Ebook Tăng trưởng, chuyển đổi cơ cấu và thay đổi ở nông thôn Việt Nam

Chia sẻ: Nguyễn Ngọc Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:334

Thêm vào BST

Báo xấu

63
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

(BQ)Ebook này trình bày về những thay đổi trong đời sống nông thôn ở Việt Nam trong một thập kỉ qua, kết hợp bộ dữ liệu bảng sơ cấp và độc nhất với các công cụ phân tích tốt nhất hiện có. Tìm hiểu sâu về tác động của tiếp cận của hộ gia đình ở nông thôn đến các thị trường đất đai, lao động, và vốn, và mặt khác, về tác động của các chính sách của chính phủ đến tăng trưởng, bất bình đẳng, và nghèo đói ở cấp độ xã ở Việt Nam, bao gồm sự phân bố những lợi ích và thua thiệt từ quá trình tăng trưởng kinh tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Tăng trưởng, chuyển đổi cơ cấu và thay đổi ở nông thôn Việt Nam

Tăng trưởng, chuyển đổi cơ cấu và thay đổi ở nông thôn Việt Nam (Bản dịch) i
Viện Nghiên cứu thế giới về Kinh tế Phát triển của Đại học Liên Hợp quốc (UNU-WIDER) được thành lập bởi Đại học Liên Hợp Quốc (UNU), là trung tâm nghiên cứu và đào tạo đầu tiên của UNU, bắt đầu hoạt động tại Helsinki, Phần Lan năm 1985. Nhiệm vụ của Viện là thực hiện các nghiên cứu ứng dụng và phân tích chính sách về những thay đổi cơ cấu ảnh hưởng đến các nền kinh tế đang phát triển và chuyển đổi, tạo lập diễn đàn tư vấn chính sách hướng đến tăng trưởng bền vững, công bằng và thân thiện với môi trường, và thúc đẩy việc nâng cao năng lực cũng như đào tạo về hoạch định chính sách kinh tế và xã hội. Các hoạt động của Viện được thực hiện bởi đội ngũ các cán bộ nghiên cứu của Viện và cộng tác viên tại Helsinki cùng mạng lưới các học giả và các tổ chức trên toàn thế giới. Viện Nghiên cứu thế giới về Kinh tế Phát triển của Đại học Liên hợp quốc (UNU- WIDER) Katajanokanlaituri 6B, 00160 Helsinki, Finland www.wider.unu.edu ii
Tăng trưởng, chuyển đổi cơ cấu và thay đổi của nông thôn Việt Nam Con rồng mới nổi đang chuyển mình Chủ biên Finn Tarp Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu thế giới về Kinh tế Phát triển, Đại học Liên hợp quốc (UNU-WIDER) iii
Nhà xuất bản Đại học Oxford Great Clarendon Street, Oxford, OX2 6DP, United Kingdom Nhà xuất bản Đại học Oxford trực thuộc Đại học Oxford. Nhà xuất bản Oxford thúc đẩy mục tiêu của Đại học Oxford hướng đến sự ưu tú trong nghiên cứu, học bổng, và giáo dục thông qua việc xuất bản rộng rãi trên toàn thế giới. Oxford là thương hiệu đã được đăng kí của Nhà xuất bản Oxford ở Vương quốc Anh và ở một số nước. © United Nations University World Institute for Development Economics Research (UNU-WIDER) 2017 Các quyền của tác giả được bảo đảm Ấn phẩm đầu tiên được xuất bản năm 2017 Bản in: 1 Một số quyền được bảo lưu. Không được sao chép, lưu trữ trong hệ thống truy xuất, hoặc truyền tải dưới bất kì hình thức hoặc bằng bất cứ phương tiện nào cho mục đích thương mại mà không có sự cho phép trước ằng văn bản của Nhà xuất bản Đại học Oxford. Đây là một ấn phẩm truy cập mở. Trừ khi có các ghi chú khác, tác phẩm này được phân phối theo điều khoản của giấy phép số 3.0 IGO Creative Commons Attribution-Non Commercial-Share Alike 3.0 IGO licence (CC BY-NC-SA 3.0 IGO), bả nsao có thể truy cập tại https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/igo/. Các yêu cầu liên quan đến việc sử dụng bên ngoài các điều khoản của giấy phép Creative Commons được gửi tới Bộ phận quyền, Nhà xuất bản Đại học Oxford, tại địa chỉ trên, hoặc tới acad.permission@oup.com. Xuất bản tại Hoa Kỳ bởi Nhà xuất bản Đại học Oxford 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, United States of America British Library Cataloguing in Publication Data Data available Số kiểm soát của thư viện Quốc hội: 2016945575 ISBN 978–0–19–879696–1 Được in ở Anh bởi Clays Ltd, St Ives plc Các liên kết với bên thứ ba được cung cấp bởi Oxford với thiện chí và chỉ để thông tin. Oxford không chịu bất cứ trách nhiệm nào đối với các tài liệu có trong trang web của bên thứ ba được tham chiếu trong cuốn sách này. iv
Lời mở đầu Tôi đến Việt Nam lần đầu tiên vào tháng Tám năm 2000 để bắt đầu Chương trình do Danida tài trợ về nghiên cứu phát triển và nâng cao năng lực tại Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư (MPI), Hà Nội. Thời điểm đó, tôi đang là phó giáo sư tại Đại học Copenhagen, và chuẩn bị bước sang tuổi năm mươi. Lúc đó tôi không ngờ rằng đây lại là khởi đầu cho hơn mười lăm năm hợp tác chặt chẽ tại CIEM và tại Việt Nam. Quá trình này bắt đầu với ba năm tôi sinh sống tại Hà Nội, tiếp đó là khoảng năm mươi chuyến công tác, mỗi lần kéo dài từ một đến vài tuần trong suốt mười hai năm. Kinh nghiệm nghiên cứu về kinh tế phát triển của tôi cho đến năm 2000 chủ yếu là về các nước châu Phi thuộc tiểu vùng Saharan, do vậy tôi rất háo hức để tìm hiểu nhiều hơn về “ngôi nhà” mới của tôi ở Châu Á – mà nhiều người gọi đó là một con hổ mới nổi. Tuy nhiên ngay sau khi đặt chân đến Việt Nam, tôi đã không còn coi đất nước này như một chú hổ. Một đồng nghiệp nổi tiếng người Việt Nam, TS. Võ Trí Thành đã cười khi tôi hỏi về quan điểm của ông ấy. Ông ấy bổ sung thêm rằng, có thể Việt Nam là một con hổ - nhưng rõ nhất là một con hổ đang tiến hành chuyển đổi từ việc đi xe đạp sang xe máy! Điều này đã ghim sâu vào trong suy nghĩ của tôi kể từ đó, và tôi bắt đầu từ từ suy nghĩ rằng Việt Nam là một con rồng mới nổi. Một con rồng chắc chắn có những bước đi khác với một con hổ. Sẵn sàng hơn, nhưng cũng thận trọng hơn, như quan điểm của một đồng nghiệp thân thiết khác ở CIEM (Bà Vũ Xuân Nguyệt Hồng). Tuy nhiên sau đó, điều này đã trở nên rất rõ ràng, như chỉ ra ở trong báo cáo đầu tiên của dự án, rằng: Quá trình cải cách kinh tế ở Việt Nam có thể được so sánh với việc vi hành trên một con đường dài lộng gió, xuyên qua những ngọn núi hiểm trở và những thung lũng sông rộng lớn. Nhiều thành tựu đã đạt được kể từ khi quá trình Đổi Mới bắt đầu năm 1986, nhưng Việt Nam mới chỉ đi được một phần trên con đường vượt qua những thử thách kép của nghèo đói và kém phát triển. Những thử thách lớn vẫn còn nằm ở phía trước… Điều này là rất rõ ràng khi xem xét đến sự sẵn có, đến việc xây dựng và sử dụng các bộ dữ liệu có chất lượng tốt. Nếu không có những dữ liệu này, rất khó có thể đưa ra những khuyến nghị chính sách dựa trên bằng chứng, có tính học thuật và ứng dụng cao trong một môi trường kinh tế đang ngày càng toàn cầu hóa và cạnh tranh hơn. Khắc phục sự thiếu hụt này luôn là ưu tiên hàng đầu của chương trình hợp tác giữa CIEM-Danida trong suốt những năm qua. Do vậy, chúng tôi rất tự hào khi đưa ra Ma trận hạch toán xã hội Việt Nam (SAM) lần đầu tiên vào năm 2001 để hỗ trợ quá trình xây dựng và thực thi chính sách kinh tế của Việt Nam. Bảng SAM này cung cấp một bản đồ về kinh tế vĩ mô v
cần thiết, và được cập nhật thường xuyên sau đó. Một bản đồ như thế này – theo kinh nghiệm của tôi đối với các nước châu Phi – là một công cụ không thể thiếu được trong các phân tích kinh tế hiện đại về hành vi cung-cầu và vai trò của các thể chế thị trường. Việc xây dựng bảng SAM cũng rất hữu ích theo nhiều cách khác. Nó giúp định hướng trọng tâm vào một khoảng trống thậm chí còn lớn hơn trong các dữ liệu hiện có của Việt Nam, trong đó nhu cầu tìm hiểu về các điều kiện kinh tế vi mô và hành vi của các hộ gia đình và doanh nghiệp, gồm việc tiếp cận và tương tác với các thị trường chủ yếu, nhất là ở các khu vực nghèo đói ở nông thôn. Để mô tả rõ hơn, khoảng trống này có thể được so sánh với việc tạo ra các lát cắt quan trọng của bản đồ lớn về kinh tế vĩ mô, mà không có chúng thì các nghiên cứu về tăng trưởng và chuyển đổi cấu trúc sẽ có rất ít cơ sở để nói về cuộc sống của người dân trên thực tế. Nhiều nước đang phát triển – trong đó có Việt Nam – tiếp tục phải phấn đấu để nâng cao thu nhập bình quân đầu người, và nhiều nước đã thành công trong việc thúc đẩy tăng trưởng (dù không phải lúc nào cũng bền vững) trong vài thập kỉ qua. Một đặc điểm chung của các nước thu nhập thấp này là quá trình thay đổi căn bản trong mô thức của các hoạt động kinh tế, khi các hộ gia đình tái phân bổ lao động từ nông nghiệp truyền thống, sang các hình thức sản xuất nông nghiệp khác có năng suất cao hơn, và sang các ngành công nghiệp và dịch vụ hiện đại. Sự kết hợp giữa việc dịch chuyển trên quy mô lớn của việc làm và phân bổ lao động và sự thay đổi trong cơ cấu sản phẩm của nền kinh tế được xem là quá trình chuyển đổi cơ cấu. Việc tìm hiểu sâu hơn tác động của quá trình này đến phúc lợi và các đặc điểm kinh tế xã hội của người nghèo ở nông thôn là hết sức cần thiết. Đây là nhu cầu của cả những người làm về phát triển và các nhà hoạch định chính sách trong việc thúc đẩy phát triển bền vững, bình đẳng và chấm dứt đói nghèo. Tôi cũng xin lưu ý rằng đây cũng là một nội dung chính của các Mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030 (SDGs) của cộng đồng quốc tế và của Đại hội đồng Liên hợp quốc đưa ra vào tháng 9 năm 2015 – tuy nhiên tự bản thân tôi đã đặt ra mục tiêu này từ trước. Cuốn sách này có nguồn gốc từ rất lâu trước đó. Năm 2002, điều tra thử nghiệm đầu tiên về Tiếp cận nguồn lực của hộ gia đình ở nông thôn Việt Nam (VARHS) đối với khoảng 930 hộ gia đình được thực hiện. Kết quả của VARHS02 đã thúc đẩy CIEM, Trung tâm tư vấn chính sách nông nghiệp của Viện chiến lược chính sách phát triển nông nghiệp (CAP-IPSARD) của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (MARD), Viện khoa học lao động và xã hội (ILSSA) của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (MOLISA), và nhóm nghiên cứu kinh tế phát triển của Đại học Copenhagen, cùng với Danida đã xây dựng kế hoạch và triển khai vòng tiếp theo của VARHS với nhiều tham vọng hơn vào năm 2006 để tăng quy mô và tính đại diện cấp tỉnh. Kể từ đó, điều tra với các hộ gia đình này được thực hiện hai năm một lần, vào các năm 2008, 2010, 2012 và vi
2014. Cuốn sách này được xây dựng dựa trên số liệu của các vòng điều tra đó, và vòng điều tra năm 2016 đang chuẩn bị được thực hiện dưới sự bảo trợ của UNU-WIDER khi tôi ngồi viết lời mở đầu này. Điều quan trọng là, do VARHS thực hiện điều tra đối với cùng các hộ gia đình theo thời gian, do vậy đây là một công cụ rất mạnh để thu thập các thông tin chi tiết, liên quan đến chính sách về kinh tế và xã hội của khu vực nông thôn ở Việt Nam. Theo ngôn ngữ kinh tế, VARHS bao gồm một bộ dữ liệu điều tra dạng bảng cân đối và độc đáo từ năm 2006 đến 2014 về những thay đổi trong cuộc sống và công việc của các hộ gia đình nông thôn trên khắp cả nước. Mặc dù đã có các báo cáo mô tả kết quả mỗi vòng điều tra, tuy nhiên cuốn sách này lần đầu tiên trình bày một cách toàn diện các nghiên cứu dựa trên bộ số liệu thống nhất đối với 2.162 hộ thuộc 466 xã (sẽ được trình bày sâu hơn ở Chương 2) trong bộ dữ liệu bảng VARHS 2006-2014; trong đó chúng tôi quan tâm đến góc độ về thời gian hơn là các thông tin của dữ liệu chéo giữa các hộ. Nói cách khác, tất cả các chương - ngoại trừ Chương 1 nêu lên khung khổ chung, và một phần nào đó của Chương 12 – sử dụng chủ yếu bộ dữ liệu bảng VARHS này; thành viên của các hộ gia đình trong bảng dữ liệu này đều sống và trải qua giai đoạn quan trọng của quá trình phát triển kinh tế ở Việt Nam khi họ xoay xở với cuộc sống của bản thân và gia đình. Tìm hiểu cách thức họ đối mặt và các kết quả đạt được trong một môi trường kinh tế vĩ mô đầy biến động này là trọng tâm trong nghiên cứu của chúng tôi. Các vòng điều tra của VARHS gồm các cuộc phỏng vấn rất chi tiết, được thực hiện dưới các điều kiện khá khắc nghiệt trong các tháng 6 và 7 ở các vùng nông thôn thuộc 12 tỉnh của Việt Nam bao gồm: (i) 04 tỉnh (Hà Tây cũ, Nghệ An, Khánh Hòa và Lâm Đồng) được tài trợ bởi Danida trong Chương trình hỗ trợ khu vực kinh doanh (BSPS); (ii) 05 tỉnh (Đăk Lăk, Đăk Nông, Lào Cai, Điện Biên và Lai Châu) được tài trợ bởi Chương trình hỗ trợ nông nghiệp và phát triển nông thôn (ARDSPS); và (iii) 03 tỉnh (Phú Thọ, Quảng Nam và Long An) ban đầu được điều tra năm 2002, và gần đây thuộc chương trình BSPS. Vị trí của 12 tỉnh này được trình bày ở các bản đồ trong Chương 2. ILSSA thực hiện một loạt các nhiệm vụ liên quan đến lập kế hoạch và tổ chức điều tra thực địa, DERG, và sau đó là UNU-WIDER phối hợp với CIEM và IPSARD trong việc thiết kế điều tra và phân tích số liệu. Các hoạt động nâng cao năng lực được thực hiện bởi DERG và UNU-WIDER, bao gồm các khóa học chính thức, các buổi đào tạo tại chỗ, các hội thảo được thực hiện ở Việt Nam, ở Đan Mạch và một số nơi khác, do các đơn vị liên quan sắp xếp. Mục tiêu chung hướng đến là dự án VARHS giúp phát triển cả bộ dữ liệu cần thiết để thực hiện các nghiên cứu liên quan đến chính sách và năng lực nghiên cứu của các tổ chức của Việt Nam để tận dụng bộ dữ liệu này. vii
Tôi rất muốn được nhấn mạnh cụ thể rằng, VARHS ngay từ đầu được thiết kế như là một dự án hợp tác nghiên cứu. Một mục tiêu khác của dự án là để bổ sung cho bộ số liệu điều tra có tính đại diện cấp quốc gia là Điều tra mức sống hộ gia đình Việt Nam (VHLSS) được thực hiện hai năm một lần bởi Tổng cục thống kê (GSO). Rất nhiều hộ được điều tra bởi VARHS đã được điều tra trong VHLSS. Quan trọng là, thay vì tập trung ước lượng tỉ lệ nghèo đói theo chi tiêu, một mục tiêu chính của VHLSS, VARHS hướng đến thu thập các dữ liệu có chất lượng về một số vấn đề như tiết kiệm, đầu tư, sử dụng đất, tương tác với các thị trường chính thức và phi chính thức, và tham gia vào các thể chế ở nông thôn và cấu trúc của xã hội nông thôn. Cụ thể, VARHS bao gồm số lượng lớn các hộ dân tộc thiểu số và hộ nghèo ở nông thôn, những hộ thường bị loại ra khỏi quá trình tăng trưởng truyền thống. Điều này có nghĩa rằng, các bằng chứng từ VARHS có thể hỗ trợ việc xác định các chính sách thúc đẩy tăng trưởng bao trùm, trong đó không có nhóm nào bị bỏ lại phía sau, và phù hợp với sự kêu gọi của quốc tế về việc cải cách số liệu trong bối cảnh thực hiện chương trình nghị sự về phát triển bền vững đến năm 2030 như đã nêu lên ở phần trước. Chắc chắn tôi đã không tiên đoán được từ năm 2000 rằng báo cáo của Nhóm các cá nhân xuất sắc của Hội đồng thư kí liên hợp quốc về Chương trình nghị sự về phát triển sau năm 2015 với tựa đề Hình thức hợp tác toàn cầu mới: Xóa bỏ nghèo đói và chuyển đổi các nền kinh tế thông qua phát triển bền vững, sau 15 năm, kêu gọi một cuộc cách mạng về số liệu cho phát triển bền vững sau năm 2015 như sau: Chúng tôi muốn kêu gọi một cuộc cách mạng về số liệu cho phát triển bền vững, với các sáng kiến quốc gia để nâng cao chất lượng của các số liệu thống kê và thông tin sẵn có cho người dân. Chúng ta phải chủ động tận dụng lợi thế của các công nghệ mới, tận dụng nguồn lực cộng đồng, và tăng cường kết nối để nâng cao vị thế của con người với các thông tin về tiến độ thực hiện các mục tiêu. Là Giám đốc của Viện nghiên cứu thế giới về kinh tế phát triển của Đại học liên hợp quốc (UNU-WIDER) từ năm 2009, và gần đây trong cương vị là một thành viên của Nhóm công tác của Liên hợp quốc soạn thảo chương trình nghị sự về phát triển sau năm 2015, tôi đánh giá cao lời kêu gọi hành động quốc tế này. Lời kêu gọi về một cuộc cách mạng số liệu của HLP là rất thích đáng, và tôi muốn lưu ý rằng, mặc dù đã có rất nhiều cải thiện về hệ thống thống kê ở các nước đang phát triển trong suốt hai thập kỉ qua, vẫn còn rất nhiều điều phải làm ở nhiều nước trong nhiều lĩnh vực. HLP ghi nhận rằng có hơn 40 nước thiếu các hệ thống đủ mạnh để theo dõi các xu hướng của nghèo đói; và họ cũng lưu ý về việc báo cáo các kết quả của việc thực hiện MDG (Mục tiêu phát triển thiên niên kỉ) có độ chậm trễ về thời gian rất lớn. viii
Gần đây, việc xem xét lại cách thức ước lượng giá trị sản phẩm quốc nội (GDP) ở Ghana và Nigeria cũng như ở một số nơi khác đã nhắc nhở về sự yếu kém trong hệ thống thống kê trên diện rộng đang tồn tại ở các nước đang phát triển thuộc châu Phi và châu Á Thái Bình Dương. Trong bối cảnh này – và với kinh nghiệm lâu năm của UNU-WIDER về đổi mới trong thu thập và phân tích số liệu – tôi tin tưởng chắc chắn rằng số liệu sẽ là trung tâm của các hoạt động phát triển trong những năm sắp tới. Mặc dù những lập luận về sự cần thiết phải có một “cuộc cách mạng số liệu” rất thuyết phục, những lời kêu gọi này thường khá mơ hồ - và trên thực tế hoàn toàn không rõ ràng từ các cuộc tranh luận đang diễn ra rằng một cuộc cách mạng như thế này đòi hỏi và hàm ý những điều gì trong thực tế. Mục đích của cuốn sách này được thiết kế với những mối quan tâm trên, sử dụng Việt Nam như một trường hợp nghiên cứu, dựa vào bộ số liệu và kinh nghiệm cụ thể, độc nhất, ở một mức nào đó có sự trùng khớp, sẵn có của VARHS. Hơn thế nữa, sự tương đồng giữa Việt Nam đương đại và nhiều nước đang phát triển khác khiến cho những kinh nghiệm và đề xuất chính sách dựa trên phân tích số liệu kinh tế vi mô, cũng phù hợp cho nhiều nước trong và ngoài khu vực. Trên thực tế, Việt Nam đưa đến một môi trường đặc biệt hữu ích để quan sát và xem xét các cơ chế kinh tế và xã hội cơ bản như:  Khu vực kinh tế nông thôn trong chuyển đổi;  Tầm quan trọng đặc biệt của các nhân tố sản xuất chính và các thể chế; và  Các vấn đề về tác động phúc lợi và phân phối. Các khía cạnh trên tạo thành ba cấu phần quan trọng của cuốn sách này, được trình bày sau phần thiết lập bối cảnh chung và giới thiệu của Chương 1 và 2, cùng với các hàm ý chính sách được đưa ra ở Chương 14. Theo đánh giá của tôi, những điều rút ra được từ nghiên cứu này cần được lưu ý và cân nhắc cẩn thận khi xem xét trường hợp của các nước khác và trong các hợp tác phát triển khi xây dựng mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030, và trong các chương trình hành động hướng đến phát triển bao trùm với mục tiêu không để ai bị bỏ lại phía sau. Tóm lại, cuốn sách này hướng đến:  Đánh giá sâu về những thay đổi trong đời sống nông thôn ở Việt Nam trong một thập kỉ qua, kết hợp bộ dữ liệu bảng sơ cấp và độc nhất với các công cụ phân tích tốt nhất hiện có.  Một mặt, tìm hiểu sâu về tác động của tiếp cận của hộ gia đình ở nông thôn đến các thị trường đất đai, lao động, và vốn, và mặt khác, về tác động của các chính sách của chính phủ đến tăng trưởng, bất bình đẳng, và nghèo đói ix
ở cấp độ xã ở Việt Nam, bao gồm sự phân bố những lợi ích và thua thiệt từ quá trình tăng trưởng kinh tế.  Đóng vai trò như một lăng kính qua đó các nước khác và cộng đồng phát triển quốc tế có thể tiếp cận nhiệm vụ to lớn về việc theo đuổi một cuộc cách mạng số liệu có ý nghĩa như là một nhân tố không thể thiếu của chương trình nghị sự về phát triển bền vững đến năm 2030.  Đưa ra bộ dữ liệu và tài liệu nghiên cứu sử dụng trong học thuật, cho sinh viên, và những người làm công tác phát triển có quan tâm đến cách tiếp cận hợp nhất đến nghiên cứu về tăng trưởng, chuyển đổi cơ cấu, và phân tích kinh tế vi mô về phát triển ở một nước đang phát triển. Tôi hi vọng cuốn sách này có thể đóng góp một phân tích toàn diện về một chủ đề thuộc kinh tế học phát triển dựa trên những nỗ lực ở một quốc gia trong mười lăm năm liên tiếp. Tôi cũng hi vọng cuốn sách này có thể giúp thuyết phục các nhà làm chính sách trong nước và quốc tế (gồm cả các nhà tài trợ) về nhu cầu cần phải có một cuộc cách mạng về số liệu một cách nghiêm túc, trong các kế hoạch và phân bổ ngân sách, và trong các hoạt động bền vững cần thiết ở cấp quốc gia. Đây là điều mà phát triển kinh tế xã hội bao trùm cần để mang lại lợi ích cho người nghèo và những người bị phân biệt đối xử, những người đang phải vật lộn để kiếm sống. Finn Tarp Helsinki, tháng 10/2016 x
Lời cảm ơn Ý định tổng hợp các nghiên cứu trong cuốn sách này được nung nấu trong suốt hơn một thập kỉ qua. Rất nhiều người đã cùng làm việc với tôi trong quá trình lên kế hoạch, thực hiện, và phân tích VARHS. Ở phần dưới đây, tôi sẽ cố gắng nhắc đến một cách trọn vẹn nhất những đóng góp quan trọng của họ, và tôi xin lỗi trước nếu như có điều gì tôi còn bỏ sót. Danh sách rất dài, với khung khổ hạn hẹp ở đây không thể kể hết được. Tôi biết ơn sâu sắc các đồng nghiệp cao cấp tại Việt Nam, bao gồm các nguyên Viện trưởng của CIEM, TS. Lê Đăng Doanh, TS. Đinh Văn Ân, và PGS.TS Lê Xuân Bá, cũng như Viện trưởng - TS. Nguyễn Đình Cung. Nguyên Viện trưởng của IPSARD, TS. Đặng Kim Sơn, Viện trưởng - TS. Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, hai nguyên Viện trưởng của ILSSA là TS. Nguyễn Hữu Dũng và TS. Nguyễn Thị Lan Hương, và Viện trưởng - TS. Đào Quang Vinh, là những người đã làm việc trực tiếp với tôi để chỉ đạo thực hiện VARHS từ lúc bắt đầu cho đến lúc kết thúc của năm vòng điều tra. Tôi xin được cảm ơn họ với vai trò lãnh đạo đã thúc đẩy hợp tác hiệu quả giữa các đơn vị tham gia trong VARHS. Các đồng nghiệp cao cấp này cũng đã có những đóng góp quan trọng tại nhiều hội thảo và hội nghị được tổ chức trong suốt quá trình thực hiện dự án VARHS, và đã được đưa tin đầy đủ trên website của CIEM. Tôi thực sự biết ơn hỗ trợ tài chính từ Danida dưới nhiều chương trình trong suốt một thời gian dài. Tôi đặc biệt cảm ơn nguyên Đại sứ Đan Mạch tại Việt Nam, H.E. Peter Lysholt- Hansen. Ngài Peter, cùng với giác quan nhạy bén về những ưu tiên chiến lược, đã hỗ trợ rất lớn trong giai đoạn đầu xây dựng VARHS, và nếu không có ông ấy, VARHS có lẽ sẽ không bao giờ được thực hiện. Đại sứ John Nielsen đã tiếp tục hỗ trợ chúng tôi cho đến khi dự án Danida kết thúc vào năm 2014. Tôi xin được mau chóng bổ sung thêm rằng, dự án này sẽ không thể hoàn thành nếu không có sự cộng tác cả về chuyên môn và hành chính, những lời khuyên và động viên từ rất nhiều cá nhân tại CIEM và IPSARD. Trong số đó, tôi xin phép được nói lời cảm ơn với các cá nhân sau đây. Ở CIEM, nguyên Phó Viện trưởng, bà Vũ Xuân Nguyệt Hồng, và Phó Viện trưởng - TS. Nguyễn Thị Tuệ Anh đã cộng tác rất chặt chẽ với chúng tôi ngay từ lúc bắt đầu, và nguyên Trưởng ban Chính sách phát triển nông thôn, TS. Chu Tiến Quang, và TS. Đặng Thu Hoài - Trưởng ban Chính sách phát triển nông thôn, đã cung cấp những đầu vào quan trọng trong giai đoạn đầu của dự án. Tôi cũng xin được cảm ơn các thành viên của nhóm nghiên cứu của CIEM, gồm Lưu Đức Khải, Nguyễn Hữu Thọ, Lê Thị Xuân Quỳnh và Hoàng Xuân Diễm. Thêm vào đó, tôi rất biết hơn các trợ lý của dự án là Đỗ Hồng xi
Giang và Bùi Phương Liên. Nếu không có những hỗ trợ không mệt mỏi của họ trong việc tổ chức hàng loạt các hoạt động của dự án, bao gồm việc xuất bản số lượng lớn các báo cáo và nghiên cứu trong suốt một thập kỉ của dự án, cuốn sách này có lẽ đã không thể xuất bản. Ở IPSARD, tôi đặc biệt cảm ơn TS. Nguyễn Ngọc Quế, Nguyễn Lê Hoa, Nguyễn Thị Ngọc Linh, Phạm Thị Phương Liên, Đỗ Liên Hương, Trần Thị Thanh Nhàn, Ngô Quang Thành, Hiền Phạm và Đỗ Huy Thiệp. Họ đều đã đóng góp cho rất nhiều nghiên cứu của chúng tôi, cùng với sự hỗ trợ của Trần Thị Quỳnh Chi và Phùng Đức Tùng đã hỗ trợ về mảng chương trình và hành chính. Về phía ILSSA, họ đã thực hiện hoạt động điều tra rất hiệu quả và tích cực, với sự điều phối của nguyên Viện trưởng TS. Nguyễn Hữu Dũng và TS. Nguyễn Thị Lan Hương; Viện trưởng - TS. Đào Quang Vinh; Phó Viện trưởng - ông Lê Ngự Bình; và các đồng nghiệp của họ bao gồm Chu Thị Lan, Nguyễn Hải Ninh, Nguyễn Phương Trà Mi, Lưu Quang Tuấn, Hoàng Thị Minh, Lê Quỳnh Hương, Lê Hoàng Dũng, Nguyễn Tiến Quyết, Nguyễn Văn Du, và Trần Thị Thu Hằng. ILLSA cũng phụ trách việc phối hợp gới GSO và ông Nguyễn Phong, để có được những tư vấn rất hữu ích về các vấn đề chọn mẫu. Cuộc điều tra này sẽ không thể thực hiện được nếu không có những nỗ lực từ các cá nhân kể trên và nhiều nhân viên khác của ILSSA, có quá nhiều cái tên ở đây, trong việc tập hợp các câu hỏi, đào tạo điều tra viên, tiến hành điều tra thực địa và làm sạch số liệu. Chúng tôi cũng đặc biệt cảm ơn sự hỗ trợ nhiệt tình và hiệu quả của các cơ quan quản lý các cấp ở Việt Nam, từ trung tâm Hà Nội cho đến các tỉnh, huyện và xã, và rất nhiều người đã hỗ trợ tổ chức các buổi điều tra thực địa và các cuộc điều tra thử nghiệm tại địa phương trong suốt hơn một thập kỉ qua. Nếu không có sự hỗ trợ này, bản thân tôi hay các cộng sự quốc tế chắc chắn sẽ không thể ở vị trí này để bắt đầu việc phân tích về tình hình thực tế và những thách thức đối với đời sống nông thôn ở Việt Nam. Tôi hy vọng những gì chúng tôi tìm hiểu được sẽ được trình bày một cách rõ ràng trong cuốn sách này. Một điều rất quan trọng là, tôi muốn thể hiện lòng cảm kích sâu sắc nhất đối với khoảng thời gian quý báu mà hàng nghìn hộ gia đình ở nông thôn thuộc 12 tỉnh đã giành để trả lời phỏng vấn của chúng tôi trong các năm 2006, 2008, 2010, 2012, và 2014. Chúng tôi rất cảm động và được truyền cảm hứng rất nhiều khi chứng kiến sự cởi mở và sẵn sàng hợp tác của họ với nhóm nghiên cứu và các nhóm điều tra, và tôi thực sự hi vọng rằng cuốn sách này sẽ rất hữu ích trong việc tìm kiếm các chính sách hiệu quả hướng đến nâng cao đời sống của những người dân này. Đây cũng là mục tiêu cao nhất mà cuốn sách này hướng đến, và cũng là tham vọng của riêng tôi. Đối với rất nhiều nhân viên của Đại sứ quán Đan Mạch, những người đã hỗ trợ tôi dưới sự chỉ dẫn của các ngài đại sứ như tôi nhắc đến ở trên, tôi muốn cảm ơn các nỗ lực xii
của Nguyên phó Đại sứ, Tove Degnbok và Lis Rosenholm, cùng với Mimi Grønbech, Henrik Vistisen, Cathrine Dolleris, và Anders Baltzer Jørgensen, cũng như cố vấn của Danida Ole Sparre Pedersen. Tôi cũng gửi lời cảm ơn đến Vũ Hương Mai, cùng với Nguyễn Thị Thu Hằng, Hoàng Văn Tú, Nguyễn Thị Phương Bắc, và Nguyễn Thị PHương Thảo, đã hỗ trợ hành chính và giám sát theo yêu cầu của Đại sứ quán Đan Mạch. Mỗi vòng điều tra của VARHS bao gồm việc chuẩn bị, thực hiện, phân tích, trình bày và thảo luận các kết quả ở nhiều hội thảo và sự kiện công bố với rất nhiều người tham dự. Cuốn sách này được đọc và góp ý sâu của TS. Lê Đăng Doanh, TS. Vũ Thị Minh và bà Nguyễn Thị Kim Dung tại hội thảo tổ chức ở CIEM, Hà Nội ngày 19/5/2015 khi bản thảo đầu tiên của cuốn sách này được trình bày; và chúng tôi cũng cảm ơn các cơ quan truyền thông đã quan tâm đến VARHS trong nhiều năm qua. Thêm vào đó, tôi muốn nhắc đến các đồng nghiệp quốc tế, những người, ở các giai đoạn khác nhau của quá trình thực hiện VARHS, đã cung cấp các hỗ trợ và lời khuyên hữu ích nhất. Họ bao gồm Carl Kalapesi, Adam McCarty, và các nhân viên của Mekong Economics Ltd, những người đã làm việc cùng với tôi về VARHS02; Phil Abbott đã chia sẻ những hiểu biết của mình về phát triển nông thôn và tham gia thiết kế bảng câu hỏi; và Sarah Bales và Bob Baulch, đã chia sẻ những hiểu biết quý báu của mình về Việt Nam ở các giai đoạn quan trọng của dự án này. Mikkel Barslund và Katleeen Van den Broeck đã làm việc với chúng tôi trong giai đoạn đầu của VARHS (ở Việt Nam và ở Copenhagen), cũng như Lotte Isager; Simon Mccoy và Theo Talbot hỗ trợ kĩ thuật và các vấn đề chuyên môn khác trong quá trình làm việc tại CIEM, Hà Nội trong “văn phòng cũ của tôi”. Tôi cũng cảm ơn các nhân viên hành chính và thư kí của Đại học Copenhagen, quá nhiều người để nêu tên ở đây, mặc dù tôi thấy cần phải cảm ơn Christel Brink Hansen với những hỗ trợ của cô ấy trong rất nhiều năm. Tôi cảm thấy tự tin là họ đều hiểu tôi biết ơn nhiều và sâu sắc như nào đến những nỗ lực hàng ngày của họ để VARHS được diễn ra. Bây giờ tôi muốn chuyển sang các tác giả, những người đã viết nên cuốn sách này. Thông tin của họ có thể được tìm thấy trong danh sách các tác giả và tôi muốn thể hiện sự ngưỡng mộ và biết ơn họ với những nghiên cứu định lượng và phân tích chuyên sâu đã làm nên phần cốt lõi của cuốn sách này. Lời cảm ơn cụ thể trong nhóm các tác giả tôi xin được gửi đến bảy đồng nghiệp. Họ đã hợp tác rất chặt chẽ với tôi trong suốt quá trình thực hiện VARHS, ở nhiều cương vị khác nhau. Đó là giáo sư của Đại học Trinity ở Ireland - Carol Newman, và giáo sư của đại học Copenhagen Đan Mạch - Thomas Markussen, mà tôi đã có quan hệ làm việc rất thân hiết trong hơn 10 năm, hai nghiên cứu viên rất xuất sắc khác của Đại học Copenhagen, Ulrik Beck and Kasper Brandt, một nghiên cứu viên rất triển vọng của xiii
UNU-WIDER Saurabh Singhal, và một người đã đóng góp cho cả cuốn sách này lẫn các công việc khác, giáo sư của Đại học Sussex, Andy McKay. Các tác giả này – cùng với các tác giả khác đã làm việc không mệt mỏi với tôi để tập hợp các số liệu của VARHS và phân tích các số liệu này. Họ cũng đã tham gia giải quyết rất nhiều khó khăn trong thực tiễn và học thuật khác trong quá trình thực hiện VARHS để hoàn thành cuốn sách này. Hiệu quả làm việc của họ đã được minh chứng qua nhiều năm với các kết quả nghiên cứu có chất lượng cao đã được xuất bản ở các tạp chí hàng đầu thế giới. Tôi cam kết sẽ làm hết sức mình để tiếp tục duy trì và phát triển mối hợp tác này. Tôi hi vọng mọi người đều hiểu rõ rằng tôi mang nợ với rất nhiều người, những người đã đưa ra những lời phê bình và góp ý rất hữu ích. Biên tập viên kinh tế của Nhà xuất bản Đại học Oxford (OUP) Adam Swallow và nhóm của mình, cùng bốn phản biện kín khác. Sự khích lệ của các bạn, những hướng dẫn nghề nghiệp, và các phản biện có tính chất xây dựng đã giúp chúng tôi làm sắc nét hơn câu hỏi nghiên cứu và cách tiếp cận áp dụng trong cuốn sách này. Tôi muốn được gửi đến họ lòng biết ơn chân thành nhất. UNU-WIDER và đội ngũ nhân viên mẫn cán đã hỗ trợ rất kiên trì trong việc thực hiện cuốn sách này, bao gồm các trợ lý nghiên cứu như Risto Rönkkö và Sinnikka Parviainen cho Chương 1. Xin cảm ơn Lorraine Telfer- Taivainen đã biên tập rất công phu, cẩn thận cuốn sách này cũng như hỗ trợ xuất bản, bao gồm rất nhiều buổi làm việc với OUP; và Anna-Mari Vesterinen và nhóm các biên tập viên (trước hết là Lesley Ellen) đã giúp đưa ra rất nhiều bài nghiên cứu của UNU-WIDER được viết trong quá trình thực hiện nghiên cứu làm cơ sở cho cuốn sách này. Các hoạt động của UNU-WIDER được tài trợ bởi Chính phủ Đan Mạch, Phần Lan, Thụy Điển, và Vương quốc Anh, và trong trường hợp này, dự án được tài trợ thêm bởi Cơ quan hợp tác quốc tế của Hàn Quốc (KOICA). UNU-WIDER rất biết ơn sự hỗ trợ quý báu này mà không có nó, cuốn sách này sẽ không thể ra đời. Cuối cùng, và quan trọng là, mặc dù tôi đã nhận được các góp ý từ các cá nhân ở trên, cùng với rất nhiều đồng nghiệp và bạn bè, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm với các thiếu sót trong cuốn sách này. Mọi nguyên tắc thông thường được áp dụng. Finn Tarp Helsinki, Tháng 10/ 2016 xiv
MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG ........................................................................................................................ xvi DANH MỤC HÌNH ............................................................................ Error! Bookmark not defined. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................................ xix CÁC TÁC GIẢ ............................................................................................................................. xxi 1. Việt Nam – Bối cảnh ........................................................................................................................ 1 Finn Tarp 2. Đặc điểm của bộ số liệu VARHS và các bộ số liệu khác............................................................... 25 Kasper randt và inn Tarp PHẦN I. Chuyển đổi kinh tế nông thôn ............................................................................................. 45 3. Những chuyển đổi ở địa phương – Phân tích cấp xã...................................................................... 46 Ulrik Beck 4. Thương mại hóa trong nông nghiệp, 2006-14 ................................................................................ 63 Chiara Cazzuffi, Andy McKay, và Emilie Perge 5. Kinh tế phi nông nghiệp ở nông thôn ............................................................................................. 88 Christina Kinghan và Carol Newman Phần II. Thể chế và các yếu tố sản xuất chính ................................................................................. 113 6. Các vấn đề về đất đai – Thị trường, Quyền tài sản và Đầu tư...................................................... 114 Thomas Markussen 7. Lao động và Di cư ........................................................................................................................ 137 Gaia Narciso 8. Công nghệ thông tin và truyền thông ........................................................................................... 157 Heidi Kaila 9. Vốn xã hội và chính trị ................................................................................................................. 182 Thomas Markussen Phần III. Vấn đề phân phối và phúc lợi ............................................................................................ 204 10. Biến động phúc lợi: 2006-2014 .................................................................................................. 206 Andy McKay và Finn Tarp xi
11. Bình đẳng giới và nâng cao vị thế của nữ giới ........................................................................... 227 Carol Newman 12. Trẻ em và thanh thiếu niên ......................................................................................................... 245 Gaia Narciso và Carol Newman 13. Những bất lợi của nhóm dân tộc thiểu số - Bằng chứng từ dữ liệu bảng ................................... 266 Saurabh Singhal và Ulrik Beck Phần IV: Bài học và chính sách ....................................................................................................... 290 14. Bài học kinh nghiệm và hàm ý chính sách ................................................................................. 291 Finn Tarp xii
DANH MỤC HÌNH Hình 1. 1: Tăng trưởng GDP Việt Nam ............................................................................................... 3 Hình 1. 2: Tăng trưởng GDP bình quân đầu người ở một số nước, 1985-2013 .................................. 3 Hình 1. 3: GDP bình quân đầu người ở một số quốc gia Đông Nam Á ............................................... 4 Hình 1. 4: Phân phối tổng sản lượng theo ngành ở Việt Nam ............................................................. 4 Hình 1. 5: Giá trị gia tăng bình quân lao động của khu vực nông nghiệp (giá cố định 2005, USD$) . 5 Hình 1. 6: Băng thông rộng cố định trên 100 dân, 2006-2013 ............................................................. 6 Hình 1. 7: Tỷ lệ dân số 15-64 tuổi (% trên tổng dân số) ...................................................................... 6 Hình 1. 8: Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động (từ 15 tuổi trở lên)........................................................ 7 Hình 1. 9: Lạm phát của Việt Nam (thay đổi hàng năm trong % CPI) ................................................ 7 Hình 1. 10: Lạm phát của một số quốc gia (thay đổi hàng năm trong % CPI) .................................... 8 Hình 1. 11: Lãi suất cơ bản (Việt Nam) ............................................................................................... 8 Hình 1. 12: Tín dụng nội địa được cung cấp bởi khu vực tài chính (% GDP) ..................................... 9 Hình 1. 13: Tín dụng nội địa cho khu vực tư nhân (%GDP) ............................................................. 10 Hình 1. 14: Tỷ trọng thương mại (xuất khẩu và nhập khẩu) trên GDP .............................................. 11 Hình 1. 15: Cán cân thương mại trên GDP, % ................................................................................... 12 Hình 1. 16: Cán cân tài khoản vãng lại trên GDP .............................................................................. 12 Hình 1. 17: Thu hút Đầu tư trực tiếp nước ngoài (thuần) (% GDP) .................................................. 13 Hình 1. 18: Tỷ trọng tổng dự trữ trừ vàng trong GDP , % ................................................................. 13 Hình 1. 19: Tỷ giá ngoại tệ USD/VND .............................................................................................. 14 Hình 1. 20: Chi tiêu tiêu dùng cuối cùng của hộ gia đình (tốc độ tăng trưởng % hàng năm) ............ 14 Hình 1. 21: Tuổi thọ trung bình của nữ giới, 2006-2013 ................................................................... 15 Hình 1. 22: Tuổi thọ trung bình của nam giới, 2006-2013 ................................................................ 15 Hình 1. 23: Tỷ lệ suy dinh dưỡng (% dân số) .................................................................................... 16 Hình 1. 24: Tình trạng thiếu thốn lương thực (kilocalories/ 1 người/ 1ngày) .................................... 17 Hình 1. 25: Tỷ lệ nghèo đói (ngưỡng nghèo đói là 1,25 đô la M / 1 ngày theo sức mua ngang giá) 18 Hình 2. 1: Bản đồ Việt Nam ............................................................................................................... 26 Hình 2. 2: Vị trí của 12 tỉnh, thành phố trong VARHS...................................................................... 27 Hình 2. 3: Vị trí của các xã điều tra trong VARHS ........................................................................... 27 Hình 2. 4: Tỷ lệ hộ có nam giới là chủ hộ, năm 2014 ........................................................................ 30 Hình 2. 5: Tuổi trung bình của chủ hộ, 2014 ..................................................................................... 31 Hình 2. 6: Tỷ lệ hộ là dân tộc Kinh, 2014 .......................................................................................... 32 Hình 2. 7: Số năm đi học trung bình của các thành viên hộ từ 15 tuổi trở lên, năm 2014 ................. 33 Hình 2. 8: Số năm đi học trung bình của chủ hộ năm 2014 ............................................................... 34 Hình 2. 9: Thiết kế lấy mẫu luân phiên của VHLSS .......................................................................... 38 Hình 3. 1: Số hộ trung bình ở các xã VARHS phân theo vùng.......................................................... 48 Hình 3. 2: Các nghề nghiệp quan trọng nhất theo thời gian, % của xã .............................................. 49 Hình 3. 3: Các nghề nghiệp quan trọng nhất trong năm 2014 phân theo vùng, % của xã ................. 50 Hình 3. 4: Phân bổ đất đai cho các mục đích khác nhau giữa các vùng địa lý theo thời gian ........... 51 Hình 3. 5: Sáu loại hình hạ tầng ở các xã theo thời gian, % xã.......................................................... 54 xiii
Hình 3. 6: Khoảng cách đến các phương tiện vận chuyển và các cơ sở vật chất khác theo năm,% xã ............................................................................................................................................................ 54 Hình 3. 7: Khoảng cách đến các phương tiện vận chuyển và các cơ sở vật chất khác trong năm 2014 phân theo vùng,% xã .......................................................................................................................... 55 Hình 3. 8: Tỷ lệ xã có hệ thống đèn đường và nước sạch theo vùng qua các năm ............................ 56 Hình 3. 9: Tỷ lệ xã có ít nhất một điểm truy cập internet theo vùng qua các năm ............................ 57 Hình 3. 10: Tỷ lệ xã bị tác động bởi các vấn đề khác nhau trong quá khứ, hiện tại và tương lai ...... 58 Hình 3. 11: Tỷ lệ xã bị tác động bởi các vấn đề khác nhau trong năm 2014 theo vùng .................... 59 Hình 4. 1: Sản lượng lúa gạo ở Việt Nam, 1975-2011 (tấn) .............................................................. 63 Hình 4. 2: Một số thống kê mô tả liên quan đến thương mại hóa cho mẫu đầy đủ............................ 68 Hình 6. 1: Tình trạng không có đất .................................................................................................. 116 Hình 6. 2: Quy mô ruộng đất............................................................................................................ 118 Hình 6. 3: Số mảnh đất sử dụng phân theo vùng ............................................................................. 119 Hình 6. 4: Mua bán đất phân theo vùng trong hai năm qua ............................................................. 121 Hình 6. 5: Mua bán đất phân theo nhóm ngũ vị phân thu nhập trong hai năm qua ......................... 122 Hình 6. 6: Tỷ lệ hộ thuê và cho thuê đất phân theo vùng................................................................. 123 Hình 6. 7: Tỷ lệ hộ thuê và cho thuê đất phân theo nhóm ngũ vị phân thu nhập ............................. 124 Hình 6. 8: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ............................................................................... 126 Hình 8. 1: Phân bố địa lý về sở hữu công nghệ................................................................................ 161 Hình 8. 2: Số điện thoại hộ gia đình sở hữu ..................................................................................... 163 Hình 8. 3: Nguồn truy cập internet trong năm 2006 và 2014........................................................... 168 Hình 8. 4: Nguồn thông tin quan trọng nhất, 2014 .......................................................................... 177 Hình 9. 1. Phần trăm các hộ gia đình có ít nhất một Đảng viên....................................................... 184 Hình 9. 2: Số lượng thành viên trung bình tham gia các tổ chức quần chúng khác nhau của hộ gia đình ................................................................................................................................................... 186 Hình 9. 3: Thành viên của các tổ chức quần chúng và các nhóm tự nguyện khác........................... 187 Hình 9. 4: Thành viên thuộc các nhóm không phải MOs ................................................................ 188 Hình 9. 5: Sự tin tưởng chung và mất lòng tin ................................................................................. 189 Hình 9. 6. Sự tin tưởng chung .......................................................................................................... 190 Hình 9. 7: Tỷ lệ những người giúp đỡ tài chính là họ hàng của người trả lời.................................. 192 Hình 9. 8: Tỷ lệ mảnh đất cho thuê khi người đi thuê có họ hàng với chủ đất ................................ 194 Hình 10. 1: Biểu đồ tần suất Kernel của các thước đo phúc lợi khác nhau...................................... 209 Hình 13. 1: Biến động của chi tiêu lương thực hàng tháng (a) và thu nhập (b) theo giá thực tế 1000 VND chia theo nhóm dân tộc (2006-14) .......................................................................................... 269 Hình 13. 2: Ước lượng phi tham số đối với tăng trưởng thu nhập của hộ dân tộc Kinh và DTTS, ứng với mức thu nhập ban đầu (2008 và 2014) ....................................................................................... 270 Hình 13. 3: Tỷ lệ sở hữu tài sản hộ gia đình theo tài sản và dân tộc (2006–14) .............................. 272 Hình 13. 4 Đa dạng hóa thu nhập, 2006–14 ..................................................................................... 275 Hình 13. 5: Chất lượng đất canh tác và tình trạng sở hữu sổ đỏ, 2014 ............................................ 276 Hình 13. 6: Các vấn đề mà hộ gặp phải trước khi thu hoạch, 2008–14 ........................................... 278 Hình 13. 7: Các vấn đề mà hộ gặp phải sau khi thu hoạch, 2008–14 .............................................. 279 xiv
Hình 13. 8: Tiếp cận tín dụng phân theo nhóm dân tộc, 2008–14 ................................................... 280 Hình 13. 9: Khoảng cách tăng thêm đối với các hộ DTTS theo năm, 2008-14 ............................... 282 Hình 13. 10: Có nhiều hoặc ít kết nối với người Kinh hơn so với mức trung bình của xã .............. 283 Hình 13. 11: Sự biến động về chi tiêu lương thực bình quân đầu người hàng tháng bằng 1000 đồng Việt Nam của các hộ dân tộc thiểu số phân theo (a) kheo vực, (b) dân tộc, và (c) ngôn ngữ, 2008–14 .......................................................................................................................................................... 285 xv
DANH MỤC BẢNG Bảng 1. 1: Phân phối tổng sản lượng theo ngành ở một số nước ......................................................... 4 Bảng 1. 2: Cho vay thuần của chính phủ (% GDP) (tính trung bình cho từng giai đoạn) .................. 9 Bảng 1. 3: Tổng nợ của chính phủ (% GDP) (tính trung bình từng giai đoạn) ................................... 9 Bảng 1. 4: Tỉ lệ trẻ dưới 5 tuổi tử vong .............................................................................................. 16 Bảng 1. 5: Số lượng tuyển sinh đại học năm 2006 và 2011, nữ giới và nam giới ............................. 17 Bảng 1. 6: Tỷ lệ nghèo đói ở một số nước (ngưỡng nghèo đói là 1,25 đô la M / 1 ngày theo sức mua ngang giá) ........................................................................................................................................... 19 Bảng 2. 1: Quy mô mẫu điều tra theo các năm .................................................................................. 35 Bảng 2. 2: Bảng cân đối số hộ gia đình và số xã điều tra .................................................................. 35 Bảng 2. 3: Mức độ hao hụt và so sánh nhóm hộ hao hụt và nhóm hộ ở lại ....................................... 36 Bảng 2. 4: So sánh giới tính, tuổi tác, dân tộc, và tình trạng mù chữ của chủ hộ .............................. 41 Bảng 3. 1: Phân bổ các xã trong mẫu điều tra theo khu vực và tam vị phân thu nhập ...................... 47 Bảng 4. 1: Tỷ lệ hộ trồng lúa phân theo tỉnh/thành phố và nhóm ngũ vị phân qua các năm ............. 69 Bảng 4. 2: Tỷ lệ hộ gia đình trồng lúa để bán phân theo tỉnh/thành phố qua các năm ...................... 71 Bảng 4. 3: Tỉ trọng sản lượng lúa được bán phân theo tỉnh/thành phố và nhóm ngũ vị phân qua các năm ..................................................................................................................................................... 72 Bảng 4. 4: Tỷ lệ hộ gia đình trồng một hay nhiều cây công nghiệp phân theo tỉnh/thành phố và nhóm ngũ vị phân qua các năm .................................................................................................................... 73 Bảng 4. 5: Tỷ lệ hộ gia đình tham gia hoạt động nuôi trồng thủy sản trên đất riêng của họ phân theo tỉnh/thành phố và nhóm ngũ vị phân qua các năm ............................................................................. 73 Bảng 4. 6: Tỷ lệ hộ gia đình tham gia vào một số hoạt động thương mại nông nghiệp trong tất cả các năm của vòng điều tra ........................................................................................................................ 75 Bảng 4. 7: Sự khác biệt giữa các hộ buôn bán thóc và các hộ không bán ......................................... 78 Bảng 4. 8: Kết quả hồi quy mối tương quan giữa bán lúa và trồng cây công nghiệp ........................ 79 Bảng 4. 9: Kết quả hồi quy mối tương quan của sự tham gia hoạt động nuôi trồng thủy sản ........... 82 Bảng 5. 1: Các hoạt động kinh tế của hộ gia đình, 2008-2014 .......................................................... 92 Bảng 5. 2: Tỷ trọng thu nhập từ các hoạt động kinh tế khác nhau, 2008-2014 ................................. 92 Bảng 5. 3: Đặc điểm của doanh nghiệp hộ gia đình ........................................................................... 93 Bảng 5. 4: Thống kê mô tả làm thuê ở ngoài của các thành viên hộ.................................................. 94 Bảng 5. 5: Ma trận chuyển dịch các hoạt động kinh tế của hộ, 2008-2014 ....................................... 96 Bảng 5. 6: Các biện pháp phúc lợi, 2008-14 ...................................................................................... 98 Bảng 5. 7: Tác động của đa dạng hóa các hoạt động kinh tế đến phúc lợi gia đình ........................ 101 Bảng 5. 8: Tác động của đa dạng hóa trong nông nghiệp đến phúc lợi gia đình ............................. 103 Bảng 5. 9: Các yếu tố quyết định sự chuyển đổi ra khỏi nông nghiệp ............................................. 104 Bảng 5.A 1: Danh mục các ngành công nghiệp của hoạt động doanh nghiệp ................................. 107 Bảng 5.A 2: Danh mục các ngành công nghiệp của lao động nước ngoài ....................................... 107 Bảng 5.A 3: Thống kê tóm tắt .......................................................................................................... 108 xvi