Đồ án tốt nghiệp: Hiện chỉnh bản đồ địa hình tỷ lệ 1:25.000 bằng ảnh vệ tinh SPOT-5

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

môc lôc

lêi nãi ®Çu

¬ng 1 - B¶n ®å ®Þa h×nh vµ c¸c ph

Ch ®Þa h×nh

¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh

1.1. Kh¸i niÖm vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh 1.2. C¬ së to¸n häc cña b¶n ®å ®Þa h×nh 1.3. Néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh 1.4. §é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®Þa h×nh 1.5. C¸c ph 1.6. C«ng t¸c hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh Ch ¬ng 2 - T b¶n ®å ®Þa h×nh

îng tù nhiªn

liÖu ¶nh viÔn th¸m

Tµi liÖu tham kh¶o

¬ng ph¸p hiÖN chØnh b¶n ®å 4 ................................................................................................ 4 ............................................... 6 ...................................... 9 .............................................. 15 ...................................... 16 ....................... 19 .................................. liÖu viÔn th¸m vµ kh¶ n¨ng øng dông trong hiÖN chØnh ................................................................................. 28 28 ........................................ 2.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ viÔn th¸m 32 .................. 2.2. §Æc tÝnh ph¶n x¹ phæ cña c¸c ®èi t 40 .................................................. 2.3. Mét sè lo¹i vÖ tinh viÔn th¸m 45 ..................................... 2.4. §Æc ®iÓm cña t ng kü thuËt vµ kh¶ n¨ng cung cÊp th«ng tin cña ¶nh 2.5. §Æc tr 47 vÖ tinh SPOT- 5 ................................................................................ ¬ng 3 - Quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖN chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng Ch 54 .............................................................................. ¶nh vÖ tinh SPOT-5 3.1. S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng ¶nh vÖ 54 ...................................................................................... tinh SPOT- 5 íc cña quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n 3.2. DiÔn gi¶i c¸c b ®å theo ph 60 ¬ng ph¸p sè ...................................................................... KÕt luËn

Lêi nãi ®Çu

C«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng ¶nh hµng

kh«ng ®· vµ ®ang trë thµnh c«ng nghÖ truyÒn thèng ë ViÖt Nam

còng nh trªn nhiÒu quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi. Tõ tríc ®Õn nay chóng

ta sö dông ¶nh hµng kh«ng lµm nguån t liÖu chÝnh vµ ¶nh hµng

kh«ng ®· ®¸p øng ®îc yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c thµnh lËp b¶n ®å.

Nhng víi ®ßi hái cña thùc tÕ hiÖn nay th× sö dông ¶nh hµng kh«ng

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 1 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

cho môc ®Ých thµnh lËp hoÆc hiÖn chØnh b¶n ®å ®· cã nhiÒu h¹n

chÕ do tÝnh thêi sù cña ¶nh.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa

häc c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ khoa häc vò trô th× viÖc øng dông c«ng

nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng ¶nh vÖ tinh ngµy cµng

réng r·i vµ ®· ph¸t huy ®îc nh÷ng hiÖu qu¶ rÊt lín trong viÖc lµm míi

néi dung b¶n ®å.

Tuy nhiªn, lÜnh vùc hiÖn chØnh b¶n ®å trong thùc tiÔn s¶n xuÊt

vÉn cßn nhiÒu víng m¾c nh vÊn ®Ò ®a d¹ng cña tµi liÖu b¶n ®å gèc

hiÖn cã, vÊn ®Ò vÒ viÖc lùa chän quy tr×nh c«ng nghÖ nµo ®Ó ¸p

dông cho phï hîp víi con ngêi, m¸y mãc trang bÞ, phÇn mÒm...Thùc tÕ

c¸c s¶n phÈm hiÖn chØnh b¶n ®å ®· ®îc ®a vµo sö dông, song sè l-

îng cha nhiÒu, cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. V×

vËy ®ßi hái ph¶i ®a ra mét quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®Ó hiÖn

chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh trong thêi gian ng¾n nhÊt nhng vÉn ®¶m

b¶o ®îc tÝnh kinh tÕ - kü thuËt. §Ó gi¶i quyÕt tÝnh cÊp thiÕt ®ã em

®· tham gia nghiªn cøu ®Ò tµi: “HiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh tû

lÖ 1:25.000 b»ng ¶nh vÖ tinh SPOT-5”.

Néi dung chÝnh cña ®Ò tµi nµy ®îc tr×nh bµy trong bèn ch¬ng:

Ch¬ng 1: B¶n ®å ®Þa h×nh vµ c¸c ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh b¶n

®å ®Þa h×nh

Ch¬ng 2: T liÖu viÔn th¸m vµ kh¶ n¨ng øng dông trong c«ng t¸c

hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh

Ch¬ng 3: Quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh tû

lÖ 1:25.000 b»ng ¶nh vÖ tinh SPOT-5

Ch¬ng 4: KÕt qu¶ thùc nghiÖm sö dông ¶nh vÖ tinh SPOT-5 ®Ó

hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1: 25.000

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 2 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Trong thêi gian lµm ®å ¸n tèt nghiÖp víi sù híng dÉn tËn t×nh

cña thÇy gi¸o TS. TrÇn Xu©n Trêng cïng sù gióp ®ì cña c¸c thÇy, c«

gi¸o khoa Tr¾c ®Þa, bé m«n §o ¶nh vµ ViÔn th¸m, c¸c anh chÞ c¸n bé

trong Côc b¶n ®å- Bé Tæng Tham Mu vµ cïng víi sù nç lùc cña b¶n

th©n, em ®· hoµn thµnh cuèn ®å ¸n nµy.

MÆc dï ®· cè g¾ng rÊt nhiÒu nhng do kiÕn thøc chuyªn m«n

cßn h¹n chÕ, thêi gian nghiªn cøu ®Ò tµi cã h¹n nªn trong ®å ¸n kh«ng

tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù chØ b¶o cña c¸c

thÇy c« gi¸o, c¸c anh chÞ c¸n bé kü thuËt vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó

®å ¸n cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !

Hµ Néi, th¸ng 3 n¨m

2012

Sinh viªn thùc hiÖn

NguyÔn Nguyªn

Anh

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 3 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Ch¬ng 1 - B¶n ®å ®Þa h×nh vµ c¸c ph¬ng ph¸p hiÖN

chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh

1.1. Kh¸i niÖm vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh

1.1.1 Kh¸i niÖm

B¶n ®å ®Þa h×nh (B§§H) lµ h×nh ¶nh thu nhá ®îc kh¸i qu¸t ho¸

mét phÇn hay toµn bé bÒ mÆt tr¸i ®Êt lªn mÆt ph¼ng theo mét phÐp

chiÕu nhÊt ®Þnh (phÐp chiÕu ®ång gãc, phÐp chiÕu ®ång diÖn

tÝch, phÐp chiÕu ®ång kho¶ng c¸ch...) trong mét hÖ thèng to¹ ®é, ®é

cao biÓu thÞ b»ng hÖ thèng kÝ hiÖu ph¶n ¸nh sù ph©n bè, tr¹ng th¸i

vµ c¸c mèi quan hÖ t¬ng quan nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña

®Þa lý tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi víi ®é chÝnh x¸c vµ møc ®é chi tiÕt

phï hîp víi tû lÖ b¶n ®å cÇn thµnh lËp. Nã ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè néi

dung c¬ b¶n nh thuû hÖ, ®iÓm d©n c, m¹ng líi giao th«ng, d¸ng ®Êt,

líp phñ thùc vËt, thæ nhìng vµ ranh giíi hµnh chÝnh.

HiÖn nay B§§H ®îc lu tr÷ vµ thµnh lËp víi hai d¹ng c¬ b¶n ®ã lµ

B§§H trªn giÊy vµ B§§H gèc d¹ng sè:

+ B§§H trªn giÊy lµ b¶n ®å truyÒn thèng, c¸c th«ng tin ®îc

thÓ hiÖn vµ lu tr÷ toµn bé trªn giÊy dùa trªn hÖ thèng c¸c ký hiÖu vµ

ghi chó. B§§H trªn giÊy cho ta th«ng tin râ rµng, trùc quan, dÔ sö

dông cho nhiÒu ®èi tîng. Ngµy nay B§§H trªn giÊy lµ s¶n phÈm ®îc

in Ên tõ b¶n ®å ®Þa h×nh d¹ng sè.

+ B§§H gèc d¹ng sè cã néi dung lu tr÷ díi d¹ng sè theo c¸c líp

th«ng tin trong m¸y tÝnh. C¸c th«ng tin kh«ng gian lu tr÷ díi d¹ng to¹ ®é

(x,y), c¸c th«ng tin thuéc tÝnh ®îc m· ho¸ vµ lu tr÷ díi d¹ng b¶ng tÝnh.

B¶n ®å sè ®Þa h×nh ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së hai yÕu tè cña c«ng

nghÖ th«ng tin lµ: thiÕt bÞ phÇn cøng vµ c¸c phÇn mÒm m¸y tÝnh.

B§§H d¹ng sè gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý, khai th¸c còng nh cËp nhËt

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 4 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

c¸c th«ng tin ®Þa h×nh dÔ dµng h¬n, nã cho phÐp ngêi lµm c«ng t¸c

quy ho¹ch, thiÕt kÕ thùc hiÖn trùc tiÕp trªn m¸y tÝnh mét c¸ch chÝnh

x¸c vµ nhanh chãng.

1.1.2 ý nghÜa vµ môc ®Ých sö dông cña b¶n ®å ®Þa h×nh

B§§H nãi chung cã ý nghÜa lµ mét nÒn ®å ho¹ vÒ bÒ mÆt tr¸i

®Êt, cho ta kh¶ n¨ng nhËn thøc bÒ mÆt ®ã b»ng c¸i nh×n bao qu¸t,

tæng qu¸t, ®äc chi tiÕt hoÆc ®o ®Õm chÝnh x¸c. Dùa vµo B§§H cã

thÓ nhanh chãng x¸c ®Þnh to¹ ®é, ®é cao cña bÊt kú ®iÓm nµo trªn

mÆt ®Êt, kho¶ng c¸ch vµ ph¬ng híng gi÷a hai ®iÓm, chu vi, diÖn

tÝch vµ khèi lîng cña mét vïng, cïng hµng lo¹t nh÷ng th«ng sè kh¸c víi

®é chÝnh x¸c phï hîp víi tû lÖ b¶n ®å.

B§§H cã vai trß rÊt quan träng trong c¸c ngµnh khoa häc kü

thuËt vµ trong c«ng t¸c qu¶n lý quy ho¹ch bao gåm: trong x©y dùng

c«ng nghiÖp, n¨ng lîng, giao th«ng vµ c¸c c«ng tr×nh kh¸c. B§§H cã

nhiÒu tû lÖ vµ ë mçi lo¹i tû lÖ th× ta l¹i sö dông víi nh÷ng môc ®Ých

kh¸c nhau:

+ C¸c B§§H tû lÖ 1:500, 1:1.000, 1:2.000 vµ 1:5.000 (B§§H tû

lÖ lín) thêng ®îc dïng ®Ó thiÕt kÕ mÆt b»ng c¸c thµnh phè, c¸c ®iÓm

d©n c, c¸c tuyÕn ®êng giao th«ng, thuû lîi; ®Ó lËp thiÕt kÕ kü thuËt

c¸c tuyÕn ®Ëp thuû ®iÖn; dïng ®Ó tiÕn hµnh c¸c c«ng t¸c th¨m dß chi

tiÕt vµ tÝnh to¸n tr÷ lîng c¸c kho¸ng s¶n cã Ých, dïng trong c¸c c«ng t¸c

quy ho¹ch vµ c¶i t¹o ruéng ®ång vµ dïng ®Ó tÝnh to¸n khèi lîng ®µo

®¾p, lËp m« h×nh huÊn luyÖn trong qu©n sù.

+ C¸c B§§H tû lÖ 1:10.000 vµ 1:25.000 (B§§H tû lÖ trung b×nh)

thêng dïng trong c«ng t¸c quy ho¹ch ruéng ®Êt vµ lµm c¬ së ®Ó ®o vÏ

thæ nhìng, thùc vËt; dïng ®Ó thiÕt kÕ s¬ bé c¸c c«ng tr×nh thñy n«ng,

dïng trong c«ng t¸c qu¶n lý ruéng ®Êt, dïng ®Ó chän n¬i x©y dùng c¸c

tr¹m thñy ®iÖn, dïng trong c«ng t¸c th¨m dß ®Þa chÊt, dïng ®Ó chän

c¸c tuyÕn ®êng s¾t vµ ®êng «t«, dïng trong c«ng t¸c quy ho¹ch vµ c¶i

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 5 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

t¹o riªng, dïng ®Ó kh¶o s¸t c¸c ph¬ng ¸n x©y dùng thµnh phè,...

+ C¸c B§§H tû lÖ 1:50.000 vµ 1:100.000 (B§§H tû lÖ nhá) th-

êng ®îc sö dông trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Chóng thêng

cã nh÷ng t¸c dông sau: dïng trong c«ng t¸c quy ho¹ch vµ tæ chøc c¸c

vïng kinh tÕ, dïng ®Ó chän s¬ bé c¸c tuyÕn ®êng s¾t, ®êng «t« vµ

kªnh ®µo giao th«ng; dïng ®Ó nghiªn cøu c¸c vïng vÒ mÆt ®Þa chÊt,

thñy v¨n,... B¶n ®å tû lÖ 1:100.000 lµ c¬ së ®Þa lý ®Ó thµnh lËp c¸c

b¶n ®å chuyªn ®Ò nh b¶n ®å ®Þa chÊt, b¶n ®å thæ nhìng vµ mét sè

b¶n ®å kh¸c nh b¶n ®å thiÕt kÕ bay chôp trong chôp ¶nh hµng kh«ng.

Nh vËy, víi mçi môc ®Ých sö dông B§§H nªu trªn l¹i ®a ra nh÷ng

yªu cÇu riªng vÒ tû lÖ, ®é chÝnh x¸c vµ néi dung cña B§§H. Khi thµnh

lËp B§§H ph¶i ®¶m b¶o: b¶n ®å ph¶i râ rµng, dÔ ®äc, cho phÐp

®Þnh híng nhanh chãng ë thùc ®Þa. Bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i b¶o ®¶m

c¸c yÕu tè biÓu thÞ trªn b¶n ®å cÇn ph¶i ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. Møc ®é

tØ mØ cña néi dung b¶n ®å cÇn ph¶i phï hîp víi tû lÖ thµnh lËp, môc

®Ých sö dông vµ ®Æc ®iÓm cña khu vùc ®o vÏ.

1.2. C¬ së to¸n häc cña b¶n ®å ®Þa h×nh

B§§H ®îc thµnh lËp trªn c¬ së to¸n häc nhÊt ®Þnh, c¬ së to¸n

häc cña b¶n ®å ®Þa h×nh bao gåm c¸c yÕu tè: tû lÖ, phÐp chiÕu, sù

ph©n m¶nh, hÖ thèng to¹ ®é, ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa trªn B§§H.

1.2.1 Tû lÖ b¶n ®å Tû lÖ b¶n ®å x¸c ®Þnh møc ®é thu nhá cña bÒ mÆt Tr¸i ®Êt

khi biÓu thÞ lªn b¶n ®å, tû lÖ b¶n ®å lµ tû sè gi÷a chiÒu dµi mét ®o¹n

th¼ng trªn b¶n ®å vµ chiÒu dµi thùc cña nã ngoµi thùc ®Þa.

Cã 3 ph¬ng ph¸p thÓ hiÖn tû lÖ :

- Tû lÖ sè: ThÓ hiÖn b»ng mét ph©n sè mµ tö sè b»ng 1 cßn

mÉu sè lµ sè cho thÊy møc ®é thu nhá cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt, tû lÖ nµy

thêng ®îc viÕt díi d¹ng 1:1000 hoÆc 1/1000.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 6 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

- Tû lÖ ch÷: Nªu râ mét ®¬n vÞ chiÒu dµi trªn b¶n ®å t¬ng øng

víi kho¶ng c¸ch lµ bao nhiªu ë ngoµi thùc ®Þa, tû lÖ nµy ®îc ghi lµ:

1cm trªn b¶n ®å t¬ng øng víi gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh theo tû lÖ.

- Thíc tû lÖ: Lµ h×nh vÏ cã thÓ dïng nã ®Ó ®o trªn b¶n ®å khi in,

cã thÓ ®o kho¶ng c¸ch, ®é chªnh cao trªn b¶n ®å.

1.2.2 C¬ së líi chiÕu

B§§H hiÖn nay ®îc thµnh lËp theo phÐp chiÕu UTM (phÐp

chiÕu h×nh trô ngang ®ång gãc). Elipxoid quy chiÕu quèc gia lµ

Elipxoid WGS-84 toµn cÇu ®îc x¸c ®Þnh (®Þnh vÞ) phï hîp víi l·nh

thæ ViÖt Nam trªn c¬ së sö dông c¸c ®iÓm GPS c¹nh dµi cã ®é cao

thñy chuÈn ph©n bè ®Òu trªn l·nh thæ. Trong ®ã Elipxoid WGS-84 cã

kÝch thíc:

- B¸n trôc lín

- §é dÑt : a = 6378137.0 m : a = 1: 298.257223563

- Tèc ®é quay quanh trôc: w = 729115.10-11 radian/s

Kinh tuyÕn gèc (00) ®îc quy íc lµ kinh tuyÕn ®i qua ®µi thiªn v¨n

Greenuyt.

§iÓm gèc cña hÖ täa ®é mÆt ph¼ng cã X = 0 km, Y = 500 km

(chuyÓn trôc Y vÒ phÝa T©y 500 km so víi kinh tuyÕn trôc cña mói

chiÕu).

§iÓm gèc cña hÖ ®é cao lµ ®iÓm ®é cao ë Hßn DÊu - H¶i

®Æt t¹i ViÖn Nghiªn Cøu §o

Phßng.

§iÓm gèc täa ®é quèc gia: §iÓm N00

®¹c vµ B¶n ®å.

C¸c c«ng thøc vµ th«ng sè tÝnh chuyÓn hÖ täa ®é ph¼ng cña

phÐp chiÕu Gauss-Kruger sang UTM:

XUTM = K0.XG

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 7 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

YUTM = K0.(YG -500.000) + 500.000 g UTM = g G

MUTM = K0.MG

Trong ®ã: K0 = 0.9996 dïng cho mói chiÕu 60

K0 = 0.9999 dïng cho mói chiÕu 30

XUTM,YUTM lµ täa ph¼ng cña líi chiÕu UTM

XG, YG lµ täa ®é ph¼ng cña líi chiÕu Gauss-Kruger g UTM, g G lµ gãc lÖch kinh tuyÕn t¬ng øng cña líi chiÕu UTM vµ líi

chiÕu Gauss-Kruger.

MUTM, MG lµ tû lÖ biÕn d¹ng chiÒu dµi t¬ng øng cña líi chiÕu

UTM vµ Gauss-Kruger.

1.2.3 Chia m¶nh vµ ®¸nh sè hiÖu b¶n ®å ®Þa h×nh

ViÖc chia m¶nh, ®Æt phiªn hiÖu vµ tªn cña m¶nh B§§H thùc

hiÖn theo th«ng t sè 973/2001/TT-TC§C ngµy 20 th¸ng 6 n¨m 2001

cña Tæng côc ®Þa chÝnh nay lµ Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng vÒ “Híng

dÉn ¸p dông hÖ quy chiÕu vµ hÖ to¹ ®é quèc gia VN- 2000”.

B¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:25.000 n»m trong hÖ thèng b¶n ®å

®Þa h×nh c¬ b¶n cña ViÖt Nam nªn sù ph©n m¶nh vµ ®¸nh sè hiÖu

®îc quy ®Þnh cô thÓ nh sau:

Mçi m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:50.000 chia thµnh 4 m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:25.000, mçi m¶nh cã kÝch thíc 7’30” · 7’30”, ký hiÖu b»ng a, b, c, d theo thø tù tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng díi.

HÖ thèng UTM quèc tÕ kh«ng ph©n chia c¸c m¶nh b¶n ®å tû lÖ

1:25.000 vµ lín h¬n.

Phiªn hiÖu m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:25.000 gåm phiªn hiÖu m¶nh

b¶n ®å tû lÖ 1:50.000 chøa m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:25.000 ®ã, g¹ch nèi

vµ sau ®ã lµ ký hiÖu m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:25.000 trong m¶nh b¶n ®å

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 8 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

tû lÖ 1:50.000.

VÝ dô m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:25.000 cã phiªn hiÖu F-48-68-D-d.

o

Luí i chiÕu UTM mói 6

7'30''

15'

F-48-68-D-d-2

o (mói 3 )

15'

7'30''

F-48-68-D-d 1: 25 000

F-48-68-D 1: 50.000

F-48-68-D-d 1: 25.000

H×nh 1.1: S¬ ®å ph©n m¶nh vµ ®Æt phiªn hiÖu b¶n ®å ®Þa h×nh

1.3. Néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh

Trªn mÆt ®Êt cã rÊt nhiÒu yÕu tè ®Þa h×nh ®Þa vËt lín kh«ng

thÓ biÓu thÞ nguyªn vÑn trªn b¶n ®å, ®ång thêi cã nh÷ng yÕu tè nhá

nhng quan träng mµ kh«ng thÓ biÓu thÞ ®îc trong tû lÖ cña b¶n ®å

cÇn thµnh lËp. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu yÕu tè h×nh d¹ng gièng nhau

nhng b¶n chÊt kh¸c nhau; ngîc l¹i cã nhiÒu yÕu tè víi b¶n chÊt gièng

nhau nhng h×nh d¹ng kh¸c nhau. V× vËy, ®Ó thÓ hiÖn tÊt c¶ c¸c yÕu

tè ®Þa vËt trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt lªn b¶n ®å cÇn ph¶i dïng hÖ thèng

ký hiÖu b¶n ®å ®Ó biÓu thÞ. C¸c yÕu tè néi dung B§§H biÓu thÞ

theo quy ®Þnh cña ký hiÖu b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ t¬ng øng. C¸c yÕu

tè néi dung ph¶i thÓ hiÖn trªn B§§H gåm:

1.3.1 C¸c yÕu tè c¬ së to¸n häc

C¸c yÕu tè c¬ së to¸n häc ph¶i thÓ hiÖn trªn b¶n ®å gèc d¹ng sè

bao gåm: khung m¶nh b¶n ®å vµ c¸c yÕu tè tr×nh bµy ngoµi khung

(trõ phÇn gi¶i thÝch ký hiÖu); líi kil«mÐt (bao gåm c¶ líi kil«mÐt cña

mói kÒ cËn nÕu m¶nh b¶n ®å n»m trong ®é phñ gi÷a hai mói); líi

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 9 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

kinh, vÜ ®é; c¸c ®iÓm to¹ ®é vµ ®é cao quèc gia cßn tån t¹i trªn thùc

®Þa; c¸c ®iÓm to¹ ®é vµ ®é cao chuyªn dông ®îc sö dông khi thµnh

lËp b¶n ®å.

Trªn b¶n ®å gèc d¹ng sè, vÞ trÝ ®iÓm gãc khung, ®é dµi c¹nh

khung, ®êng chÐo khung b¶n ®å kh«ng cã sai sè so víi gi¸ trÞ lý

thuyÕt. VÞ trÝ ®iÓm täa ®é quèc gia kh«ng cã sai sè so víi gi¸ trÞ täa

®é gèc.

Khi biÓu thÞ ®é cao cña c¸c ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa trõ tr-

êng hîp ®iÓm n»m trªn vËt kiÕn tróc, ®èi víi tû lÖ 1:10.000, 1:25.000

nÕu chªnh cao thùc tÕ gi÷a mÆt ®Êt vµ mÆt mèc vît qu¸ 0,3 m ph¶i

biÓu thÞ c¶ ®é cao mÆt ®Êt, ®é cao mÆt mèc vµ ghi chó chÝnh x¸c

®Õn 0,1 m.

1.3.2 Thuû hÖ vµ c¸c ®èi tîng liªn quan

C¸c yÕu tè ph¶i thÓ hiÖn B§§H bao gåm biÓn, ®¶o, hå, ao, c¸c

lo¹i b·i ven bê; s«ng, ngßi, suèi, m¬ng, m¸ng, kªnh r¹ch; m¹ch níc

kho¸ng thiªn nhiªn, giÕng níc vµ c¸c ®èi tîng kh¸c cã liªn quan.

C¸c s«ng, suèi cã chiÒu dµi trªn b¶n ®å lín h¬n 1 cm; kªnh, m-

¬ng cã ®é réng thùc tÕ tõ 1 m trë lªn vµ chiÒu dµi trªn b¶n ®å lín h¬n

1 cm ®Òu ph¶i thÓ hiÖn. Khi s«ng, suèi, kªnh m¬ng trªn b¶n ®å cã ®é

réng tõ 0,5 mm trë lªn ph¶i biÓu thÞ b»ng hai nÐt, díi 0,5 mm biÓu thÞ

b»ng mét nÐt theo híng dÉn cña ký hiÖu t¬ng øng. Nh÷ng s«ng, suèi,

kªnh m¬ng cã chiÒu dµi ng¾n h¬n quy ®Þnh trªn nhng cã ý nghÜa

®Æc biÖt quan träng vÉn ph¶i thÓ hiÖn.

C¸c ao, hå cã diÖn tÝch trªn b¶n ®å tõ 1 mm2 trë lªn ®èi víi tû lÖ

1:10.000 vµ 1:25.000 vµ 2 mm2 trë lªn ®èi víi tû lÖ 1:50.000 ®Òu ph¶i

biÓu thÞ. ë nh÷ng vïng hiÕm níc, d©n c tha thít, c¸c ao, hå, giÕng níc

ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ. §èi víi nh÷ng vïng cã mËt ®é ao, hå dµy ®Æc

®îc lùa chän ®Ó biÓu thÞ theo nguyªn t¾c u tiªn c¸c ®èi tîng cã ý

nghÜa quan träng vÒ kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi ®èi víi vïng d©n c hoÆc

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 10 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

cã ý nghÜa ®Þnh híng.

§èi víi s«ng, hå vµ bê biÓn, khi ®êng mÐp níc c¸ch ®êng bê trªn

b¶n ®å tõ 0,3 mm trë lªn ph¶i biÓu thÞ c¶ ®êng bê vµ ®êng mÐp níc.

C¸c lo¹i s«ng suèi cã níc theo mïa hoÆc kh« c¹n; ®o¹n s«ng suèi

khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c, ®o¹n s«ng suèi mÊt tÝch, ch¶y ngÇm ph©n

biÖt ®Ó biÓu thÞ theo quy ®Þnh cña ký hiÖu. Híng dßng ch¶y cña c¸c

®o¹n s«ng, suèi, kªnh r¹ch cã ¶nh hëng cña thuû triÒu vµ c¸c s«ng,

suèi, kªnh r¹ch khã nhËn biÕt híng dßng ch¶y trong ph¹m vi m¶nh b¶n

®å ®Òu ph¶i thÓ hiÖn.

C¸c lo¹i bê, b·i, ®ª, ®Ëp vµ c¸c ®èi tîng liªn quan kh¸c cña thñy

hÖ biÓu thÞ theo híng dÉn cña ký hiÖu.

1.3.3 §Þa h×nh

§Þa h×nh ®îc thÓ hiÖn trªn b¶n ®å b»ng ®êng b×nh ®é, híng

chØ dèc, ®iÓm ghi chó ®é cao vµ c¸c ký hiÖu kh¸c; kho¶ng cao ®Òu

cña ®êng b×nh ®é c¬ b¶n phô thuéc vµo ®é dèc ®Þa h×nh vµ tû lÖ

cña b¶n ®å ®Þa h×nh.

Trªn mét m¶nh b¶n ®å chØ thÓ hiÖn ®Þa h×nh b»ng mét

kho¶ng cao ®Òu c¬ b¶n, khi kho¶ng cao ®Òu c¬ b¶n kh«ng m« t¶ hÕt

®îc d¸ng ®Þa h×nh th× sö dông thªm ®êng b×nh ®é nöa kho¶ng cao

®Òu. Trêng hîp ph¶i biÓu thÞ chi tiÕt c¸ biÖt cña d¸ng ®Êt ph¶i dïng

®êng b×nh ®é phô cã ®é cao thÝch hîp.

C¸c ®iÓm ghi chó ®é cao ph¶i chän vµo c¸c vÞ trÝ ®Æc trng

cña ®Þa h×nh nh ®Ønh nói, ®Ønh ®åi, yªn ngùa, c¸c ®iÓm thÊp nhÊt

cña thung lòng, ®¸y hè hoÆc ë n¬i giao nhau cña c¸c ®êng giao

th«ng, n¬i héi tô cña s«ng, suèi.

C¸c d¹ng ®Æc biÖt cña d¸ng ®Êt gåm khe r·nh xãi mßn, sên dèc

®øng, sên ®Êt sôt, ®øt gÉy, sên sôt lë, sên ®Êt trît, v¸ch ®¸, vïng nói

®¸, lòy ®¸, ®¸ ®éc lËp, dßng ®¸ sái, b·i ®¸, miÖng nói löa, cöa hang

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 11 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

®éng, ®Þa h×nh cast¬, gß ®èng, c¸c lo¹i hè, ®Þa h×nh bËc thang, b·i

c¸t, ®Çm lÇy biÓu thÞ theo quy ®Þnh cña ký hiÖu.

1.3.4 §êng giao th«ng vµ c¸c ®èi tîng liªn quan

Ph¶i thÓ hiÖn c¸c yÕu tè nh: c¸c lo¹i ®êng s¾t, ®êng «t«, ®êng

®Êt lín, ®êng ®Êt nhá, ®êng mßn, ®êng hµng kh«ng, ®êng giao

th«ng thuû...vµ c¸c ®èi tîng liªn quan ®Õn yÕu tè giao th«ng nh ga

tµu, bÕn xe, s©n bay, bÕn c¶ng, cÇu, cèng, phµ, ®Ìo, hÇm ...

HÖ thèng giao th«ng trong vïng d©n c tïy tõng trêng hîp cô thÓ

cã thÓ lùa chän lÊy bá nhng ph¶i b¶o ®¶m thÓ hiÖn ®îc ®Æc trng

chung cña vïng vµ tÝnh hÖ thèng cña m¹ng líi giao th«ng.

Trªn B§§H th× m¹ng líi ®êng x¸ ®îc thÓ hiÖn tØ mØ vÒ kh¶ n¨ng

giao th«ng vµ tr¹ng th¸i cña ®êng. M¹ng líi ®êng x¸ thÓ hiÖn chi tiÕt

hoÆc kh¸i qu¸t tuú thuéc vµo tû lÖ b¶n ®å.

1.3.5 D©n c vµ c¸c ®èi tîng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi

C¸c ®iÓm d©n c lµ mét trong c¸c yÕu tè quan träng cña B§§H,

trªn b¶n ®å cã c¸c lo¹i d©n c sau ®©y: c¸c ®iÓm d©n c ®« thÞ (thµnh

phè, thÞ x·, thÞ trÊn), c¸c ®iÓm d©n c n«ng th«n (lµng, xãm, b¶n) vµ

c¸c ®iÓm d©n c n«ng th«n nhng cã kiÕn tróc kiÓu ®« thÞ (thÞ tø, khu

tËp thÓ, c¬ quan, khu c«ng nghiÖp...). C¸c ®iÓm d©n c nµy biÓu thÞ

b»ng c¸c ký hiÖu nhµ ®éc lËp, lµng, khèi nhµ.

§å h×nh vïng d©n c vµ nhµ trong vïng d©n c thÓ hiÖn theo híng

dÉn cña ký hiÖu.

§èi víi vïng d©n c n«ng th«n ph¶i thÓ hiÖn thùc phñ nÕu ®é che

phñ cña t¸n c©y lín h¬n 20%. C¸c m¶ng thùc vËt, « ®Êt trèng, « ®Êt

canh t¸c trong khu d©n c cã diÖn tÝch trªn b¶n ®å tõ 4 mm 2 trë lªn

®Òu ph¶i thÓ hiÖn.

Tªn gäi cña vïng d©n c lµ tªn chÝnh thøc ®îc quy ®Þnh trong c¸c

v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Trêng hîp v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cha

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 12 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

quy ®Þnh th× thùc hiÖn theo c¸c v¨n b¶n qu¶n lý hµnh chÝnh cña

UBND cÊp cã thÈm quyÒn.

Trªn b¶n ®å ph¶i x¸c ®Þnh vµ biÓu thÞ sè hé cña ®¬n vÞ hµnh

chÝnh cÊp x·.

C¸c ®èi tîng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ®îc thÓ hiÖn theo quy ®Þnh

a) C¸c ®èi tîng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cã ®å h×nh vÏ ®îc theo tû

lÖ b¶n ®å ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ.

b) C¸c ®èi tîng kh«ng vÏ ®îc theo tû lÖ b¶n ®å th× chän läc ®Ó

biÓu thÞ, u tiªn nh÷ng ®èi tîng cã ý nghÜa quan träng vÒ kinh tÕ, v¨n

hãa, lÞch sö ®èi víi vïng d©n c hoÆc cã ý nghÜa ®Þnh híng.

c) Ghi chó tªn gäi ®èi víi c¸c ®èi tîng cã tªn khi ®é dung n¹p cña

b¶n ®å cho phÐp.

§èi víi c¸c tuyÕn ®êng d©y, chØ thÓ hiÖn nh÷ng ®êng d©y

truyÒn t¶i ®iÖn lín cã ý nghÜa liªn vïng, quèc gia. C¸c lo¹i ®êng d©y

kh¸c thÓ hiÖn khi cã yªu cÇu. C¸c lo¹i ®êng èng dÉn trªn B§§H thÓ

hiÖn theo quy ®Þnh cña ký hiÖu. Thµnh lòy vµ têng rµo biÓu thÞ theo

quy ®Þnh cña ký hiÖu.

1.3.6 Thùc vËt

Trªn b¶n ®å ph¶i thÓ hiÖn c¸c lo¹i thùc vËt tù nhiªn (rõng tù

nhiªn, rõng tha c©y r¶i r¸c, rõng c©y bôi...) vµ c©y trång (c©y trång

th©n gç, c©y trång th©n dõa - cä, c©y trång th©n bôi, c©y trång th©n

d©y vµ c©y trång th©n cá) theo ph©n lo¹i vµ quy ®Þnh cña ký hiÖu

b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ t¬ng øng.

C¸c vïng thùc vËt cã diÖn tÝch tõ 15 mm2 trªn b¶n ®å ph¶i ph©n

biÖt ®Ó biÓu thÞ theo quy ®Þnh cña ký hiÖu.

Trêng hîp trªn diÖn tÝch ®o vÏ cã nhiÒu lo¹i thùc vËt cÇn ph¶i

phèi hîp ®Ó biÓu thÞ th× cho phÐp phèi hîp kh«ng qu¸ 3 lo¹i thùc vËt

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 13 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

®Æc trng nhÊt. §èi víi rõng hçn hîp chØ biÓu thÞ hai lo¹i c©y chÝnh

mµ mçi lo¹i chiÕm tû lÖ tõ 40% trë lªn.

C¸c c©y vµ côm c©y ®éc lËp chØ biÓu thÞ khi cã ý nghÜa ®Þnh

híng.

Ranh giíi thùc vËt ®èi víi tû lÖ 1:25.000 kh«ng cÇn ph©n biÖt.

1.3.7 Biªn giíi quèc gia, ®Þa giíi hµnh chÝnh

Ranh giíi hµnh chÝnh c¸c cÊp ®îc thÓ hiÖn theo nguyªn t¾c

chung lµ ph¶i vÏ theo tµi liÖu chÝnh thøc cña Nhµ níc ®· ®îc c«ng bè.

Biªn giíi quèc gia lÊy theo tµi liÖu cña Ban Biªn giíi (Bé Ngo¹i giao).

Ngoµi ®êng biªn giíi quèc gia trªn c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh cßn ph¶i

biÓu thÞ c¸c ®Þa giíi cña c¸c cÊp hµnh chÝnh c¸c cÊp theo ®óng vµ

thèng nhÊt víi c¸c tµi liÖu ph¸p lý cña nhµ níc vÒ biªn giíi vµ ®Þa giíi

hµnh chÝnh. Trêng hîp c¸c cÊp ®Þa giíi trïng nhau th× thÓ hiÖn ®Þa

giíi hµnh chÝnh cña cÊp cao nhÊt.

Ranh giíi c¸c khu cÊm, ranh giíi sö dông ®Êt, ranh giíi thùc vËt

khi biÓu thÞ ph¶i khÐp kÝn.

Nh÷ng têng rµo kiªn cè æn ®Þnh ngoµi vïng d©n c, bao quanh

vïng d©n c, bao quanh c¸c khu vùc lín (nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, c¸c khu

chÕ xuÊt, bÕn c¶ng, s©n bay...) ph¶i ph©n biÖt ®Ó thÓ hiÖn, khi thÓ

hiÖn cã lùa chän lÊy bá.

1.3.8 Ghi chó ®Þa danh vµ c¸c ghi chó cÇn thiÕt kh¸c

Ghi chó ®Þa danh trªn b¶n ®å thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña

ph¸p luËt, trêng hîp v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cha quy ®Þnh th× thùc

hiÖn theo c¸c v¨n b¶n qu¶n lý hµnh chÝnh cña UBND cÊp cã thÈm

quyÒn.

Ghi chó tªn, ghi chó gi¶i thÝch, ghi chó sè liÖu vµ c¸c ghi chó

kh¸c trªn b¶n ®å thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ký hiÖu vµ quy ®Þnh

kü thuËt sè hãa b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ t¬ng øng.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 14 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Nh vËy, ta thÊy r»ng B§§H ®· sö dông hÖ thèng ký hiÖu ®Ó thÓ

hiÖn tÊt c¶ c¸c yÕu tè ®Þa vËt trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt; víi mçi tû lÖ kh¸c

nhau th× ®é lín, kÝch thíc cña c¸c ký hiÖu còng kh¸c nhau. Víi hÖ

thèng ký hiÖu thÓ hiÖn trªn b¶n ®å nµy mµ chóng ta cã thÓ sö dông

b¶n ®å vµo nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau theo yªu cÇu cña ngêi sö

dông.

1.4. §é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®Þa h×nh

§é chÝnh x¸c cña B§§H ®îc quy ®Þnh theo quyÕt ®Þnh sè

15/2005/Q§-BTNMT ngµy 13 th¸ng 12 n¨m 2005 vÒ “Quy ®Þnh kü

thuËt thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:10.000, 1:25.000 vµ

1:50.000 b»ng c«ng nghÖ ¶nh sè” cña Bé trëng Bé Tµi nguyªn vµ M«i

trêng cô thÓ víi b¶n ®å tû lÖ 1: 25.000 nh sau:

- Sai sè trung ph¬ng cña vÞ trÝ ®Þa vËt biÓu thÞ trªn b¶n ®å

gèc so víi vÞ trÝ ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp gÇn nhÊt tÝnh theo tû

lÖ b¶n ®å cÇn thµnh lËp kh«ng vît qu¸ c¸c gi¸ trÞ sau ®©y: 0,5 mm khi

thµnh lËp b¶n ®å ë vïng ®ång b»ng, vïng ®åi vµ 0,7 mm khi thµnh lËp

b¶n ®å ë vïng nói vµ nói cao.

- Sai sè trung ph¬ng ®é cao cña ®êng b×nh ®é, ®iÓm ®Æc trng

®Þa h×nh, ®iÓm ghi chó ®é cao biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi ®é

cao ®iÓm khèng chÕ ®é cao ngo¹i nghiÖp gÇn nhÊt tÝnh theo

kho¶ng cao ®Òu ®êng b×nh ®é c¬ b¶n kh«ng vît qu¸ c¸c gi¸ trÞ trong

Sai sè trung ph¬ng vÒ ®é cao 1:25.000

1:50.000

1:10.000 1/4 1/3 1/3

1/3 1/3 1/2

Kho¶ng cao ®Òu ®êng b×nh ®é c¬ b¶n 1 m 2.5 m 5 m 10 m 20, 40 m

1/3 1/2 1/2

b¶ng sau:

§èi víi khu vùc Èn khuÊt vµ ®Æc biÖt khã kh¨n c¸c sai sè trªn ®îc

phÐp t¨ng lªn 1,5 lÇn.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 15 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

- Sai sè trung ph¬ng vÞ trÝ mÆt ph¼ng cña ®iÓm khèng chÕ

¶nh ngo¹i nghiÖp, ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ so víi vÞ trÝ ®iÓm to¹ ®é

quèc gia gÇn nhÊt sau b×nh sai tÝnh theo tû lÖ b¶n ®å thµnh lËp

kh«ng vît qu¸ 0,1 mm ë vïng quang ®·ng vµ 0,15 mm ë vïng Èn khuÊt.

- Sai sè trung ph¬ng ®é cao cña ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i

nghiÖp, ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ sau b×nh sai so víi ®é cao cña ®iÓm

®é cao quèc gia gÇn nhÊt kh«ng vît qu¸ 1/10 kho¶ng cao ®Òu ®êng

b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng quang ®·ng vµ 1/5 kho¶ng cao ®Òu ®êng

b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng Èn khuÊt.

1.5. C¸c ph¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh

C¸c ph¬ng ph¸p thµnh lËp B§§H ®îc thÓ hiÖn trong h×nh 1.2,

trong s¬ ®å ®ã ta thÊy r»ng cã nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó

thµnh lËp B§§H. B¶n ®å ®Þa h×nh ®îc thµnh lËp b»ng c¸c ph¬ng

ph¸p sau:

1.5.1 §o vÏ trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa

Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c rÊt cao

cho tõng ®iÓm ®o vµ dïng cho c«ng t¸c thµnh lËp B§§H tû lÖ lín. Tuy

vËy, ph¬ng ph¸p nµy còng cã nh÷ng nhîc ®iÓm ®ã lµ: ®Ó ®¶m b¶o

®é chÝnh x¸c th× mËt ®é ®iÓm ®o trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa ph¶i lín,

do ®ã thêi gian lµm viÖc trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa kÐo dµi. Bªn c¹nh

®ã ph¬ng ph¸p ®o l¹i bÞ ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, cña c¸c vËt

c¶n h¹n chÕ tÇm th«ng híng vµ ph¶i kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vÊt v¶

do ®Þa h×nh phøc t¹p g©y ra. Do vËy, n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu

qu¶ kinh tÕ kh«ng cao, h¹n chÕ kh¶ n¨ng øng dông c¸c thµnh tùu khoa

häc kü thuËt kh¸c vµo c«ng t¸c ®o vÏ.

ChÝnh v× c¸c lý do c¬ b¶n nªu trªn mµ ph¬ng ph¸p ®o vÏ trùc

tiÕp ngoµi thùc ®Þa thêng ®îc ¸p dông vµo nh÷ng khu vùc kh«ng lín,

chñ yÕu ®Ó thµnh lËp b¶n ®å tû lÖ lín.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 16 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

1.5.2 §o vÏ b»ng ¶nh chôp

Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông cho nh÷ng khu vùc réng lín cÇn

thµnh lËp B§§H, ®©y lµ ph¬ng ph¸p chiÕm tØ träng 90% ®Õn 95%

sè lîng B§§H ë níc ta vµ c¸c níc tiªn tiÕn.

Trªn ¶nh chôp hÇu hÕt c¸c ®Þa vËt ®Òu cã mÆt nªn khèi lîng

c«ng viÖc x¸c ®Þnh to¹ ®é cña c¸c ®Þa vËt ®îc gi¶m nhÑ. Thµnh lËp

B§§H cã thÓ ®îc tiÕn hµnh theo ph¬ng ph¸p ®o ¶nh ®¬n hoÆc ph-

¬ng ph¸p ®o ¶nh lËp thÓ:

+ §o ¶nh ®¬n thêng gäi lµ ph¬ng ph¸p ®o vÏ phèi ®îc sö dông

chñ yÕu khi thµnh lËp b¶n ®å vïng b»ng ph¼ng cã ®é chªnh cao ®Þa

h×nh kh«ng lín nh»m b¶o ®¶m cho sai sè vÞ trÝ ®iÓm do ®é låi lâm

®Þa h×nh g©y ra kh«ng vît qu¸ h¹n sai cho phÐp. Nh vËy, ®o ¶nh ®¬n

¸p dông cho thµnh lËp B§§H cã hiÖu qu¶ ë vïng cã ®Þa h×nh kh¸

b»ng ph¼ng víi yÕu tè ®Þa h×nh ®îc ®o trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa.

Ph¬ng ph¸p nµy cã h¹n chÕ lµ c«ng t¸c ngo¹i nghiÖp t¬ng ®èi nhiÒu.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 17 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

C¸c ph¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh

§o vÏ b»ng ¶nh chôp

Biªn tËp tõ b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ lín h¬n §o vÏ trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa

Ph¬ng ph¸p bµn ®¹c Ph¬ng ph¸p toµn ®¹c §o ¶nh lËp thÓ §o ¶nh ®¬n

Ph¬ng ph¸p phèi hîp trªn ¶nh n¾n

Ph¬ng ph¸p t- ¬ng tù

Ph¬ng ph¸p gi¶i tÝch Ph¬ng ph¸p ®o ¶nh sè

H×nh 1.2: S¬ ®å c¸c ph¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh

Ph¬ng ph¸p phèi hîp trªn b×nh ®å

+ §o ¶nh lËp thÓ: Ph¬ng ph¸p nµy cã kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t ®Þa

h×nh tèt h¬n so víi c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c. Nhê c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh

c¸c hÖ thèng ®o vÏ ¶nh sè, ph¬ng ph¸p lËp thÓ tho¶ m·n ®é chÝnh x¸c

cña c¸c lo¹i tû lÖ b¶n ®å tõ 1:2.000 vµ nhá h¬n. Ph¬ng ph¸p lËp thÓ

cã u ®iÓm nhÊt khi ®îc sö dông ®Ó thµnh lËp B§§H ë nh÷ng vïng cã

®Þa h×nh khã kh¨n phøc t¹p (vÝ dô nh vïng nói cao, ®Þa h×nh chia

c¾t nhiÒu, khu nói ®¸,...).

1.5.3 Ph¬ng ph¸p biªn tËp

Thêng sö dông ph¬ng ph¸p nµy ®Ó lµm míi b¶n ®å, thµnh lËp

c¸c b¶n ®å tû lÖ trung b×nh vµ tû lÖ nhá, thµnh lËp c¸c b¶n ®å chuyªn

®Ò. Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ rÎ tiÒn vµ nhanh chãng.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 18 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

1.6. C«ng t¸c hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh

1.6.1 Sù giµ cçi cña b¶n ®å ®Þa h×nh vµ sù cÇn thiÕt lµm

míi

Víi sù thay ®æi cña thêi gian nhiÒu thay ®æi míi trªn mÆt ®Êt

xuÊt hiÖn. VÝ dô xuÊt hiÖn khu d©n c míi, xuÊt hiÖn hÖ thèng giao

th«ng thuû lîi míi, xuÊt hiÖn vïng ®Êt båi, ®Êt lë míi, xuÊt hiÖn nh÷ng

rõng míi mäc hoÆc hoang m¹c ho¸. C¸c vïng cã c«ng tr×nh ®Ëp thuû

®iÖn sÏ kÐo theo hµng lo¹t c¸c thay ®æi liªn quan ®Õn sù thay ®æi

mùc níc, ®iÓm d©n c, khu c«ng nghiÖp míi v.v.. C¸c c«ng tr×nh v¨n

ho¸, kiÕn tróc x©y dùng míi, nh÷ng phè x¸ cò bÞ ph¸ ®i vµ thay vµo

nh÷ng khu phè hiÖn ®¹i míi v.v.. Trong khi ®ã nh÷ng g× biÓu thÞ trªn

b¶n ®å t¹i mét thêi ®iÓm ®· qua nµo ®ã vÉn gi÷ nguyªn, kh«ng thay

®æi vµ trë thµnh l¹c hËu so víi sù tiÕn triÓn cña thùc tÕ do ®ã cÇn

ph¶i hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh.

Qu¸ tr×nh giµ cçi x¶y ra kh«ng ®ång ®Òu trªn mäi khu vùc vµ

kh«ng ®Òu ®Æn qua nhiÒu thêi ®iÓm kh¸c nhau. ë ®©u cã t¸c ®éng

lín cña con ngêi th× ë ®ã tèc ®é giµ cçi cña b¶n ®å sÏ lín. Tr¸i l¹i c¸c

vïng hoang v¾ng Ýt cã nh÷ng biÕn ®æi ®¸ng kÓ. B¶n ®å cÇn lµm míi

khi néi dung kh«ng cßn phï hîp víi thùc ®Þa ë møc ®é ®¸ng kÓ (díi

40%) vµ nh÷ng biÕn ®éng ®ã g©y khã kh¨n trong viÖc sö dông b¶n

®å ®Ó gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô kinh tÕ, kü thuËt, khoa häc; khi c¸c

biÕn ®éng lín h¬n 40% th× b¶n ®å ®ã cÇn lµm l¹i hoµn toµn.

Nh÷ng nguyªn nh©n lµm b¶n ®å cò ®i ®ã lµ:

* Do t¸c ®éng cña con ngêi: Thêi ®iÓm thµnh lËp b¶n ®å lu«n cò

h¬n so víi hiÖn t¹i nªn c¸c yÕu tè néi dung b¶n ®å ®· cã sù thay ®æi

kh¸ nhiÒu so víi thùc tÕ. NhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi ®Êt níc

®ang trong giai ®o¹n tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t

triÓn kinh tÕ th× c«ng t¸c x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c¬ së vËt chÊt h¹

tÇng phôc vô cho kinh tÕ vµ ®êi sèng con ngêi ngµy cµng t¨ng. V× t¸c

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 19 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

®éng nµy mµ bÒ mÆt Tr¸i ®Êt cã rÊt nhiÒu thay ®æi ch¼ng h¹n nh

hiÖn nay hµng lo¹t khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu ®« thÞ míi ®-

îc h×nh thµnh. NhiÒu khu néi thÞ néi thµnh ®îc më réng. Trong thêi

gian võa qua ®· cã nhiÒu thay ®æi lín vÒ viÖc bè trÝ l¹i c¬ cÊu c©y

trång n«ng nghiÖp; cïng víi viÖc triÓn khai trång míi rõng theo ch¬ng

tr×nh 327 còng nh tÖ n¹n ph¸ rõng ®· lµm cho líp phñ thùc vËt cã

nhiÒu thay ®æi. Chóng ta ®ang tiÕn hµnh x©y dùng nhiÒu nhµ m¸y

thuû ®iÖn: Thuû ®iÖn S¬n La, thuû ®iÖn TrÞ An, thuû ®iÖn B¶n VÏ...

HÖ thèng ®êng giao th«ng ®· cã nhiÒu thay ®æi, trong ®ã cã viÖc

n©ng cÊp vµ lµm míi mét sè trôc ®êng giao th«ng quan träng vµ c¸c

cÊp ®êng liªn huyÖn, liªn x·. KÌm theo ®ã lµ hÖ thèng cÇu, cèng còng

®îc x©y dùng míi... Ngoµi ra cßn cã c¸c nguyªn nh©n kh¸c nh: Sù thay

®æi cña chÝnh s¸ch qu¶n lý, ®êng ®Þa giíi hµnh chÝnh chia t¸ch míi,

chiÕn tranh, « nhiÔm m«i trêng do ho¹t ®éng cña con ngêi. ChÝnh v×

sù thay ®æi nµy mµ ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm b¶n ®å

cò ®i.

* Do t¸c ®éng cña tù nhiªn: HiÖn nay khi thêi tiÕt khÝ hËu cã

nhiÒu thay ®æi nªn c¸c hiÖn tîng thiªn tai nh: b·o lôt, xãi lë, sa m¹c ho¸,

®éng ®Êt, nói löa, sãng thÇn, ho¹t ®éng cña dßng ch¶y...còng lµm

biÕn ®æi kh«ng nh÷ng chØ ®èi víi c¸c ®èi tîng cña líp phñ mÆt ®Êt

mµ cßn c¶ vÒ diÖn m¹o cña ®Þa h×nh.

* Do nhu cÇu thay ®æi líi chiÕu, thay ®æi ®é cao chuÈn quèc

gia, thay ®æi ký hiÖu b¶n ®å. Mµ môc ®Ých cña hiÖn chØnh b¶n ®å

®Þa h×nh lµ lµm cho néi dung cña b¶n ®å phï hîp víi hiÖn tr¹ng thùc

®Þa vµ thÓ hiÖn trong hÖ to¹ ®é quy ®Þnh cïng víi hÖ thèng ký hiÖu

b¶n ®å hiÖn hµnh.

Nh vËy, khi bÒ mÆt thùc ®Þa cã nhiÒu biÕn ®æi th× chóng ta

ph¶i thùc hiÖn c«ng t¸c hiÖn chØnh B§§H víi môc ®Ých cËp nhËt c¸c

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 20 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

th«ng tin biÕn ®æi lªn b¶n ®å phôc vô cho c¸c môc ®Ých cña ®êi

sèng x· héi.

1.6.2 Kh¸i niÖm chung vÒ hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh

1. Kh¸i niÖm

HiÖn chØnh B§§H tøc lµ chØnh söa néi dung cña b¶n ®å phï

hîp víi t×nh tr¹ng hiÖn t¹i cña ®èi tîng b¶n ®å b»ng c¸ch tiÕn hµnh

nh÷ng tu söa cã tÝnh chÊt côc bé vµ lµm b¶n in míi cña b¶n ®å.

Tèc ®é “cò ho¸” cña b¶n ®å phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn cña

khu vùc, b¶n ®å cña nh÷ng vïng míi x©y dùng vµ cã sù ph¸t triÓn

m¹nh mÏ vÒ nÒn kinh tÕ th× sÏ bÞ cò ho¸ nhanh. ViÖc x¸c ®Þnh ®é cò

cña b¶n ®å cã ý nghÜa rÊt lín, nã cho phÐp x¸c ®Þnh ®îc møc ®é vµ

kh¶ n¨ng tin cËy cßn ®îc sö dông ®Ó ®a ra quyÕt ®Þnh b¶n ®å cÇn

®îc hiÖn chØnh hoÆc thµnh lËp míi. ViÖc ®¸nh gi¸ ®é cò cña b¶n ®å

®Þa h×nh b»ng % cã thÓ ®îc tÝnh to¸n theo tõng yÕu tè néi dung cña

A =

%100.

B i i C

b¶n ®å:

iA lµ % biÕn ®æi.

trong ®ã:

i lµ yÕu tè néi dung cña b¶n ®å (d©n c, thùc phñ,...)

B i lµ sè lîng yÕu tè biÕn ®æi trong mét líp néi dung cña b¶n

®å.

C i lµ tæng sè lîng yÕu tè trong mét líp néi dung cña b¶n ®å.

KÕt qu¶ trung b×nh biÕn ®æi ®îc tÝnh:

A i

(cid:229) ; n – sè líp néi dung cña b¶n ®å.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 21 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

HoÆc cã thÓ tÝnh møc ®é cò cña b¶n ®å ®Þa h×nh theo sè l-

. %100

n 1 +

n 1

îng « vu«ng:

1n lµ sè « vu«ng chøa c¸c yÕu tè thay

Trong c«ng thøc trªn:

2n lµ sè « vu«ng chøa c¸c yÕu tè kh«ng

®æi,

cã thay ®æi.

kÝch thíc cña « vu«ng tuú thuéc vµo tû lÖ b¶n ®å vµ mËt ®é

thÓ hiÖn c¸c yÕu tè néi dung ®Ó lùa chän. Thêng ®èi víi b¶n ®å ®Þa

h×nh tû lÖ 1:10.000 vµ lín h¬n th× kÝch thíc cña « vu«ng lµ 5x5 cm,

cßn ®èi víi b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:25.000 vµ nhá h¬n th× chän

kÝch thíc « vu«ng lµ 2x2 cm.

Tõ møc ®é “cò ho¸” cña b¶n ®å, tû lÖ b¶n ®å vµ yªu cÇu cña

s¶n xuÊt cã thÓ ®a ra chu kú hiÖn chØnh b¶n ®å hîp lý vµ tèi u. ë

nh÷ng khu vùc quan träng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt vµ quèc

phßng th× cÇn lµm míi b¶n ®å sau 6-8 n¨m, ë c¸c vïng kh¸c tõ 10-15

n¨m. Thêng th× B§§H tû lÖ 1:5.000 vµ lín h¬n, ®Æc biÖt ®èi víi vïng

ven ®« thÞ cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ cao th× thêi gian hiÖn chØnh cËp

nhËt lµ 2 ®Õn 3 n¨m. B¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:10.000 vµ nhá h¬n th×

chu kú vµ thêi gian hiÖn chØnh thêng dµi h¬n.

Khi x¸c ®Þnh ®îc ®é cò cña b¶n ®å trªn c¬ së ph©n tÝch ®¸nh

gi¸ ®é chÝnh x¸c b¶n ®å gèc hiÖn chØnh, phô thuéc yÕu tè ®Þa

h×nh, mËt ®é c¸c yÕu tè ®Þa vËt vµ sè lîng, ®Æc tÝnh biÕn ®æi bÒ

mÆt khu vùc hiÖn chØnh cïng c¸c t liÖu míi nhÊt hiÖn cã ®Ó cã thÓ

lùa chän ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh tèi u.

2. C¸c hÖ thèng hiÖn chØnh

a. HiÖn chØnh theo chu kú

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 22 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

C¸c b¶n ®å ®îc hiÖn chØnh sau mét kho¶ng thêi gian nhÊt

®Þnh, ®é dµi cña chu kú ®îc quy ®Þnh phô thuéc vµo c¸c nh©n tè: c-

êng ®é thay ®æi, tû lÖ b¶n ®å, ý nghÜa cña khu vùc ®èi víi nÒn kinh

tÕ quèc d©n... Chu kú hiÖn chØnh dao ®éng trong ph¹m vi tõ 6 ®Õn

15 n¨m; ë nh÷ng vïng quan träng nhÊt th× sù hiÖn chØnh ®îc tiÕn

hµnh sau 6 ®Õn 8 n¨m, cßn ®èi víi nh÷ng vïng kh¸c th× lµ tõ 10 ®Õn

15 n¨m. HiÖn nay, ®èi víi c¸c níc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, víi sù ph¸t triÓn

m¹nh mÏ cña khoa häc c«ng nghÖ th× hä ®· thùc hiÖn hiÖn chØnh

b¶n ®å ®Þa h×nh theo chu kú 5 n¨m mét lÇn hiÖn chØnh; ®èi víi

nh÷ng vïng ®Æc biÖt cã sù thay ®æi do t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè tù

nhiªn vµ t¸c ®éng cña con ngêi th× ngêi ta thùc hiÖn hiÖn chØnh

ngay.

b. HiÖn chØnh thêng xuyªn

HÖ thèng hiÖn chØnh nµy øng dông ®èi víi b¶n ®å hµng h¶i vµ

øng dông ®èi víi nh÷ng vïng ®Æc biÖt quan träng; ®Ó tiÕn hµnh hiÖn

chØnh thêng xuyªn ngêi ta ph¶i tæ chøc hÖ thèng thu nhËn nh÷ng

th«ng tin vÒ sù biÕn ®æi cña khu vùc.

1.6.3 C¸c ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh

Sù thay ®æi, biÕn ®æi cña c¸c yÕu tè ®Þa h×nh ®Þa vËt sau

khi B§§H thµnh lËp ®îc x¸c ®Þnh vµ lÊy tõ ¶nh hµng kh«ng hay ¶nh

vÖ tinh míi chôp, hoÆc ta còng cã thÓ lÊy tõ c¸c b¶n ®å cã tû lÖ lín

h¬n võa míi thµnh lËp vµ kh¶o s¸t ngoµi thùc ®Þa.

Dùa vµo ®Æc ®iÓm cña th«ng tin biÕn ®æi cña c¸c yÕu tè ®Þa

h×nh ®Þa vËt cÇn thiÕt cho viÖc hiÖn chØnh b¶n ®å ta cã thÓ sö

dông mét trong c¸c ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh sau:

- HiÖn chØnh trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa.

- HiÖn chØnh theo c¸c b¶n ®å cã tû lÖ lín h¬n míi thµnh lËp

hoÆc míi hiÖn chØnh.

- HiÖn chØnh b¶n ®å theo ¶nh hµng kh«ng hoÆc ¶nh vÖ tinh.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 23 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

C«ng t¸c hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh cã thÓ thùc hiÖn theo

quy tr×nh c«ng nghÖ nh trªn h×nh 1.3. ViÖc lùa chän ph¬ng ph¸p hiÖn

chØnh phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè, ch¼ng h¹n nh: tû lÖ b¶n ®å,

®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn, c¸c t liÖu gèc ®îc sö dông ®Ó hiÖn

chØnh,..., trong thùc tÕ ta thêng phèi hîp sö dông c¶ ba ph¬ng ph¸p

hiÖn chØnh nãi trªn.

LËp thiÕt kÕ kü thuËt

T liÖu ¶nh hµng kh«ng (hoÆc ¶nh vÖ tinh)

C«ng t¸c chuÈn bÞ, thu thËp tµi liÖu: Ph©n tÝch møc ®é biÕn ®æi, thiÕt kÕ chi tiÕt ®o vÏ néi nghiÖp

Xö lý ®o vÏ ¶nh hµng kh«ng (¶nh vÖ tinh): T¨ng dµy, n¾n ¶nh lËp b×nh ®å ¶nh.

Gi¶i ®o¸n ¶nh néi nghiÖp vµ ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp

ChØnh söa, sè ho¸, biªn tËp

KiÓm tra kÕt qu¶ hiÖn chØnh

Söa ch÷a, hoµn thiÖn b¶n gèc hiÖn chØnh

H×nh 1.3: S¬ ®å c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh

In, giao nép s¶n phÈm

1. Ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa

Ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh B§§H b»ng ®o ®¹c trùc tiÕp ë thùc ®Þa

®îc tiÕn hµnh b»ng c¸c ph¬ng ph¸p ®o ®¹c truyÒn thèng ë khu vùc

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 24 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

cÇn hiÖn chØnh; khi thùc hiÖn kh¶o s¸t ngo¹i nghiÖp toµn bé khu vùc

hiÖn chØnh ta chØnh söa t¹i thùc ®Þa nh÷ng biÕn ®æi vÒ ®Þa h×nh

vµ ®Þa vËt. Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông ®èi víi nh÷ng khu vùc kh«ng

cã ¶nh hµng kh«ng vµ kh«ng cã t liÖu b¶n ®å cÇn thiÕt; nh÷ng khu

vùc cÇn hiÖn chØnh nhá. Ph¬ng ph¸p nµy ®¹t ®é chÝnh x¸c cao, cã

thÓ chØnh söa chÝnh x¸c c¶ sù thay ®æi vÒ mÆt ®Þa h×nh, thuËn lîi

cho khu vùc hiÖn chØnh nhá cã sù thay ®æi, vïng cÇn hiÖn chØnh cã

®Þa vËt phøc t¹p, che khuÊt nhiÒu, tËn dông nh÷ng lo¹i m¸y mãc hiÖn

cã.

Ph¬ng ph¸p nµy cã nhîc ®iÓm lµ ®ßi hái tèn nhiÒu c«ng søc, thêi gian thi c«ng kÐo dµi, chÞu nhiÒu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh, kÐm hiÖu qu¶ kinh tÕ, kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc khi vïng cÇn hiÖn chØnh cã ®Þa h×nh phøc t¹p khã kh¨n cho viÖc tiÕn hµnh ®o ®¹c ngoµi thùc ®Þa.

2. Ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh theo b¶n ®å cã tû lÖ lín h¬n míi

®îc thµnh lËp hoÆc míi hiÖn chØnh

C«ng t¸c hiÖn chØnh tiÕn hµnh theo quy t¾c biªn vÏ B§§H t¬ng øng cã tû lÖ lín h¬n, ë ®©y ta ®¸nh gi¸ møc ®é biÕn ®æi cña c¸c phÇn tö néi dung trªn b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh. Cã thÓ dïng c¸c b¶n ®å thiÕt kÕ quy ho¹ch, b¶n ®å hoµn c«ng c¸c c«ng tr×nh ®· thi c«ng ®Ó lµm c¬ së hiÖn chØnh.

Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ ®îc thùc hiÖn nhanh chãng, ®¹t ®é chÝnh x¸c cao, c«ng viÖc hiÖn chØnh ®îc tiÕn hµnh hoµn toµn trong phßng nªn ®îc triÓn khai c«ng viÖc thuËn tiÖn. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p nµy cã nhîc ®iÓm lµ chØ thùc hiÖn ®îc ë khu vùc cÇn hiÖn chØnh ®· cã B§§H tû lÖ lín h¬n míi ®îc thµnh lËp hoÆc míi hiÖn chØnh. §é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®· hiÖn chØnh phô thuéc vµo ®é chÝnh x¸c tµi liÖu vµ ph¬ng ph¸p chuyÓn vÏ.

3. Ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh b¶n ®å theo ¶nh hµng kh«ng vµ ¶nh

vÖ tinh

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 25 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

* Ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng t liÖu ¶nh hµng kh«ng: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch chØnh söa b¶n gèc hiÖn chØnh ë néi nghiÖp theo ¶nh, sau ®ã kh¶o s¸t kiÓm tra ngo¹i nghiÖp. Khi hiÖn chØnh b¶n ®å theo ¶nh hµng kh«ng cã thÓ tiÕn hµnh b»ng c¸ch sö dông c¸c b×nh ®å ¶nh, c¸c tÊm ¶nh ®· n¾n, cïng víi viÖc sö dông b¶n sao b¶n ®å gèc vµ c¸c b¶n sao n©u hoÆc ®en tõ c¸c b¶n ®å gèc ®ã.

B×nh ®å ¶nh, b¶n gèc in hoÆc b¶n sao nÐt cña nã ®îc dïng ®Ó hiÖn chØnh b¶n ®å th× ®îc gäi lµ b¶n gèc hiÖn chØnh. Sau ®ã c¸c b¶n gèc hiÖn chØnh cã thÓ ®ãng vai trß b¶n gèc biªn vÏ hoÆc b¶n gèc in. C«ng nghÖ vµ viÖc tæ chøc c¸c c«ng t¸c hiÖn chØnh b¶n ®å chØ ®îc x¸c ®Þnh sau khi nghiªn cøu c¬ së cña b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh, nh÷ng ®Æc ®iÓm khu vùc vµ nh÷ng thay ®æi ®· x¶y ra trªn ®ã, chÊt lîng cña c¸c t liÖu ¶nh hµng kh«ng ®îc dïng ®Ó hiÖn chØnh.

Nh vËy, ph¬ng ph¸p nµy phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña khu hiÖn chØnh tõ gãc ®é ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu kü thuËt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ khi cÇn thiÕt cho phÐp kh¶o s¸t thùc ®Þa tríc khi ®iÒu chØnh vÒ néi nghiÖp, trong trêng hîp ®Æc biÖt cã thÓ bá qua kh©u kh¶o s¸t ngo¹i nghiÖp. §©y lµ ph¬ng ph¸p ®îc ¸p dông réng r·i, ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, rót ng¾n nhiÒu thêi gian, Ýt chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh. B»ng ph¬ng ph¸p nµy ta nhanh chãng x¸c ®Þnh ®îc møc ®é thay ®æi cña néi dung b¶n ®å b»ng c¸ch so s¸nh ¶nh hµng kh«ng míi chôp víi b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh. Tuy nhiªn thêi gian chôp ¶nh hµng kh«ng theo tõng tû lÖ kh¸c nhau, vµ Ýt nhÊt còng ph¶i 5 n¨m míi tiÕn hµnh chôp l¹i, cho nªn cÇn ¸p dông khi khu ®o cã ¶nh hµng kh«ng míi nhÊt nªn ¶nh hµng kh«ng ®· cò th× c«ng t¸c ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp sÏ ph¶i t¨ng lªn nhiÒu.

* Ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng t liÖu ¶nh vÖ tinh: VÒ nguyªn t¾c, ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng t liÖu ¶nh vÖ tinh còng gièng nh ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng t liÖu ¶nh hµng kh«ng, ®Ó hiÖn chØnh ta sö dông kÕt hîp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 26 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

vµ b¶n ®å gèc cÇn hiÖn chØnh. Víi ®Æc ®iÓm cña ¶nh vÖ tinh lµ ¶nh vÖ tinh cã ®é cao bay chôp lín (450-20000 km) nªn cã tÇm bao qu¸t réng lín, tÝnh tæng qu¸t ho¸ tù nhiªn râ rÖt, ®Æc biÖt lµ tÝnh thêi sù cña ¶nh vÖ tinh lµ rÊt cao do chu kú chôp lÆp ng¾n. Do vËy mµ ¶nh vÖ tinh cã thÓ cung cÊp th«ng tin vÒ bÒ mÆt tr¸i ®Êt cho ngêi sö dông trªn mét ph¹m vi réng ë cïng mét thêi ®iÓm, cïng mét ®iÒu kiÖn thu nhËn th«ng tin; nã cho phÐp rót ng¾n thêi gian thu nhËn th«ng tin thµnh lËp b×nh ®å ¶nh. Tuy nhiªn, ¶nh vÖ tinh còng cã nhîc ®iÓm ®ã lµ ®é ph©n gi¶i cña ¶nh vÖ tinh cã ®é chÝnh x¸c vÒ mÆt h×nh häc kh«ng cao (hiÖn nay ¶nh vÖ tinh cã ®é ph©n gi¶i tèt nhÊt míi chØ ®¹t 0,6 m), ®Æc biÖt lµ ®é chÝnh x¸c x¸c ®Þnh ®é cao thÊp. V× vËy ¶nh vÖ tinh kh«ng ®¸p øng ®îc cho c«ng t¸c hiÖn chØnh B§§H ë tû lÖ b¶n ®å lín, vµ ë nh÷ng khu vùc phøc t¹p vÒ ®Þa h×nh mµ chØ ®¶m b¶o yªu cÇu ®é chÝnh x¸c cho hiÖn chØnh B§§H ë tû lÖ trung b×nh vµ tû lÖ nhá, ®Æc biÖt lµ hiÖn chØnh ®Þa vËt.

Nh vËy ta cã thÓ thÊy r»ng ®Ó hiÖn chØnh B§§H th× dùa vµo c¸c yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c, ®iÒu kiÖn thùc tÕ hiÖn cã mµ lùa chän ph¬ng ph¸p hiÖn chØnh cho phï hîp.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 27 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Ch¬ng 2 - T liÖu viÔn th¸m vµ kh¶ n¨ng øng dông trong

hiÖN chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh

2.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ viÔn th¸m

2.1.1 §Þnh nghÜa

ViÔn th¸m ®îc ®Þnh nghÜa nh mét khoa häc c«ng nghÖ mµ nhê

nã c¸c tÝnh chÊt cña vËt thÓ quan s¸t ®îc x¸c ®Þnh, ®o ®¹c hoÆc

ph©n tÝch mµ kh«ng cÇn tiÕp xóc trùc tiÕp víi chóng.

Sãng ®iÖn tõ hoÆc ®îc ph¶n x¹ hoÆc ®îc bøc x¹ tõ vËt thÓ th-

êng lµ nguån n¨ng lîng chñ yÕu trong viÔn th¸m. Tuy nhiªn nh÷ng d¹ng

n¨ng lîng kh¸c nh tõ trêng, träng trêng còng cã thÓ ®îc sö dông ®Ó

khai th¸c. ThiÕt bÞ dïng ®Ó thu nhËn sãng ®iÖn tõ ph¶n x¹ hay bøc x¹

tõ vËt thÓ ®îc gäi lµ bé c¶m. Ph¬ng tiÖn dïng ®Ó mang c¸c bé c¶m ®-

îc gäi lµ vËt mang. VËt mang gåm khinh khÝ cÇu, m¸y bay, vÖ tinh,

tÇu vò trô.

§Ó hiÓu vÒ b¶n chÊt ¶nh vÖ tinh chóng ta xem xÐt s¬ ®å thu

H×nh 2.1 : S¬ ®å hÖ thèng thu nhËn th«ng tin viÔn th¸m

nhËn vµ xö lý th«ng tin viÔn th¸m.

HÖ thèng ®îc m« t¶ theo s¬ ®å sau :

§èi tîng tù nhiªn Nguån n¨ng lîng M«i trêng truyÒn n¨ng lîng M«i trêng truyÒn n¨ng lîng

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 28 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

§èi tîng nghiªn cøu chñ yÕu cña viÔn th¸m lµ bÒ mÆt ®Þa h×nh

vµ sù thay ®æi cña chóng trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt. Dùa vµo t liÖu viÔn

th¸m mµ con ngêi nghiªn cøu ®îc c¸c thay ®æi cña bÒ mÆt Tr¸i ®Êt

mµ kh«ng cÇn tiÕp xóc trùc tiÕp víi ®èi tîng mµ th«ng qua h×nh ¶nh

cña chóng. H×nh ¶nh cña c¸c ®èi tîng trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt ®îc thu

nhËn b»ng mét thiÕt bÞ lµ bé c¶m biÕn th«ng qua n¨ng lîng bøc x¹

hay ph¶n x¹ tõ c¸c vËt thÓ theo tõng bíc sãng x¸c ®Þnh.

Nguån n¨ng lîng chÝnh thêng sö dông trong viÔn th¸m lµ bøc x¹

mÆt trêi, n¨ng lîng cña sãng ®iÖn tõ do c¸c vËt thÓ ph¶n x¹ hay bøc

x¹ ®îc thu nhËn bëi bé c¶m ®Æt trªn vËt mang, n¨ng lîng nµy ®îc

chuyÓn thµnh tÝn hiÖu sè vµ truyÒn vÒ tr¹m thu trªn mÆt ®Êt. Sau

khi ®îc xö lý ¶nh viÔn th¸m sÏ cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c vËt thÓ t¬ng

øng víi n¨ng lîng bøc x¹ øng víi tõng bíc sãng do bé c¶m biÕn nhËn ®-

îc trong d¶i phæ ®· x¸c ®Þnh (tõ cùc tÝm ®Õn hång ngo¹i); do ®ã ¶nh

viÔn th¸m ®îc gäi lµ d÷ liÖu ¶nh ®a phæ hay ®a kªnh.

M«i trêng truyÒn n¨ng lîng: lµ khÝ quyÓn hoÆc níc. ë ®©y, m«i

trêng truyÒn n¨ng lîng lµ khÝ quyÓn. N¨ng lîng truyÒn qua khÝ quyÓn

bÞ khÝ quyÓn hÊp thô, t¸n x¹ vµ ph©n bè l¹i n¨ng lîng trong d¶i phæ

chiÕu tíi ®èi tîng.

C¬ së d÷ liÖu cña viÔn th¸m lµ sãng ®iÖn tõ ®îc ph¸t x¹ hoÆc

bøc x¹ tõ c¸c vËt thÓ, c¸c ®èi tîng trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt. Bøc x¹ ®iÖn tõ

truyÒn n¨ng lîng ®iÖn tõ trªn c¬ së c¸c dao ®éng cña ®iÖn trêng vµ tõ

trêng trong kh«ng gian; qu¸ tr×nh lan truyÒn cña sãng ®iÖn tõ qua m«i

trêng vËt chÊt sÏ t¹o ra ph¶n x¹, hÊp thô, t¸n x¹ vµ bøc x¹ sãng ®iÖn tõ

díi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau tuú thuéc vµo bíc sãng. Sãng ®iÖn tõ cã 4

tÝnh chÊt c¬ b¶n: bíc sãng, híng lan truyÒn, biªn ®é vµ mÆt ph©n

cùc. Bèn thuéc tÝnh cña bøc x¹ ®iÖn tõ liªn quan ®Õn c¸c néi dung

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 29 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

th«ng tin kh¸c nhau, vÝ dô nh tÇn sè hay bíc sãng liªn quan tíi mÇu

s¾c, sù ph©n cùc liªn quan ®Õn h×nh d¹ng cña vËt thÓ vµ nã phô

thuéc vµo thµnh phÇn vËt chÊt vµ cÊu tróc cña chóng, lµm cho mçi

®èi tîng ®îc x¸c ®Þnh vµ nhËn biÕt mét c¸ch duy nhÊt.

2.1.2 Ph©n lo¹i viÔn th¸m

C«ng nghÖ viÔn th¸m cã thÓ ®îc ph©n lo¹i theo c¸c tiªu chÝ kh¸c

nhau díi ®©y.

1. Ph©n lo¹i theo thiÕt bÞ bay chôp

- ViÔn th¸m vÖ tinh (hoÆc vò trô): Sö dông vÖ tinh hoÆc tµu vò

trô mang c¸c bé c¶m. C¸c vÖ tinh quan tr¾c Tr¸i ®Êt cã ®é cao quü

®¹o tõ 150 km ®Õn 36000 km tuú thuéc vµo môc ®Ých sö dông.

- ViÔn th¸m hµng kh«ng: Sö dông c¸c lo¹i m¸y bay hay khinh khÝ

cÇu thùc hiÖn bay chôp ¶nh víi ®é cao tõ 100 m ®Õn 40 km tuú theo

tõng bé c¶m vµ môc ®Ých bay chôp.

2. Ph©n lo¹i theo ®Æc ®iÓm quü ®¹o

- ViÔn th¸m vÖ tinh ®Þa tÜnh: Tèc ®é gãc quay b»ng tèc ®é

gãc quay cña tr¸i ®Êt tøc lµ vÞ trÝ t¬ng ®èi cña vÖ tinh so víi Tr¸i ®Êt

lµ ®øng yªn.

- ViÔn th¸m vÖ tinh quü ®¹o cùc (hoÆc gÇn cùc): VÖ tinh cã

mÆt ph¼ng quü ®¹o vu«ng gãc hoÆc gÇn vu«ng gãc so víi mÆt

ph¼ng xÝch ®¹o vµ thiÕt kÕ sao cho thêi gian thu ¶nh trªn mçi vïng

l·nh thæ trïng víi giêi ®Þa ph¬ng vµ thêi gian thu lÆp l¹i lµ cè ®Þnh.

3. Ph©n lo¹i theo nguån tÝn hiÖu

- ViÔn th¸m chñ ®éng: Nguån tíi lµ tia s¸ng ph¸t ra tõ m¸y ph¸t ®Æt

trªn thiÕt bÞ bay, vÝ dô nh RADAR. C«ng nghÖ nµy kh«ng bÞ ¶nh hëng

cña thêi tiÕt.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 30 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

- ViÔn th¸m bÞ ®éng: Nguån ph¸t bøc x¹ lµ mÆt trêi hoÆc tõ c¸c

vËt chÊt tù nhiªn. C«ng nghÖ nµy chÞu nhiÒu t¸c ®éng cña khÝ

quyÓn.

4. Ph©n lo¹i theo c¸c d¶i sãng trong quang phæ ®iÖn tõ

- ViÔn th¸m quang häc: Bøc x¹ phæ cña c¸c ®èi tîng mÆt ®Êt do

¸nh s¸ng mÆt trêi gåm c¸c d¶i sãng nh×n thÊy, cËn hång ngo¹i vµ hång

ngo¹i trung. ¶nh thu ®îc bëi kü thuËt viÔn th¸m nµy ®îc gäi chung lµ

¶nh quang häc.

- ViÔn th¸m hång ngo¹i nhiÖt: Ghi nhËn bøc x¹ nhiÖt cña c¸c ®èi

tîng trªn mÆt ®Êt ë d¶i sãng hång ngo¹i nhiÖt. ¶nh thu ®îc bëi kü

thuËt viÔn th¸m nµy ®îc gäi lµ ¶nh nhiÖt.

- ViÔn th¸m siªu cao tÇn (viÔn th¸m Radar): Ghi nhËn phæ ¶nh ë

d¶i sãng viba (Microwave). ¶nh thu ®îc bëi kü thuËt viÔn th¸m nµy ®îc

gäi lµ ¶nh ra®a.

Sù ph©n lo¹i viÔn th¸m theo bíc sãng ®îc thÓ hiÖn trong s¬ ®å

ViÔn th¸ m siªu cao tÇn

ViÔn th¸ m hång ngo¹ i nhiÖt

ViÔn th¸ m trong d¶i sãng nh×n thÊy vµ hång ngo¹ i

Bé c¶m

n g u å n v Ët

t h Ó b øc x ¹

Bøc x¹ nhiÖt vËt thÓ

Ph¶n x¹ mÆt trêi

VËt thÓ Sãng ra®a

Ph¶n x¹

Bøc x¹

Bøc x ¹ ph æ

3m m

0,5m m

10m m

Buí c sãng

UV Nh×n thÊy Hång ngo¹ i

V« tuyÕn cao tÇn

Ph æ ®i Ön t õ

Hång ngo¹ i nhiÖt

ph¶n x¹

Bé c ¶ m

0,4m m

0,7m m

1mm

0,3m m

0,9m m

M¸ y ¶nh

14m m

Bé t¸ ch sãng ¸ nh s¸ ng

1mm

30cm

Bé c¶m nhËn

ph©n lo¹i sau:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 31 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

H×nh 2.2: S¬ ®å ph©n lo¹i viÔn th¸m theo bíc sãng

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

2.2. §Æc tÝnh ph¶n x¹ phæ cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn

TÊt c¶ c¸c vËt thÓ ®Òu ph¶n x¹ vµ hÊp thô, ph©n t¸ch vµ bøc x¹

sãng ®iÖn tõ b»ng c¸c c¸ch kh¸c nhau. §Æc tÝnh nµy gäi lµ ®Æc trng

phæ. §Æc tÝnh ph¶n x¹ phæ cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn lµ hµm cña

nhiÒu yÕu tè. C¸c ®Æc trng nµy phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn chiÕu s¸ng,

m«i trêng khÝ quyÓn vµ bÒ mÆt ®èi tîng còng nh b¶n th©n c¸c ®èi t-

îng.

ViÖc nghiªn cøu ®Æc tÝnh ph¶n x¹ phæ cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn

cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÔn th¸m. Bëi v× sãng ®iÖn tõ ®îc

ph¸t x¹ hoÆc bøc x¹ tõ c¸c vËt thÓ, c¸c ®èi tîng trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt lµ

nguån t liÖu trong viÔn th¸m ®Ó nhËn biÕt, ph©n biÖt, ph©n tÝch c¸c

®èi tîng. Ph¶n x¹ phæ øng víi tõng lo¹i líp phñ mÆt ®Êt cho thÊy cã sù

kh¸c nhau do sù t¬ng t¸c gi÷a bøc x¹ ®iÖn tõ vµ vËt thÓ, ®iÒu nµy cho

phÐp viÔn th¸m cã thÓ x¸c ®Þnh hoÆc ph©n tÝch ®îc ®Æc ®iÓm

cña líp phñ th«ng qua viÖc ®o lêng ph¶n x¹ phæ. Tõ ®ã øng víi mçi

lo¹i ®èi tîng kh¸c nhau mµ ta sö dông nh÷ng kªnh phæ kh¸c nhau trong

qu¸ tr×nh thu nhËn ¶nh sao cho sù ph¶n x¹ phæ gi÷a c¸c ®èi tîng lµ râ

nÐt vµ kh¸c biÖt nhÊt. Nh»m t¨ng tÝnh dÔ nhËn biÕt, dÔ ®äc, dÔ

hiÓu c¸c ®èi tîng tù nhiªn cho c«ng t¸c gi¶i ®o¸n ¶nh sau nµy.

2.2.1 Mét sè kh¸i niÖm ®Æc trng ph¶n x¹ phæ c¸c ®èi tîng tù nhiªn

Sãng ®iÖn tõ chiÕu tíi mÆt ®Êt, n¨ng lîng cña nã sÏ t¸c ®éng lªn

bÒ mÆt tr¸i ®Êt vµ sÏ xÈy ra c¸c hiÖn t-

îng sau:

- Ph¶n x¹ n¨ng lîng.

- HÊp thô n¨ng lîng.

- ThÊu quang n¨ng lîng.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 32 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

H×nh 2.3: T¸c ®éng cña n¨ng lîng bøc x¹ mÆt trêi lªn c¸c ®èi tîng tù nhiªn

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

N¨ng lîng bøc x¹ sÏ chuyÓn ®æi thµnh ba d¹ng kh¸c nhau nh trªn.

Gi¶ sö coi n¨ng lîng ban ®Çu bøc x¹ lµ EO th× khi chiÕu xuèng c¸c ®èi tîng nã sÏ chuyÓn thµnh n¨ng lîng ph¶n x¹ Er , hÊp thô Ea vµ thÊu

quang E. Cã thÓ m« t¶ qu¸ tr×nh trªn theo c«ng thøc:

(a) . Eo = Er + Ea + E

Trong qu¸ tr×nh nµy ta ph¶i lu ý hai ®iÓm:

Thø nhÊt lµ khi bÒ mÆt ®èi tîng tiÕp nhËn n¨ng lîng chiÕu tíi,

tïy thuéc vµo cÊu tróc c¸c thµnh phÇn, cÊu t¹o vËt chÊt hoÆc ®iÒu

kiÖn chiÕu s¸ng mµ c¸c thµnh phÇn Er , Ea , E sÏ cã nh÷ng gi¸ trÞ kh¸c

nhau ®èi víi c¸c ®èi tîng kh¸c nhau. Do vËy ta sÏ nhËn ®îc c¸c tÊm ¶nh

cña c¸c ®èi tîng kh¸c nhau do thu nhËn n¨ng lîng ph¶n x¹ kh¸c nhau.

Phô thuéc vµo cÊu tróc bÒ mÆt ®èi tîng, n¨ng lîng ph¶n x¹ phæ cã

thÓ ph¶n x¹ toµn phÇn, ph¶n x¹ mét phÇn, kh«ng ph¶n x¹ vÒ mét híng

hay ph¶n x¹ mét phÇn cã ®Þnh híng.

Thø hai lµ n¨ng lîng chiÕu tíi ®èi tîng ®îc ph¶n x¹ kh«ng nh÷ng

phô thuéc vµo cÊu tróc bÒ mÆt ®èi tîng mµ cßn phô thuéc vµo bíc

sãng cña n¨ng lîng chiÕu tíi. Do vËy mµ trªn ¶nh ta thÊy h×nh ¶nh ®èi

tîng do ghi nhËn ®îc kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña c¸c bíc sãng kh¸c nhau

sÏ kh¸c nhau.

C¸c hÖ thèng viÔn th¸m chñ yÕu ghi nhËn n¨ng lîng ph¶n x¹ phæ

nªn c«ng thøc (a) cã thÓ viÕt l¹i lµ:

(b) Er = Eo - (Ea + E)

N¨ng lîng ph¶n x¹ b»ng tæng n¨ng lîng bøc x¹ trõ n¨ng lîng hÊp

thô vµ n¨ng lîng thÊu quang.

§Ó nghiªn cøu sù phô thuéc cña n¨ng lîng ph¶n x¹ phæ vµo bíc

sãng ®iÖn tõ ta ®a ra kh¸i niÖm kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ. Kh¶ n¨ng ph¶n

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 33 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

r =

%100

x¹ phæ r cña bíc sãng ®îc ®Þnh nghÜa b»ng c«ng thøc :

l )( l )(

r E

(c)

§Ó thÊy râ ®Æc tÝnh ph¶n x¹ phæ phô thuéc vµo bíc sãng ta

rl (%)

•

l (m )

• 0,8

• 1,8

• 2,2

• 2,6

• 0,6

• 1,0

• 1,2

1,4 1,6

• 2,0

• 2,4

xÐt ®å thÞ sau (h×nh 2.4)

H×nh 2.4: §Æ c tÝ nh ph¶n x¹ phæ cña m é t s è ®è i tîng tù nhiªn 1 - §êng ®Æc trng ph¶n x¹ phæ cña thùc vËt

2 - §êng ®Æc trng ph¶n x¹ phæ cña ®Êt kh«

3 - §êng ®Æc trng ph¶n x¹ phæ cña níc

2.2.2 §Æc tÝnh ph¶n x¹ phæ cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn

Bøc x¹ ®iÖn tõ mµ bé c¶m (sensor) ®Æt trªn vËt mang thu ®îc

do c¸c ®èi tîng tù nhiªn ph¶n x¹ phô thuéc nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau nh:

®iÒu kiÖn chiÕu s¸ng, ®iÒu kiÖn m«i trêng khÝ quyÓn, bÒ mÆt ®èi

tîng còng nh b¶n th©n c¸c ®èi tîng. V× vËy mµ ®Æc trng ph¶n x¹ phæ

cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn sÏ lµ hµm cña nhiÒu yÕu tè. Dùa vµo c«ng

thøc x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ vµ ®êng ®Æc tÝnh ph¶n x¹ phæ

cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn trong h×nh 2.4 ta thÊy r»ng:

1. Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña thùc vËt:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 34 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña thùc vËt thay ®æi theo ®é dµi bíc sãng, c¸c

s¾c tè cña l¸ c©y vµ lîng níc trong l¸ c©y ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng ph¶n

Thµnh phÇn níc

S¾c tè

CÊu tróc tÕ bµo

x¹ phæ cña thùc vËt.

(cid:253)

(%) r

Níc hÊp thô

C¸c yÕu tè chÝnh ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña l¸ c©y Nh÷ng d¶i phæ hÊp thô

(cid:253)

•

S¾c tè hÊp thô

•

l (m )

• 0,8

• 1,8

• 2,6

• 1,0

• 1,2

1,4 1,6

• 2,0

• 2,4

• 2,2 Hång ngo¹i

• 0,6 Nh×n thÊy CËn hång ngo¹i

Ph¶n x¹ phæ hång ngo¹i

H×nh 2.5: §Æc tÝnh ph¶n x¹ phæ cña thùc vËt

Theo ®å thÞ trªn ta thÊy thùc vËt cã kh¶ n¨ng ph¶n x¹ rÊt m¹nh ®èi víi c¸c bíc sãng cËn hång ngo¹i tõ 0,7 ÷ 1,4 m m cßn ë vïng sãng nh×n thÊy vµ vïng hång ngo¹i s¾c tè l¸ c©y hÊp thô m¹nh.

Ngoµi ra hµm lîng níc cã trong l¸ c©y còng ¶nh hëng ®Õn kh¶

n¨ng ph¶n x¹ phæ cña l¸ c©y. Níc ë c¸c l¸ c©y hÊp thô m¹nh ë c¸c bíc sãng 1,4 vµ 1,9 m m vµ tõ 2,66 ÷ 2,73 m m. Cßn ë bíc sãng 1,6 vµ 2,2 m m t¬ng øng víi vïng Ýt hÊp thô cña níc.

Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña mçi lo¹i thùc vËt kh¸c nhau lµ kh¸c

nhau vµ ®Æc tÝnh chung nhÊt vÒ kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña thùc vËt

®ã lµ:

+ ë vïng ¸nh s¸ng nh×n thÊy, cËn hång ngo¹i vµ hång ngo¹i kh¶

n¨ng ph¶n x¹ phæ kh¸c nhau râ rÖt.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 35 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

+ ë vïng ¸nh s¸ng nh×n thÊy, phÇn lín n¨ng lîng bÞ hÊp thô bëi

clorophin trong l¸ c©y, mét phÇn nhá thÊu qua l¸, cßn l¹i lµ bÞ ph¶n x¹.

+ ë vïng cËn hång ngo¹i, cÊu tróc cña l¸ c©y ¶nh hëng lín ®Õn

kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ, ë ®©y kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ t¨ng lªn râ rÖt.

+ ë vïng hång ngo¹i nh©n tè ¶nh hëng lín ®Õn kh¶ n¨ng ph¶n

x¹ phæ cña l¸ lµ hµm lîng níc; ë vïng nµy khi ®é Èm trong l¸ cao, n¨ng

lîng hÊp thô lµ cùc ®¹i. ¶nh hëng cña cÊu tróc tÕ bµo l¸ ë vïng hång

ngo¹i ®èi víi kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ kh«ng lín b»ng ¶nh hëng cña hµm

lîng níc trong l¸.

2. Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña thæ nhìng

§êng ®Æc trng ph¶n x¹ phæ cña ®a sè thæ nhìng kh«ng phøc

t¹p nh ë thùc vËt. §Æc tÝnh chung nhÊt lµ kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ t¨ng

theo ®é dµi bíc sãng, ®Æc biÖt lµ ë vïng cËn hång ngo¹i vµ hång

ngo¹i. ë ®©y chØ cã n¨ng lîng hÊp thô mµ kh«ng cã n¨ng lîng thÊu

quang, tuy nhiªn víi c¸c lo¹i ®Êt cã thµnh phÇn cÊu t¹o, ®é Èm cña

®Êt, c¸c chÊt h÷u c¬ vµ v« c¬ kh¸c nhau nªn kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ sÏ

r(%)

•

100

•

kh¸c nhau.

•

l (m )

• 0,9

• 0,5

• 1,3

• 1,7

• 2,1

• 2,5

1. ............... §é Èm 0‚ 4% 2. §é Èm 5‚ 12% 3. §é Èm 22‚ 32%

H×nh 2.6: Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña ®Êt phô thuéc vµo ®é Èm 3. Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña níc

Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña níc thay ®æi theo ®é dµi bíc sãng

cña bøc x¹ chiÕu tíi vµ thµnh phÇn vËt chÊt cã trong níc; kh¶ n¨ng

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 36 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

ph¶n x¹ phæ ë ®©y cßn phô thuéc vµo bÒ mÆt níc vµ tr¹ng th¸i cña n-

íc. Trªn kªnh hång ngo¹i vµ cËn hång ngo¹i ®êng bê níc ®îc ph¸t hiÖn

rÊt dÔ dµng, cßn mét sè ®Æc tÝnh cña níc cÇn ph¶i sö dông d¶i sãng

nh×n thÊy ®Ó nhËn biÕt. Trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn, mÆt níc hoÆc

mét líp máng níc sÏ hÊp thô rÊt m¹nh n¨ng lîng ë d¶i sãng cËn hång

ngo¹i vµ hång ngo¹i, do vËy n¨ng lîng ph¶n x¹ rÊt Ýt. V× kh¶ n¨ng ph¶n

x¹ phæ cña níc ë d¶i sãng dµi kh¸ nhá nªn viÖc sö dông c¸c kªnh sãng

dµi ®Ó chôp cho ta kh¶ n¨ng ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ thuû v¨n, ao hå,... ë d¶i

sãng nh×n thÊy, kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña níc t¬ng ®èi phøc t¹p, mét

phÇn lµ ph¶n x¹, mét phÇn lµ bÞ hÊp thô. Trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn,

th«ng thêng níc chøa nhiÒu t¹p chÊt h÷u c¬ vµ v« c¬, v× vËy kh¶ n¨ng

•

ph¶n x¹ phæ cña níc phô thuéc vµo thµnh phÇn vµ tr¹ng th¸i cña níc.

•

1- HÊp thô 2- Ph¶n x¹

50 40 30 20 10 2 l (m )

• 0, 5

• 0, 6

• 0, 7

H×nh 2.7: Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ vµ hÊp thô cña níc

0, 4

KÕt luËn: Qua c¸c ®êng ®Æc trng phæ vµ ®Æc trng ph¶n x¹

phæ cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn nªu trªn ta cã thÓ thÊy r»ng mçi ®èi tîng

tù nhiªn kh¸c nhau sÏ cã ®Æc trng phæ kh¸c nhau, vµ ®©y lµ c¬ së

quan träng trong viÔn th¸m, chóng gióp cho ta ph©n biÖt hay nhËn

biÕt ®îc c¸c ®èi tîng tù nhiªn trªn ¶nh viÔn th¸m.

2.2.3 C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña

c¸c ®èi tîng tù nhiªn

1. ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè kh«ng gian, thêi gian lªn kh¶

n¨ng ph¶n x¹ phæ cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn

a) YÕu tè thêi gian:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 37 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Thùc phñ mÆt ®Êt vµ mét sè ®èi tîng kh¸c thêng hay thay ®æi

theo thêi gian, do vËy mµ kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ còng thay ®æi theo

thêi gian.

b) YÕu tè kh«ng gian: YÕu tè kh«ng gian ¶nh hëng ®Õn kh¶

n¨ng ph¶n x¹ phæ cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn bao gåm:

- YÕu tè kh«ng gian côc bé: ThÓ hiÖn khi chôp ¶nh cïng mét lo¹i ®èi

tîng.

- YÕu tè ®Þa lý: ThÓ hiÖn khi cïng lo¹i thùc vËt nhng ®iÒu

kiÖn sinh trëng kh¸c nhau theo vïng ®Þa lý th× kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ

sÏ kh¸c nhau.

YÕu tè thêi gian còng cã thÓ thÓ hiÖn khi gãc mÆt trêi h¹ thÊp

ta sÏ cã h×nh ¶nh nói cã bãng vµ cïng mét ®èi tîng trªn hai sên nói:

mét bªn ®îc chiÕu s¸ng cßn mét bªn kh«ng ®îc chiÕu s¸ng ®· t¹o nªn

kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ kh¸c nhau.

Ta thÊy r»ng c¸c yÕu tè kh«ng gian, thêi gian ®Òu ¶nh hëng

®Õn kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn; ®Ó cã thÓ khèng

chÕ ®îc ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè nµy ta cÇn thùc hiÖn theo c¸c ph¬ng

¸n:

+ Ghi nhËn th«ng tin vµo thêi ®iÓm mµ kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ

cña mét ®èi tîng nµy kh¸c xa kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña mét ®èi tîng

kh¸c.

+ Ghi nhËn th«ng tin vµo nh÷ng lóc mµ kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ

cña mét ®èi tîng kh«ng kh¸c biÖt nhau nhiÒu.

+ Ghi nhËn th«ng tin thêng xuyªn, ®Þnh kú qua mét kho¶ng

thêi gian nhÊt ®Þnh.

+ Ghi nhËn th«ng tin trong ®iÒu kiÖn m«i trêng nhÊt ®Þnh,

vÝ dô gãc mÆt trêi tèi thiÓu, m©y Ýt h¬n 10%, qua mét sè ngµy nhÊt

®Þnh.

Nh vËy, khi thu nhËn ¶nh vÖ tinh ta cÇn thùc hiÖn c¸c ph¬ng ¸n

nµy nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng ¶nh hëng cña c¸c yÕu

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 38 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

tè g©y ra, khi ®ã ta sÏ dÔ dµng ®o¸n ®äc ®îc c¸c ®èi tîng trªn ¶nh mµ

kh«ng bÞ nhÇm lÉn.

2. ¶nh hëng cña khÝ quyÓn

N¨ng lîng ®iÖn tõ ®îc truyÒn tíi c¸c ®èi tîng trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt

còng nh n¨ng lîng ph¶n x¹ ®i tíi ®îc thiÕt bÞ thu nhËn cña hÖ thèng

vÖ tinh ph¶i ®i qua líp khÝ quyÓn cña tr¸i ®Êt do ®ã nã sÏ bÞ t¸c ®éng

cña c¸c vËt chÊt trong líp khÝ quyÓn nµy.

N¨ng lîng ®iÖn tõ ®i qua tÇng khÝ quyÓn cã thÓ bÞ hÊp thô

hoÆc t¸n x¹. HiÖn tîng hÊp thô cña khÝ quyÓn xÈy ra chñ yÕu ®èi víi

d¶i sãng nh×n thÊy vµ hång ngo¹i. Sù hÊp thô cña khÝ quyÓn sÏ lµm

suy gi¶m n¨ng lîng ®iÖn tõ tíi ®èi tîng còng nh tíi thiÕt bÞ thu vµ lµm

thay ®æi mét phÇn c¸c ®Æc trng ph¶n x¹ phæ cña c¸c ®èi tîng quan

s¸t. Sù t¸n x¹ cña ®èi tîng chØ cã ¶nh hëng lín trªn vïng bíc sãng nh×n

thÊy vµ gÇn hång ngo¹i. HiÖn tîng nµy x¶y ra khi c¸c ®iÖn tõ va ch¹m

víi c¸c phÇn tö vËt chÊt trong khÝ quyÓn vµ n¨ng lîng ®iÖn tõ bÞ t¸n

x¹ ra theo mäi híng. Sù t¸n x¹ trong khÝ quyÓn g©y nªn nh÷ng vïng s-

¬ng mê trªn ¶nh còng nh lµm mê h×nh ¶nh cña c¸c ®èi tîng ®îc quan

s¸t ®Æc biÖt lµ ë vïng kªnh mµu xanh lam

BÇu khÝ quyÓn cña tr¸i ®Êt hÊp thô n¨ng lîng ®iÖn tõ trªn

nh÷ng d¶i sãng kh¸c nhau do ®ã chØ ë nh÷ng d¶i sãng n»m ngoµi

vïng hÊp thô (hoÆc bÞ hÊp thô rÊt Ýt) bëi khÝ quyÓn míi cã thÓ ®îc

dïng cho viÖc thu nhËn ¶nh vÖ tinh. Nh÷ng vïng sãng ®ã ®îc gäi lµ

cöa sæ khÝ quyÓn. Cöa sæ khÝ quyÓn ®îc minh ho¹ nh h×nh 2.8 sau

r(%)

Nguån n¨ng lîng

•

• 100 75 • 50

•

• 1mm

• 1m

• 0,3m

• 1,0m

• 10m

• 100m

®©y :

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 39 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

H×nh 2.8: Cöa sæ cña khÝ quyÓn

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

C¸c kªnh trong hÖ thèng ViÔn Th¸m thêng ®îc thiÕt kÕ trong c¸c

cöa sæ khÝ quyÓn ®Ó gi¶m tèi thiÓu ¶nh hëng cña sù hÊp thô cña

tÇng khÝ quyÓn nh»m thu ®îc ¶nh vÖ tinh cã sù ph¶n x¹ phæ lµ tèt

nhÊt cã lîi cho c«ng t¸c ®o¸n ®äc ¶nh vÖ tinh.

Nh vËy, ®èi víi mçi yÕu tè ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ

vµ thu nhËn th«ng tin ph¶n x¹ phæ kh¸c nhau chóng ta ph¶i t×m biÖn

ph¸p h¹n chÕ hoÆc lo¹i bá ¶nh hëng ®ã ®Õn chÊt lîng cña ¶nh vÖ

tinh thu ®îc nh»m ®¶m b¶o thu ®îc th«ng tin tèt nhÊt cho ¶nh vÖ tinh.

2.3. Mét sè lo¹i vÖ tinh viÔn th¸m

VÖ tinh viÔn th¸m bao gåm c¸c vÖ tinh khÝ tîng, vÖ tinh viÔn

th¸m biÓn, vÖ tinh ®Þa tÜnh, vÖ tinh tµi nguyªn, c¸c tµu vò trô cã ngêi

®iÒu khiÓn vµ c¸c tr¹m vò trô. Trªn thÕ giíi c¸c hÖ thèng ®ang ho¹t

®éng lµ LANDSAT, SPOT, QUICKBIRD, COSMOS, IKONOS, IRS,

MOS, TERRA, NOAA...

2.3.1 HÖ thèng vÖ tinh SPOT vµ ¶nh SPOT

SPOT- lµ mét hÖ thèng "khÐp kÝn" bao gåm c¸c hÖ thèng quan

tr¾c trªn kh«ng, c¸c hÖ thèng xö lý h×nh ¶nh díi mÆt ®Êt vµ hÖ thèng

ph©n phèi ¶nh thu ®îc do Trung t©m nghiªn cøu kh«ng gian CNES

(Centre National d’ Etudes Spatiales) cña Ph¸p thùc hiÖn, cã sù tham

gia cña BØ vµ Thuþ §iÓn.

HÖ thèng vÖ tinh SPOT ®îc Ph¸p phãng lªn quü ®¹o vµo n¨m

1986, ®©y lµ lo¹i vÖ tinh ®Çu tiªn sö dông kü thuËt quÐt däc tuyÕn

chôp víi hÖ thèng quÐt ®iÖn tö cã kh¶ n¨ng cho ¶nh lËp thÓ dùa trªn

nguyªn lý chôp nghiªng; mçi vÖ tinh ®îc trang bÞ mét bé quÐt ®a phæ

HRV. C¸c thÕ hÖ vÖ tinh SPOT tõ 1 ®Õn 3 cã bé c¶m HRV víi 3 kªnh

phæ ph©n bè trong vïng sãng nh×n thÊy ë c¸c bíc sãng xanh lôc, ®á

và gÇn hång ngo¹i. N¨m 1998 Ph¸p ®· phãng thành c«ng vÖ tinh

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 40 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

SPOT- 4 víi hai bé c¶m HRVIR và Thùc vËt (Vegetation Instrument),

vµ ®Õn n¨m 2002 ®· phãng thµnh c«ng vÖ tinh SPOT-5. Ba kªnh phæ

®Çu cña HRVIR t¬ng ®¬ng víi 3 kªnh phæ truyÒn thèng cña HRV.

1. Quü ®¹o ho¹t ®éng cña SPOT

- SPOT cã quü ®¹o trßn, ®ång bé mÆt trêi.

- §é cao bay chôp: 832 km, gãc nghiªng cña mÆt ph¼ng quü ®¹o 98,7o

- Thêi ®iÓm bay qua xÝch ®¹o: 10 giê 30 s¸ng.

H×nh 2.9: Quü ®¹o ho¹t ®éng cña SPOT

- Chu kú lÆp: 26 ngµy trong chÕ ®é quan s¸t b×nh thêng.

2. Bé c¶m

Bé c¶m HRV kh«ng ph¶i lµ m¸y quÐt quang c¬ mµ lµ m¸y quÐt

®iÖn tö CCD. HRV cã thÓ thay ®æi gãc quan s¸t nhê mét g¬ng ®Þnh híng, g¬ng nµy cho phÐp thay ®æi híng quan s¸t tõ 00 ®Õn 270 so víi

ph¬ng th¼ng ®øng, nhê vËy mµ ®é réng cña d¶i quÐt cã thÓ lªn ®Õn

80km vµ do ®ã cã thÓ thu ®îc ¶nh lËp thÓ. Bé quÐt ®a phæ HRV cã

thÓ quÐt ®a phæ trªn ba kªnh tr¾ng ®en XS vµ mét kªnh toµn s¾c P

(Panchromatic). §Õn SPOT - 4 bé c¶m biÕn ®îc c¶i tiÕn ®Ó thu nhËn

vïng phæ hång ngo¹i vµ cã tªn gäi lµ HRVIR (High Resolution Visible

and Middle Infrared). Do vËy mµ ¶nh SPOT ®îc cung cÊp ë hai d¹ng

kh¸c nhau lµ ¶nh ®a phæ vµ ¶nh toµn s¾c víi ®é ph©n gi¶i kh«ng

gian cao h¬n so víi ¶nh ®a phæ.

3. T liÖu ¶nh SPOT:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 41 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

- ¶nh SPOT ®îc thu nhËn nhê m¸y chôp ¶nh ®a phæ HRV-1 vµ

HRV-2. Cã hai lo¹i ¶nh chÝnh:

¶nh ®a phæ (Multispectral - XS) gåm cã ba kªnh phæ kh¸c nhau: 0,5 ÷ 0,59 m m; 0,61÷ 0,68 m m; 0,79 ÷ 0,89 m m ®îc gäi lµ ¶nh SPOT - XS. §é ph©n gi¶i mÆt ®Êt cña ¶nh SPOT - XS lµ 20 m. ¶nh SPOT -

XS ghi nhËn nhê mét d·y gåm 3000 tÕ bµo quang ®iÖn ®îc ®Æt

vu«ng gãc víi híng bay do vËy khi vÖ tinh chuyÓn ®éng sÏ ghi nhËn

h×nh ¶nh trªn mét d¶i réng 60km.

¶nh toµn s¾c (panchoromatic) ®îc ghi nhËn trªn gÇn nh toµn bé d¶i sãng nh×n thÊy 0,51 ÷ 0,73 m m ®îc gäi lµ ¶nh SPOT - Pan. C¸ch thu nhËn cña ¶nh SPOT - Pan còng t¬ng tù nh ¶nh SPOT - XS nhng

d·y tÕ bµo quang ®iÖn gåm 6000 tÕ bµo nªn ®é ph©n gi¶i mÆt ®Êt

lµ 10 m.

VÖ tinh

§é ph©n

SPOT

Kªnh phæ

Phæ ®iÖn tõ

gi¶i

SPOT 1, 2, 3

Kªnh 1

Xanh lôc

20 m

SPOT 1, 2, 3

Kªnh 2

§á

20 m

SPOT 1, 2, 3

Kªnh 3

20 m

SPOT 4, 5

Kªnh 4

Toµn s¾c

10 m

SPOT 5

Kªnh 1

Xanh lôc

10 m

SPOT 5

Kªnh 2

§á

10 m

SPOT 5

Kªnh 3

SPOT 1, 2, 3 Kªnh toµn s¾c

Toµn s¾c

10 m 10 m

SPOT 4, 5

Kªnh toµn s¾c

Toµn s¾c

10 m

SPOT 5

Kªnh toµn s¾c

Toµn s¾c

5 m

SPOT 5

Kªnh toµn s¾c

Toµn s¾c

SPOT 5

Kªnh toµn s¾c

Bíc sãng 0,50 - 0,59 m m 0,61 - 0,68 m m 0,79 - 0,89 m m GÇn hång ngo¹i 1,58 - 1,75 m m 0,50 - 0,59 m m 0,61 - 0,68 m m 0,79 - 0,89 m m GÇn hång ngo¹i 0,51- 0,73 m m 0,49 - 0,73 m m 0,49 - 0,73 m m 0,49 - 0,73 m m 0,49 - 0,73 m m

Toµn s¾c

2,5 m 5· 10 m

B¶ng 2.1: §é ph©n gi¶i phæ cña ¶nh nguån c¸c vÖ tinh SPOT tõ 1 ®Õn 5

Díi ®©y lµ c¸c th«ng sè cña thÕ hÖ ¶nh SPOT:

2.3.2 VÖ tinh Landsat

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 42 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

HÖ thèng Landsat ®îc phãng lªn quü ®¹o lÇn ®Çu tiªn n¨m

1972, cho ®Õn nay, ®· cã 5 thÕ hÖ vÖ tinh ®îc phãng. Mçi vÖ tinh ®-

îc trang bÞ mét bé quÐt ®a phæ MSS, mét bé chôp ¶nh v« tuyÕn

truyÒn h×nh RBP. HÖ thèng Landsat - 4, 5 cßn ®îc trang bÞ thªm mét

sè bé quÐt ®a phæ TM.

T liÖu vÖ tinh Landsat lµ t liÖu viÔn th¸m ®ang ®îc sö dông

réng r·i trªn toµn thÕ giíi vµ ViÖt Nam.

1. QuÜ ®¹o vÖ tinh Landsat

- §é cao bay: 705km, gãc nghiªng mÆt ph¼ng quÜ ®¹o: 980.

- QuÜ ®¹o ®ång bé mÆt trêi vµ b¸n lÆp.

- Thêi ®iÓm bay qua xÝch ®¹o: 9h39' s¸ng.

- Chu kú lÆp: 17 ngµy.

- BÒ réng tuyÕn chôp: 185km.

2. Bé c¶m

MSS (Multispectral scanner) vµ TM (Thematic mapper)

C¶ 2 bé c¶m nµy ®Òu lµ m¸y quÐt quang c¬.

HÖ thèng Landsat MSS ho¹t ®éng ë d¶i phæ nh×n thÊy vµ gÇn

hång ngo¹i (b¶ng 2.2).

B¶ng

2.2

Kªnh phæ D¹ng ph¶n x¹ phæ Bíc sãng (m m)

1 Nh×n thÊy - xanh 0.5 - 0.6

2 Nh×n thÊy - ®á 0.6 - 0.7

3 Hång ngo¹i 0.7 - 0.8

4 Hång ngo¹i 0.8 - 1.1

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 43 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

+ §Æc ®iÓm cña MSS lµ:

- Sö dông 4 b¨ng phæ.

- Mçi b¨ng phæ cã trang bÞ 6 bé thu, cã sö dông sîi quang häc.

- Ghi tÝn hiÖu n¨ng lîng ph¶n x¹ tõ bÒ mÆt tr¸i ®Êt.

- TÝn hiÖu ®îc m· thµnh 64 cÊp ®é s¸ng.

- §é ph©n gi¶i mÆt ®Êt 80m.

- Gãc quÐt tõ §«ng sang T©y lµ 11,60.

- Thêi gian lé quang 33 mili gi©y.

- §é réng mçi ®êng quÐt 185 km.

HÖ thèng Landsat TM sö dông vïng thæ nh×n thÊy, gÇn hång

ngo¹i vµ hång ngo¹i nhiÖt (b¶ng 2.3)

C¸c ®Æc ®iÓm cña ¶nh TM:

- §é réng c¸c ®êng quÐt: 185 km.

- Gãc quÐt: 14.80.

- §é ph©n gi¶i mÆt ®Êt: 30 m.

B¶ng

2.3

Kªnh phæ 1 2 3 4 5 6 7 Bíc sãng (m m) 0.45 - 0.52 0.52 - 0.60 0.63 - 0.69 0.76 - 0.90 1.55 - 1.75 10.4 - 12.5 2.08 - 2.35

2.3.3 VÖ tinh COSMOS

T liÖu vÖ tinh Cosmos lµ t liÖu viÔn th¸m ®îc sö dông réng r·i

trªn thÕ giíi vµ ë níc ta. ¶nh vÖ tinh cña Liªn X« cã hai lo¹i.

1. ¶nh cã ®é ph©n gi¶i cao

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 44 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

§é cao bay chôp: 270 km Tiªu cù m¸y chôp f = 1000mm

KÝch thíc ¶nh: 30 x 30 cm §é ph©n gi¶i mÆt ®Êt: 6 - 7 m

Chôp ë hai kªnh phæ §é phñ däc > 60 %

2. ¶nh cã ®é ph©n gi¶i trung b×nh

§é cao bay chôp 250 km Tiªu cù m¸y chôp f = 200mm

KÝch thíc ¶nh: 18 x 18 cm §é ph©n gi¶i mÆt ®Êt: 30 m Chôp ë ba kªnh phæ 0.51 - 0.60m m.

0.60 - 0.70 m 0.70 - 0.85 m m

§é phñ däc > 60%

2.4. §Æc ®iÓm cña t liÖu ¶nh viÔn th¸m

C«ng nghÖ viÔn th¸m ®îc ra ®êi vµ ph¸t triÓn tõ cuèi thÕ kû 19

nhng ®Õn nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 20 th× c¸c ph¬ng tiÖn thu nhËn

¶nh viÔn th¸m vµ c¸c c«ng nghÖ ®o ¶nh viÔn th¸m míi ph¸t triÓn m¹nh

mÏ vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ an

ninh quèc phßng.

C¸c ®Æc ®iÓm chung cña ¶nh viÔn th¸m ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo

tÝnh chÊt phæ cña ¶nh vÖ tinh, tÝnh ®a thêi gian cña ¶nh vµ ®Æc

®iÓm chuyÓn ®éng cña vÖ tinh nh: ®é cao bay, quü ®¹o vµ tèc ®é

chuyÓn ®éng. Ngoµi ra, ®Æc ®iÓm cña ¶nh vÖ tinh cßn phô thuéc

vµo kü thuËt chôp, vËt liÖu vµ thiÕt bÞ thu chôp, ®é ph©n gi¶i cña

¶nh vµ c¸c c«ng nghÖ phÇn mÒm xö lý ¶nh hiÖn ®¹i ®· t¹o nªn kh¶

n¨ng u viÖt cña ¶nh vÖ tinh. Díi ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm cña t liÖu

¶nh vÖ tinh ®ã lµ:

- Do ¶nh vÖ tinh ®îc thu nhËn ë ®é cao bay chôp lín tõ 450 ~

20000 km nªn ¶nh vÖ tinh cã tÇm bao qu¸t réng lín, tÝnh tæng qu¸t

ho¸ tù nhiªn râ rÖt. ChÝnh v× vËy mµ ¶nh vÖ tinh cung cÊp c¸c th«ng

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 45 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

tin cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt trªn mét ph¹m vi réng

lín ë cïng mét thêi ®iÓm ghi nhËn th«ng tin, cïng mét ®iÒu kiÖn vËt lý.

Nhê vËy mµ ®Æc ®iÓm nµy t¹o kh¶ n¨ng ®¶m b¶o tÝnh hiÖn thêi

cña c¸c th«ng tin. Tõ ®ã cã thÓ so s¸nh ®Ó ®a ra sù thay ®æi cña

mét vïng nµo ®ã hay ph¶n ¸nh hiÖn tr¹ng cña c¸c ®èi tîng tù nhiªn vµ

x· héi. §©y lµ ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt riªng cña ¶nh vÖ tinh so víi c¸c

b¶n ®å kh¸i qu¸t ®îc thµnh lËp theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng.

- VÖ tinh cã kh¶ n¨ng chôp lÆp víi chu kú ng¾n do vËy cã kh¶

n¨ng t¹o ra ¶nh ®a thêi gian: tÝnh ®a thêi gian cña ¶nh vÖ tinh lµ

nguån th«ng tin b¶o ®¶m tÝnh tøc thêi ph¶n ¸nh c¶ nh÷ng hiÖn tîng,

®èi tîng biÕn ®æi nhanh. Víi ¶nh ®a thêi gian, ¶nh vÖ tinh trë thµnh

nguån th«ng tin vÒ c¸c hiÖn tîng biÕn ®æi nhanh còng nh tr¹ng th¸i

cña c¸c ®èi tîng ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau.

- ¶nh vÖ tinh ®îc chôp ë tû lÖ nhá trªn nh÷ng d¶i phæ kh¸c

nhau, tÝnh chÊt tæng qu¸t ho¸ tù nhiªn vÒ mÆt h×nh häc vµ khoa häc

cña ¶nh vÖ tinh ®îc thÓ hiÖn rÊt râ. Trªn ¶nh vÖ tinh h×nh ¶nh cña

c¸c ®èi tîng ®· ®îc kh¸i qu¸t ho¸, nhiÒu chi tiÕt nhá riªng lÎ nhoµ ®i vµ

hîp thµnh h×nh ¶nh cña mét thÓ thèng nhÊt cña mét ®èi tîng cÊp cao

h¬n, quy m« lín h¬n. KÕt qu¶ lµ ¶nh vÖ tinh thÓ hiÖn ®îc cÊu tróc lín,

gåm c¶ cÊu tróc cã ý nghÜa khu vùc vµ toµn cÇu mét c¸ch kh¸ch quan

vµ chÝnh x¸c, vµ ph¶n ¶nh tÝnh quy luËt ®èi víi hiÖn tîng tù nhiªn.

- Kü thuËt viÔn th¸m ngµy nay cho phÐp thu chôp ¶nh vÖ tinh

víi ®é ph©n gi¶i cao ®¶m b¶o cho thµnh lËp hay hiÖn chØnh b¶n ®å tû

lÖ 1:10.000, 1:25.000, 1:50.000, 1:1.000.000...

- ¶nh vÖ tinh cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o viÖc cung cÊp th«ng tin

cña c¸c ®èi tîng ë nh÷ng n¬i cã ®Þa h×nh khã kh¨n hiÓm trë mµ

chóng ta kh«ng trùc tiÕp tiÕp cËn ®îc. V× thÕ nã ®em l¹i hiÖu qu¶

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 46 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

cao ®Ó lo¹i trõ mét sè trë ng¹i mµ c¸c ph¬ng ph¸p truyÒn thèng ph¶i

mÊt rÊt nhiÒu c«ng søc vµ tiÒn cña ®Ó kh¾c phôc.

- HiÖn nay víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× mét sè thiÕt bÞ chôp

¶nh ®· cã kh¶ n¨ng chôp lËp thÓ cho phÐp chóng ta thu nhËn ®îc m«

h×nh sè ®é cao (DEM) phôc vô cho c«ng t¸c thµnh lËp hay hiÖn

chØnh b¶n ®å.

- ¶nh vÖ tinh cã thÓ sö dông ®îc c¸c thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ

®ang ®îc dïng ®Ó xö lý ¶nh hµng kh«ng ®Ó xö lý chóng. MÆt kh¸c

t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tù ®éng ho¸ toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trªn

c¬ së ¶nh vÖ tinh tõ kh©u xö lý, gi¶i ®o¸n vµ thµnh lËp b¶n ®å.

Víi c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ë trªn ®· x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng øng dông

¶nh vÖ tinh vµo c«ng t¸c thµnh lËp hay hiÖn chØnh b¶n ®å víi hiÖu

qu¶ cao vÒ c«ng nghÖ còng nh hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng

u viÖt cña ¶nh vÖ tinh còng cßn nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh cÇn t×m

hiÓu ®Ó kh¾c phôc nh tû lÖ ¶nh nhá, quü ®¹o bay ph¶i bè trÝ tríc, ®é

chÝnh x¸c vÒ ®é cao thÊp, kh¶ n¨ng chôp lËp thÓ cha ph¸t triÓn, yÕu

tè chi tiÕt Ýt h¬n ¶nh hµng kh«ng.

Tuy nhiªn hiÖn nay c¸c lÜnh vùc øng dông cña viÔn th¸m ngµy

cµng më réng vµ cã hiÖu qu¶ víi sù hoµn thiÖn c¸c ph¬ng tiÖn thu

nhËn t liÖu ¶nh vÖ tinh víi ®é ph©n gi¶i cao.

2.5. §Æc trng kü thuËt vµ kh¶ n¨ng cung cÊp th«ng tin

cña ¶nh vÖ tinh SPOT- 5

2.5.1 §Æc trng kü thuËt

1. Ph¬ng ph¸p quÐt ¶nh t¹o ¶nh sè cña vÖ tinh SPOT-5

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 47 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

H×nh 2.10 : Ph¬ng thøc chôp ¶nh sè cña vÖ tinh SPOT

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

2. TÇm bao qu¸t

VÖ tinh SPOT cã ®é cao bay chôp 832 km, cao h¬n rÊt nhiÒu

so víi ¶nh hµng kh«ng nªn ¶nh chôp cã tÇm bao qu¸t réng lín, cã tÝnh

tæng qu¸t ho¸ tù nhiªn cao, mét c¶nh cã ®é phñ mÆt ®Êt tiªu chuÈn lµ

60 x 60 km. Víi kh¶ n¨ng bao qu¸t nh vËy, ¶nh vÖ tinh cung cÊp th«ng

tin trªn mét ph¹m vi réng lín ë cïng mét thêi ®iÓm vµ ë cïng mét ®iÒu

kiÖn vËt lý, cho phÐp hiÖn chØnh vµ thµnh lËp b¶n ®å mét c¸ch

nhanh chãng.

3. Kh¶ n¨ng chôp lËp thÓ

Kh¶ n¨ng chôp nghiªng cña SPOT cho phÐp t¹o cÆp ¶nh lËp

thÓ tõ hai ¶nh chôp vµo hai thêi ®iÓm víi gãc chôp nghiªng kh¸c nhau.

Khi gãc chôp nghiªng 24o tõ phÝa ®«ng vµ tõ phÝa t©y th× tû sè

®¸y/®é cao (B/H) b»ng 1. Khi gãc chôp ®øng vµ chôp nghiªng 27o th×

B/H b»ng 0,5. CÆp ¶nh lËp thÓ SPOT ®îc dïng chñ yÕu cho ®o vÏ

lËp thÓ, thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh vµ liªn kÕt lËp thÓ tù ®éng ®Ó

t¹o m« h×nh sè ®é cao.

4. Chång xÕp th«ng tin vµ tæ hîp mµu ®Ó t¹o ¶nh míi

Do ®Æc ®iÓm cña bé c¶m vµ t liÖu ¶nh vÖ tinh SPOT chóng ta

cã thÓ sö dông th«ng tin trªn tõng kªnh ®Ó chång xÕp víi nhau t¹o ra

kªnh ¶nh míi, vµ còng tõ c¸c kªnh phæ nµy ta cã thÓ tæ hîp mµu; v×

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 48 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy sÏ cho chóng ta thu ®îc nhiÒu lîng th«ng tin

h¬n vµ thuËn lîi trong qu¸ tr×nh gi¶i ®o¸n ¶nh SPOT.

5. Kh«ng biªn giíi

LuËt ph¸p quèc tÕ kh«ng cÊm viÖc chôp ¶nh l·nh thæ c¸c níc tõ

vò trô. §Æc trng kh«ng giíi h¹n bëi biªn giíi gi÷a c¸c níc lµ mét ®Æc trng

rÊt u viÖt cña ¶nh vÖ tinh nãi chung vµ ¶nh vÖ tinh SPOT nãi riªng mµ

ph¬ng ph¸p chôp ¶nh hµng kh«ng kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc. §Æc trng

kh«ng biªn giíi cña ¶nh vÖ tinh SPOT lµ mét ®Æc ®iÓm rÊt quan träng

gióp chóng ta cã nguån t liÖu ¶nh ë l·nh thæ níc m×nh còng nh ngoµi

l·nh thæ, nhê ®ã chóng ta cã thÓ thµnh lËp, hiÖn chØnh, nghiªn cøu

®Þa h×nh ë bÊt kú khu vùc nµo trªn thÕ giíi.

2.5.2 Kh¶ n¨ng th«ng tin cho c«ng t¸c tr¾c ®Þa b¶n ®å cña

¶nh vÖ tinh SPOT - 5 ®é ph©n gi¶i 2,5 m

B¸o c¸o héi nghÞ quèc tÕ vÒ c¸c hÖ thèng viÔn th¸m vµ b¶n ®å

cña héi nghÞ vÏ ¶nh vµ viÔn th¸m quèc tÕ (ISPRS) ®· x¸c ®Þnh c¸c

yªu cÇu ®èi víi ¶nh vÖ tinh ®Ó thµnh lËp b¶n ®å ®ã lµ kh¶ n¨ng nhËn

biÕt, ®é chÝnh x¸c vÒ mÆt ph¼ng, ®é chÝnh x¸c vÒ ®é cao. Trong

khu«n khæ cña ®Ò tµi ta chØ xÐt vÒ kh¶ n¨ng nhËn biÕt vµ ®é

chÝnh x¸c vÒ mÆt ph¼ng cña ¶nh vÖ tinh SPOT ®é ph©n gi¶i 2,5 m.

1. Kh¶ n¨ng nhËn biÕt cña ¶nh vÖ tinh SPOT- 5 ®é ph©n

gi¶i 2,5 m

§Ó x¸c ®Þnh møc ®é néi dung cÇn ®o vÏ hoÆc hiÖn chØnh,

chóng ta cÇn xem xÐt kh¶ n¨ng cung cÊp th«ng tin cña ¶nh vÖ tinh vÒ

c¸c ®èi tîng néi dung cña b¶n ®å. Qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ph©n tÝch

¶nh vµ s¶n xuÊt thùc tÕ cho thÊy ¶nh vÖ tinh SPOT - 5 ®é ph©n gi¶i

kh«ng gian 2,5 m cã thÓ cung cÊp th«ng tin cho c«ng t¸c hiÖn chØnh

b¶n ®å ®Þa h×nh ë møc ®é nh sau:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 49 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

a- §iÓm khèng chÕ ®o ®¹c: lµ yÕu tè d¹ng ®iÓm kh«ng ph¸t hiÖn ®-

îc.

b- Vïng d©n c:

- Cã thÓ ph©n biÖt ®îc c¸c kiÓu d©n c thµnh thÞ, n«ng th«n, x¸c

®Þnh ®îc ®êng viÒn cña c¸c thµnh phè, thÞ x·, lµng m¹c. Nh÷ng

®iÓm d©n c tËp trung cã nhiÒu c©y che phñ, Ýt che phñ hoÆc kh«ng

che phñ ®Òu cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc trªn ¶nh. Khi cã t liÖu b¶n ®å hç trî

cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc vÞ trÝ t¬ng øng cña mét sè c«ng tr×nh ®ét xuÊt

(nhµ thê, s©n kho...) trong ®iÓm d©n c. §iÓm d©n c ph©n bè r¶i r¸c

däc theo c¸c yÕu tè h×nh tuyÕn nh kªnh m¬ng, ®êng cã thÓ x¸c ®Þnh

®îc trªn ¶nh.

- Kh«ng thÓ ph©n biÖt ®îc c¸c xãm nhá, b¶n nhá xen lÉn víi thùc

phñ rõng; kh«ng ph©n biÖt ®îc tÝnh chÊt chÞu löa hay kh«ng cña khu

nhµ; kh«ng ph©n biÖt ®îc khu nhµ cã bÞ tµn ph¸ hay kh«ng.

c- §èi tîng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi:

- PhÇn lín c¸c ®èi tîng néi dung b¶n ®å thuéc nhãm nµy cã kÝch

thíc vµ diÖn tÝch nhá, víi lùc ph©n gi¶i ¶nh 2,5 m khã hoÆc kh«ng

thÓ ph¸t hiÖn ®îc. §èi víi c¸c ®èi tîng cã diÖn tÝch lín nh s©n bay,

bÕn c¶ng, kho x¨ng dÇu cã b·i chøa lín, má lé thiªn ®ang khai th¸c, c¸c

nhµ m¸y, bÖnh viÖn, trêng häc, tr¹m biÕn thÕ lín, tr¹i ch¨n nu«i, s©n

kho lín cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc trªn ¶nh vµ nÕu nh cã tµi liÖu tham kh¶o

nh t liÖu b¶n ®å tû lÖ lín hoÆc ®iÒu tra thùc ®Þa th× cã thÓ ®Þnh

lo¹i ®îc.

- Kh«ng thÓ ph¸t hiÖn ®îc trªn ¶nh c¸c lo¹i ®êng d©y ®iÖn, ®êng

d©y th«ng tin, èng dÉn níc næi, ngÇm.

d- §êng giao th«ng vµ c¸c ®èi tîng liªn quan:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 50 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

- Dùa vµo dÊu hiÖu trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc trªn

¶nh ®êng s¾t, ®êng « t«, ®êng ®Êt lín vµ trong nhiÒu trêng hîp c¶ ®-

êng ®Êt nhá nhê h×nh d¹ng tuyÕn vµ ®é t¬ng ph¶n víi xung quanh.

- ChÊt r¶i mÆt ®êng chØ cã thÓ ph©n biÖt ®îc nÕu dïng kÕt hîp

tµi liÖu chuyªn ngµnh b¶n ®å tû lÖ lín hoÆc kh¶o s¸t ngo¹i nghiÖp.

Kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh chÊt r¶i mÆt ®êng phô thuéc vµo ®é réng lßng ®-

êng, chÊt lîng ¶nh tÝnh chÊt vËt lý cña líp phñ mÆt ®êng vµ líp mÆt

däc theo lßng ®êng.

- §êng s¾t ®«i hoÆc ®¬n lµ nh÷ng tÝnh chÊt kh«ng thÓ x¸c

®Þnh ®îc trªn ¶nh. Nhµ ga, kÓ c¶ nhµ ga lín chØ x¸c ®Þnh ®îc khi cã

tµi liÖu chØ dÉn. CÇu qua s«ng nÐt ®«i ph¸t hiÖn ®îc khi cã kÝch thíc

lín h¬n 2 mm trªn ¶nh. BÕn phµ lín cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc nhê c¸c dÊu

hiÖu gi¸n tiÕp (®êng xuèng phµ, b·i tËp kÕt...)

- C¸c yÕu tè kh¸c nh møc ®é qua ®îc cña cÇu, cèng díi ®êng « t«,

®êng ®¾p cao, xÎ s©u, chç neo ®Ëu tµu thuyÒn... kh«ng ph¸t hiÖn ®-

îc.

e- Thuû hÖ vµ c¸c ®èi tîng liªn quan:

- Trªn ¶nh x¸c ®Þnh dÔ dµng ®êng bê biÓn, b·i triÒu, b·i s«ng,

m¹ng líi s«ng suèi, kªnh ®µo, hå ®Çm tù nhiªn vµ nh©n t¹o, ®ª lín ven

s«ng biÓn vµ mét sè c«ng tr×nh ven s«ng biÓn nh ®Ëp gi÷ níc, ®Ëp

ch¾n sãng...

- C¸c ®èi tîng liªn quan nh bê dèc tù nhiªn, bê c¹p, ®¸ díi níc, tr¹m

thuû v¨n, giÕng níc, vµ nh÷ng con suèi, m¬ng nhá... kh«ng ph¸t hiÖn

®îc. §èi víi nh÷ng vïng réng tròng ngËp níc khi cã níc còng kh«ng

ph©n biÖt ®îc víi c¸c hå ao tù nhiªn khi kh«ng cã t liÖu hç trî lµ b¶n ®å

®Þa h×nh.

f- D¸ng ®Êt vµ chÊt ®Êt:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 51 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

- C¸c b·i c¸t kh«, ®Çm lÇy, b·i biÓn, khu ®µo bíi cã thÓ ph¸t hiÖn

®îc trªn ¶nh, ®êng b×nh ®é cã thÓ ®¹t ®îc nhê ®o vÏ lËp thÓ ¶nh vÖ

tinh.

- C¸c yÕu tè cßn l¹i nh khe r·nh xãi mßn, c¸c d¹ng sên ®Êt, v¸ch

®¸, ®¸ ®éc lËp, cöa hang ®éng, gß ®èng khã hoÆc kh«ng ph¸t hiÖn

®îc trªn ¶nh.

g- Thùc vËt:

- Rõng lµ yÕu tè m¶ng nªn dÔ dµng x¸c ®Þnh ®îc trªn ¶nh, tuy

nhiªn ®Ó ph©n biÖt ®îc tÝnh chÊt cña rõng nh: rõng l¸ kim, rõng l¸

réng, rõng l¸ tha cÇn cã t liÖu b¶n ®å, ®Æc biÖt b¶n ®å chuyªn

ngµnh hç trî. Trªn ¶nh cã thÓ nhËn biÕt ®îc c¸c lo¹i rõng non, rõng

tha, rõng æn ®Þnh, c¸c tr¶m cá tù nhiªn.

- Cã thÓ ph©n biÖt ®îc ®ång lóa, khu vùc trång cá, ®Êt chuyªn

trång rau mµu, c©y trång th©n gç. C©y c«ng nghiÖp l©u n¨m nh cao

su, chÌ, cµ phª cã thÓ ph©n biÖt ®îc c¸c dÊu hiÖu gi¶i ®o¸n trùc tiÕp

hay gi¸n tiÕp.

- Nh÷ng yÕu tè kh¸c nh chñng lo¹i c©y trång, c©y bôi a mÆn chua

phÌn, c©y ®éc lËp...cÇn cã tµi liÖu tham kh¶o ®Ó hç trî gi¶i ®o¸n.

h- Ranh giíi, têng rµo:

- Thµnh luü cæ nhê kÝch thíc lín cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc trªn ¶nh.

- Hµng rµo vµ têng v©y trong, ngoµi khu d©n c kh«ng x¸c ®Þnh ®-

îc.

2. §é chÝnh x¸c vÒ mÆt ph¼ng cña ¶nh vÖ tinh SPOT-5 ®é

ph©n gi¶i 2,5m

Theo tiªu chuÈn b¶n ®å cña Mü, ®é chÝnh x¸c mÆt ph¼ng ph¶i

t¬ng ®¬ng – 0.2 mm trªn b¶n ®å.

Quy ph¹m thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh cña ViÖt Nam quy ®Þnh:

“Sai sè trung b×nh cña vÞ trÝ ®Þa vËt biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi

vÞ trÝ cña ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ gÇn nhÊt kh«ng ®îc vît qu¸ c¸c quy

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 52 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

®Þnh díi ®©y (tÝnh theo tû lÖ b¶n ®å thµnh lËp): 0.5 mm khi thµnh

lËp b¶n ®å ®Þa h×nh ë vïng ®ång b»ng, 0.7 mm khi thµnh lËp b¶n ®å

ë vïng nói cao vµ vïng Èn khuÊt”.

KÕt luËn: Nh vËy dùa trªn kÕt qu¶ thùc tÕ s¶n xuÊt vµ qu¸ tr×nh

nghiªn cøu øng dông ¶nh vÖ tinh SPOT-5; c¨n cø vµo t liÖu ¶nh vÖ

tinh hiÖn cã, kh¶ n¨ng cung cÊp th«ng tin cña ¶nh cho c«ng t¸c hiÖn

chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh; c¨n cø vµo quy ph¹m hiÖn chØnh b¶n ®å

®Þa h×nh vµ quy ph¹m thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh. Chóng ta thÊy

r»ng: Sö dông ¶nh vÖ tinh SPOT-5 ®é ph©n gi¶i 2,5 m hoµn toµn ®ñ

®iÒu kiÖn vÒ ®é chÝnh x¸c mÆt ph¼ng ®Ó hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa

h×nh tû lÖ 1:25.000. Trong lÜnh vùc hiÖn chØnh b¶n ®å, tuú theo

®iÒu kiÖn cô thÓ, ¶nh SPOT-5 cã thÓ sö dông ®Ó: ®¸nh gi¸ b¶n ®å

cÇn hiÖn chØnh vµ ®¸nh gi¸ c¸c tµi liÖu dïng ®Ó hiÖn chØnh; t¨ng

dµy thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh; ®iÒu vÏ ®Ó chØnh söa nh÷ng ®èi

tîng ®· thay ®æi hoÆc ®îc thÓ hiÖn sai vµ bæ sung nh÷ng ®èi tîng

cÇn thiÕt; ®o vÏ ®Þa h×nh (khi ¶nh cã ®é phñ däc 60%) ®Ó chØnh

söa ®Þa h×nh.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 53 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Ch¬ng 3 - Quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖN chØnh b¶n ®å ®Þa

h×nh b»ng ¶nh vÖ tinh SPOT-5

Trong nh÷ng n¨m cuèi 80 vµ ®Çu 90 cña thÕ kû 20, ¶nh vÖ tinh

®· b¾t ®Çu ®îc øng dông vµo môc ®Ých hiÖn chØnh b¶n ®å cña níc

ta. Tuy nhiªn do tr×nh ®é vµ c«ng nghÖ cha ph¸t triÓn nªn viÖc thùc

thi trong s¶n xuÊt gÆp nhiÒu khã kh¨n v× cha ®a quy tr×nh c«ng

nghÖ t¨ng dµy ¶nh vÖ tinh còng nh quy tr×nh c«ng nghÖ n¾n ¶nh vÖ

tinh vµo s¶n xuÊt. Thùc tÕ chØ ¸p dông ph¬ng ph¸p vi ph©n mÈu ¶nh

nhá vµ quy tû lÖ ¶nh gÇn vÒ tû lÖ b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh theo c¸c

®Þa vËt hoÆc n¾n theo ®ai. V× nh÷ng lý do nªu trªn nªn s¶n phÈm

lµm ra kh«ng ®¹t ®é chÝnh x¸c vµ kh«ng cã c¬ së khoa häc.

Tríc ®©y viÖc hiÖn chØnh b¶n ®å ®îc tiÕn hµnh chñ yÕu b»ng

ph¬ng ph¸p cæ truyÒn, nÒn gèc hiÖn chØnh thêng ®îc sö dông b¶n

phiªn lam hoÆc trªn ®Õ phim. Ngµy nay víi sù xuÊt hiÖn nh÷ng m¸y

tÝnh thÕ hÖ míi cã cÊu h×nh m¹nh, viÖc n©ng cÊp liªn tôc c¸c phÇn

mÒm hiÖn cã vµ ®Æc biÖt xuÊt hiÖn c¸c phÇn mÒm míi chuyªn dông

®· cho phÐp hÇu hÕt c¸c c«ng ®o¹n hiÖn chØnh b¶n ®å theo ph¬ng

ph¸p sè.

Tuy vËy kh«ng ph¶i ë ®©u còng ®ñ ®iÒu kiÖn ph¬ng tiÖn m¸y

mãc ®Ó ¸p dông ph¬ng ph¸p sè trong hiÖn chØnh b¶n ®å. Do ®ã c¶

hai ph¬ng ph¸p sè kÕt hîp víi t¬ng tù vµ ph¬ng ph¸p sè ®Òu cã gi¸ trÞ

thùc tiÔn trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay.

3.1. S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng

¶nh vÖ tinh SPOT- 5

3.1.1 S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng

¶nh vÖ tinh theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 54 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

C¸c bíc cña quy tr×nh c«ng nghÖ:

- C«ng t¸c chuÈn bÞ vµ vµ thiÕt kÕ.

- Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh.

- LËp b¶n gèc chØnh söa.

- §o¸n ®äc ¶nh néi nghiÖp.

- Kh¶o s¸t ngo¹i nghiÖp.

- Thµnh lËp b¶n ®å gèc míi.

- QuÐt, n¾n, sè ho¸ b¶n ®å.

- KiÓm tra nghiÖm thu vµ giao nép thµnh qu¶.

S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng ¶nh vÖ

tinh theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 3.1.

3.1.2 S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å

b»ng ¶nh vÖ tinh theo ph¬ng ph¸p sè

HiÖn nay víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ tin häc, b¶n ®å ®Þa

h×nh sè ®ang ®îc phæ cËp réng r·i. Do ®ã c«ng nghÖ hiÖn chØnh

b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng ¶nh vÖ tinh ®îc ¸p dông sau ®©y cho trêng

hîp b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh ®· ë d¹ng sè.

Quy tr×nh c«ng nghÖ bao gåm c¸c bíc sau:

- C«ng t¸c chuÈn bÞ vµ lËp thiÕt kÕ.

- Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh.

- §o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh phôc vô hiÖn chØnh b¶n ®å.

- Thµnh lËp b¶n ®å gèc hiÖn chØnh trªn Diamat; QuÐt n¾n (ph-

¬ng ¸n 1).

- QuÐt, n¾n b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ (ph¬ng ¸n 2).

- Sè ho¸ chØnh söa vµ biªn tËp b¶n ®å sè vector.

- KiÓm tra nghiÖm thu.

- Giao nép s¶n phÈm.

S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ ¸p dông cho b¶n ®å cÇn hiÖn

chØnh ®· ë d¹ng sè ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 3.2.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 55 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

§èi víi qu©n ®éi, ®Ó phôc vô cho viÖc ®¶m b¶o lîi Ých an ninh

quèc phßng ®«i khi ph¶i hiÖn chØnh mét sè m¶nh b¶n ®å trong mét

thêi gian ng¾n (cã giíi h¹n hiÖn chØnh c¸c sè yÕu tè néi dung theo yªu

cÇu), th× biÖn ph¸p c«ng nghÖ ®îc thùc hiÖn theo s¬ ®å 3.2 nhng

mét sè bíc trong quy tr×nh c«ng nghÖ ®îc lîc bá. VÝ dô: Kh«ng tiÕn

hµnh lËp b¶n gèc chØnh söa mµ hiÓn thÞ trùc tiÕp b¶n ®å sè vector

trªn nÒn b×nh ®å ¶nh sè ®Ó hiÖn chØnh. So s¸nh trùc tiÕp b¶n ®å

giÊy vµ b×nh ®å ¶nh vÖ tinh in trªn giÊy ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ®èi tîng

biÕn ®æi, ®iÒu vÏ c¸c yÕu tè míi xuÊt hiÖn vµ cËp nhËt th«ng tin tõ

c¸c nguån t liÖu kh¸c còng nh bæ sung thuéc tÝnh ®èi tîng néi dung

b¶n ®å tõ th«ng tin do c¸c ®¬n vÞ trªn ®Þa bµn khu vùc cung cÊp.

C«ng ®o¹n ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp ®îc h¹n chÕ tèi ®a vµ c«ng viÖc

hiÖn chØnh ®îc c¸c kü s cã kinh nghiÖm còng nh tr×nh ®é chuyªn C«ng t¸c chuÈn bÞ vµ thiÕt kÕ m«n thùc hiÖn.

LËp b¶n gèc chØnh söa Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh

§o¸n ®äc néi nghiÖp

§iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp

Thµnh lËp b¶n ®å gèc míi

QuÐt, n¾n, sè SV: NguyÔn Nguyªn Anh 56 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C ho¸ – K3 b¶n ®å

KiÓm tra, nghiÖm thu Giao nép thµnh

qu¶

KiÓm tra, nghiÖm

thu

Giao nép thµnh qu¶

H×nh 3.1

S¬ ®å c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng ¶nh vÖ tinh theo

ph¬ng ph¸p truyÒn thèng

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 57 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

C«ng t¸c chuÈn bÞ vµ thiÕt kÕ

Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh B¶n ®å ®Þa h×nh gèc

Ph¬ng ¸n 2

Ph¬ng ¸n 1

§o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh phôc vô hiÖn chØnh b¶n ®å

QuÐt, n¾n b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ

Thµnh lËp b¶n ®å gèc hiÖn chØnh trªn Diamat; QuÐt, n¾n

Sè ho¸ chØnh söa vµ biªn tËp b¶n ®å sè vector

KiÓm tra nghiÖm thu

H×nh 3.2

S¬ ®å c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng ¶nh vÖ tinh

Giao nép s¶n phÈm

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 58 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

theo ph¬ng ph¸p sè

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

3.1.3 §¸nh gi¸ c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å

®Þa h×nh b»ng ¶nh vÖ tinh

* HiÖn chØnh b¶n ®å b»ng ¶nh vÖ tinh theo quy tr×nh c«ng

nghÖ theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng cã nh÷ng u, nhîc ®iÓm sau:

¦u ®iÓm:

+ Kh«ng ph¶i ®Çu t trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, sö dông tèi ®a tµi

liÖu gèc hiÖn cã (tµi liÖu thµnh lËp b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh theo

c«ng nghÖ truyÒn thèng) vµ nguån nh©n lùc cã tay nghÒ cao tõ tríc.

+ Víi c«ng nghÖ nµy, nhiÒu c¬ quan, ®¬n vÞ cã thÓ thùc hiÖn

hiÖn chØnh b¶n ®å khi cÇn thiÕt.

Nh îc ®iÓm:

+ Thêi gian thi c«ng hiÖn chØnh b¶n ®å kh¸ dµi, hiÖu qu¶ kinh

tÕ kh«ng cao. Cha ®¸p øng ®îc tÝnh thêi sù cña th«ng tin trªn b¶n ®å,

®Æc biÖt lµ lÜnh vùc qu©n sù.

+ ChÊt lîng ®êng nÐt, b¶n gèc hiÖn chØnh b»ng c«ng nghÖ thñ

c«ng kh«ng ®ång ®Òu, rÊt khã cã sù thèng nhÊt khi ph¶i hiÖn chØnh

nhiÒu m¶nh b¶n ®å hoÆc lµ c¶ d·y tû lÖ cïng mét lóc.

+ ViÖc lu tr÷, b¶o qu¶n tµi liÖu b¶n ®å (phim - b¶n ®å giÊy)

kång kÒnh, rÊt khã kh¨n.

* HiÖn chØnh b¶n ®å b»ng ¶nh vÖ tinh theo quy tr×nh c«ng

nghÖ theo ph¬ng ph¸p sè cã nh÷ng u, nhîc ®iÓm sau:

¦u ®iÓm:

+ Mét d©y truyÒn s¶n xuÊt sè ®ång bé sÏ mang l¹i nhiÒu hiÖu

qu¶ vÒ kinh tÕ, thêi gian hiÖn chØnh nhanh, th«ng tin cËp nhËt ®¸p øng

®îc tÝnh thêi sù.

+ §¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt vÒ chÊt lîng ký hiÖu vµ ®êng nÐt,

s¶n phÈm ®a d¹ng.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 59 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

+ Trong ®iÒu kiÖn hiÖn chØnh ph¶i thay ®æi hÖ thèng to¹ ®é

hoÆc ®Þa h×nh hay chuyÓn tû lÖ th× c«ng nghÖ sè nhanh, chÝnh

x¸c.

+ ViÖc lu tr÷, b¶o qu¶n tµi liÖu (ë d¹ng sè) còng nh vËn chuyÓn,

trao ®æi ®¬n gi¶n, gän nhÑ, nhanh chãng.

+ Lµm viÖc víi c«ng nghÖ sè, cã nghÜa lµ ®· n©ng cao tr×nh ®é

tin häc, tiÕp cËn víi khoa häc kü thuËt thÕ giíi.

Nh îc ®iÓm:

+ Ph¶i ®Çu t nhiÒu kinh phÝ ®Ó mua s¾m trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i

vµ ®µo t¹o nh©n lùc kh«ng chØ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô mµ

cßn c¶ vÒ tin häc.

+ Kh«ng ph¶i c«ng nghÖ sè lóc nµo còng thùc hiÖn ®îc, nhÊt lµ

®iÒu kiÖn chiÕn tranh x¶y ra.

+ Do ®Æc ®iÓm gän nhÑ, truy cËp b»ng nhiÒu ®êng kh¸c nhau,

nªn viÖc b¶o mËt gÆp nhiÒu khã kh¨n.

Tõ nh÷ng u nhîc ®iÓm cña hai ph¬ng ph¸p trªn cïng víi sù ph¸t

triÓn nh vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ hiÖn nay ®Æc biÖt lµ c«ng

nghÖ tin häc. Th× viÖc ¸p dông quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n

®å theo ph¬ng ph¸p sè vµo s¶n xuÊt thùc tÕ lµ mét ph¬ng ph¸p võa

®¶m b¶o tÝnh kü thuËt võa mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. ChÝnh v×

vËy trong ®å ¸n nµy em ¸p dông quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh

b¶n ®å ®Þa h×nh theo ph¬ng ph¸p sè.

3.2. DiÔn gi¶i c¸c bíc cña quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn

chØnh b¶n ®å theo ph¬ng ph¸p sè

3.2.1 C«ng t¸c chuÈn bÞ vµ thiÕt kÕ

Khi hiÖn chØnh b»ng b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng ¶nh vÖ tinh c«ng

t¸c chuÈn bÞ còng t¬ng tù nh khi hiÖn chØnh b»ng ¶nh hµng kh«ng

vµ bao gåm c¸c bíc:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 60 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

1- Thu thËp, ®¸nh gi¸ vµ hÖ thèng ho¸ t liÖu

Thu thËp tµi liÖu lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn nhng hÕt søc quan träng

cña c«ng t¸c chuÈn bÞ. Bªn c¹nh viÖc sö dông t liÖu chÝnh lµ ¶nh vÖ

tinh th× cÇn thu thËp c¸c tµi liÖu kh¸c nh:

- B¶n ®å ®Þa h×nh c¸c lo¹i tû lÖ thuéc khu vùc nghiªn cøu.

- C¸c ®iÓm to¹ ®é vµ ®é cao Nhµ níc, kÕt qu¶ ®o khèng chÕ

GPS.

- C¸c v¨n b¶n ph¸p lý dïng trong thiÕt kÕ vµ thi c«ng nh: Quy

ph¹m thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh, quy ph¹m hiÖn chØnh b¶n ®å

®Þa h×nh, ký hiÖu b¶n ®å ®Þa h×nh, quy ®Þnh kü thuËt sè ho¸ b¶n

®å ®Þa h×nh c¸c lo¹i tû lÖ; c¸c quyÕt ®Þnh, th«ng t híng dÉn...

- C¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò, c¸c tµi liÖu ®o vÏ chuyªn dïng nh: B¶n

®å ®Þa chÝnh, b¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, hiÖn tr¹ng líp phñ bÒ

mÆt, tµi liÖu vÒ biªn giíi vµ ®Þa giíi hµnh chÝnh (b¶n ®å 364/CT), tµi

liÖu vÒ giao th«ng, b¶n ®å ®Þa h×nh ®¸y biÓn cã ë mét sè vïng biÓn

®Ó chuyÓn c¸c yÕu tè ®Þa h×nh ®¸y biÓn lªn. Ngoµi ra cßn cã c¸c tµi

liÖu chuyªn ngµnh nh m¹ng líi thuû v¨n, líi ®iÖn, hÖ thèng ®ª ®iÒu...

®îc dïng ®Ó tham kh¶o vµ bæ sung trong c«ng t¸c ®iÒu vÏ.

Tríc khi tiÕn hµnh hiÖn chØnh th× tÊt c¶ c¸c tµi liÖu thu thËp ®îc

®Òu ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ møc ®é sö dông

cña c¸c lo¹i th«ng tin, t liÖu hiÖn cã; trong ®ã cã c¶ viÖc tiÕn hµnh

kh¶o s¸t ngoµi thùc ®Þa. Trªn c¬ së ®ã ®a ra c¸c chØ dÉn møc ®é sö

dông tõng lo¹i t liÖu vµo môc ®Ých hiÖn chØnh.

Nh÷ng tµi liÖu ¶nh vµ b¶n ®å chuyªn ®Ò thu ®îc ph¶i hÖ thèng

ho¸ theo tõng néi dung cÇn hiÖn chØnh: tµi liÖu v¨n b¶n, b¶n ®å phôc

vô cho viÖc hiÖn chØnh theo yÕu tè d¹ng ®iÓm, d¹ng tuyÕn vµ d¹ng

diÖn...Cã nh vËy, míi ®¶m b¶o nguyªn t¾c thèng nhÊt tõ trªn xuèng d-

íi, lùa chän ®îc yÕu tè néi dung chÝnh, phô trªn tõng ph¹m vi hiÖn

chØnh.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 61 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

2- Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Þa lý khu vùc hiÖn chØnh

Dùa trªn c¸c tµi liÖu thu thËp ®îc, tiÕn hµnh nghiªn cøu c¸c ®Æc

®iÓm ®Þa lý khu vùc liªn quan ®Õn néi dung cÇn hiÖn chØnh nh:

- TÝnh chÊt vµ møc ®é biÕn ®æi cña c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ x·

héi trong ph¹m vi nghiªn cøu.

- Ph©n khu vùc hoÆc t¸ch riªng tõng yÕu tè cÇn hiÖn chØnh.

§©y chÝnh lµ mét phÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu thiÕt kÕ kü thuËt

cho b¶n ®å hiÖn chØnh.

3- §¸nh gi¸ b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh

ViÖc ®¸nh gi¸ b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh vÒ chÊt lîng vµ tÝnh

hiÖn thêi sÏ gióp cho viÖc n¾n ¶nh phï hîp víi b¶n ®å vÒ c¬ së to¸n

häc, hÖ thèng to¹ ®é, ®é cao, néi dung ký hiÖu, còng nh h×nh thøc

thÓ hiÖn. §é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸ch ®èi chiÕu

c¬ së khèng chÕ mÆt ph¼ng, ®é cao cña b¶n ®å víi c¸c chØ tiªu kü

thuËt t¬ng øng trong quy ph¹m hiÖn hµnh. Trong khi thùc hiÖn cÇn

tiÕn hµnh ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o kü thuËt hiÖn chØnh còng nh b¶ng

thèng kª to¹ ®é, ®é cao c¸c ®iÓm tr¾c ®Þa vµ lý lÞch b¶n ®å.

4- LËp thiÕt kÕ kü thuËt - dù to¸n vµ c¸c chØ dÉn biªn tËp

Khi bíc vµo hiÖn chØnh ngêi thùc hiÖn ph¶i lËp thiÕt kÕ kü

thuËt - dù to¸n (luËn chøng kinh tÕ - kü thuËt) bao gåm c¸c c«ng viÖc

nh: nghiªn cøu t×nh h×nh ®Æc ®iÓm khu vùc cÇn hiÖn chØnh; nghiªn

cøu, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng th«ng tin t liÖu; x¸c ®Þnh râ ph¬ng ph¸p c«ng

nghÖ ¸p dông cho tõng ph¬ng ¸n thi c«ng hiÖn chØnh b¶n ®å cho c¸c

tû lÖ kh¸c nhau tuú theo møc ®é biÕn ®æi néi dung cña b¶n ®å cÇn

hiÖn chØnh nhiÒu hay Ýt; ®a ra c¸c quy ®Þnh cho tõng kh©u s¶n

xuÊt vµ ®Ò ra c¸c ph¬ng ¸n an toµn lao ®éng - tæ chøc thi c«ng, lËp

dù to¸n c«ng tr×nh. Trong trêng hîp hiÖn chØnh nhiÒu m¶nh b¶n ®å ë

nhiÒu khu vùc kh¸c nhau, nhÊt thiÕt ph¶i viÕt chØ dÉn biªn tËp chi

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 62 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

tiÕt cho tõng nhãm m¶nh b¶n ®å (nhãm khu vùc ®ång b»ng, ®åi nói,

thµnh phè...).

3.2.2 Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh

HÇu hÕt c¸c bíc thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh chñ yÕu b»ng

ph¬ng ph¸p sè.

C¸c bíc chñ yÕu cña quy tr×nh thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh

®ang ®îc ¸p dông t¹i Trung t©m ViÔn th¸m - Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr-

êng ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 3.3. Quy tr×nh nµy bao gåm c¸c c«ng ®o¹n

chÝnh:

- QuÐt, n¾n b¶n ®å. C«ng t¸c chuÈn bÞ - NhËp ¶nh sè, quÐt ¶nh t¬ng tù, xö lý t¨ng cêng chÊt lîng h×nh

¶nh. ¶nh vÖ tinh QuÐt b¶n ®å - Chän ®iÓm khèng chÕ ¶nh.

- LËp m« h×nh sè ®é cao.

N¾n b¶n ®å sè Chän ®iÓm - N¾n ¶nh, c¾t ghÐp ¶nh vµ thµnh lËp b×nh ®å ¶nh. n¾n - Tr×nh bµy khung b×nh ®å ¶nh. trªn b¶n ®å §o KC ngo¹i nghiÖp, t¨ng dµy ®iÓm n¾n ¶nh

1. QuÐt, n¾n b¶n ®å - Ghi ®Üa CD- ROM, in b×nh ®å ¶nh. HiÓn thÞ m« h×nh lËp thÓ ¶nh vÖ tinh

C«ng ®o¹n nµy ®îc ¸p dông ®èi víi b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh

Thµnh lËp m« kh«ng ë d¹ng sè vector. B¶n ®å dïng ®Ó quÐt lµ c¸c tµi liÖu b¶n ®å ®· h×nh sè ®é cao ®îc ph©n tÝch lùa chän ®¸p øng yªu cÇu cña b¶n ®å dïng ®Ó hiÖn N¾n ¶nh sè vÖ tinh møc 3 chØnh vµ cã thÓ lµ b¶n ®å in trªn giÊy, b¶n gèc t¸ch mµu (thêng lµ

phim d¬ng) hoÆc b¶n tæng hîp nÐt ®en trªn ®Õ trong. C¸c b¶n gèc

C¾t ghÐp ¶nh vµ thµnh lËp b×nh ®å ¶nh nµy ph¶i s¹ch sÏ, râ nÐt, ph¶i cã ®ñ ®iÓm mèc ®Ó n¾n, cô thÓ ph¶i

cã ®ñ 4 ®iÓm mèc gãc khung vµ c¸c ®iÓm mèc líi « vu«ng.

Kh«ng ®¹t

§¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c §¹t

Tr×nh bµy khung vµ chó gi¶i SV: NguyÔn Nguyªn Anh 63 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

Ghi ®Üa CD, VCD In Ên

H×nh 3.3: Quy tr×nh thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

¶nh quÐt b¶n ®å ph¶i râ rµng, cã ®é t¬ng ph¶n trung b×nh, c¸c

dÊu khung to¹ ®é gãc khung ph¶i hiÖn râ, trÞ sè to¹ ®é ph¶i ®äc râ

rµng.

N¾n b¶n ®å quÐt b»ng c¸c phÇn mÒm nh phÇn mÒm IRAS-C.

Sau khi n¾n ph¶i hiÖu chØnh ®é t¬ng ph¶n cña ¶nh n¾n ®Ó cã h×nh

¶nh tèt nhÊt cho viÖc vector ho¸. §é chÝnh x¸c n¾n b¶n ®å quÐt ph¶i

≤ 0,2 mm ë tû lÖ b¶n ®å thµnh lËp.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 64 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

2. NhËp ¶nh sè, quÐt ¶nh t¬ng tù, xö lý t¨ng cêng chÊt lîng

h×nh ¶nh

§a sè t liÖu ¶nh vÖ tinh d¹ng ë d¹ng sè vµ ®îc nhËp vµo hÖ

thèng xö lý ¶nh sè tõ CD-ROM. D÷ liÖu ¶nh vÖ tinh ®îc ghi l¹i vµ tæ

chøc theo nh÷ng trËt tù nhÊt ®Þnh gäi lµ khu«n d¹ng ¶nh; ®©y lµ sù

phèi hîp vÞ trÝ kh«ng gian (hµng, cét) vµ gi¸ trÞ phæ ®Ó thu nhËn, lu

tr÷, thÓ hiÖn vµ ph©n tÝch ¶nh.

Khu«n d¹ng BSQ (Band Sequence): Lµ khu«n d¹ng trong ®ã c¸c

kªnh phæ ®îc lu tuÇn tù hÕt kªnh nµy sang kªnh kh¸c, nghÜa lµ mçi

¶nh t¬ng øng víi mét kªnh.

Khu«n d¹ng BIL (Band Interleaved by Line): Lµ khu«n d¹ng trong

®ã tõng hµng ¶nh ®îc ghi theo thø tù cña sè kªnh, mçi hµng ®îc ghi

tuÇn tù theo gi¸ trÞ cña c¸c kªnh phæ vµ sau ®ã lÆp l¹i theo thø tù cña

tõng hµng.

Khu«n d¹ng BIP (Band Interleaved by Pixel): Mçi pixel ®îc lu

tuÇn tù theo c¸c kªnh, nghÜa lµ c¸c kªnh phæ ®îc ghi theo hµng vµ

cét cña pixel; sau khi kÕt thóc tæ hîp phæ cña pixel nµy l¹i chuyÓn

sang tæ hîp phæ cña pixel kh¸c.

C¸c d÷ liÖu ¶nh vÖ tinh sè cã thÓ ë c¸c khu«n d¹ng kh¸c nhau;

cã lo¹i ¶nh ®· ë d¹ng sè t¬ng thÝch víi c¸c thiÕt bÞ vµ phÇn mÒm xö

lý ¶nh sè hiÖn cã, nhng còng cã lo¹i ¶nh tuy ®· ë d¹ng sè nhng cha

®óng víi khu«n d¹ng t¬ng thÝch. V× vËy tríc khi ®¨ng nhËp d÷ liÖu

vµo hÖ thèng th«ng qua phÇn mÒm trung gian, råi sau ®ã míi

chuyÓn vÒ ®óng khu«n d¹ng cho phï hîp víi hÖ thèng xö lý ¶nh sè.

ChÊt lîng h×nh ¶nh phô thuéc rÊt nhiÒu vµo viÖc xö lý phæ. §èi

víi mçi lo¹i ¶nh vÖ tinh kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng ph¬ng ¸n xö lý phæ kh¸c

nhau. Nhng kÕt qu¶ cuèi cïng lµ ph¶i ®¶m b¶o vÒ kh¶ n¨ng th«ng tin

cña ¶nh ®Ó dÔ ®o¸n ®äc nhÊt. C¸c ph¬ng ph¸p ®îc dïng ®Ó xö lý

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 65 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

phæ nh: D·n tuyÕn tÝnh, phi tuyÕn vµ c¸c phin läc (tÇn sè cao: Næi

bËt c¸c ®êng nÐt; tÇn sè thÊp: Gi¶m nhiÔu).

®o¸n c¸c ®èi tîng cã thÓ tiÕn hµnh mét sè c«ng viÖc nh: Sö dông c¸c

phÐp t¨ng cêng chÊt lîng ¶nh (biÕn ®æi cÊp ®é x¸m, biÕn ®æi

histogram, tæ hîp mµu, biÕn ®æi mÇu gi÷a hai hÖ RGB vµ HSI..),

chång ghÐp ¶nh phæ mµu vµ toµn s¾c (XS + P), chång ghÐp ¶nh ®a

3. Chän ®iÓm khèng chÕ ¶nh

C¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh (KCA) ®îc dïng ®Ó n¾n ¶nh, ®a

¶nh vÒ hÖ quy chiÕu vµ tû lÖ b×nh ®å ¶nh cÇn thµnh lËp. Ngoµi

c¸c ®iÓm ®o KCA tËn dông tõ c¸c kÕt qu¶ ®o cña c¸c c«ng tr×nh tr -

ngo¹i nghiÖp. §o ®¹c to¹ ®é ®iÓm KCA ë ngo¹i nghiÖp (dïng c«ng

nghÖ ®o GPS hoÆc c¸c thiÕt bÞ x¸c ®Þnh to¹ ®é kh¸c) th× ph¶i

®¶m b¶o yªu cÇu vÒ kü thuËt.

§iÓm KCA ph¶i lµ c¸c ®iÓm cã to¹ ®é mÆt ph¼ng vµ ®é cao

®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c vµ ph¶i ë c¸c vÞ trÝ cã h×nh ¶nh

râ nÐt trªn ¶nh vµ cßn tån t¹i ngoµi thùc ®Þa. Sè lîng ®iÓm KCA tuú

thuéc vµo ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh, lo¹i ¶nh ®îc sö dông vµ tû lÖ b×nh

®å ¶nh cÇn thµnh lËp. Sè lîng ®iÓm khèng chÕ cÇn ®o kho¶ng tõ

12 ®iÓm cho mét c¶nh ¶nh, trong ®ã cã 2 ®iÓm dïng ®Ó kiÓm tra.

ViÖc bè trÝ ®iÓm KCA mÆt ph¼ng vµ ®é cao cho mét c¶nh ¶nh

theo nguyªn t¾c 5 ®iÓm r¶i ®Òu ë s¸t biªn B¾c, 5 ®iÓm r¶i ®Òu ë

mÐp biªn khu hiÖn chØnh kh«ng qu¸ 0,2 cm trªn ¶nh vÒ phÝa trong

khu vùc hiÖn chØnh.

4. LËp m« h×nh sè ®é cao DEM (Digital Elevation Model)

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 66 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

M« h×nh sè ®é cao dïng ®Ó n¾n ¶nh vÖ tinh vÒ ¶nh trùc giao

nh»m lo¹i trõ sai sè xª dÞch vÞ trÝ ®iÓm ¶nh do chªnh cao ®Þa h×nh

- Tõ kÕt qu¶ ®o trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa, tõ ¶nh lËp thÓ

hµng kh«ng.

- Cã ®îc do vÖ tinh cung cÊp ®èi víi nh÷ng hÖ thèng vÖ tinh

cã kh¶ n¨ng chôp ¶nh lËp thÓ.

- Tõ b¶n ®å ®Þa h×nh sè cña khu vùc cÇn thµnh lËp b×nh

®å.

M« h×nh sè ®é cao ®îc lËp b»ng c¸ch chuyÓn ®æi tõ b¶n ®å

®Þa h×nh sè cña khu vùc cÇn thµnh lËp b×nh ®å ®îc thùc hiÖn theo

c¸c bíc sau:

- C«ng t¸c chuÈn bÞ.

- QuÐt b¶n ®å vµ n¾n b¶n ®å quÐt.

- Sè hãa ®êng b×nh ®é vµ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt.

- G¸n thuéc tÝnh.

- KiÓm tra giao nép s¶n phÈm.

C«ng t¸c chuÈn bÞ ®îc tiÕn hµnh tríc khi quÐt b¶n ®å vµ bao

gåm viÖc chän b¶n ®å thÝch hîp cho viÖc sè ho¸ ®Ó lËp m« h×nh sè

®é cao. §Ó n¾n b×nh ®å ¶nh vÖ tinh SPOT tû lÖ 1:10.000 tèi thiÓu

cÇn sè ho¸ ®êng b×nh ®é víi kho¶ng cao ®Òu 30 m trë xuèng, ®èi víi

tû lÖ 1: 25.000 lµ 75 m trë xuèng, víi tû lÖ 1: 50.000 lµ 150 m trë

xuèng.

§Ó lËp DEM ph¶i sè ho¸ c¸c ®êng b×nh ®é cÇn thiÕt, c¸c ®iÓm

®é cao ®Æc trng vµ hÖ thuû v¨n khu hiÖn chØnh. Khi sè ho¸ ngêi

thùc hiÖn ph¶i kiÓm tra tû mØ nh»m kh«ng bá sãt nh÷ng ®o¹n bÞ ®øt

vµ t¸ch c¸c ®êng nÐt bÞ chËp còng nh lµm tinh chØnh kÕt qu¶ sè ho¸

theo yªu cÇu cña phÇn mÒm dïng ®Ó tÝnh to¸n m« h×nh sè ®é cao.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 67 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Tríc khi tÝnh to¸n m« h×nh sè ®é cao c¸c líp sè hãa cÇn ph¶i ®îc

kiÓm tra vµ söa lçi, t¹o topology vµ g¸n thuéc tÝnh (®é cao cña c¸c

®iÓm ®é cao vµ c¸c ®êng b×nh ®é). ViÖc sè hãa vµ g¸n ®é cao cho

c¸c ®iÓm ®é cao vµ ®êng b×nh ®é cã thÓ thùc hiÖn b»ng modul

MSFC (MicroStation Feature Collection) cña phÇn mÒm Mapping

Office.

§Ó tÝnh to¸n m« h×nh sè ®é cao sö dông modul TIN vµ GRID

cña phÇn mªm ARC/INFO hoÆc modul MTA (Modul Terrain Analys)

®Ó t¹o file *.TIN hoÆc *.GRID. Sau khi tÝnh to¸n ph¶i kiÓm tra ®é

chÝnh x¸c tÝnh to¸n so víi b¶n ®å dïng ®Ó sè hãa. §é chªnh vÒ ®é cao

gi÷a m« h×nh sè ®é cao vµ ®é cao tÝnh trªn b¶n ®å kh«ng vît qu¸ 1/2

kho¶ng cao ®Òu ®êng b×nh ®é cña b¶n ®å.

5. N¾n ¶nh, c¾t ghÐp ¶nh vµ thµnh lËp b×nh ®å ¶nh

a- Sù cÇn thiÕt cña hiÖu chØnh h×nh häc ¶nh vÖ tinh

§Ó d÷ liÖu ¶nh cã to¹ ®é vµ tÝch hîp víi c¸c nguån d÷ liÖu kh¸c

v« cïng quan träng trong c«ng t¸c xö lý ¶nh. D÷ liÖu ¶nh tríc khi thùc

hiÖn phÐp n¾n chØnh h×nh häc thêng chøa ®ùng sù biÕn d¹ng vÒ

h×nh häc vµ kh«ng thÓ sö dông nh mét b¶n ®å ®îc. Cã nhiÒu nguyªn

m¸y bay hoÆc vÖ tinh, ¶nh hëng cña sù quay tr¸i ®Êt, ®é cong mÆt

®Êt, tÇng ®iÖn ly, líp khÝ quyÓn, hay ®Þa h×nh cña khu chôp,...

ViÖc hiÖu chØnh h×nh häc sÏ hiÖu chØnh c¸c biÕn d¹ng h×nh häc

cña ¶nh lµm cho d÷ liÖu ¶nh cã ®é trung thùc vÒ h×nh häc nh mét

b¶n ®å.

Môc ®Ých cña qu¸ tr×nh hiÖu chØnh h×nh häc lµ: thùc hiÖn

viÖc hiÖu chØnh h×nh häc ®Ó lo¹i trõ sù biÕn d¹ng vÒ mÆt h×nh häc

cña ¶nh. BiÕn d¹ng h×nh häc cña ¶nh ®îc hiÓu nh sù sai lÖch vÞ trÝ

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 68 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

gi÷a to¹ ®é ¶nh thùc tÕ ®o ®îc vµ to¹ ®é ¶nh lý tëng ®îc t¹o bëi mét

bé c¶m cã thiÕt kÕ h×nh häc chÝnh x¸c vµ trong ®iÒu kiÖn thu nhËn

mèi t¬ng quan gi÷a hÖ to¹ ®é ¶nh vµ hÖ to¹ ®é quy chiÕu chuÈn cã

thÓ lµ hÖ to¹ ®é mÆt ®Êt vu«ng gãc hoÆc hÖ to¹ ®é ®Þa lý dùa vµo

c¸c ®iÓm khèng chÕ mÆt ®Êt, vÞ thÕ cña sensor, ®iÒu kiÖn khÝ

quyÓn,...

b- N¾n ¶nh sè

¶nh sè cã thÓ xem nh lµ m¶ng gi¸ trÞ ®é x¸m ®îc lu gi÷ trong

m¸y tÝnh, v× vËy viÖc n¾n chØnh ¶nh sè lµ sù thay ®æi vÞ trÝ cña

c¸c con sè nµy vµ hiÓn thÞ l¹i gi¸ trÞ ®é x¸m cña c¸c pixel n»m trong

m¶ng x¾p xÕp cña ¶nh sè. Sù biÕn ®æi nµy dùa trªn hµm sè chuyÓn

®æi to¹ ®é tøc lµ ph¶i x¸c ®Þnh mèi quan hÖ h×nh häc gi÷a ¶nh gèc

vµ ¶nh sau khi n¾n vµ c¸c ph¬ng ph¸p t¸i chia mÉu ®îc lùa chän thÝch

hîp.

Trong n¾n chØnh h×nh häc ¶nh sè, vÊn ®Ò ®Çu tiªn cÇn ph¶i

x¸c ®Þnh lµ mèi quan hÖ h×nh häc gi÷a ¶nh gèc vµ ¶nh sau khi n¾n.

Gi¶ sö r»ng to¹ ®é cña pixel P nµo ®ã tríc vµ sau khi n¾n lµ (x,y) vµ

(X,Y) chóng ta sÏ cã quan hÖ hµm sè sau :

Xp = Fx(xp,yp)

(3.1) Yp = Fy(xp,yp)

vµ xp = fx(Xp,Yp)

(3.2) yp = fy(Xp,Yp)

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 69 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Gi¸n tiÕp g

f(xy)

F(XY)

d c

¶nh gèc

¶nh ®îc n¾n chØnh

H×nh 3.4: S¬ ®å nguyªn lý n¾n ¶nh sè

f Trùc tiÕp

Hµm sè (3.1) t¬ng ®¬ng víi n¾n ¶nh trùc tiÕp. Theo ph¬ng ph¸p

nµy ®Çu tiªn tÝnh to¹ ®é (X, Y) cña ®iÓm ¶nh trªn ¶nh n¾n tõ to¹ ®é

(x, y) trªn ¶nh gèc. Ngay sau khi tÝnh chuyÓn, gi¸ trÞ ®é x¸m cña pixel

®ã sÏ ®îc g¸n tõ gi¸ trÞ néi suy theo c¸c ph¬ng ph¸p t¸i chia mÉu thÝch

hîp.

Hµm sè (3.2) t¬ng øng víi ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh gi¸n tiÕp. Ngîc víi

ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh trùc tiÕp, ph¬ng ph¸p nµy lÊy ¶nh n¾n lµm c¬ së

cho sù lùa chän. §èi víi tõng pixel trong ¶nh n¾n, viÖc hiÖu chØnh vÞ

trÝ cña chóng trong ¶nh gèc cÇn ph¶i ®îc tÝnh to¸n tríc tiªn th«ng qua

hµm sè chuyÓn ®æi (3.2). Theo vÞ trÝ tÝnh to¸n ®îc chØ ra nhê to¹

®é (X, Y) th× gi¸ trÞ ®é x¸m cã thÓ nhËn ®îc tõ ¶nh gèc vµ tõ ®ã g¸n

sang pixel võa g¸n ®îc trong ¶nh n¾n. C¸c hµm sè Fx, Fy hoÆc fx, fy

thêng lµ c¸c biÓu thøc to¸n häc cña h×nh häc chiÕu hoÆc ®a thøc.

Sau khi hiÖu chØnh h×nh häc ¶nh vÖ tinh th× cã sù thay ®æi vÞ

trÝ cña pixel nªn gi¸ trÞ ®é s¸ng cña c¸c pixel cÇn ph¶i ®îc tÝnh vµ g¸n

l¹i gi¸ trÞ ®é s¸ng theo vÞ trÝ míi. Ph¬ng ph¸p néi suy vµ t¸i chia mÉu

nh»m x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ®é s¸ng cña c¸c pixel trªn ¶nh ®· hiÖu chØnh tõ

c¸c gi¸ trÞ ®é s¸ng cña c¸c pixel trªn ¶nh gèc. Cã hai c¸ch t¸i chia mÉu

lµ: chiÕu tõ ¶nh ®· hiÖu chØnh vÒ ¶nh cha hiÖu chØnh hoÆc chiÕu

tõ ¶nh cha hiÖu chØnh vÒ ¶nh ®· hiÖu chØnh.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 70 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

ViÖc néi suy vÞ trÝ phô thuéc hoµn toµn vµo m« h×nh h×nh häc

sö dông, trong khi ®ã gi¸ trÞ cÊp ®é x¸m ®îc g¸n l¹i theo mét sè ph¬ng

ph¸p c¬ b¶n cã thÓ ®îc ¸p dông trong qu¸ tr×nh t¸i chia mÉu sau:

- Néi suy theo ph¬ng ph¸p ngêi l¸ng giÒng gÇn nhÊt (Nearest

Neighbour).

- Néi suy bËc hai (néi suy tuyÕn tÝnh - Bilinear Interpolation).

- Néi suy theo hµm bËc 3 (Cubic Convolution).

Trong n¾n ¶nh vÖ tinh, chªnh cao ®Þa h×nh trªn ¶nh rÊt nhá so

víi ®é cao bay cña vÖ tinh, v× vËy ta cã thÓ sö dông c¸c hµm sè trªn

lµm c¬ së gi¶i bµi to¸n n¾n ¶nh. Tuy nhiªn, khi n¾n ¶nh ®ßi hái ®éi

chÝnh x¸c cao, ngoµi ¶nh hëng cña chªnh cao ®Þa h×nh, chóng ta

yÕu tè ®Þnh híng cña ¶nh, chóng ta cÇn cã sè liÖu ®é cao cña vïng

cÇn n¾n DEM sö dông trong m« h×nh n¾n. Khi ®ã ta sö dông ph¬ng

tr×nh biÕn ®æi h×nh häc t¬ng øng (ph¬ng tr×nh ®ång ph¬ng) ®Ó

thùc hiÖn chuyÓn ®æi gi÷a to¹ ®é (x, y) cña ¶nh gèc vµ (X, Y) cña

¶nh n¾n víi ®é cao Z cña chóng. V× khèi lîng tÝnh to¸n ®ßi hái rÊt lín

nªn ta cã thÓ chia nhá ¶nh ®Ó thùc hiÖn. §èi víi 4 ®iÓm n»m ë 4 gãc

vïng n¾n ®îc chia nhá, ta sö dông ph¬ng tr×nh thay ®æi h×nh häc

chiÕu chÆt chÏ, ngîc l¹i ®èi víi c¸c ®iÓm n¾n kh¸c lóc ®ã ta cã thÓ sö

dông ®a thøc ®¬n gi¶n ®Ó tÝnh to¸n.

ViÖc lùa chän ph¬ng ph¸p ph¶i dùa trªn b¶n chÊt sù mÐo h×nh

cña t liÖu nghiªn cøu vµ sè lîng ®iÓm khèng chÕ cã thÓ cã ®îc. Trong

trêng hîp nµy, t liÖu ®a vµo ®· ®îc hiÖu chØnh c¸c lo¹i sai sè hÖ

thèng nh hiÖu chØnh khÝ quyÓn, hiÖu chØnh bøc x¹, hiÖu chØnh sai

nµy cã thÓ sö dông ®îc.

ViÖc x¸c ®Þnh c¸c tham sè hiÖu chØnh thêng dùa trªn viÖc thiÕt

lËp c¸c m« h×nh to¸n häc vµ c¸c hÖ sè cña m« h×nh nµy ®îc tÝnh

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 71 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

theo ph¬ng ph¸p b×nh sai trªn c¬ së ®· biÕt to¹ ®é ¶nh vµ to¹ ®é kiÓm

tra. Trong thùc tÕ, cã nhiÒu m« h×nh to¸n häc ®îc thiÕt lËp ®Ó hiÖu

chØnh ¶nh, nh biÕn ®æi Affine, biÕn ®æi theo ph¬ng tr×nh t¹o ¶nh,

biÕn ®æi ®a thøc...

®iÓm ¶nh kh«ng lín h¬n 0,3 mm ë tû lÖ b×nh ®å thµnh lËp th× cã thÓ

¸p dông n¾n ¶nh theo m« h×nh ®a thøc. Khi gi¸ trÞ ®Þnh vÞ ®iÓm

¶nh > 0,3 mm ë tû lÖ b×nh ®å ¶nh thµnh lËp th× ph¶i ¸p dông ph¬ng

ph¸p n¾n ¶nh cã sö dông m« h×nh sè ®é cao. Trêng hîp b¶n ®å hiÖn

chØnh cã thay ®æi hÖ to¹ ®é (tõ UTM, Gauss sang VN2000) th× to¹

®é ®iÓm khèng chÕ ¶nh tríc khi ®a vµo n¾n ¶nh ph¶i chuyÓn sang

hÖ to¹ ®é yªu cÇu. ViÖc chuyÓn ®æi ¸p dông phÇn mÒm Geotool do

Tæng côc ®Þa chÝnh cung cÊp.

S¶n phÈm ¶nh sè n¾n ph¶i ®¹t ®é chÝnh x¸c h×nh häc so víi

b¶n ®å cïng tû lÖ nh sau: T¹i c¸c ®iÓm n¾n ≤ 0,3 mm, t¹i c¸c ®iÓm

kiÓm tra ≤ 0,4 mm. §èi víi c¸c ®Þa vËt, sai sè n¾n ¶nh ≤ 0,4 mm ®èi

víi c¸c ®Þa vËt râ rµng vµ ≤ 0,6 mm ®èi víi c¸c ®Þa vËt kh«ng râ rµng.

Sai sè tiÕp biªn ®Þa vËt gi÷a c¸c m¶nh n¾n ≤ 0,6 mm ë vïng ®ång

b»ng vµ ≤ 1,0 mm ë vïng nói.

c- C¾t ghÐp ¶nh vµ thµnh lËp b×nh ®å ¶nh

NÕu b×nh ®å ¶nh cña m¶nh b¶n ®å kh«ng n»m trän trªn mét

c¶nh ¶nh vÖ tinh th× ph¶i tiÕn hµnh c¾t ghÐp c¸c ¶nh kh¸c nhau ®Ó ®îc

m¶nh b×nh ®å ¶nh trän vÑn. VÕt ghÐp kh«ng ®îc ®i qua c¸c ®iÓm

khèng chÕ vµ ph¶i ®i qua c¸c ®iÓm ®Þa vËt râ cã sai sè tiÕp khíp nhá

nhÊt, kh«ng ®îc c¾t theo ®Þa vËt h×nh tuyÕn.

- Sai sè ghÐp ¶nh ≤ 0,7 mm (trªn tû lÖ b¶n ®å) ë vïng ®ång b»ng

vµ ≤ 1,0 mm ë vïng nói cao.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 72 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

- T«ng mµu hai bªn vÕt ghÐp ph¶i t¬ng ®èi ®ång ®Òu. Ph¶i

tiÕn hµnh dµn t«ng mµu trong hµnh lang 60 pixel xung quanh vÕt

ghÐp.

ViÖc c¾t ghÐp vµ chØnh t«ng mµu cã thÓ thùc hiÖn trªn tr¹m

Sun Ocapi, phÇn mÒm Envi hoÆc b»ng phÇn mÒm Adobe Photoshop

hay Corel...

B×nh ®å ¶nh ®îc c¾t m¶nh theo danh ph¸p m¶nh b¶n ®å, h×nh

¶nh c¾t chêm ra ngoµi khung to¹ ®é ®Þa lý Ýt nhÊt 8-10 mm ë tû lÖ

b¶n ®å cÇn thµnh lËp.

6. Tr×nh bµy khung b×nh ®å ¶nh

B×nh ®å ¶nh khi ®· ®îc xö lý phæ ph¶i cã chÊt lîng h×nh ¶nh

tèt, ®é t¬ng ph¶n trung b×nh, kh«ng thiªn mµu. C¸c m¶nh b×nh ®å

¶nh tiÕp gi¸p víi nhau ph¶i cã mµu s¾c ®ång ®Òu nh nhau. BiÓu ®å

trÞ pixel cã thÓ. Th«ng thêng khi thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vÖ tinh cho

c¸c m¶nh liÒn kÒ nhau (trong cïng mét c¶nh) th× viÖc xö lý phæ s¬ bé

®îc tiÕn hµnh chung cho toµn c¶nh ¶nh.

Tr×nh bµy khung b×nh ®å ¶nh theo ®óng quy ®Þnh gåm c¸c

th«ng tin sau: Tªn m¶nh vµ phiªn hiÖu m¶nh, tû lÖ, ghi chó c¸c th«ng

sè cña ¶nh - møc xö lý- c¬ quan vµ thêi gian chôp ¶nh, khung to¹ ®é

®Þa lý vµ líi km, Elipxoid vµ líi chiÕu h×nh.

7. Ghi ®Üa CD - ROM, in b×nh ®å ¶nh

D÷ liÖu b×nh ®å ¶nh khi chuyÓn sang c«ng ®o¹n tiÕp theo ph¶i

®îc xuÊt díi d¹ng nh Lan cho ERDAS vµ ARCINFO ARCVIEW ®u«i tif

cho c¸c phÇn mÒm th«ng dông. Sau ®ã ®îc ghi trªn ®Üa CD- ROM

®Ó lu tr÷. ViÖc in ¶nh ®îc tiÕn hµnh in trªn giÊy ¶nh cã ®Õ nilon chÊt

lîng cao ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc thi c«ng trong ®iÒu kiÖn ë ngo¹i

nghiÖp.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 73 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

3.2.3 §o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh phôc vô hiÖn chØnh b¶n ®å

1. §o¸n ®äc ®iÒu vÏ néi nghiÖp

ViÖc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ néi nghiÖp ®îc thùc hiÖn trªn b×nh ®å

¶nh giÊy ®Ó cã ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh kiÓm tra ngo¹i nghiÖp dÔ dµng

theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng. Néi dung ®iÒu vÏ bao gåm c¸c yÕu tè

míi xuÊt hiÖn nh÷ng yÕu tè ®· thay ®æi (vÒ h×nh häc, tªn riªng, ghi

chó, tÝnh chÊt...). C¸c yÕu tè kh«ng cßn gi¸ trÞ hiÖn thêi ®îc g¹ch bá

trªn ma kÕt biÕn ®æi. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu vÏ sö dông c¸c ký hiÖu

®¬n gi¶n ®Ó thÓ hiÖn c¸c yÕu tè néi dung b¶n ®å.

Do kh¶ n¨ng th«ng tin vµ dÊu hiÖu ®iÒu vÏ cña ¶nh vÖ tinh cã

mÆt h¹n chÕ h¬n so víi ¶nh hµng kh«ng nªn tríc khi ®iÒu vÏ néi

nghiÖp cÇn tiÕn hµnh kh¶o s¸t ®Ó x¸c ®Þnh kho¸ suy gi¶i ¶nh. ViÖc

x¸c ®Þnh kho¸ suy gi¶i ¶nh cã thÓ x¸c ®Þnh ë néi nghiÖp (khi cã ®Çy

®ñ c¸c tµi liÖu hç trî gi¶i ®o¸n) hoÆc ë ngo¹i nghiÖp. NhiÖm vô kh¶o

s¸t x¸c ®Þnh kho¸ suy gi¶i gåm:

- X¸c ®Þnh ®Æc ®iÓm ®Þa lý khi hiÖn chØnh vµ kh¶ n¨ng hiÖn

¶nh cña c¸c ®èi tîng.

- X¸c ®Þnh c¸c dÊu hiÖu ®iÒu vÏ c¸c ®èi tîng.

- §¸nh gi¸ ®é biÕn ®æi ngoµi thùc ®Þa so víi ¶nh.

Khi ®iÒu vÏ, ngoµi b×nh ®å ¶nh vÖ tinh ngêi ®iÒu vÏ ph¶i sö

dông thªm c¸c ¶nh vÖ tinh kh¸c ®Ó tham kh¶o vµ sö dông c¸c lo¹i t

liÖu hç trî kh¸c nhau nh ¶nh hµng kh«ng chôp ë thêi ®iÓm gÇn nhÊt,

c¸c b¶n ®å rõng, b¶n ®å ®Þa chÝnh, b¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt,

giao th«ng, thuû lîi, m¹ng líi ®iÖn, b¶n ®å vµ hå s¬ ®Þa giíi hµnh

chÝnh c¸c cÊp v.v.. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh kho¸ suy gi¶i lµ tµi liÖu hç trî

cÇn ®îc sö dông khi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh néi nghiÖp.

s¸ng hoÆc do khuyÕt tËt cña qu¸ tr×nh thu nhËn ¶nh vÖ tinh, ph¶i

tiÕn hµnh ®o vÏ bï hoÆc ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp. C¸c yÕu tè ®îc ®o vÏ

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 74 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

bï hoÆc ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp ®îc ghi nhËn trùc tiÕp lªn b×nh ®å ¶nh

vÖ tinh b»ng c¸c ký hiÖu ®¬n gi¶n ®· quy ®Þnh.

§o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh néi nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh theo quy

tr×nh truyÒn thèng hoÆc ®îc tiÕn hµnh víi sù hç trî cña m¸y tÝnh nh

trªn phÇn mÒm chuyªn dông b»ng c¸c thuËt to¸n xö lý ¶nh. Lùa chän

ph¬ng ph¸p nµo tuú thuéc hoµn c¶nh cô thÓ vµ hoµn c¶nh kü thuËt thi

c«ng.

§Ó kÕt qu¶ ®iÒu vÏ ®îc kh¸ch quan vµ nhanh chãng nªn tiÕn

hµnh gi¶i ®o¸n cã sù hç trî cña m¸y tÝnh nh nhê phÇn mÒm ENVI.

KÕt qu¶ gi¶i ®o¸n nµy, cïng víi kÕt qu¶ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ néi nghiÖp

sÏ ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh hiÖn chØnh.

2. Kh¶o s¸t ngo¹i nghiÖp

Sau khi kÕt thóc c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh néi nghiÖp tiÕn

hµnh kh¶o s¸t ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp. NhiÖm vô kh¶o s¸t ngo¹i nghiÖp

lµ: Hoµn chØnh kÕt qu¶ ®iÒu vÏ néi nghiÖp, kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c

nh÷ng ®èi tîng ®· ®îc ®iÒu vÏ ë néi nghiÖp (®¨c trng ®Þnh tÝnh vµ

®Þnh lîng, ®Þa danh), ®ång thêi bæ sung nh÷ng ®Þa vËt cha gi¶i

®o¸n ®îc vµ ®o bï nh÷ng vïng ¶nh cã khuyÕt tËt hoÆc míi xuÊt hiÖn

sau thêi ®iÓm chôp ¶nh vÖ tinh.

§Ó kh¶o s¸t cÇn cã b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ néi nghiÖp vµ

maket biÕn ®æi. C«ng t¸c kh¶o s¸t, hoµn chØnh kÕt qu¶ ®iÒu vÏ néi

nghiÖp cÇn tiÕn hµnh theo thiÕt kÕ. §Ó tr¸nh di chuyÓn lÆp l¹i cÇn

thùc hiÖn ®ång thêi c¸c c«ng viÖc tiÕn hµnh ngoµi thùc ®Þa mçi ®Þa

®iÓm.

Kh¶o s¸t ®èi chiÕu ¶nh ®iÒu vÏ vµ b¶n maket biÕn ®æi víi thùc

®Þa ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶ ®iÒu vÏ néi nghiÖp, x¸c ®Þnh ®èi tîng cßn

nghi vÊn vµ chuyÓn lªn b×nh ®å ¶nh nh÷ng ®èi tîng kh«ng x¸c ®Þnh

®îc hoÆc kh«ng thÓ hiÖn trªn ¶nh, söa ch÷a nh÷ng sai sãt ký hiÖu

biÓu thÞ c¸c phÇn tö néi dung b¶n ®å, ph¶i kiÓm tra nh÷ng ®Þa danh

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 75 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

®· cã trªn b¶n ®å, x¸c ®Þnh c¸c ®Æc trng ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh lîng

cña c¸c ®èi tîng. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra cÇn chó ý nh÷ng ®èi tîng

míi xuÊt hiÖn sau thêi ®iÓm chôp ¶nh, nh÷ng ®èi tîng biÕn ®æi

che...).

§o vÏ bæ sung nh÷ng ®èi tîng cha thÓ hiÖn ®îc trªn ¶nh hoÆc

míi xuÊt hiÖn sau khi chôp ¶nh còng nh thu thËp, x¸c minh c¸c ®Æc tr-

trong Quy ph¹m hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh.

* C¸c quy ®Þnh chung khi tiÕn hµnh ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh

Tríc khi tiÕn hµnh ®iÒu vÏ, cÇn ph¶i nghiªn cøu kü ®Æc ®iÓm

®Þa lý khu vùc hiÖn chØnh vµ nh÷ng tµi liÖu cã liªn quan, ®Ó x¸c

®Þnh s¬ bé c¸c yÕu tè cÇn ®iÒu vÏ míi hoÆc cÇn x¸c minh bæ sung

ngoµi thùc ®Þa.

KÕt qu¶ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ®îc ghi nhËn trùc tiÕp trªn c¸c b×nh

®å ¶nh vÖ tinh vµ trªn b¶n ®å ®Þa h×nh. Trªn b×nh ®å ¶nh vÖ tinh ®-

îc ®iÒu vÏ míi c¸c yÕu tè néi dung cña b¶n ®å ®· thay ®æi vÒ h×nh

d¸ng, cÊp h¹ng vµ ghi chó c¸c ®Æc trng thuéc tÝnh cña c¸c ®èi tîng

hoÆc tªn ®Þa danh míi cã. Trªn b¶n ®å giÊy ®îc g¹ch bá c¸c yÕu tè

kh«ng cßn tån t¹i, sai d¸ng còng nh c¸c ghi chó c¸c ®Þa danh thay ®æi

thay ®æi vÒ vÞ trÝ nÕu chóng cã sù sai lÖch ≥ 0,1 mm (®èi víi ®Þa

vËt râ rÖt) vµ ≥ 0,15 mm (®èi víi ®Þa vËt kh«ng râ rÖt) theo tû lÖ b¶n

®å. Khi vÏ míi cÇn thÓ hiÖn ®óng vÞ trÝ t¬ng quan cña ®Þa vËt cÇn

chØnh söa so víi c¸c ®Þa vËt kh¸c ë xung quanh.

YÕu tè ®Þa h×nh ®îc gi÷ nguyªn nh trªn b¶n ®å gèc, chØ chØnh

hîp l¹i c¸c ®êng b×nh ®é vµ xem xÐt l¹i c¸c ®iÓm ®é cao cho phï hîp

víi yÕu tè thuû hÖ cã sù thay ®æi hoÆc c¸c khu vùc cã ®Þa h×nh bÞ

biÕn d¹ng do viÖc khai th¸c má, khu ®µo bíi, san lÊp ®Ó khoanh bao

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 76 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

vµ biÓu thÞ chóng b»ng c¸c ký hiÖu t¬ng øng.

ViÖc lÊy bá/tæng hîp vµ xª dÞch vÞ trÝ ®Ó biÓu thÞ c¸c yÕu tè

êng vÞ trÝ cho c¸c yÕu tè quan träng, c¸c yÕu tè yªu cÇu biÓu thÞ víi

®é chÝnh x¸c thÊp nhêng chç cho c¸c yÕu tè cã ®é chÝnh x¸c cao

h¬n. Trong mäi trêng hîp ph¶i u tiªn biÓu thÞ ®iÓm khèng chÕ Tr¾c

®Þa Nhµ níc. NÕu kÝch thíc cña ®Þa vËt vÏ theo tû lÖ vµ nöa theo tû

lÖ lín h¬n kÝch thíc cña ký hiÖu quy íc th× ®Æt ký hiÖu vµo ®å h×nh

cña ®Þa vËt vÏ trªn b¶n ®å theo quy ®Þnh. C¸c yÕu tè ®Þa vËt kh«ng

Quy ®Þnh vÒ thø tù u tiªn biÓu thÞ néi dung b¶n ®å trªn ¶nh

®iÒu vÏ:

¦u tiªn 1

C¸c ®iÓm Tr¾c ®Þa Nhµ níc: ®iÓm tam gi¸c, ®iÓm thiªn v¨n,

®iÓm ®Þa chÝnh c¬ së, ®iÓm thuû chuÈn...

¦u tiªn 2

+ C¸c yÕu tè thuû v¨n: ®êng bê, ®êng mÐp níc, s«ng, kªnh 2

nÐt, ao hå lín...

+ C¸c yÕu tè kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi; ®êng s¾t, ®êng bé; c¸c

®Þa vËt ®éc lËp cã tÝnh chÊt ®Þnh híng, ®êng ®Þa giíi c¸c cÊp.

¦u tiªn 3

+ C¸c ®êng ®Êt, ranh giíi thùc vËt, c¸c yÕu tè phô thuéc cña yÕu

tè giao th«ng, thuû hÖ, c¸c ®Þa vËt biÓu thÞ tîng trng kh«ng mang

tÝnh chÝnh x¸c vÒ mÆt vÞ trÝ...

+ C¸c yÕu tè biÓu thÞ theo tû lÖ, biÓu thÞ theo h×nh ¶nh trªn

nÒn ¶nh.

cña h×nh ¶nh cã trªn ¶nh.

Mµu mùc dïng ®Ó ®iÒu vÏ ®îc quy ®Þnh nh sau:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 77 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

+ Mµu ®á:

- Khèi nhµ chÞu löa, nhµ ®éc lËp theo tû lÖ vµ nöa theo tû lÖ.

- §êng r¶i nhùa, bª t«ng vµ c¸c thiÕt bÞ cã liªn quan.

- Ranh giíi thùc vËt, ranh giíi nói ®¸ vµ mét sè ký hiÖu trong

quyÓn ký hiÖu chÝnh thøc in mµu l¬ vµ ve.

- C¸c ghi chó gi¶i thÝch thªm vÝ dô: nói ®¸, c¸, t«m, rõng, c¸t kh«,

®Çm lÇy...

+ Mµu ve:

- Thuû hÖ, c¸c ghi chó thuéc thuû hÖ.

- C¸c ký hiÖu cßn l¹i trong quyÓn ký hiÖu chÝnh thøc in mµu l¬

vµ ve, trõ c¸c ký hiÖu ®· ®îc vÏ b»ng mµu ®á.

- C¸c ký hiÖu thùc vËt ngËp níc.

+ Mµu ®en: VÏ vµ ghi chó cho c¸c yÕu tè cßn l¹i.

3.2.4 Thµnh lËp b¶n ®å gèc hiÖn chØnh trªn ®Õ Diamat (¸p

dông cho ph¬ng ¸n 1)

Bao gåm c¸c lo¹i c«ng viÖc: ChËp b¶n ®Õ gèc Diamat lªn b×nh

®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ (sai sè chËp h×nh 0,4 - 0,5 mm); c¹o bá vµ chuyÓn

vÏ c¸c ®èi tîng míi xuÊt hiÖn hoÆc ®· thay ®æi; lËp b¶n chØ dÉn mµu

vµ b¶n chØ dÉn biªn tËp; quÐt n¾n b¶n ®å gèc hiÖn chØnh.

3.2.5 QuÐt, n¾n b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ (¸p dông cho ph¬ng

¸n 2)

Ph¬ng ¸n nµy ®îc dïng ®Ó hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh ë khu

vùc cã néi dung b¶n ®å ®¬n gi¶n vµ Ýt cã sù biÓn ®æi so víi thùc tÕ.

b¶n ®å, hÖ thèng ký hiÖu vµ gi¶i thÝch ngoµi khung th× cã thÓ dïng

file c¬ së to¸n häc cña b¶n ®å gèc sè ®· cã lµm khung cho b¶n ®å

hiÖn chØnh. NÕu cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ c¸c yÕu tè nªu trªn th× tríc

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 78 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

hÕt ph¶i chuyÓn c¸c file cña b¶n ®å gèc sè vÒ hÖ to¹ ®é míi vµ t¹o

file c¬ së to¸n häc tõ phÇn mÒm MGE. Sö dông modul MGE projection

Manager ®Ó chuyÓn ®æi b¶n ®å gèc sè (trõ file c¬ së to¸n häc),

®ång thêi sö dung modul MGE Coordinate System Operations (t¹o

seed File: phÐp chiÕu, ellipsoid...) vµ modul MGE Grid Generation ®Ó

t¹o hÖ thèng líi km. ViÖc n¾n b×nh ®å ¶nh sè (®· ®iÒu vÏ) ®îc thùc

hiÖn nhê c¸c cÆp ®iÓm t¬ng øng trªn b¶n ®å gèc sè vµ trªn b×nh ®å

¶nh (lµ ®iÓm kh«ng biÕn ®æi hoÆc biÕn ®æi kh«ng ®¸ng kÓ), c¸c

m¾t líi « vu«ng vµ täa ®é cña c¸c ®iÓm khèng chÕ.

3.2.6 Sè ho¸ chØnh söa vµ biªn tËp b¶n ®å sè vector

Sau khi t¹o xong c¬ së to¸n häc, hiÓn thÞ b¶n ®å gèc sè trªn

nÒn ¶nh b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ (raster ®îc më b»ng IRASB hoÆc

IRASC), tiÕn hµnh xo¸ c¸c yÕu tè kh«ng cßn tån t¹i hoÆc ®· biÕn ®æi

vµ sè ho¸ c¸c yÕu tè bæ sung b»ng c«ng cô phÇn mÒm

MICROSTATION. Chó ý sö dông ®óng bé ký hiÖu sè (Linestyle, Cell)

cho tû lÖ b¶n ®å vµ b¶ng level th«ng tin ®· quy ®Þnh. Mäi nguyªn

®Þa h×nh tû lÖ 1:10.000; 1:25.000; 1:50.000; 1:100.000” cña Tæng

th× ph¶i thùc hiÖn ®óng mäi quy ®Þnh cña Côc B¶n ®å Bé tæng

tham mu.

KÕt thóc chØnh söa c¸c yÕu tè néi dung b¶n ®å, ¸p dông c¸c tr-

¬ng tr×nh kiÓm tra, lµm s¹ch d÷ liÖu hoÆc kiÓm tra b¶ng líp th«ng tin

®îc viÕt tõ ng«n ng÷ lËp tr×nh cña Microstation nh MFCLEAN,

SAMCO...

Do h¹n chÕ chung cña viÖc hiÓn thÞ b¶n ®å trªn m¸y tÝnh nªn

sau khi hiÖn chØnh xong, b¶n ®å ph¶i ®îc in trªn m¸y Plotter ®Ó kiÓm

tra tÝnh ®Çy ®ñ néi dung vµ tr×nh bµy khung ngoµi so víi b¶n ®å gèc

míi.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 79 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

3.2.7 KiÓm tra, nghiÖm thu, ®¸nh gi¸ vµ giao nép s¶n phÈm

C«ng t¸c kiÓm nghiÖm, ®¸nh gi¸ t liÖu gåm:

- KiÓm tra b¶n ®å hiÖn chØnh sè vµ in trªn giÊy.

- NghiÖm thu, ®¸nh gi¸ thµnh qu¶.

- Giao nép s¶n phÈm.

KiÓm tra b¶n gèc hiÖn chØnh th«ng thêng ®îc tiÕn hµnh ë néi

nghiÖp vµ kiÓm tra ngo¹i nghiÖp (nÕu cÇn thiÕt). C«ng t¸c kiÓm tra ë

ngo¹i nghiÖp bao gåm kiÓm tra tiÕp biªn m¶nh vµ kiÓm tra thµnh qu¶

hiÖn chØnh b¶n ®å. C¸c nhiÖm vô nµy ®îc tiÕn hµnh sau khi ®· hoµn

thµnh b¶n gèc hiÖn chØnh.

C¸c tµi liÖu giao nép bao gåm:

- B¶n ®å hiÖn chØnh ghi trªn CD ROM.

- Lý lÞch b¶n ®å (®· ghi chÐp ®Çy ®ñ).

- Hå s¬ kü thuËt bao gåm: ThiÕt kÕ kü thuËt vµ chØ dÉn biªn

tËp; b×nh ®å ¶nh vÖ tinh ®· ®iÒu vÏ; maket nh÷ng biÕn ®æi; kÕt qu¶

kh¶o s¸t c¸c ®iÓm tr¾c ®Þa; biªn b¶n kiÓm tra nghiÖm thu.

Ch¬ng 4 - KÕT QU¶ THùC NGHIÖM Sö DôNG ¶NH VÖ TINH SPOT-

5 §Ó HIÖN CHØNH B¶N §å §ÞA H×NH Tû LÖ 1: 25.000

4.1 Kh¸i qu¸t chung vÒ vÞ trÝ, ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh khu

®o

4.1.1 VÞ trÝ khu ®o

Toµn bé khu vùc thùc nghiÖm ®Ó hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa

h×nh n»m trong ph¹m vi:

Tõ 20(cid:176) 52' 30" ®Õn 21(cid:176) 00' 00" vÜ ®é B¾c.

Tõ 106(cid:176) 00' 00" ®Õn 106(cid:176) 07' 30" kinh ®é §«ng.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 80 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

tØnh Hng Yªn.

4.1.2 §Æc ®iÓm tù nhiªn

thÞ x· Hng Yªn 34 km vÒ phÝa nam. VÞ trÝ ®Þa lý cña huyÖn Mü

Hµo ®· t¹o nhiÒu thuËn lîi vÒ giao lu kinh tÕ - v¨n hãa, x· héi víi c¸c

huyÖn trong tØnh vµ c¸c tØnh, thµnh phè trong c¶ níc. Cã nhiÒu c¬

héi ®Ó thu hót vèn ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc.

HuyÖn n»m vÒ phÝa b¾c tØnh Hng Yªn, ®Þa h×nh t¬ng ®èi

thuËn lîi trong viÖc c¬ giíi hãa, thuû lîi hãa ph¸t triÓn n«ng nghiÖp.

N»m trong vïng ®ång b»ng B¾c Bé, Mü Hµo chÞu ¶nh hëng cña

khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa. Thêi tiÕt ®îc chia thµnh hai mua râ rÖt,

mïa hÌ nãng Èm, ma nhiÒu vµ mïa ®«ng hanh. NhiÖt ®é trung b×nh lµ

23,2oC, lîng ma trung b×nh hµng n¨m tõ 1.500 - 1.600mm. §é Èm

kh«ng khÝ trung b×nh lµ 85%.

43.787 ngêi, trong ®ã lao ®éng n÷ 22.751 ngêi; lao ®éng n«ng

thµnh thÞ cã 8.589 ngêi.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 81 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é khoa häc kü thuËt hoÆc ®· qua

®µo t¹o chiÕm tû lÖ thÊp. §Õn th¸ng 8/2004 tæng sè lao ®éng trong

c¸c doanh nghiÖp lµ 10.615 ngêi, sè lao ®éng tuyÓn vµo c¸c doanh

nghiÖp trong huyÖn lµ 9.543 ngêi, sè lao ®éng huyÖn Mü Hµo lµ

6.002 ngêi; sè lao ®éng ®îc ®i häc vµ ®µo t¹o nghÒ lµ 2.512 ngêi.

HuyÖn Mü Hµo cã 13 ®¬n vÞ hµnh chÝnh (12 x· vµ 1 thÞ trÊn)

gåm: x· B¹ch Sam, x· CÈm X¸, x· D¬ng Quang, x· DÞ Sö, x· Hng Long,

4.1.4 Tµi nguyªn thiªn nhiªn

Tµi nguyªn ®Êt: HuyÖn Mü Hµo cã tæng diÖn tÝch ®Êt

7.910,08 ha, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cã 5.468,36 ha (chiÕm

69,93% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña huyÖn). §Êt ®ai cña huyÖn ®îc

chia thµnh hai lo¹i chÝnh lµ nhãm ®Êt phï sa s«ng Hång kh«ng ®îc båi

nhãm ®Êt phï sa s«ng Th¸i B×nh kh«ng ®îc båi hµng n¨m phï hîp víi

Tµi nguyªn kho¸ng s¶n: Theo tµi liÖu ®iÒu tra, nguån níc ngÇm

t¹i khu vùc huyÖn Mü Hµo lµ lo¹i níc kho¸ng cã thÓ khai th¸c víi tr÷ lîng

lín ®Ó tinh chÕ phôc vô ®êi sèng con ngêi. Mü Hµo cßn lµ n¬i s¶n

Nguån níc: HiÖn nay nguån níc mÆt vµ nguån níc ngÇm trªn

®Þa bµn huyÖn Mü Hµo rÊt dåi dµo, ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu s¶n

cña Mü Hµo chñ yÕu lµ níc ma vµ níc s«ng Hång ®îc ®iÒu tiÕt tõ hÖ

thèng thuû n«ng B¾c - Hng - H¶i qua c¸c s«ng lín nh s«ng BÇn Vò,

s«ng TrÇn Thµnh Ngä vµ c¸c tr¹m b¬m cïng hÖ thèng kªnh m¬ng néi

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 82 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

®ång cung cÊp níc cho ®ång ruéng. Níc phôc vô khu c«ng nghiÖp vµ

vµ hµng v¹n giÕng khoan trong huyÖn.

4.2 t liÖu thùc hiÖn qu¸ tr×nh thùc nghiÖm

4.2.1 T liÖu ¶nh vÖ tinh

cña tØnh Hng Yªn ®îc chôp tõ hÖ thèng vÖ tinh SPOT- 5 cã c¸c th«ng

sè sau:

- §é cao bay chôp 832 km, gãc nghiªng cña mÆt ph¼ng quü ®¹o

lµ 98,7o, ®ång bé mÆt trêi.

- Thêi gian chôp ¶nh ë thêi ®iÓm 10h 30’ s¸ng víi chu kú lÆp l¹i

sau 26 ngµy ®ªm.

- Thêi gian chôp: n¨m 2008.

- ChÕ ®é chôp: ®a phæ (XS) vµ toµn s¾c (Panchromatic).

- ChÕ ®é xö lý: møc n¾n 3 (trùc ¶nh) ®îc chång ghÐp gi÷a ¶nh

toµn s¾c víi ¶nh ®a phæ.

4.2.2 T liÖu b¶n ®å vµ c¸c tµi liÖu kh¸c

1. Tµi liÖu dïng ®Ó lËp gèc hiÖn chØnh

- Phiªn hiÖu: F-48-81-A-a - HÖ täa ®é, ®é cao:VN

- Tû lÖ :1:25.000 2000

- Líi chiÕu: UTM

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 83 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

- C¬ quan s¶n xuÊt: Tæng côc §Þa chÝnh - N¨m s¶n xuÊt:

2002

2. Tµi liÖu dïng ®Ó bæ sung hoÆc hç trî gåm cã:

- C¸c v¨n b¶n ph¸p lý, c¸c quy ®Þnh kü thuËt vÒ viÖc híng dÉn

hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1: 25.000.

- C¸c ®iÓm dïng ®Ó n¾n ¶nh lµ c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ®îc

®o b»ng c«ng nghÖ GPS.

- Tµi liÖu ®Þa danh ®Þa giíi lÊy theo b¶n ®å ®Þa giíi hµnh

chÝnh 364/CT.

48-81-A-a; tû lÖ: 1:25.000; líi chiÕu: UTM; hÖ täa ®é, ®é cao: VN

2000.

- Ngoµi ra cßn c¸c tµi liÖu kh¸c nh: b¶n ®å giao th«ng, b¶n ®å

®Þa chÝnh, b¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, m¹ng líi thñy v¨n, líi

®iÖn…

4.3 quy tr×nh hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng ¶nh vÖ tinh spop –

ë phÇn thùc nghiÖm nµy em ®· ¸p dông quy tr×nh c«ng nghÖ

hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng ¶nh vÖ tinh theo ph¬ng ph¸p sè

(¸p dông theo ph¬ng ¸n 2 cña quy tr×nh). Trong qu¸ tr×nh thùc tËp ë

Côc B¶n ®å Bé tæng Tham mu em ®îc tham gia vµo c«ng ®o¹n n¾n

b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ; sè hãa chØnh söa vµ biªn tËp b¶n ®å sè

vector. Qu¸ tr×nh ®îc thùc hiÖn b»ng phÇn mÒm MAPPING OFFICE.

4.3.1 N¾n b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ

1. T¹o c¬ së to¸n häc cña b¶n ®å

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 84 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Trong trêng hîp nµy c¸c ký hiÖu vµ gi¶i thÝch ngoµi khung cã

sù thay ®æi so víi b¶n ®å ®Þa h×nh cÇn hiÖn chØnh. Nªn ta ph¶i t¹o

l¹i file c¬ së to¸n häc cña b¶n ®å ®îc ký hiÖu lµ FA81Aa cs.dgn

Sau khi ®· cã c¸c file seed, file design cã c¸c th«ng sè phï hîp víi

c¬ së to¸n häc cña b¶n ®å ta tiÕn hµnh t¹o khung líi täa ®é cña b¶n

®å b»ng phÇn mÒm MGE Grid Generation theo täa ®é gãc khung

cña b¶n ®å gèc sè cÇn hiÖn chØnh.

- C¸c tham sè lùa chän hiÓn thÞ khung líi b¶n ®å trong MGE

Grid Generation > Grid > Keyin

Tïy thuéc vµo tû lÖ b¶n ®å mµ lùa chän c¸c th«ng sè ®Ó ®Æt

thuéc tÝnh cho khung täa ®é. VÝ dô ®Æt thuéc tÝnh cho c¸c ®êng líi

kilomÐt (Grid Lines):

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 85 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

Sau khi ®· cã khung täa ®é råi tiÕn hµnh chuyÓn ®iÓm khèng

chÕ mÆt b»ng, ®é cao nÕu cã trªn khu vùc vµ lËp c¸c ký hiÖu vµ gi¶i

thÝch ngoµi khung theo ®óng quy ph¹m hiÖn hµnh.

2. N¾n b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ

- Khëi ®éng IRAS - C chän file c¬ së to¸n häc FA81Aa cs.dgn

lµm file lµm viÖc sau ®ã më ¶nh cÇn n¾n:

- TiÕn hµnh n¾n ¶nh IRAS-C > Geometry > Image to Map. Sau

khi chän lÖnh Microstation sÏ tù ®éng më 4 cöa sæ s¾p sÕp c¹nh

nhau. Hai cöa sæ hiÓn thÞ ®iÓm khèng chÕ n¾n ¶nh cÇn x¸c ®Þnh

trong file vector. Hai cöa sæ hiÓn thÞ ®iÓm khèng chÕ n¾n ¶nh cÇn

x¸c ®Þnh trªn ¶nh raster. TiÕn hµnh chän ®iÓm khèng chÕ n¾n ¶nh

bao gåm 7 ®iÓm n»m r¶i ®Òu trªn toµn bé ¶nh.

Sö dông ph¬ng ph¸p n¾n theo m« h×nh chuyÓn ®æi Affine vµ

lÊy mÉu l¹i theo ph¬ng ph¸p néi suy tuyÕn tÝnh.

KÕt qu¶ n¾n ®îc thÓ hiÖn ë phô lôc.

4.3.2 Sè hãa chØnh söa vµ biªn tËp b¶n ®å sè vector

1. §¸nh gi¸ sù thay ®æi c¸c yÕu tè néi dung cña b¶n ®å

Tõ b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ vµ b¶n ®å ®Þa h×nh cÇn hiÖn

chØnh ta cã thÓ so s¸nh trùc tiÕp ®Ó chØ ra sù biÕn ®éng c¸c yÕu tè

néi dung cña b¶n ®å t¹i thêi ®iÓm tiÕn hµnh hiÖn chØnh.

Chän c¸c líp th«ng tin ®èi tîng cÇn sè ho¸ chØnh söa. Phô thuéc

vµo néi dung b¶n ®å ®· ®îc thiÕt kÕ, ta chän c¸c líp th«ng tin cÇn sè

ho¸ chØnh söa nh sau: FA81Aa cs.dgn (file c¬ së to¸n häc), FA81Aa

th.dgn (file thñy hÖ), FA81Aa dh.dgn (file ®Þa h×nh), FA81Aa gt.dgn

giíi), FA81Aa tv.dgn (file thùc vËt). C¸c file ®îc ký hiÖu nh trªn lµ c¸c

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 86 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

file sau khi ®· ®îc sè hãa chØnh söa.

3. Sè hãa chØnh söa c¸c yÕu tè néi dung b¶n ®å

Khi thùc hiÖn c«ng t¸c hiÖn chØnh th× c¨n cø vµo sù biÕn ®éng

cña c¸c ®èi tîng néi dung b¶n ®å vµ trªn thùc ®Þa. C¸c file *.dgn cña

b¶n ®å ®Þa h×nh cÇn hiÖn chØnh ®îc lång ghÐp lªn b×nh ®å trùc

¶nh vÖ tinh. Qu¸ tr×nh sè ho¸, chØnh söa vµ biªn tËp c¸c yÕu tè néi

dung cña b¶n ®å ®îc tiÕn hµnh lÇn lît theo tõng líp néi dung mµ ta ®·

®Æt ë trªn.

Më file FA81Aa cs.dgn ®îc t¹o ë trªn b»ng IRAS-C sau ®ã më

b×nh ®å ¶nh ®iÒu vÏ ®· n¾n. Sau ®ã xãa hÕt c¸c yÕu tè cña file

vector nµy vµ ghi sang mét file víi tªn gäi kh¸c vÝ dô ®Ó hiÖn chØnh

file giao th«ng th× ®îc ghi l¹i lµ ), FA81Aa gt.dgn.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 87 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

TiÕn hµnh reference mét file t¬ng øng cña b¶n ®å gèc cÇn hiÖn

chØnh (FA81Aa gt.dgn) vµ c¸c file *.dgn ®· ®îc sè hãa chØnh söa tríc

®ã ®Ó lµm file tham kh¶o.

So s¸nh trùc tiÕp b×nh ®å ¶nh ®iÒu vÏ ®· n¾n vµ file *.dgn gèc

®Ó lµm tham kh¶o nÕu c¸c yÕu tè nµo kh«ng thay ®æi vµ gi÷ nguyªn

vÞ trÝ th× chuyÓn vÏ c¸c yÕu tè ®ã vµo file hiÖn chØnh t¬ng øng

b»ng c¸ch copy l¹i ®èi tîng ®ã.

§èi víi c¸c yÕu tè ®· biÕn ®æi, xuÊt hiÖn míi hoÆc kh«ng cßn

tån t¹i th× tiÕn hµnh sè hãa chØnh söa l¹i b»ng c¸c thanh c«ng cô cña

phÇn mÒm Microstation.

Tríc khi tiÕn hµnh sè hãa ®èi tîng th× cÇn x¸c ®Þnh tªn ®èi tîng

4. Biªn tËp b¶n ®å sè vector

Sau khi sè ho¸, d÷ liÖu nhËn ®îc cha ph¶i hoµn thiÖn vµ sö

dông ®îc. C¸c d÷ liÖu nµy thêng ®îc gäi lµ d÷ liÖu th«, cÇn ph¶i qua

mét qu¸ tr×nh kiÓm tra, chØnh söa vµ hîp lÖ c¸c d÷ liÖu th«ng qua c¸c

phÇn mÒm nh:

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 88 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n §o ¶nh – ViÔn Th¸m

- Sö dông phÇn mÒm MRF Clean:

PhÇn mÒm nµy dïng ®Ó: KiÓm tra lçi tù ®éng, nhËn diÖn vµ

®¸nh dÊu c¸c vÞ trÝ ®iÓm cuèi tù do b»ng mét ký hiÖu ch÷ (D, X, S).

Tù ®éng t¹o c¸c ®iÓm giao gi÷a c¸c ®êng c¾t nhau. Xo¸ nh÷ng ®êng

nh÷ng ®iÓm trïng nhau. C¾t ®êng: T¸ch mét ®êng ra thµnh hai ®êng

t¹i ®iÓm giao. Tù ®éng lo¹i c¸c ®o¹n thõa cã ®é dµi nhá h¬n Dange -

- Sö dông phÇn mÒm MRFFlag:

MRFFlag ®îc thiÕt kÕ t¬ng tù víi MRF Clean dïng ®Ó tù ®éng

hiÓn thÞ lªn mµn h×nh lÇn lît c¸c vÞ trÝ lçi mµ MRF Clean ®· ®¸nh

dÊu tríc ®ã vµ ngêi sö dông sÏ dïng c«ng cô trong Microstation ®Ó

söa.

- Sö dông c¸c c«ng cô ®Ó söa ch÷a c¸c d÷ liÖu d¹ng ®iÓm, d¹ng

®êng, d¹ng ch÷ viÕt theo ®óng quy ph¹m quy ®Þnh.

4.3.3 KÕt qu¶ thùc nghiÖm hiÖn chØnh m¶nh b¶n ®å F-48-

81-A-a b»ng ¶nh vÖ tinh SPOT-5

KÕt qu¶ thùc nghiÖm bao gåm:

- TrÝch mÉu b×nh ®å ¶nh vÖ tinh ®· ®iÒu vÏ tû lÖ 1:25.000 dïng ®Ó

hiÖn chØnh.

- TrÝch mÉu m¶nh b¶n ®å F-48-81-A-a tû lÖ 1:25.000 tríc khi

hiÖn chØnh.

- TrÝch mÉu m¶nh b¶n ®å F-48-81-A-a tû lÖ 1:25.000 sau khi

hiÖn chØnh.

SV: NguyÔn Nguyªn Anh 89 Líp: Liªn th«ng Tr¾c §Þa C – K3

§å ¸n tèt nghiÖp

Bé m«n §o ¶nh- ViÔn th¸m

KÕt luËn

Sau thêi gian häc tËp, nghiªn cøu lý thuyÕt vµ tiÕn hµnh lµm

thùc nghiÖm ®Ò tµi: “HiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:25.000

b»ng ¶nh vÖ tinh SPOT-5” em xin cã mét sè kÕt luËn nh sau:

1. Quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ

trung b×nh vµ tû lÖ nhá b»ng ¶nh vÖ tinh lµ mét sù lùa chän hîp lý,

chÝnh x¸c vµ hiÖn ®¹i.

cung cÊp mét lîng th«ng tin cÇn thiÕt ®ñ ®é tin cËy cho viÖc hiÖn

chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1: 25.000.

3. B¶n ®å ®Þa h×nh sau khi ®îc hiÖn chØnh hoµn toµn ®îc

®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c theo yªu cÇu cña quy ph¹m hiÖn chØnh b¶n

®å ®Þa h×nh cña Tæng côc §Þa chÝnh ban hµnh. §Ó lµm t¨ng ®é

chÝnh x¸c, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm khi hiÖn chØnh b¶n ®å b»ng ¶nh

vÖ tinh cÇn c¸c tµi liÖu cã ý nghÜa b¶n ®å nh b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ

lín, b¶n ®å chuyªn ®Ò nh b¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, b¶n ®å giao

th«ng, ¶nh hµng kh«ng míi chôp…Nh÷ng tµi liÖu nµy gióp cho ta gi¶m

bít khèi lîng c«ng t¸c ngo¹i nghiÖp.

4. Víi chu kú lÆp cña vÖ tinh SPOT-5 th× cø sau lµ 26 ngµy ta l¹i

cã mét ¶nh cña khu vùc ®ã, nh vËy ta cã thÓ cËp nhËt ¶nh vÖ tinh

liªn tôc. TÝnh thêi sù cña ¶nh SPOT-5 lµ rÊt cao cïng víi kh¶ n¨ng

chôp lËp thÓ sÏ lµ t liÖu quan träng trong hiÖn chØnh, cËp nhËt

nh÷ng thay ®æi cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt lªn b¶n ®å ®Þa h×nh, ®Æc biÖt

®èi víi b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:25.000 vµ 1:50.000.

5. C«ng t¸c sè hãa chØnh söa b¶n gèc hiÖn chØnh cã thÓ

chØnh söa ngay trªn m¸y thay v× lµm b»ng tay khi c¸c b¶n ®å cÇn

hiÖn chØnh ®· ë d¹ng sè. KÕt qu¶ cña quy tr×nh lµ t¹o ra b¶n ®å ®Þa

Líp: Liªn th«ng Tr¾c ®Þa C-

SV: NguyÔn Nguyªn Anh K3

§å ¸n tèt nghiÖp

Bé m«n §o ¶nh- ViÔn th¸m

h×nh ë d¹ng sè v× vËy kh¶ n¨ng cËp nhËt, söa ®æi th«ng tin hay thªm

th«ng tin cã thÓ thùc hiÖn mét c¸ch dÔ dµng, nhanh chãng vµ cho ta

V× thêi gian thùc tËp cã h¹n vµ kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ nªn

b¶n ®å ¸n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù

®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn ®Ó ®å ¸n ®-

îc tèt h¬n.

Tr¾c ®Þa, bé m«n §o ¶nh vµ ViÔn th¸m ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn gióp ®ì

em trong thêi gian lµm ®å ¸n.

Hµ Néi th¸ng 3 n¨m

2012

Sinh viªn thùc

NguyÔn Nguyªn Anh

hiÖn

Líp: Liªn th«ng Tr¾c ®Þa C-

SV: NguyÔn Nguyªn Anh K3

§å ¸n tèt nghiÖp

Bé m«n §o ¶nh- ViÔn th¸m

Tµi liÖu tham kh¶o

1. GS.TSKH Phan V¨n Léc (2000), Gi¸o tr×nh ph¬ng ph¸p ®o

¶nh lËp thÓ, NXB GTVT.

2. PGS.TS Ph¹m Väng Thµnh (2003), Gi¸o tr×nh ®o¸n ®äc

®iÒu vÏ ¶nh, NXB GTVT.

viÔn th¸m, Trêng §¹i häc Má - §Þa chÊt, Hµ Néi.

4. TriÖu V¨n HiÕn, Bµi gi¶ng b¶n ®å häc (1992) dïng cho sinh

viªn ngµnh tr¾c ®Þa, Trêng §¹i häc Má - §Þa chÊt, Hµ Néi.

5. Bµi gi¶ng c«ng nghÖ viÔn th¸m, dïng cho sinh viªn cao häc.

6. Côc b¶n ®å Nhµ níc (nay lµ Côc B¶n ®å - Bé Tµi nguyªn vµ

M«i trêng), Quy ph¹m hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:10.000,

1:25.000, 1:50.000, tiªu chuÈn ngµnh 1989.

7. Tæng côc §Þa chÝnh (nay lµ Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng)

nhµ xuÊt b¶n B¶n ®å, Quy ®inh kü thuËt sè hãa b¶n ®å ®Þa h×nh tû

lÖ 1:25.000.

8. Tæng côc §Þa chÝnh (nay lµ Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng), Ký

hiÖu b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:10.000 vµ 1:25.000, ban hµnh n¨m

1995.

Líp: Liªn th«ng Tr¾c ®Þa C-

SV: NguyÔn Nguyªn Anh K3

§å ¸n tèt nghiÖp

Bé m«n §o ¶nh- ViÔn th¸m

9. Th«ng t sè 973/2001/TT-TC§C ngµy 20 th¸ng 6 n¨m 2001 cña

Tæng côc §Þa chÝnh nay lµ Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng vÒ "Híng

dÉn ¸p dông hÖ quy chiÕu vµ hÖ to¹ ®é quèc gia VN- 2000".

10. QuyÕt ®Þnh sè 15/2005/Q§-BTNMT ngµy 13 th¸ng 12 n¨m

2005 vÒ "Quy ®Þnh kü thuËt thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ

1:10.000, 1:25.000 vµ 1:50000 b»ng c«ng nghÖ ¶nh sè" cña Bé trëng

Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng.

11. "ThiÕt kÕ kü thuËt - dù to¸n hiÖn chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh

b»ng ¶nh vÖ tinh tû lÖ 1:1.0000, 1:25.000 vµ 1:50.000 khu vùc B¾c

M«i trêng.

Líp: Liªn th«ng Tr¾c ®Þa C-

SV: NguyÔn Nguyªn Anh K3

Đồ án tốt nghiệp: Hiện chỉnh bản đồ địa hình tỷ lệ 1:25.000 bằng ảnh vệ tinh SPOT-5

môc lôc

Lêi nãi ®Çu

Anh

Ch¬ng 1 - B¶n ®å ®Þa h×nh vµ c¸c ph¬ng ph¸p hiÖN

chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh

o

o

Luí i chiÕu UTM mói 6

Luí i chiÕu UTM mói 6

F-48-68-D-d-2

o (mói 3 )

F-48-68-D-d 1: 25 000

F-48-68-D 1: 50.000

F-48-68-D-d 1: 25.000

Ch¬ng 2 - T liÖu viÔn th¸m vµ kh¶ n¨ng øng dông trong

hiÖN chØnh b¶n ®å ®Þa h×nh

(cid:253)

(cid:253)

H×nh 2.6: Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña ®Êt phô thuéc vµo ®é Èm 3. Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ phæ cña níc

Ch¬ng 3 - Quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖN chØnh b¶n ®å ®Þa

h×nh b»ng ¶nh vÖ tinh SPOT-5

Bé m«n §o ¶nh- ViÔn th¸m

KÕt luËn

Líp: Liªn th«ng Tr¾c ®Þa C-

Bé m«n §o ¶nh- ViÔn th¸m

Líp: Liªn th«ng Tr¾c ®Þa C-

Bé m«n §o ¶nh- ViÔn th¸m

Tµi liÖu tham kh¶o

Líp: Liªn th«ng Tr¾c ®Þa C-

Bé m«n §o ¶nh- ViÔn th¸m

Líp: Liªn th«ng Tr¾c ®Þa C-

Có thể bạn quan tâm

Đồ án: Ứng dụng máy toàn đạc điện tử và các phần mềm chuyên dụng để thành lập bản đồ phục vụ khảo sát Hệ thống Thuỷ lợi Bắc Nghệ An

Đồ án tốt nghiệp: Khảo sát độ chính xác định vị thuỷ âm đường đáy ngắn

Đồ án tốt nghiệp: Công tác đoán đọc điều vẽ ảnh hàng không phục vụ thành lập bản đồ địa hình tỷ lệ 1:10000

Đồ án tốt nghiệp: Hiện chỉnh bản đồ địa hình tỷ lệ 1:25.000 bằng ảnh vệ tinh SPOT-5

Đồ án tốt nghiệp: Chuyển trục công trình lên cao bằng công nghệ GPS

Đồ án tốt nghiệp: Nghiên cứu ứng dụng phần mềm Topo, Nova 5.0 trong công tác khảo sát tuyến đường giao thông

Đồ án tốt nghiệp: Sử dụng ảnh hàng không để hiện chỉnh bản đồ địa hình tỷ lệ 1/10.000

Đồ án tốt nghiệp: Phương án kinh tế kỹ thuật xây dựng lưới khống chế cơ sở bằng công nghệ GPS cho khu đô thị tại xã Vân Canh – Hoài Đức – Hà Nội

Đề án tốt nghiệp_Môn trắc địa phổ thông

Phân tích khả năng ứng dụng của phương pháp Martuszewicz trong đánh giá độ ổn định các mốc đo lún công trình

Đề tài: “Thành lập luới khống chế trắc địa mặt bằng vμ độ cao phục vụ đo vẽ, khảo sát khu xây dựng các công trình thuỷ lợi – thuỷ điện”

Luận văn : Thiết kế phương án quan tắc lún công trình nhà chung cư 25 tầng khu đô thị Đông Nam đường Trần Duy Hưng

Đề tài tốt nghiệp: "Khảo sát phương pháp bình sai lưới trắc địa tự do và ứng dụng trong xử lý lưới thi công công trình"

Báo cáo thực tập trắc địa - GVHD: Hồ Việt Dũng

Tài liêu mới

Đề cương đồ án tốt nghiệp: Thành lập bản đồ địa chính khu vực xã Mỹ Lạc, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An bằng công nghệ GNSS-RTK

Báo cáo bài tập lớn Vật lý 1: Xác định quĩ đạo của chất điểm khi có phương trình vận tốc

Bài tiểu luận: Hệ thống sản xuất aspirin từ thiết bị vỏ áo hoạt động liên tục cho ra 10kg sản phẩm mỗi giờ

Báo cáo bài tập lớn Vật lý A1: Vẽ quỹ đạo chuyển động ném xiên trong trọng trường bỏ qua lực cản và xác định một vài thông số liên quan

Báo cáo bài tập lớn Vật lý 1: Vẽ quĩ đạo của vật khi có phương trình chuyển động

Báo cáo bài tập lớn: Vẽ quỹ đạo chuyển động ném xiên trong trọng trường bỏ qua lực cản và xác định một vài thông số liên quan

Bài tập lớn: Tính toán thiết bị trao đổi nhiệt gián tiếp loại ống chùm thẳng đứng

Báo cáo bài tập lớn Vật lý A1: Vẽ quỹ đạo chuyển động ném xiên trong trọng trường bỏ qua lực cản và xác định một vài thông số liên quan

Báo cáo bài tập lớn Vật lý 1: Vẽ quĩ đạo của vật khi có phương trình chuyển động

Báo cáo bài tập lớn Vật lý 1: Xác định quỹ đạo của vật bằng hàm Mathlab

Báo cáo bài tập lớn Vật lý 1: Vẽ quỹ đạo của electron trong điện trường tĩnh

Báo cáo bài tập lớn: Vẽ quỹ đạo chuyển động ném xiên trong trọng trường bỏ qua lực cản và xác định một vài thông số liên quan

Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu sự vận chuyển phóng xạ từ đất lên thực vật

Khóa luận tốt nghiệp: Bài toán biên dirichlet cho phương trình elliptic cấp 2 dạng bảo toàn trong hình tròn đơn vị

Khóa luận tốt nghiệp: Khảo sát điều kiện tách chiết và hoạt tính sinh học của cao chiết hoa đu đủ đực (Carica papaya L.) từ methanol và acetone

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng