậy Trays lại và cho chạy chương trình luân nhiệt HLA-SSP và bảo quản trong máy ở
4C. Mẫu được chạy điện di, đọc bằng máy Dolphin – View và sử dụng phần mềm TBG SSPal
Ver 2.5 để diễn giải kết quả.
2.3. Xét nghiệm phát hiện kháng thể kháng HLA [11]
Xét nghiệm được thực hiện bằng cách rửa sạch giếng mẫu bằng nước khử ion vô trùng. Bổ sung
vào mỗi giếng 5μl hạt bead được phủ kháng nguyên tương ứng, ủ với 20μl huyết thanh bệnh nhân
trong 30 phút ở 20oC đến 25oC. Các hạt được rửa ba lần bằng 40µl dung dịch đệm rửa, ly tâm ở
9000 vòng trong 2 phút, sau đó ủ trong 30 phút với 100μl Fc γ fragment specific (1:100). Rửa mẫu
ba lần với 1ml dung dịch đệm rửa và xử lý với 0,5ml dung dịch cố định. Thêm 50µl dung dịch
TNU Journal of Science and Technology
230(01): 267 - 272
http://jst.tnu.edu.vn 269 Email: jst@tnu.edu.vn
huỳnh quang SA-PE 1X vào mỗi giếng, ủ 30 phút, sau đó bổ sung 150µl wash buffer và chạy mẫu
phân tích trên máy đếm tế bào dòng chảy Navios - Beckman Coulter – Mỹ.
2.4. Phân tích thống kê
Các kết quả thu được được mã hóa và lưu trữ bằng phần mềm Excel 365 và phân tích thống kê
bằng phần mềm SPSS với khoảng tin cậy (CI) 95% và mức so sánh có ý nghĩa thống kê với p<
0,05 ở kiểm định χ2-test.
3. Kết quả và bàn luận
3.1. Mối tương quan giữa độ tuổi và giới tính của bệnh nhân ghép thận
Cấy ghép thận là phương pháp điều trị tối ưu bệnh suy thận giúp tăng tỷ lệ sống sót. Xu hưởng
trẻ hoá ở các bệnh nhân ghép tạng tăng dần, trong đó ghép thận chiếm số ca lớn nhất là 6.094 ca.
Trong nghiên cứu này, chúng tôi khảo sát độ tuổi và giới tính của 50 bệnh nhân suy thận mạn đang
nhập viện tại bệnh viện và kết quả thu được ở Bảng 1.
Bảng 1. Độ tuổi và giới tính của bệnh nhân được chỉ định ghép thận
Tuổi
Tổng số bệnh nhân
Bệnh nhân nam
Bệnh nhân nữ
Số lượng
Tỷ lệ (%)
Số lượng
Tỷ lệ (%)
Số lượng
Tỷ lệ (%)
≤ 20
3
6
2
4
1
2
20 – 30
8
16
5
10
3
6
30 – 40
14
28
9
18
5
10
40 – 50
15
30
15
30
0
0
50 – 60
8
16
6
12
2
4
>60
2
4
1
2
1
2
Tỷ lệ bệnh nhân được chỉ định cấy ghép thận chủ yếu tập trung ở độ tuổi 30 - 50, trong đó độ
tuổi 40 – 50 chiếm tỷ lệ cao nhất 30% (p <0,05). Tỷ lệ bệnh nhân nam được chỉ định cấy ghép cao
hơn so với ở nữ (nam: 76%, nữ: 24%, p <0,05). Trong đó, bệnh nhân nữ trong độ tuổi 30-40 được
chỉ định nhiều nhất (10%) và ở nam giới trong độ tuổi 40-50 chiếm tỷ lệ 30%.
Faruk Ozkul và cộng sự nhận thấy 88,3% bệnh nhân được chỉ định ghép thận trong độ tuổi 18
– 59 và 11,7% bệnh nhân ≥ 60 tuổi, trong đó 70% là nam và 30% là nữ [12] và đối với bệnh nhân
được ghép thận có độ tuổi 26-50 có tỷ lệ nam giới chiếm 63% với tỷ lệ sống sót trên 79% [13]. Từ
đó cho thấy, tùy thuộc vào chủng tộc, khu vực và điều kiẹn sinh sống mà độ tuổi suy thận và được
chỉ định ghép thận sẽ khác nhau, đay cũng là mọt điểm cần lưu ý về dịch tễ.
3.2. Tác động của tiền sử mắc bệnh và quá trình chạy thận nhân tạo
Lọc máu hay chạy thận là phương pháp điều trị thay thế chức năng thận khi thận không còn khả
năng thực hiện chức năng giúp kéo dài sự sống. Các bệnh nhân được chỉ định ghép thận đều được
chạy thận nhân tạo trên 24 tháng sau khi mắc bệnh cầu thận mạn tính hoặc mãn tính.
Dựa vào kết quả bảng 2 nhận thấy, ở nhóm tuổi 40-50, bệnh nhân có tiền sử phẫu thuật cắt bỏ
tạng (túi mật, polyp đại tràng, lách, ruột thừa) chiếm tỷ lệ 6% (p<0,05), sỏi thận (4%, p<0,05), đái
tháo đường (2%, p<0,05), tăng huyết áp và gout (4%, p<0,05). Đáng chú ý, ở tất cả các nhóm tuổi
đều có bệnh nhân đã thực hiện phẫu thuật cắt bỏ tạng với nhóm tuổi 30-60, chiếm tỷ lệ 14%
(p<0,05).
Ghép thận đồng loài có thể cải thiện nhiều vấn đề liên quan đến bệnh cầu thận và chạy thận
nhân tạo, duy trì khả năng sống sót (4-18 năm) và nâng cao chất lượng cuộc sống. Với tỷ lệ sống
sót của bệnh nhân >65 tuổi sau ghép thận lần lượt là khoảng 80–90%, 80–90% và 70–80% sau 1,
3 và 5 năm [14]. Đồng thời, tình trạng tăng huyết áp, tiểu đường xuất hiện ở bệnh nhân sỏi thận
(29,51%; 9,87%, P < 0,001) cao hơn so với nhóm đối chứng (14,43%; 3,36%, P < 0,001) [15]. Vì
vậy, suy giảm chức năng thận ngày càng tăng là một thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng
dưới tác động của bệnh tiểu đường, gout và tăng huyết áp, một đặc điểm cần theo dõi trong phác
đồ điều trị.
TNU Journal of Science and Technology
230(01): 267 - 272
http://jst.tnu.edu.vn 270 Email: jst@tnu.edu.vn
Bảng 2. Tiền sử mắc bệnh của bệnh nhân được chỉ định ghép thận
Tuổi
Phẫu thuật cắt bỏ
tạng
Sỏi thận
Đái tháo đường
Tăng huyết áp, gout
Số lượng
Tỷ lệ (%)
Số
lượng
Tỷ lệ
(%)
Số
lượng
Tỷ lệ
(%)
Số
lượng
Tỷ lệ
(%)
≤ 20
1
2
0
0
0
0
0
0
20 – 30
1
2
0
0
0
0
0
0
30 – 40
2
4
0
0
0
0
1
2
40 – 50
3
6
2
4
1
2
2
4
50 – 60
2
4
2
4
1
2
2
4
>60
1
2
1
2
0
0
1
2
3.3. Tn sut xut hiẹ
n của cc alen HLA typ I trên bệnh nhân được chỉ định ghép thận
Tác động không tương thích của HLA typ I giữa người cho và người nhận kéo dài thời gian
điều trị và giảm tỷ lệ sống sót của bệnh nhân. Tần suất xuất hiện của HLA typ I cao sẽ dẫn đến tình
trạng đào thải mô ghép [16]. Vì vậy, cần đánh giá sự tương hợp của mô ghép thông qua phân tích
thống kê tần suất xuất hiện và tính đa hình của HLA typ I trên 50 bệnh nhân, kết quả được mô tả ở
Bảng 3.
Bảng 3. Phân bố của alen HLA typ I trên bệnh nhân được chỉ định ghép thận và nhóm chứng
HLA typ I
Bệnh nhân
Nhóm chứng
P – value
OR (95% CI)
Số lượng
Tỷ lệ (%)
Số lượng
Tỷ lệ (%)
HLA-A*23
18
36
15
30
0,015
0,142 (0,018–1,347)
HLA-A*29
3
6
11
22
0,017
0,647 (0,304–2,472)
HLA-B*46
2
4
12
24
0,03
0,273 (0,026–2,213)
HLA-B*51
27
5
12
24
0,023
0,281 (0,108–2,028)
Kết quả phan tích tần suất xuất hiẹn của HLA typ I trong nghien cứu, cho thấy xuất hiện các
alen HLA-A*23, HLA-A*29, HLA-B*46 và HLA-B*51 ở bệnh nhân được chỉ định ghép thận,
trong đó, HLA-A*23 và HLA-B*51 chiếm tỷ lệ cao lần lượt là 36%, p<0,015, OR (95% CI) =
0,142 (0,018–1,347) và 54%, p<0,023, OR (95% CI) = 0,281 (0,108–2,028). Ở nhóm người khoẻ
mạnh, alen HLA-A*23 có tần số xuất hiện cao nhất 30%, p<0,015, OR (95% CI) = 0,142 (0,018–
1,347), alen HLA-B*46 và HLA-A*29 có tần số xuất hiện là 24%, p= 0,03, OR (95% CI) = 0,273
(0,026–2,213) và 24%, p= 0,017, OR (95% CI) = 0,647 (0,304–2,472) và tần số xuất hiện thấp nhất
ở alen HLA-A*29 là 22%, p = 0,017, OR (95% CI) = 0,647 (0,304–2,472). Bên cạnh đó, bốn alen
đều có mối tương quan đến bẹnh nhân suy thận mạn giai đoạn 3 và 4 ở khu vực miền Trung.
Tần suất xuất hiện của HLA-B*51 là 25,92% ở bệnh nhân ghép thận và 25,22% ở nhóm đối
chứng [17]. Trong số những người nhận ghép thận có HLA-B*51 (n = 72), 38,89% bị thải ghép và
61,11% không bị thải ghép. Về độ hoà hợp HLA ở bệnh nhận cho và nhận cùng huyết thống, nhận
thấy alen có tần suất phân bố ở bệnh nhân hiến – nhận gồm HLA-A*29 (7,9%, p = 0,683), HLA-
B*46 (8,6%, p = 0,853) [18]. Do đó, các bằng chứng về lâm sàng chứng minh cơ chế đào thải mô
với mối tương quan của các alen đa hình của HLA là rất quan trọng trong việc phát triển các liệu
pháp điều trị mới hỗ trợ quá trình chống thải ghép tạng.
3.4. Tác động của khng thể khng HLA đến khả năng đào thải sau cy ghép trên bệnh nhân
được chỉ định ghép thận
Trong sàng lọc trước ghép thận, bên cạnh xác định mức độ hòa hợp về kiểu gen HLA, cần nhận
diện các kháng thể kháng HLA trong cơ thể người nhận gây nên các phản ứng sau cấy ghép, sau
mang thai hoặc sau truyền máu [19]. Mức độ biểu hiện của kháng thể kháng HLA có trong huyết
thanh được đo bằng chỉ số PRA - Percent Reactive Antibody.
Từ bảng 4 cho thấy, nhóm tuổi 40-50 có số lượng bệnh nhân chứa kháng thể kháng HLA cao
nhất với % PRA cho typ I đạt giá trị cao (58%, p<0,05) gồm Antibody: A*2, A*24, A*68, A*69,
TNU Journal of Science and Technology
230(01): 267 - 272
http://jst.tnu.edu.vn 271 Email: jst@tnu.edu.vn
B*45. Đáng chú ý với 1 trường hợp trong độ tuổi 30-40 có %PRA = 60%, p<0,05 và 1 ca bệnh có
độ tuổi 50-60 có % PRA thấp nhất 7,95%. Tần suất xuất hiện của kháng thể kháng HLA:A*2,
HLA:A*24, B*42, B*45 cao hơn các loại kháng kháng thể khác ở nhóm tuổi 40-60. Đáng chú ý,
ở nhóm tuổi <30 và >60 chưa thấy xuất hiện các kháng kháng thể đang khảo sát.
Bảng 4. Phân bố của kháng thể kháng HLA ở các nhóm tuổi
Tuổi
Tổng số bệnh nhân
Kháng thể kháng HLA
%PRA
Số
lượng
Tỷ lệ (%)
Số
lượng
Phân loại
30 – 40
14
28
1
Antibody: A2, A68, A69, A24
60%
40 – 50
15
30
5
Antibody: A23, A24, A80, B37
24%
Antibody: A2, A24, A68, A69, B45
Typ I: 58%
Antibody: DQ5, DR16
17%
Antibody: B55, B56, B42, B82
Typ I: 23%
Antibody: B46
Typ I: 32%
50 – 60
8
16
1
Antibody: A31; A80, B42; B50; B55; B61; B75
7,95%
Dựa vào hoạt tính của chất đánh dấu huỳnh quang nhận diện khả năng phản ứng của tế bào T và
B, do kháng thể kháng HLA typ I liên kết với cả tế bào T và B và kháng thể kháng HLA typ II thường
chỉ liên kết với tế bào B. Tỷ lệ thải ghép do kháng kháng thể là 9,1% với 1 ca ghép thất bại và tử
vong do xuất hiện kháng kháng thể sau 3 tháng cấy ghép [20]. Chỉ số PRA càng cao thì khả năng
xuất hiện phản ứng thải ghép càng lớn, tuy nhiên, chỉ số thay đổi theo thời gian, tùy tình trạng của
bệnh, lịch sử truyền máu, thời gian thai kỳ. Từ đó cho thấy rằng, phản ứng của kháng kháng thể trong
ghép thận ở người nhận có sẵn ở người nhận, có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình đào thải.
4. Kết luận
Các bệnh nhân mang kháng thể kháng HLA cao nhất với % PRA cho typ I đạt giá trị cao 58%
gồm Antibody: A*2, A*24, A*68, A*69, B*45. Các alen HLA-A*23, HLA-A*29, HLA-B*46 và
HLA-B*51 ở bệnh nhân được chỉ định ghép thận, trong đó, HLA-A*23 và HLA-B*51 chiếm tỷ lệ
cao lần lượt là 36%, p<0,015, OR (95% CI) = 0,142 (0,018–1,347) và 54%, p<0,023, OR (95% CI)
= 0,281 (0,108–2,028).
TÀI LIỆU THAM KHẢO/ REFERENCES
[1] S. Abramyan et al., Kidney Transplantation, Treasure Island (FL): StatPearls, 2023.
[2] M. M. Ahmed et al., “Kidney Transplantation: The Challenge of Human Leukocyte Antigen and Its
Therapeutic Strategies,” Journal of Immunology Research, vol. 2018, no. 1, pp. 1-18, 2018.
[3] S. C. Palme et al., “Interventions for preventing bone disease in kidney transplant recipients,” Cochrane
Database Syst Rev., vol. 2019, no. 10, 2019, doi: 10.1002/14651858.CD005015.pub4.
[4] C.-M. Chen et al., “The Difficulties and Needs of Organ Transplant Recipients during Postoperative Care
at Home: A Systematic Review,” Int J Environ Res Public Health, vol. 17, no. 16, 2020, Art. no. 5798.
[5] M. Á. Frutos et al., “Recommendations for living donor kidney transplantation,” Nefrología (English
Edition), vol. 42, Supplement 2, pp. 5-132, 2022.
[6] A. Ladányi et al., “HLA Class I Downregulation in Progressing Metastases of Melanoma Patients Treated
With Ipilimumab,” Pathol Oncol Res., vol. 28, 2022, Art. no. 1610297.
[7] K. Balassa et al., “Haematopoietic stem cell transplants: principles and indications,” British Journal of
Hospital Medicine, vol. 80, no. 1, 2018, doi: h10.12968/hmed.2019.80.1.33.
[8] M. M. Althaf et al., “Human leukocyte antigen typing and crossmatch: A comprehensive review,” World
J Transplant, vol. 7, no. 6, pp. 339-348, 2017.
[9] V. S. Nguyen, "Research on HLA genotype using PCR - SSP technique and ABO blood group system in
kidney transplant patients at Hue Central Hospital," Master's thesis, University of Science - Hue
University, 2018.
[10] V. H. Nguyen, N. D. Thang, T. T. H. Phan, V. S. Nguyen, T. M. T. Ngo, K. T. Nguyen, T. N. Y. Nguyen,
and N. H. Nguyen, "Human leukocyte antigens class i (hla-i) polymorphism on chronic kidney patients,"
Vietnam Journal of Biotechnology, vol. 2, pp. 361-366, 2021.