Giáo trình Bảo vệ rơ le - Phần 2

Chia sẻ: Phạm Hồng Phương | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:58

Thêm vào BST

Báo xấu

165
lượt xem 46
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp phần 1 giáo trình Bảo vệ rơ le phần 2 với 6 chương cuối trình bày nội dung về bảo vệ tần số cao và vô tuyến, tự động đóng nguồn dự trữ, tự động đóng trờ lại nguồn điện, tự động hòa đồng bộ, tự động điều chỉnh điện áp, công suất phản kháng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Bảo vệ rơ le - Phần 2

58 Chæång 7 : BAÍO VÃÛ TÁÖN SÄÚ CAO VAÌ VÄ TUYÃÚN I. CAÏC PHÆÅNG PHAÏP THÆÛC HIÃÛN BAÍO VÃÛ DOÜC: Muäún càõt nhanh âæåìng dáy bë hæ hoíng coï thãø sæí duûng baío vãû doüc dæûa trãn nguyãn tàõc so saïnh caïc âaûi læåüng âiãûn åí hai âáöu cuía âæåìng dáy. Viãûc liãn laûc giæîa hai âáöu âæåìng dáy coï thãø thæûc hiãûn bàòng dáy dáùn phuû, kãnh táön säú cao, kãnh vä tuyãún...Baío vãû doüc thæûc hiãûn SO SAÏNH TRÆÛC TIÃÚP caïc âaûi læåüng åí hai âáöu âæåìng dáy nãúu caïc âaûi læåüng cáön so saïnh âæåüc truyãön qua kãnh liãn laûc, vaì SO SAÏNH GIAÏN TIÃÚP nãúu truyãön qua kãnh liãn laûc laì caïc tên hiãûu khoïa hoàûc cho pheïp taïc âäüng. Baío vãû doìng so lãûch duìng dáy dáùn phuû (chæång 5) laì mäüt loaûi baío vãû doüc trong âoï so saïnh træûc tiãúp doìng âiãûn åí hai âáöu pháön tæí âæåüc baío vãû. Trong maûng âiãûn aïp cao, baío vãû khoaíng caïch vaì baío vãû doìng coï hæåïng thæåìng khäng âaím baío yãu cáöu taïc âäüng nhanh. Caïc baío vãû so lãûch doüc duìng dáy dáùn phuû khi xeït vãö màût kinh tãú - kyî thuáût chè âæåüc duìng âäúi våïi âæåìng dáy coï chiãöu daìi ngàõn. ÅÍ maûng 110KV tråí lãn, ngæåìi ta sæí duûng BAÍO VÃÛ TÁÖN SÄÚ CAO, âoï laì loaûi baío vãû doüc maì viãûc liãn laûc giæîa hai âáöu âæåìng dáy âæåüc thæûc hiãûn bàòng tên hiãûu táön säú cao (khoaíng 50 ÷ 300 KHz) truyãön theo dáy dáùn cuía chênh âæåìng dáy âoï. Coï nhiãöu phæång phaïp thæûc hiãûn baío vãû táön säú cao. Nhæîng phæång phaïp chuí yãúu laì : 1) BAÍO VÃÛ TÁÖN SÄÚ CAO COÏ HÆÅÏNG :dæûa vaìo viãûc so saïnh giaïn tiãúp dáúu cäng suáút åí hai âáöu âæåìng dáy. 2) BAÍO VÃÛ SO LÃÛCH PHA : dæûa vaìo viãûc so saïnh træûc tiãúp goïc pha cuía doìng âiãûn åí hai âáöu âæåìng dáy âæåüc baío vãû. BAÍO VÃÛ VÄ TUYÃÚN laì loaûi baío vãû doüc maì liãn laûc giæîa caïc âáöu âæåìng dáy âæåüc thæûc hiãûn bàòng tên hiãûu vä tuyãún soïng cæûc ngàõn. Caïc loaûi baío vãû coï hæåïng vaì so lãûch pha noïi trãn nãúu khäng duìng kãnh liãn laûc táön säú cao, maì laì kãnh vä tuyãún thç chuïng seî khäng phaíi laì baío vãû táön säú cao, maì laì baío vãû vä tuyãún. Do tênh cháút khaïc nhau cuía kãnh táön säú cao vaì kãnh vä tuyãún nãn så âäö thæûc hiãûn cuía caïc baío vãû tæång æïng cuîng khaïc nhau. Træåìng håüp täøng quaït kãnh táön säú cao vaì vä tuyãún coï thãø âæåüc duìng âãø truyãön tên hiãûu KHOÏA hoàûc CHO PHEÏP. Khi coï tên hiãûu khoïa tæì âáöu kia cuía âæåìng dáy truyãön âãún, thç baío vãû åí âáöu naìy seî bë ngàn cáúm taïc âäüng vaì ngæåüc laûi, nháûn âæåüc tên hiãûu cho pheïp seî laìm cho baío vãû coï thãø taïc âäüng vaì càõt ngàõn maûch. Tên hiãûu coï thãø truyãön qua kãnh liãn laûc mäüt caïch liãn tuûc hoàûc chè vaìo luïc phaït sinh ngàõn maûch. Trãn hçnh 7.1 laì så âäö maûng âiãûn âæåüc baío vãû bàòng caïc baío vãû doüc. Caïc næía bäü baío vãû âæåüc âàût åí hai âáöu mäùi âoaûn âæåìng dáy. Giaí sæí xeït ngàõn maûch åí âiãøm N trãn âoaûn BC. Khi sæí duûng baío vãû táön säú cao coï tên hiãûu cho pheïp thç trãn âoaûn hæ hoíng tên hiãûu phaíi truyãön qua chäù ngàõn maûch. Luïc áúy âäü tin cáûy taïc âäüng cuía baío vãû coï thãø bë giaím tháúp. Nãúu sæí duûng tên hiãûu khoïa, thç trãn âoüan khäng hæ hoíng AB vaì CD tên hiãûu âæåüc truyãön âi mäüt caïch chàõc chàõn. Coìn åí âoaûn hæ hoíng BC luïc naìy khäng yãu cáöu phaíi truyãön tên hiãûu khoïa vaì baío vãû cuía âoaûn naìy seî âaím baío khåíi âäüng âæåüc. Nhæ váûy, âäúi våïi baío vãû táön säú cao thç sæí duûng tên hiãûu khoïa seî håüp lê hån.
59 Hçnh 7.1: Maûng coï nguäön cung cáúp tæì hai phêa âæåüc baío vãû bàòng baío vãû doüc Kãnh vä tuyãún khäng coï nhæîng nhæåüc âiãøm nãu trãn, do váûy coï thãø âæåüc sæí duûng âãø truyãön tên hiãûu khoïa cuîng nhæ tên hiãûu cho pheïp. Kãnh vä tuyãún vaì kãnh táön säú cao cuîng coï thãø sæí duûng âäöng thåìi cho baío vãû råle, âiãöu khiãøn xa, âo læåìng xa vaì thäng tin liãn laûc. II. BAÍO VÃÛ COÏ HÆÅÏNG COÏ KHOÏA TÁÖN SÄÚ CAO: II.I. Nguyãn tàõc laìm viãûc: Baío vãû coï hæåïng vaì coï khoïa laìm viãûc dæûa trãn nguyãn tàõc so saïnh giaïn tiãúp hæåïng (dáúu) cuía cäng suáút ngàõn maûch åí hai âáöu âoaûn âæåìng dáy âæåüc baío vãû. Baío vãû chè taïc âäüng khi cäng suáút ngàõn maûch åí hai âáöu âæåìng dáy coï hæåïng tæì thanh goïp vaìo âæåìng dáy (âäúi våïi cäng suáút thæï tæû nghëch vaì thæï tæû khäng - tæì âæåìng dáy vaìo thanh goïp) Xeït så âäö maûng âiãûn hçnh 7.4, giaí sæí ngàõn maûch taûi âiãøm N trãn âoaûn âæåìng dáy BC. ÅÍ caí hai phêa cuía âoaûn naìy cäng suáút ngàõn maûch coï hæåïng tæì thanh goïp vãö phêa âæåìng dáy (âãún chäù ngàõn maûch). Caïc baío vãû 3,4 seî khäng gæíi tên hiãûu khoïa âi vaì seî taïc âäüng càõt khäng thåìi gian maïy càõt hai âáöu âoaûn BC. ÅÍ caïc âoaûn AB, CD khäng hæ hoíng, cäng suáút mäüt phêa coï hæåïng tæì âæåìng dáy vaìo thanh goïp. Caïc baío vãû 2 vaì 5 seî xaïc âënh cäng suáút ngæåüc hæåïng nãn chuïng khäng taïc âäüng, âäöng thåìi seî gæíi tên hiãûu khoïa âãún caïc baío vãû 1 vaì 6 åí âáöu kia cuía âæåìng dáy laìm cho caïc baío vãû 1 vaì 6 cuîng khäng taïc âäüng âæåüc. Hçnh 7.4: Maûng coï nguäön cung cáúp tæì hai phêa âæåüc baío vãû bàòng baío vãû coï hæåïng coï khoïa Theo nguyãn tàõc laìm viãûc, baío vãû âaím baío taïc âäüng choün loüc maì khäng yãu cáöu phaíi phäúi håüp vãö thåìi gian våïi caïc baío vãû khaïc. Do váûy baío vãû âæåüc thæûc hiãûn âãø laìm viãûc khäng thåìi gian. Âáy laì loaûi baío vãû coï tênh choün loüc tuyãût âäúi, nãn khäng thãø sæí duûng âãø laìm dæû træî khi ngàõn maûch åí pháön tæí kãö. II.2. Så âäö thæûc hiãûn baío vãû: Xeït så âäö baío vãû nhæ hçnh 7.5, trong så âäö naìy caïc bäü pháûn chênh cuía baío vãû coï thãø näúi vaìo doìng vaì aïp pha toaìn pháön hoàûc caïc thaình pháön âäúi xæïng cuía chuïng. Âäúi våïi mäùi næîa bäü baío vãû, bäü pháûn khåíi âäüng gäöm hai råle doìng: 1RI vaì 2RI coï âäü nhaûy khaïc nhau. Råle 1RI coï doìng khåíi âäüng beï hån, laìm nhiãûm vuû khåíi âäüng maïy phaït tên hiãûu khoïa táön säú cao. Råle 2RI âãø taïc âäüng càõt maïy càõt thäng qua råle âënh hæåïng cäng suáút 3RW, vaì caïc råle trung gian 4RG, 6RG.
60 Råle 4RG coï hai cuäün dáy: laìm viãûc vaì haîm. Cuäün laìm viãûc nháûn nguäön thao taïc khi råle 2RI vaì 3RW khåíi âäüng. Cuäün haîm âæåüc cáúp doìng chènh læu tæì maïy thu táön säú cao khi coï tên hiãûu khoïa táön säú cao åí âáöu vaìo cuía noï. Råle 4RG taïc âäüng khi chè coï doìng trong cuäün laìm viãûc. Khi coï doìng trong cuäün haîm hoàûc trong caí hai cuäün dáy thç råle 4RG seî khäng khåíi âäüng. Do váûy, nhåì coï råle 4RG maì baío vãû chè taïc âäüng khi hæ hoíng trãn âoaûn âæåüc baío vãû vç luïc áúy khäng coï tên hiãûu khoïa. Âãø âaím baío maïy phaït táön säú cao khäng laìm viãûc khi ngàõn maûch trãn âoaûn âæåìng dáy âæåüc baío vãû, trong så âäö sæí duûng råle trung gian 5RG coï tiãúp âiãøm thæåìng kên. Baío vãû taïc âäüng âi càõt maïy càõt thäng qua råle trung gian 6RG vaì råle tên hiãûu 7Th. II.3. Hoaût âäüng cuía så âäö khi ngàõn maûch: II.3.1. Ngàõn maûch ngoaìi: (vãö phêa traûm B) Råle 1RI thæûc hiãûn khåíi âäüng maïy phaït táön säú cao åí caí hai phêa cuía âæåìng dáy. Maïy phaït gæíi tên hiãûu khoïa âãún råle 4RG åí âáöu kia cuía âæåìng dáy (theo kãnh táön säú cao), cuîng nhæ âãún 4RG åí âáöu naìy (træûc tiãúp qua maïy thu). Âäöng thåìi råle 2RI khåíi âäüng âæa aïp vaìo cuäün dáy vaì âæa cæûc dæång (+) nguäön thao taïc âãún tiãúp âiãøm cuía råle âënh hæåïng cäng suáút 3RW. Råle 3RW phêa A kheïp tiãúp âiãøm âæa nguäön âãún råle trung gian 5RG vaì cuäün laìm viãûc cuía råle 4RG. Råle 5RG måí tiãúp âiãøm laìm håí maûch khåíi âäüng maïy phaït, maïy phaït táön säú cao phêa A ngæìng laìm viãûc. Tuy nhiãn råle 3RW phêa B khäng khåíi âäüng do hæåïng cäng suáút ngàõn maûch âi vaìo thanh goïp. Maïy phaït phêa B váùn tiãúp tuûc laìm viãûc, gæíi tên hiãûu khoïa qua kãnh táön säú cao âãún råle 4RG åí phêa A. Nhæ váûy åí phêa A, råle 4RG coï doìng trong caí 2 cuäün laìm viãûc vaì haîm nãn noï khäng khåíi âäüng, baío vãû khäng taïc âäüng. ÅÍ phêa B cuîng tæång tæû, baío vãû khäng taïc âäüng do 4RG chè coï doìng trong cuäün haîm. II.3.2. Ngàõn maûch trong vuìng baío vãû khi coï nguäön cung cáúp tæì hai phêa: Caïc råle doìng 1RI, 2RI, råle âënh hæåïng cäng suáút 3RW vaì råle trung gian 5RG khåíi âäüng åí caí hai phiaï cuía âæåìng dáy âæåüc baío vãû. Maïy phaït táön säú cao åí caí hai phêa âãöu khäng laìm viãûc do váûy khäng coï tên hiãûu khoïa gæíi âãún cuäün haîm cuía caïc råle trung gian 4RG. Luïc naìy råle 4RG chè coï doìng vaìo cuäün laìm viãûc, nãn chuïng taïc âäüng vaì âæåìng dáy bë hæ hoíng âæåüc càõt ra caí åí hai phêa. II.3.3. Ngàõn maûch trong vuìng baío vãû khi chè coï nguäön cung cáúp tæì 1 phêa: (Giaí sæí chè coï nguäön cung cáúp åí phêa traûm A) Khi xaíy ra ngàõn maûch trong vuìng baío vãû, åí phêa B bäü pháûn khåíi âäüng khäng laìm viãûc, åí phêa A sau khi råle 5RG taïc âäüng, tên hiãûu khoïa seî khäng coìn, råle 4RG chè coï doìng trong cuäün laìm viãûc vaì baío vãû taïc âäüng càõt âæåìng dáy bë hæ hoíng vãö phêa A. Khi coï nguäön cung cáúp tæì hai phêa, coï thãø xaíy ra hiãûn tæåüng khåíi âäüng khäng âäöng thåìi nãúu luïc âáöu sæû phán bäú doìng nhæ thãú naìo âoï khiãún cho baío vãû chè khåíi âäüng vãö mäüt phêa. Luïc áúy baío vãû taïc âäüng càõt âæåìng dáy giäúng nhæ træåìng håüp coï mäüt nguäön cung cáúp. II.3.4. Ngàõn maûch khi kãnh táön säú cao bë hoíng: Khi ngàõn maûch trãn âoaûn âæåüc baío vãû vaì kãnh thäng tin bë hoíng, thç baío vãû khäng laìm viãûc sai båíi vç chè yãu cáöu kãnh laìm viãûc täút khi ngàõn maûch ngoaìi.
61 Trong træåìng håüp ngàõn maûch ngoaìi nãúu hoíng kãnh thäng tin thç baío vãû coï thãø taïc âäüng nháöm. Tuy nhiãn trong thæûc tãú xaïc suáút âoï laì ráút beï.
62 II.4. Lê do âàût 2 råle doìng åí bäü pháûn khåíi âäüng: Khi xaíy ra ngàõn maûch ngoaìi, baío vãû seî âaím baío taïc âäüng âuïng nãúu bäü pháûn khåíi âäüng åí caí hai phêa cuía âæåìng dáy âäöng thåìi laìm viãûc. Giaí thiãút mäùi næía bäü baío vãû åí mäùi âáöu âæåìng dáy chè duìng 1 råle doìng laìm nhiãûm vuû khåíi âäüng. Khi doìng ngàõn maûch ngoaìi xáúp xè våïi doìng khåíi âäüng cuía råle naìy, do sai säú khaïc nhau cuía caïc maïy biãún doìng vaì råle åí hai phêa âæåìng dáy nãn coï thãø chè coï bäü pháûn khåíi âäüng åí mäüt âáöu âæåìng dáy laìm viãûc. Âiãöu âoï khiãún cho baío vãû taïc âäüng khäng âuïng vaì càõt âæåìng dáy khäng bë hæ hoíng. Træåìng håüp tæång tæû cuîng coï thãø xaíy ra nãúu caïc råle åí mäüt phêa laìm viãûc nhanh hån phêa kia. Âãø ngàn ngæìa taïc âäüng nháöm nhæ váûy trong så âäö hçnh 7.5 sæí duûng bäü pháûn khåíi âäüng gäöm 2 råle doìng : 1RI vaì 2RI coï âäü nhaûy khaïc nhau. (1RI nhaûy hån khoaíng 1,5 láön so våïi 2RI). Khi thæûc hiãûn så âäö nhæ váûy, råle 2RI chè coï thãø taïc âäüng âãún maûch càõt nãúu råle 1RI nhaûy hån chàõc chàõn âaî khåíi âäüng, âaím baío khoïa baío vãû trong træåìng håüp ngàõn maûch ngoaìi. Cuîng coï thãø thæûc hiãûn så âäö chè coï 1 råle doìng trong bäü pháûn khåíi âäüng nãúu maïy phaït táön säú cao âæåüc khåíi âäüng tæì xa (seî xeït âãún åí muûc III.9). Luïc áúy bäü pháûn khåíi âäüng åí mäüt phêa laìm viãûc seî âäöng thåìi khåíi âäüng caí hai maïy phaït táön säú cao åí hai âáöu âæåìng dáy. II.5. Âàûc âiãøm laìm viãûc cuía baío vãû khi ngàõn maûch trãn âæåìng dáy åí chãú âäü coï nguäön cung cáúp 1 phêa: ϖ Âäúi våïi baío vãû näúi vaìo doìng vaì aïp pha toaìn pháön: Bäü pháûn khåíi âäüng quyãút âënh sæû laìm viãûc cuía baío vãû. Nãúu bäü pháûn khåíi âäüng laì loaûi doìng âiãûn chènh âënh khoíi doìng taíi cæûc âaûi thç næía bäü baío vãû phêa nguäön seî taïc âäüng. Nãúu duìng bäü pháûn khåíi âäüng täøng tråí thç baío vãû coï thãø khäng taïc âäüng âæåüc do råle täøng tråí vãö phêa nháûn âiãûn khåíi âäüng khi âiãûn aïp giaím tháúp vaì doìng phuû taíi váùn coìn täön taûi. ϖ Âäúi våïi baío vãû näúi vaìo thaình pháön thæï tæû khäng: Khi trung tênh vãö phêa nháûn âiãûn caïch âáút thç næía bäü baío vãû phêa nguäön seî laìm viãûc. Nãúu näúi âáút trung tênh phêa nháûn âiãûn thç caïc næía bäü baío vãû åí hai phêa âæåìng dáy âãöu laìm viãûc âuïng. III. BAÍO VÃÛ SO LÃÛCH PHA TÁÖN SÄÚ CAO : III.1. Nguyãn tàõc laìm viãûc: BAÍO VÃÛ DOÌNG SO LÃÛCH TÁÖN SÄÚ CAO laì loaûi baío vãû dæûa trãn nguyãn tàõc so saïnh træûc tiãúp vectå doìng åí hai âáöu âæåìng dáy âæåüc baío vã,û caïc vectå doìng âæåüc biãún âäøi thaình tên hiãûu táön säú cao, truyãön tæì 1 phêa cuía âæåìng dáy âãún phêa kia theo kãnh táön säú cao vaì âæåüc so saïnh våïi nhau. Trong træåìng håüp sæí duûng kãnh vä tuyãún thç âoï laì BAÍO VÃÛ DOÌNG SO LÃÛCH VÄ TUYÃÚN. Caïc vectå doìng âæåüc âàûc træng båíi âäü låïn vaì goïc pha. Do váûy âãø so saïnh chuïng cáön coï 2 kãnh táön säú cao (mäüt - âãø truyãön giaï trë âäü låïn cuía vectå, mäüt - goïc pha). Trong âa säú træåìng håüp baío vãû chè thæûc hiãûn so saïnh goïc pha cuía doìng âiãûn. Baío vãû dæûa vaìo viãûc so saïnh goïc pha cuía doìng âiãûn âæåüc goüi laì BAÍO VÃÛ SO LÃÛCH PHA.
63 Khi ngàõn maûch trãn âæåìng dáy âæåüc baío vãû (hçnh 7.10a) doìng II vaì III åí hai phêa coï goïc lãûch ϕ ráút nhoí (khi hæåïng quy æåïc laì tæì thanh goïp vaìo âæåìng dáy). Trë säú cuía ϕ âæåüc xaïc âënh tæì goïc lãûch pha cuía caïc vectå sæïc âiãûn âäüng âàóng trë EI vaì EII cuía hai pháön hãû thäúng âiãûn vaì sæû khaïc nhau cuía goïc täøng tråí âãún âiãøm ngàõn maûch (hçnh 7.10b). Trong træåìng håüp naìy baío vãû taïc âäüng càõt hæ hoíng åí caí hai phêa cuía âæåìng dáy. Khi ngàõn maûch ngoaìi thç II vaì III coï giaï trë bàòng nhau, nhæng lãûch pha nhau mäüt goïc 180o (hçnh 7.10c), luïc naìy baío vãû khäng taïc âäüng. Baío vãû thæåìng âæåüc thæûc hiãûn âãø âaím baío taïc âäüng caí khi ngàõn maûch trãn âæåìng dáy laìm viãûc åí chãú âäü coï nguäön cung cáúp 1 phêa. Hçnh 7.10 : Baío vãû taïc âäüng dæûa vaìo viãûc so saïnh goïc pha cuía doìng âiãûn a) Så âäö maûng b) Ngàõn maûch trãn âæåìng dáy âæåüc baío vãû c) Ngàõn maûch ngoaìi III.2. Så âäö thæûc hiãûn baío vãû: Ta khaío saït baío vãû so lãûch pha táön säú cao coï så âäö thæûc hiãûn nhæ hçnh 7.11. Âäúi våïi mäùi næía bäü baío vãû åí mäùi âáöu âæåìng dáy, bäü pháûn khåíi âäüng gäöm 4 råle doìng: 1RI, 2RI, 3RI, 4RI. Råle 1RI vaì 2RI näúi vaìo doìng pha toaìn pháön duìng âãø khåíi âäüng baío vãû khi ngàõn maûch 3 pha âäúi xæïng. Råle 3RI vaì 4RI näúi vaìo thaình pháön thæï tæû nghëch qua bäü loüc 5LI2 duìng âãø khåíi âäüng baío vãû khi ngàõn maûch khäng âäúi xæïng. Råle 1RI vaì 3RI coï âäü nhaûy cao hån (so våïi råle 2RI vaì 4RI) âãø khåíi âäüng maïy phaït táön säú cao thäng qua råle 6RGT, coìn caïc råle 2RI vaì 4RI cuìng våïi råle 7RGT âãø chuáøn bë cho maûch càõt. Viãûc truyãön thäng tin vãö goïc pha cuía doìng âiãûn tæì 1 âáöu âãún âáöu kia cuía âæåìng dáy âæåüc thæûc hiãûn theo kãnh táön säú cao. Maïy phaït táön säú cao sau khi âaî laìm viãûc seî âæåüc âiãöu khiãøn træûc tiãúp båíi caïc doìng cáön so saïnh thäng qua bäü pháûn âiãöu khiãøn 8ÂK. Bäü pháûn naìy thæûc hiãûn âoïng, måí maïy phaït theo chu kyì táön säú cäng nghiãûp. Nhåì váûy doìng táön säú cao bë khäúng chãú båíi doìng ngàõn maûch. Khi ngàõn maûch, doìng táön säú cao âæåüc truyãön âi khäng liãn tuûc nhæ åí baío vãû coï hæåïng táön säú cao. Âäü daìi cuía mäùi xung tên hiãûu bàòng næía chu kyì táön säú cäng nghiãûp. Pha cuía tên hiãûu táön säú cao âaî âæåüc âiãöu chãú seî tæång æïng våïi pha cuía doìng ngàõn maûch åí âáöu âæåìng dáy.
64 Âãø thæûc hiãûn baío vãû våïi mäüt kãnh táön säú cao, hãû thäúng doìng ba pha åí hai âáöu âæåìng dáy âæåüc biãún âäøi thaình doìng mäüt pha nhåì bäü loüc thaình pháön âäúi xæïng phæïc håüp 9LF (vê duû, I1+ kI2), doìng âáöu ra bäü loüc 9LF âæåüc âæa vaìo bäü pháûn âiãöu khiãøn 8ÂK. Viãûc so saïnh goïc pha cuía caïc doìng âiãûn âæåüc thæûc hiãûn trong maïy thu táön säú cao. Maïy thu seî cung cáúp nguäön cho bäü pháûn thæûc hiãûn (råle 10RG) qua thiãút bë san bàòng 11SB. Khi ngàõn maûch trong vuìng baío vãû, råle 10RG taïc âäüng âi càõt maïy càõt qua råle trung gian âáöu ra 12RG vaì råle tên hiãûu 13Th. Hçnh 7.11 : Så âäö nguyãn lê cuía baío vãû so lãûch pha táön säú cao Maïy thu táön säú cao nháûn tên hiãûu tæì maïy phaït cuía mçnh vaì tæì maïy phaït åí âáöu kia cuía âæåìng dáy, åí âáöu ra maïy thu chè coï doìng vaìo nhæîng thåìi âiãøm maì âáöu vaìo cuía noï khäng coï tên hiãûu táön säú cao. Så âäö âæåüc thæûc hiãûn nhæ thãú naìo âãø khi ngàõn maûch ngoaìi thç caïc maïy phaït åí hai âáöu âæåìng dáy laìm viãûc trong nhæîng næía chu kyì táön säú cäng nghiãûp khaïc nhau; luïc áúy âáöu vaìo maïy thu täøng håüp laûi seî coï tên hiãûu liãn tuûc vaì âáöu ra cuía noï khäng coï doìng. Khi ngàõn maûch trong vuìng baío vãû doìng âáöu ra maïy thu seî coï tênh cháút giaïn âoaûn. Thiãút bë 11SB âãø san bàòng doìng âiãûn åí âáöu ra maïy thu træåïc khi âæa vaìo bäü pháûn thæûc hiãûn. III.3. Hoaût âäüng cuía baío vãû khi ngàõn maûch: III.3.1. Ngàõn maûch ngoaìi : (hçnh 7.12 a' - g') Caïc råle 1RI, 2RI (khi ngàõn maûch ba pha âäúi xæïng), 3RI, 4RI (khi ngàõn maûch ba pha khäng âäúi xæïng), 6RGT vaì 7RGT khåíi âäüng. Doìng åí hai âáöu âæåìng dáy âæåüc baío vãû lãûch pha nhau mäüt goïc 180o. Do váûy, caïc maïy phaït seî laìm viãûc khäng âäöng thåìi vaì phaït ra caïc tên hiãûu táön säú cao lãûch pha nhau mäüt næía chu kyì táön säú cäng nghiãûp. Täøng håüp laûi åí âáöu vaìo maïy thu seî coï tên hiãûu liãn tuûc. Khäng coï doìng vaìo råle 10RG vaì baío vãû seî khäng taïc âäüng. Âãø chàõc chàõn baío vãû khäng taïc âäüng khi ngàõn maûch ngoaìi, cáön âaím baío hai yãu cáöu sau :
65 ϖ Maïy phaït táön säú cao phaíi khåíi âäüng træåïc khi bäü pháûn so saïnh pha laìm viãûc. Yãu cáöu naìy âæåüc thæûc hiãûn nhåì cuäün dáy råle 10RG chè kên maûch sau khi tiãúp âiãøm cuía råle 7RGT âoïng laûi coï thåìi gian. ϖ Chè ngæìng maïy phaït táön säú cao sau khi âaî càõt ngàõn maûch ngoaìi. Yãu cáöu naìy âæåüc thæûc hiãûn nhåì råle 6RGT coï tiãúp âiãøm måí cháûm. Khi tiãúp âiãøm naìy måí ra thç caïc maïy phaït seî ngæìng laìm viãûc, luïc áúy maûch cuäün dáy10RG âaî håí. III.3.2. Ngàõn maûch trãn âæåìng dáy âæåüc baío vãû khi coï nguäön cung cáúp tæì hai phêa: (hçnh 7.12 a" - g") Ban âáöu, caïc råle cuîng laìm viãûc giäúng nhæ træång håüp (a) ngàõn maûch ngoaìi. Doìng åí hai âáöu âæåìng dáy truìng pha nhau (khi boí qua goïc lãûch pha cuía caïc sæïc âiãûn âäüng nguäön vaì caïc yãúu täú khaïc). Caïc maïy phaït laìm viãûc âäöng bäü våïi nhau vaì phaït tên hiãûu táön säú cao truìng pha nhau. Do váûy tên hiãûu täøng håüp nháûn âæåüc åí maïy thu seî khäng liãn tuûc vaì gáy nãn nhæîng xung doìng vuäng goïc åí âáöu ra maïy thu. Qua thiãút bë san bàòng 11SB doìng naìy âæåüc biãún âäøi thaình doìng mäüt chiãöu âæa vaìo cuäün dáy råle 10RG. Khi trë säú doìng âuí låïn thç råle 10RG taïc âäüng càõt âæåìng dáy qua råle trung gian 12RG vaì råle tên hiãûu 13Th. Hçnh 7.12 : Taïc âäüng cuía baío vãû theo så âäö hçnh 7.11 khi ngàõn maûch trong vaì ngoaìi vuìng baío vãû. Thæûc tãú khi ngàõn maûch trong vuìng baío vãû doìng åí hai phêa cuía âæåìng dáy hæ hoíng thæåìng lãûch pha nhau mäüt goïc âaïng kãø do sæïc âiãûn âäüng cuía caïc pháön hãû thäúng âiãûn lãûch pha nhau, do goïc täøng tråí cuía caïc pháön hãû thäúng âiãûn khäng bàòng nhau, do sai säú cuía BI vaì tênh cháút cuía bäü loüc phæïc håüp 9LF. Vç váûy goïc lãûch
66 pha giæîa caïc doìng åí âáöu ra bäü loüc 9LF coï thãø tàng lãn khiãún cho baío vãû khäng taïc âäüng âæåüc khi ngàõn maûch trong vuìng baío vãû. Trë säú goïc lãûch giåïi haûn âæåüc xaïc âënh theo âiãöu kiãûn baío vãû khäng âæåüc taïc âäüng khi ngàõn maûch ngoaìi do nhæîng khaïc biãût trong sai säú cuía BI, bäü loüc 9LF, täúc âäü truyãön soïng hæîu haûn vaì goïc lãûch pha cuía doìng åí 2 âáöu âæåìng dáy do dung dáùn. Khaí nàng taïc âäüng cuía baío vãû æïng våïi nhæîng goïc lãûch pha ϕ khaïc nhau cuía caïc doìng âiãûn åí âáöu ra caïc bäü loüc 9LF âæåüc âàûc træng båíi âàûc tênh pha (hçnh 7.13), âoï laì quan hãû giæîa doìng iR10 trong cuäün dáy råle 10RG våïi goïc lãûch pha ϕ. Vuìng taïc âäüng vaì khäng taïc âäüng cuía baío vãû âæåüc xaïc âënh båíi giao âiãøm cuía âæåìng cong iR10 = f(ϕ) våïi âæåìng thàóng doìng khåíi âäüng iKÂR10 cuía råle 10RG. Vuìng khäng taïc âäüng cuía baío vãû tênh theo goïc ϕ chiãúm khoaíng 40 - 50o. Hçnh 7.13 : Âàûc tênh pha cuía baío vãû theo hçnh 7.11 III.3.3. Ngàõn maûch trãn âæåìng dáy âæåüc baío vãû khi nguäön cung cáúp tæì 1 phêa: Khi bäü pháûn khåíi âäüng åí phêa nháûn âiãûn khäng laìm viãûc (vê duû, duìng bäü pháûn khåíi âäüng theo doìng) thç maïy phaït táön säú cao åí phêa naìy khäng khåíi âäüng âæåüc. Do váûy åí phêa nguäön, maïy thu chè nháûn âæåüc tên hiãûu tæì maïy phaït taûi chäù. Doìng trong maïy thu coï daûng giäúng nhæ khi coï nguäön cung cáúp 2 phêa (hçnh 7.12e" ), råle 10RG phêa nguäön taïc âäüng càõt âæåìng dáy qua 12RG. Baío vãû cuîng coï thãø càõt âuïng âæåìng dáy bë hæ hoíng coï nguäön cung cáúp 2 phêa khi sæû phán bäú doìng luïc âáöu khäng thuáûn låüi. III.3.4. Ngàõn maûch khi coï hæ hoíng kãnh táön säú cao : Baío vãû chè taïc âäüng khäng âuïng khi ngàõn maûch ngoaìi âäöng thåìi kãnh táön säú cao cuía baío vãû bë hæ hoíng.
67 III.4. Lê do âàût 2 råle åí bäü pháûn khåíi âäüng cuía baío vãû: Cuîng giäúng nhæ baío vãû coï hæåïng coï khoïa táön säú cao, viãûc âàût 2 råle khåíi âäüng (vê duû, 1RI vaì 2RI) coï âäü nhaûy khaïc nhau nhàòm âãø khoïa chàõc chàõn baío vãû khi ngàõn maûch ngoaìi. Nãúu sæí duûng bäü pháûn khåíi âäüng chè coï mäüt råle thç baío vãû coï thãø taïc âäüng khäng âuïng trong træåìng håüp ngàõn maûch ngoaìi maì chè coï mäüt bäü pháûn khåíi âäüng åí mäüt phêa laìm viãûc, luïc áúy hoaût âäüng cuía baío vãû giäúng nhæ khi hæ hoíng trãn âæåìng dáy âæåüc baío vãû coï nguäön cung cáúp tæì mäüt phêa. III.5. Bäü pháûn âiãöu khiãøn: Pháön tæí chênh cuía bäü pháûn âiãöu khiãøn laì bäü loüc caïc thaình pháön âäúi xæïng duìng âãø biãún âäøi mäüt hãû thäúng doìng ba pha thaình doìng 1 pha. Khi ngàõn maûch ngoaìi doìng åí âáöu ra cuía bäü loüc vãö hai phêa âæåìng dáy laì nhæ nhau. Do váûy viãûc tênh choün bäü loüc âæåüc thæûc hiãûn theo âiãöu kiãûn âaím baío taïc âäüng chàõc chàõn cuía baío vãû khi ngàõn maûch trong vuìng baío vãû. Nãúu chè thæûc hiãûn so saïnh goïc pha cuía doìng thæï tæû thuáûn, thç baío vãû coï thãø khäng taïc âäüng khi ngàõn maûch khäng âäúi xæïng trãn âæåìng dáy coï nguäön cung cáúp 1 phêa do phêa nháûn âiãûn coï thaình pháön thæï tæû thuáûn cuía doìng phuû taíi (trong træåìng håüp bäü pháûn khåíi âäüng vaì maïy phaït åí phêa nháûn âiãûn laìm viãûc). Nãúu chè so saïnh goïc pha cuía doìng thæï tæû nghëch vaì thæï tæû khäng (caïc thaình pháön naìy luän luän hæåïng tæì chäù ngàõn maûch vãö phêa caïc âiãøm trung tênh), thç baío vãû khäng âaím baío taïc âäüng våïi táút caí caïc daûng ngàõn maûch (vê duû, ngàõn maûch ba pha âäúi xæïng). Vç váûy thæåìng sæí duûng caïc loaûi bäü loüc phæïc håüp nhæ (I1 + kI2) vaì (I1 + kIo). Hãû säú k cáön phaíi tênh choün thãú naìo âãø khi ngàõn maûch khäng âäúi xæïng trong vuìng baío vãû seî coï quan hãû (kI2 > I1) vaì (kI0 > I1). III.6. Tênh choün trë säú âàût vaì âäü nhaûy cuía baío vãû: III.6.1. Doìng khåíi âäüng cuía råle doìng 1RI : k at1 IKÂ1RI = I lv max k tv . n I Khi tênh choün IKÂ1RI khäng cáön kãø âãún hãû säú måí maïy kmm, vç sau khi càõt ngàõn maûch ngoaìi caïc âäüng cå tæû måí maïy coï thãø laìm trç hoaîn sæû tråí vãö cuía bäü pháûn khåíi âäüng nhæng khäng laìm cho baío vãû doüc taïc âäüng nháöm. III.6.2. Doìng khåíi âäüng cuía råle doìng 2RI : Âãø ngàn ngæìa khaí nàng taïc âäüng nháöm cuía baío vãû khi ngàõn maûch ngoaìi, doìng khåíi âäüng cuía råle 2RI âæåüc choün låïn hån so våïi råle 1RI : IKÂ2RI = kat2. IKÂ1RI trong âoï : kat2 ≈ 1,4 ÷ 1,5 III.6.3. Doìng khåíi âäüng cuía bäü loüc - råle doìng thæï tæû nghëch LI2-3RI: Âæåüc chènh âënh khoíi doìng khäng cán bàòng så cáúp cuía bäü loüc (I'KCB) trong chãú âäü váûn haình bçnh thæåìng våïi phuû taíi cæûc âaûi vaì (I"KCB) khi ngàõn maûch ngoaìi ba pha våïi I(3)N.ng.max = nI.IKÂ1RI (vç khi coï doìng I(3)Nng låïn hån thç seî coï tên hiãûu khoïa do taïc âäüng cuía caïc råle 1RI åí hai âáöu âæåìng dáy):
68 k ' at 3 IKÂLI2 - 3RI ≥ . I'KCB k tv vaì : IKÂLI2 - 3RI ≥ k"at3. I"KCB Âãø âaím baío so saïnh âuïng goïc pha doìng âiãûn åí hai âáöu âæåìng dáy, daûng âæåìng bao tên hiãûu táön säú cao phaíi vuäng goïc. Muäún váûy âiãûn aïp åí âáöu ra cuía bäü pháûn âiãöu khiãøn khäng âæåüc nhoí hån trë säú Uâk.min. Khi âiãûn aïp nhoí hån Uâk.min âæåìng bao âoï seî coï daûng hçnh thang vaì baío vãû seî khäng máút tênh choün loüc khi ngàõn maûch ngoaìi, vç váûy váùn âaím baío xung khoïa liãn tuûc. Tuy nhiãn khi hæ hoíng trong vuìng baío vãû våïi âiãûn aïp nhæ váûy baío vãû coï thãø khäng taïc âäüng. Do âoï, doìng khåíi âäüng cuía caïc råle 1RI vaì 3RI nãn phäúi håüp våïi âiãûn aïp naìy nhæ thãú naìo âoï âãø baío vãû chè taïc âäüng khi tên hiãûu táön säú cao coï daûng nhæ yãu cáöu. Âäúi våïi råle 3RI doìng khåíi âäüng tênh theo âiãöu kiãûn naìy coï thãø laì quyãút âënh. Âäúi våïi bäü loüc näúi vaìo doìng I1 + kI2, âiãöu kiãûn tênh toaïn âãø phäúi håüp laì ngàõn maûch 2 pha chaûm âáút coï âiãûn aïp k1.⏐I1tt + kI2tt⏐ = Uâk.min ; aïp naìy coï thãø nhoí hån n láön so våïi aïp k1.k.I2tt. Trong træåìng håüp naìy cáön thæûc hiãûn âiãöu kiãûn : IKÂLI2 - 3RI > I2tt Âiãûn aïp Uâk.min våïi giaí thiãút laì I1 = 0 seî tæång æïng våïi doìng thæï tæû nghëch så cáúp cuía bäü loüc laì : I2âk.min. Do váûy cáön choün : IKÂLI2- 3RI > n. I2âk.min III.6.4. Doìng khåíi âäüng cuía bäü loüc - råle LI2-4RI : Phán têch giäúng nhæ âäúi våïi råle 2RI, doìng khåíi âäüng cuía bäü loüc - råle LI2-4RI âæåüc choün låïn hån IKÂLI2- 3RI vaì láúy bàòng : IKÂLI2- 4RI = kat4. IKÂLI2- 3RI Trong âoï : kat4 ≈ 2. III.6.5. Hãû säú k cuía bäü loüc trong bäü pháûn âiãöu khiãøn : Hãû säú k xaïc âënh theo âiãöu kiãûn: kI2 ≥ kat I1 Træåìng håüp tênh toaïn laì ngàõn maûch 2 pha chaûm âáút åí mäüt âáöu âæåìng dáy, khi áúy tè säú I1 / I2 laì låïn nháút. Do váûy : I11,1) ( k ≥ k at . I (21,1) Thæåìng k ≈ 6 ÷ 8 ; kat ≈ 1,8 ÷ 2 Âãø âaím baío cho baío vãû laìm viãûc âuïng (khäng taïc âäüng) khi ngàõn maûch ngoaìi, cáön choün hãû säú k nhæ nhau åí caïc næía bäü hai phêa âæåìng dáy. III.6.6. Kiãøm tra âäü nhaûy cuía baío vãû : Âäü nhaûy cuía baío vãû âæåüc xaïc âënh chuí yãúu theo âäü nhaûy cuía caïc råle khåíi âäüng 2RI vaì 4RI duìng âãø âiãöu khiãøn maûch càõt cuía maïy càõt. Trong træåìng håüp näúi råle 4RI vaìo bäü loüc doìng thæï tæû nghëch thç hãû säú âäü nhaûy âæåüc tênh toaïn våïi ngàõn maûch mäüt pha hoàûc hai pha chaûm âáút åí mäüt âáöu âæåìng dáy tuìy thuäüc daûng hæ hoíng naìo coï doìng nhoí hån.
69 Hãû säú âäü nhaûy khi ngàõn maûch 3 pha cuîng âæåüc tênh toaïn våïi hæ hoíng åí mäüt âáöu cuía âæåìng dáy âæåüc baío vãû. Yãu cáöu : Kn ≥ 1,5 ÷ 2 IV. ÂAÏNH GIAÏ VAÌ LÉNH VÆÛC ÆÏNG DUÛNG CUÍA BAÍO VÃÛ TÁÖN SÄÚ CAO VAÌ VÄ TUYÃÚN: Æu âiãøm cuía baío vãû táön säú cao laì: vãö nguyãn tàõc baío vãû coï thãø taïc âäüng choün loüc trong maûng coï hçnh daïng báút kyì våïi mäüt säú nguäön cung cáúp báút kyì, taïc âäüng nhanh, âuí âäü nhaûy cáön thiãút vaì khaï tin cáûy màûc duì thæûc hiãûn tæång âäúi phæïc taûp. Nhæåüc âiãøm chuí yãúu cuía baío vãû táön säú cao laì phæïc taûp vaì giaï thaình cao. Do váûy baío vãû táön säú cao âæåüc sæí duûng khi caïc baío vãû khaïc âån giaín hån khäng thoía maîn caïc yãu cáöu cuía baío vãû råle, nháút laì khi yãu cáöu phaíi taïc âäüng nhanh. Táút caí caïc loaûi baío vãû doüc âãöu âaím baío càõt nhanh, kãø caí baío vãû doìng so lãûch coï dáy dáùn phuû. Chi phê ban âáöu âäúi våïi baío vãû coï dáy dáùn phuû chuí yãúu laì giaï thaình cuía caïp vaì cäng làõp âàût noï, do váûy tàng tyí lãû thuáûn våïi chiãöu daìi dáy dáùn. Chi phê âäúi våïi baío vãû táön säú cao coï thãø coi laì âäüc láûp våïi chiãöu daìi âæåìng dáy âæåüc baío vãû (khäng tênh âãún viãûc phaíi sæí duûng caïc bäü pháûn khåíi âäüng phæïc taûp hån vaì maïy phaït coï cäng suáút låïn hån cho âæåìng dáy daìi) Baío vãû táön säú cao coï nhiãöu loaûi: baío vãû coï hæåïng, baío vãû so lãûch pha vaì baío vãû coï hæåïng coï khoïa táön säú cao kãút håüp våïi baío vãû khoaíng caïch. Táút caí caïc phæång aïn baío vãû naìy âãöu coï thãø sæí duûng trong thæûc tãú, tuy nhiãn mäùi phæång aïn âãöu coï âàûc âiãøm sæí duûng riãng. Baío vãû so lãûch pha thæûc tãú khäng chëu aính hæåíng cuía dao âäüng trong hãû thäúng âiãûn, âàûc biãût laì khi thæûc hiãûn tæû âäüng âoïng laûi khäng âäöng bäü; noï cuîng coï thãø laìm viãûc täút trong chãú âäü laìm viãûc khäng toaìn pha. Do váûy loaûi baío vãû naìy âæåüc sæí duûng phäø biãún. Tuy nhiãn cáön phaíi âàût thãm baío vãû dæû træî cho âæåìng dáy. Caïc baío vãû dæû træî thæåìng duìng loaûi âån giaín hån, vê duû nhæ baío vãû chè phaín æïng våïi ngàõn maûch khäng âäúi xæïng. Baío vãû coï hæåïng coï khoïa táön säú cao êt âæåüc sæí duûng, ngoaûi træì 1 säú træåìng håüp âàûc biãût, vê duû âãø baío vãû âæåìng dáy coï nhaïnh reî vç luïc naìy sæí duûng baío vãû so lãûch pha seî gàûp nhiãöu khoï khàn. Hiãûn nay kãnh vä tuyãún âaî âæåüc sæí duûng räng raîi. Kãnh vä tuyãún duìng cho baío vãû, âiãöu khiãøn xa vaì thäng tin liãn laûc seî khàõc phuûc âæåüc khoï khàn trong viãûc læûa choün táön säú truyãön trãn âæåìng dáy taíi âiãûn, loaûi træì âæåüc nhæîng yãu cáöu vãö xæí lê táön säú cao trãn âæåìng dáy taíi âiãûn, âaím baío chäúng nhiãùu täút hån... Khi sæí duûng kãnh vä tuyãún thç caïc baío vãû doüc coï thãø thæûc hiãûn våïi tên hiãûu cho pheïp maì trong mäüt säú træåìng håüp tråí nãn håüp lê hån so våïi tên hiãûu khoïa.
121 Chæång 8 : TÆÛ ÂÄÜNG ÂOÏNG NGUÄÖN DÆÛ TRÆÎ (TÂD) I. YÏ NGHÉA CUÍA TÂD: Så âäö näúi âiãûn cuía hãû thäúng âiãûn cáön âaím baío âäü tin cáûy cung cáúp cho caïc häü tiãu thuû âiãûn. Så âäö cung cáúp tæì hai hay nhiãöu nguäön âiãûn âaím baío âäü tin cáûy cao, vç càõt sæû cäú mäüt nguäön khäng laìm cho häü tiãu thuû bë máút âiãûn. Duì viãûc cung cáúp cho häü tiãu thuû tæì nhiãöu phêa coï æu âiãøm roî raìng nhæ váûy nhæng pháön låïn caïc traûm coï hai nguäön cung cáúp tråí lãn âãöu laìm viãûc theo så âäö mäüt nguäön cung cáúp. Tæû duìng cuía nhaì maïy âiãûn laì mäüt vê duû. Caïch thæûc hiãûn så âäö nhæ trãn seî êt tin cáûy nhæng âån giaín hån vaì trong nhiãöu træåìng håüp laìm giaím doìng ngàõn maûch, giaím täøn tháút âiãûn nàng trong MBA, âån giaín baío vãû råle... Khi phaït triãøn maûng âiãûn, viãûc cung cáúp tæì mäüt phêa thæåìng laì giaíi phaïp âæåüc læûa choün vç nhæîng thiãút bë âiãûn vaì baío vãû âaî âàût træåïc âoï khäng cho pheïp thæûc hiãûn sæû laìm viãûc song song cuía caïc nguäön cung cáúp. Nhæåüc âiãøm cuía viãûc cung cáúp tæì mäüt phêa laì càõt sæû cäú nguäön laìm viãûc seî laìm ngæìng cung cáúp cho häü tiãu thuû. Khàõc phuûc bàòng caïch âoïng nhanh nguäön dæû træî hay âoïng maïy càõt maì åí âoï thæûc hiãûn viãûc phán chia maûng âiãûn. Âãø thæûc hiãûn thao taïc naìy ngæåìi ta sæí duûng thiãút bë TÆÛ ÂÄÜNG ÂOÏNG NGUÄÖN DÆÛ TRÆÎ (TÂD). Hçnh 8.1 : Caïc nguyãn tàõc thæûc hiãûn TÂD II. YÃU CÁÖU CÅ BAÍN ÂÄÚI VÅÏI THIÃÚT BË TÂD: Táút caí caïc thiãút bë TÂD cáön phaíi thoía maîn nhæîng yãu cáöu cå baín sau âáy: 1. Så âäö TÂD khäng âæåüc taïc âäüng træåïc khi maïy càõt cuía nguäön laìm viãûc bë càõt ra âãø traïnh âoïng nguäön dæû træî vaìo khi nguäön laìm viãûc chæa bë càõt ra. Vê duû trong så âäö hçnh 8.1a, khi ngàõn maûch trãn âæåìng dáy AC thç baío vãû âæåìng dáy chè càõt 1MC coìn 2MC váùn âoïng, nãúu TÂD taïc âäüng âoïng âæåìng dáy dæû træî BC thç coï thãø ngàõn maûch seî laûi xuáút hiãûn. 2. Så âäö TÂD phaíi taïc âäüng khi máút âiãûn aïp trãn thanh goïp häü tiãu thuû vç báút cæï lê do gç, chàóng haûn nhæ khi càõt sæû cäú, càõt nháöm hay càõt tæû phaït maïy càõt cuía nguäön laìm viãûc, cuîng nhæ khi máút âiãûn aïp trãn thanh goïp cuía nguäön laìm viãûc. Cuîng cho pheïp âoïng nguäön dæû træî khi ngàõn maûch trãn thanh goïp cuía häü tiãu thuû.
122 3. Thiãút bë TÂD chè âæåüc taïc âäüng mäüt láön âãø traïnh âoïng nguäön dæû træî nhiãöu láön vaìo ngàõn maûch täön taûi. Vê duû, nãúu ngàõn maûch trãn thanh goïp C (hçnh 8.1a) thç khi TÂD âoïng 4MC, thiãút bë baío vãû råle laûi taïc âäüng càõt 4MC, âiãöu âoï chæïng toí ngàõn maûch váùn coìn täön taûi, do váûy khäng nãn cho TÂD taïc âäüng láön thæï 2. 4. Âãø giaím thåìi gian ngæìng cung cáúp âiãûn, viãûc âoïng nguäön dæû træî cáön phaíi nhanh nháút coï thãø âæåüc ngay sau khi càõt nguäön laìm viãûc. Thåìi gian máút âiãûn tmâ phuû thuäüc vaìo caïc yãúu täú sau: a) tmâ < ttkâ ttkâ : khoaíng thåìi gian låïn nháút tæì luïc máút âiãûn âãún khi âoïng nguäön dæû træî maì caïc âäüng cå näúi vaìo thanh goïp häü tiãu thuû coìn coï thãø tæû khåíi âäüng. b) tmâ > tkhæí ion tkhæí ion : thåìi gian cáön thiãút âãø khæí mäi træåìng bë ion hoïa do häö quang taûi chäø ngàõn maûch (træåìng håüp ngàõn maûch trãn thanh goïp C - hçnh 8.1a) 5. Âãø tàng täúc âäü càõt nguäön dæû træî khi ngàõn maûch täön taûi, cáön tàng täúc âäü taïc âäüng cuía baío vãû nguäön dæû træî sau khi thiãút bë TÂD taïc âäüng. Âiãöu naìy âàûc biãût quan troüng khi häü tiãu thuû bë máút nguäön cung cáúp âæåüc thiãút bë TÂD näúi våïi nguäön dæû træî âang mang taíi. Càõt nhanh ngàõn maûch luïc naìy laì cáön thiãút âãø ngàn ngæìa viãûc phaï huíy sæû laìm viãûc bçnh thæåìng cuía nguäön dæû træî âang laìm viãûc våïi caïc häü tiãu thuû khaïc. III. TÂD ÂÆÅÌNG DÁY: III.1. Så âäö: Trong chãú âäü váûn haình bçnh thæåìng, âæåìng dáy AC laìm viãûc (1MC, 2MC âoïng), âæåìng dáy BC dæû træî (3MC âoïng, 4MC måí). Råle RGT coï âiãûn (hçnh 8.7), tiãúp âiãøm cuía noï âoïng. Nãúu vç mäüt lê do naìo âoï thanh goïp C máút âiãûn (vê duû do ngàõn maûch trãn âæåìng dáy AC, do thao taïc nháöm....), tiãúp âiãøm cuía caïc råle RU seî âoïng maûch råle thåìi gian RT (âæåìng dáy dæû træî BC âang coï âiãûn). Sau mäüt thåìi gian cháûm trãù do yãu cáöu choün loüc cuía baío vãû råle, tiãúp âiãøm RT âoïng laûi. Cuäün càõt CC cuía maïy càõt coï âiãûn, maïy càõt 2MC måí ra. Tiãúp âiãøm phuû 2MC3 âoïng, cho doìng âiãûn chaûy qua cuäün âoïng CÂ cuía maïy càõt 4MC vaì âæåìng dáy dæû træî BC âæåüc âoïng vaìo âãø cung cáúp cho caïc häü tiãu thuû. III.2. Tênh toaïn tham säú cuía caïc pháön tæí trong så âäö: III.2.1. Thåìi gian cuía råle RT: Khi ngàõn maûch taûi âiãøm N1 hoàûc N2 (hçnh 8.8), âiãûn aïp dæ trãn thanh goïp C coï thãø giaím xuäúng ráút tháúp laìm cho caïc råle âiãûn aïp RU< khåíi âäüng. Muäún TÂD traïnh taïc âäüng trong træåìng håüp naìy cáön phaíi choün thåìi gian cuía råle RT låïn hån thåìi gian laìm viãûc cuía caïc baío vãû âàût taûi maïy càõt 7MC vaì 9MC: tRT = tBVA + ∆ t (8.1) tRT = tBVC + ∆ t (8.2) trong âoï: tBVA, tBVC : thåìi gian laìm viãûc låïn nháút cuía caïc baío vãû pháön tæí näúi vaìo thanh goïp A vaì thanh goïp C. ∆ t : báûc choün loüc vãö thåìi gian, bàòng (0,3 ÷ 0,5 sec).
123 Thåìi gian cuía råle RT âæåüc choün bàòng trë säú låïn hån khi tênh theo caïc biãøu thæïc (8.1) vaì (8.2). Tuy nhiãn, thåìi gian naìy caìng nhoí thç thåìi gian ngæìng cung cáúp âiãûn cho caïc häü tiãu thuû caìng beï, vç váûy khi tênh choün cáön phaíi âàût âiãöu kiãûn thãú naìo âãø thåìi gian cuía råle RT laì nhoí nháút coï thãø âæåüc. Hçnh 8.7 : Så âäö thiãút bë TÂD âæåìng dáy III.2.2. Thåìi gian cuía råle RGT: Âãø âaím baío thiãút bë TÂD taïc âäüng âoïng maïy càõt 4MC chè mäüt láön, cáön choün: tRGT = tÂ(4MC) + tdæû træî (8.3) trong âoï: tÂ(4MC) : thåìi gian âoïng cuía maïy càõt 4MC. tdæû træî : thåìi gian dæû træî. Nãúu thiãút bë TÂD taïc âäüng âoïng nguäön dæû træî vaìo ngàõn maûch täön taûi vaì thiãút bë baío vãû råle càõt noï ra, thç råle RGT seî ngàn ngæìa viãûc âoïng tråí laûi vaìo ngàõn maûch mäüt láön næîa trong træåìng håüp thåìi gian cuía råle RGT choün theo (8.3) thoía maîn âiãöu kiãûn: tRGTî = tÂ(4MC) + tBV + tC(4MC) (8.4)
124 tBV : thåìi gian laìm viãûc cuía baío vãû âàût taûi maïy càõt 4MC cuía maûch dæû træî. tC(4MC) : thåìi gian càõt cuía maïy càõt 4MC. III.2.3. Âiãûn aïp khåíi âäüng cuía råle âiãûn aïp giaím RU: Råle RU> khäng âæåüc tråí vãö khi trãn maûch dæû træî coï âiãûn aïp cao hån âiãûn aïp laìm viãûc cæûc tiãøu Ulv min (Ulv min laì âiãûn aïp nhoí nháút maì caïc âäüng cå coìn coï thãø tæû khåíi âäüng âæåüc): U lv min UKÂRU> = (8.7) k at . k tv . n U Trong âoï: nU : hãû säú biãún âäøi cuía maïy biãún âiãûn aïp 2BU (hçnh 8.7) IV. TÂD ÅÍ TRAÛM BIÃÚN AÏP:
125 ÅÍ caïc traûm biãún aïp ngæåìi ta sæí duûng caïc loaûi TÂD khaïc nhau nhæ TÂD maïy biãún aïp, TÂD maïy càõt phán âoaûn, TÂD maïy càõt näúi... Trãn hçnh 8.9 laì så âäö TÂD maïy càõt phán âoaûn. Bçnh thæåìng caí hai maïy biãún aïp laìm viãûc, maïy càõt 5MC måí. Giaí thiãút maïy biãún aïp B2 bë hæ hoíng, thiãút bë baío vãû råle taïc âäüng càõt maïy càõt 3MC vaì 4 MC, sau âoï thiãút bë TÂD seî khåíi âäüng vaì âoïng maïy càõt 5MC. Luïc naìy maïy biãún aïp B1 seî laìm nhiãûm vuû cung cáúp cho phuû taíi 1 vaì phuû taíi 2 åí caí hai phán âoaûn. Hçnh 8.9: Så âäö TÂD maïy càõt phán âoaûn Læu yï laì nãúu maïy biãún aïp B1 âæåüc thiãút kãú chè âuí âãø cung cáúp cho phuû taíi phán âoaûn I thç trong thiãút bë TÂD cáön phaíi coï thãm maûch âæa tên hiãûu âi càõt båït nhæîng phuû taíi keïm quan troüng åí caí hai phán âoaûn træåïc khi âoïng maïy càõt 5MC. Trong så âäö, maûch âiãûn måí maïy càõt 4MC âæåüc näúi qua tiãúp âiãøm phuû cuía 3MC nhàòm taûo sæû liãn âäüng âãø khi måí maïy càõt 3MC seî âäöng thåìi måí luän caí maïy càõt 4MC. Âãø càõt nhanh maïy càõt phán âoaûn khi ngàõn maûch täön taûi trãn thanh goïp haû aïp cuía traûm, trong så âäö TÂD cáön coï thãm bäü pháûn tàng täúc âäü taïc âäüng cuía baío vãû maïy càõt phán âoaûn sau TÂD (khäng veî bäü pháûn naìy trãn hçnh 8.9). Khaïc våïi så âäö TÂD âæåìng dáy âaî xeït træåïc âáy (hçnh 8.7), trong så âäö TÂD maïy càõt phán âoaûn khäng coï bäü pháûn khåíi âäüng âiãûn aïp giaím vç khäng cáön thiãút trong træåìng håüp naìy. Caí 2 maïy biãún aïp âãöu âæåüc cung cáúp tæì mäüt thanh goïp cao aïp chung cuía traûm, khi máút âiãûn trãn thanh goïp naìy taïc âäüng cuía thiãút bë TÂD laì vä êch.
129 Chæång 9 : TÆÛ ÂÄÜNG ÂOÏNG TRÅÍ LAÛI NGUÄÖN ÂIÃÛN (TÂL) I. YÏ NGHÉA CUÍA TÂL: Kinh nghiãûm váûn haình cho tháúy, âa säú ngàõn maûch xaíy ra trãn âæåìng dáy truyãön taíi âiãûn nàng âãöu coï thãø tæû tiãu tan nãúu càõt nhanh âæåìng dáy bàòng caïc thiãút bë baío vãû råle. Càõt nhanh âæåìng dáy laìm cho häö quang sinh ra åí chäù ngàõn maûch bë tàõt vaì khäng coï khaí nàng gáy nãn nhæîng hæ hoíng nghiãm troüng caín tråí viãûc âoïng tråí laûi âæåìng dáy. Hæ hoíng tæû tiãu tan nhæ váûy âæåüc goüi laì thoaïng qua. Âoïng tråí laûi mäüt âæåìng dáy coï hæ hoíng thoaïng qua thæåìng laì thaình cäng. Nhæîng hæ hoíng trãn âæåìng dáy nhæ âæït dáy dáùn, våî sæï, ngaî truû .... khäng thãø tæû tiãu tan, vç váûy chuïng âæåüc goüi laì hæ hoíng täön taûi. Khi âoïng tråí laûi âæåìng dáy coï xaíy ra ngàõn maûch täön taûi thç âæåìng dáy laûi bë càõt ra mäüt láön næîa, viãûc âoïng tråí laûi nhæ váûy laì khäng thaình cäng. Âãø giaím thåìi gian ngæìng cung cáúp âiãûn cho caïc häü tiãu thuû, thao taïc âoïng tråí laûi âæåìng dáy cáön âæåüc thæûc hiãûn mäüt caïch tæû âäüng nhåì caïc thiãút bë TÆÛ ÂÄÜNG ÂOÏNG TRÅÍ LAÛI (TÂL). Thiãút bë TÂL cuîng coï thãø taïc âäüng caí khi maïy càõt bë càõt ra do thao taïc nháöm cuía nhán viãn váûn haình hoàûc do thiãút bë baío vãû råle laìm viãûc khäng âuïng. Aïp duûng TÂL coï hiãûu quaí nháút laì åí nhæîng âæåìng dáy coï nguäön cung cáúp mäüt phêa, vç trong træåìng håüp naìy TÂL thaình cäng seî khäi phuûc nguäön cung cáúp cho caïc häü tiãu thuû. ÅÍ maûng voìng, càõt mäüt âæåìng dáy khäng laìm ngæìng cung cáúp âiãûn, tuy nhiãn aïp duûng TÂL laì håüp lê vç laìm tàng nhanh viãûc loaûi træì chãú âäü khäng bçnh thæåìng vaì khäi phuûc så âäö maûng âaím baío váûn haình kinh tãú vaì tin cáûy. Khaí nàng TÂL thaình cäng åí nhæîng âæåìng dáy trãn khäng vaìo khoaíng 70÷90%. II. PHÁN LOAÛI THIÃÚT BË TÂL: Trong thæûc tãú ngæåìi ta coï thãø aïp duûng nhæîng loaûi TÂL sau: TÂL 3 pha, thæûc hiãûn âoïng caí 3 pha cuía maïy càõt sau khi noï bë càõt ra båíi baío vãû råle. TÂL 1 pha, thæûc hiãûn âoïng maïy càõt 1 pha sau khi noï bë càõt ra båíi baío vãû chäúng ngàõn maûch mäüt pha. TÂL häùn håüp, âoïng 3 pha (khi ngàõn maûch nhiãöu pha) hay âoïng 1 pha (khi ngàõn maûch mäüt pha). Riãng TÂL 3 pha âæåüc phán ra thaình mäüt säú daûng: TÂL âån giaín, TÂL taïc âäüng nhanh, TÂL coï kiãøm tra âiãûn aïp, TÂL coï kiãøm tra âäöng bäü.... Theo loaûi thiãút bë maì TÂL taïc âäüng âãún coï: TÂL âæåìng dáy, TÂL thanh goïp, TÂL maïy biãún aïp, TÂL âäüng cå âiãûn. Theo säú láön taïc âäüng coï: TÂL mäüt láön vaì TÂL nhiãöu láön. Theo caïch thæïc taïc âäüng âãún cå cáúu truyãön âäüng cuía maïy càõt coï: TÂL âiãûn vaì TÂL cå khê. III. CAÏC YÃU CÁÖU CÅ BAÍN ÂÄÚI VÅÏI THIÃÚT BË TÂL:
130 Tuìy âiãöu kiãûn cuû thãø, så âäö TÂL duìng cho âæåìng dáy hoàûc nhæîng thiãút bë âiãûn khaïc coï thãø khaïc nhau nhiãöu. Nhæng táút caí caïc thiãút bë TÂL phaíi thoía maîn nhæîng yãu cáöu cå baín sau: 1) Taïc âäüng nhanh: Thåìi gian taïc âäüng cuía TÂL cáön phaíi caìng nhoí caìng täút âãø âaím baío thåìi gian ngæìng cung cáúp âiãûn laì nhoí nháút. ÅÍ caïc âæåìng dáy coï nguäön cung cáúp tæì 2 phêa taïc âäüng nhanh cuía TÂL cáön thiãút âãø ruït ngàõn thåìi gian khäi phuûc tçnh traûng laìm viãûc bçnh thæåìng cuía maûng âiãûn. Tuy nhiãn thåìi gian TÂL bë haûn chãú båíi âiãöu kiãûn khæí ion hoaìn toaìn mäi træåìng taûi chäù ngàõn maûch nhàòm âaím baío TÂL thaình cäng: tkhæí ion < tTÂL < ttkâ Khi TÂL maïy càõt dáöu khäng cáön quan tám âãún tkhæí ion , nhæng âäúi våïi maïy càõt khäng khê do thåìi gian âoïng cuía noï ráút beï nãn phaíi xeït âãún âiãöu kiãûn khæí ion. Ngoaìi ra thåìi gian taïc âäüng cuía TÂL coìn bë giåïi haûn båíi thåìi gian cáön thiãút âãø phuûc häöi khaí nàng truyãön âäüng cuía maïy càõt khi âoïng noï tråí laûi vaì khaí nàng càõt nãúu ngàõn maûch täön taûi. 2) TÂL phaíi tæû âänüg tråí vãö vë trê ban âáöu sau khi taïc âäüng âãø chuáøn bë cho caïc láön laìm viãûc sau. 3) Så âäö TÂL cáön phaíi âaím baío säú láön taïc âäüng âaî âënh træåïc cho noï vaì khäng âæåüc taïc âäüng làûp âi làûp laûi. Phäø biãún nháút laì loaûi TÂL mäüt láön, trong mäüt säú træåìng håüp ngæåìi ta cuîng sæí duûng TÂL hai láön vaì TÂL ba láön. 4) Khi âoïng hay måí maïy càõt bàòng tay thç TÂL khäng âæåüc taïc âäüng. Khi âoïng maïy càõt bàòng tay, nãúu noï bë càõt ra ngay láûp tæïc båíi baío vãû råle, chæïng toí laì âaî âoïng maïy càõt vaìo ngàõn maûch täön taûi, luïc áúy chàõc chàõn viãûc âoïng tråí laûi seî khäng thaình cäng. Så âäö TÂL cuîng cáön dæû tênh âãún khaí nàng cáúm TÂL trong træåìng håüp maïy càõt bë càõt ra båíi mäüt säú baío vãû naìo âoï. Vê duû, thæåìng khäng cho pheïp TÂL maïy biãún aïp taïc âäüng khi baío vãû so lãûch maïy biãún aïp laìm viãûc (hæ hoíng bãn trong noï). IV. TÂL ÂÆÅÌNG DÁY COÏ NGUÄÖN CUNG CÁÚP 1 PHÊA: IV.1. Hoaût âäüng cuía så âäö: Trãn hçnh 9.2 laì så âäö cuía thiãút bë TÂL mäüt láön khåíi âäüng bàòng phæång phaïp khäng tæång æïng cuía âæåìng dáy coï nguäön cung cáúp 1 phêa. Hoaût âäüng cuía så âäö trong mäüt säú chãú âäü laìm viãûc cuía maûng âiãûn nhæ sau: • ÅÍ chãú âäü váûn haình bçnh thæåìng, khoïa âiãöu khiãøn KÂK åí vë trê âoïng Â2, tiãúp âiãøm KÂKIV måí, råle 3RG coï âiãûn phaín aính vë trê âoïng cuía MC; tiãúp âiãøm KÂKI âoïng, tuû C âæåüc naûp âáöy âiãûn qua âiãûn tråí naûp R. Trong khi âoï, do maïy càõt âang âoïng nãn tiãúp âiãøm phuû cuía noï MC2 måí ra vaì råle 2RG khäng coï âiãûn. Så âäö âang åí trong tçnh traûng sàôn saìng âãø taïc âäüng. • Khi xaíy ra ngàõn maûch, thiãút bë baío vãû råle BV taïc âäüng càõt maïy càõt, tiãúp âiãøm phuû MC2 âoïng laûi, råle 2RG coï âiãûn vaì âoïng tiãúp âiãøm trong maûch khåíi âäüng TÂL (âiãûn tråí R1 haûn chãú doìng trong maûch væìa âuí âãø 2RG laìm viãûc nhæng khäng âuí âãø maïy càõt âoïng laûi). Råle RT coï âiãûn, sau mäüt thåìi gian tRT âàût træåïc tiãúp âiãøm RT1 kheïp laûi. Tuû C phoïng âiãûn qua cuäün dáy âiãûn aïp cuía råle 1RG, tiãúp âiãøm 1RG1 cuía noï kheïp laûi vaì cuäün
131 âoïng CÂ cuía maïy càõt coï âiãûn theo maûch: (+)→KÂKI→1RG1→cuäün doìng 1RGI→Th→ÂN→4RG2→MC2→CÂ→(-). Luïc naìy maïy càõt seî âæåüc âoïng tråí laûi. • Nãúu ngàõn maûch tæû tiãu tan: maïy càõt sau khi âæåüc TÂL âoïng laûi seî giæî nguyãn vë trê âoïng, tuû C laûi âæåüc naûp âáöy âãø âæa så âäö tråí laûi traûng thaïi ban âáöu chuáøn bë cho caïc láön laìm viãûc sau. • Nãúu ngàõn maûch täön taûi: baío vãû råle laûi taïc âäüng càõt maïy càõt vaì TÂL laûi khåíi âäüng nhæ trçnh tæû âaî nãu trãn. Nhæng vç tuû C âaî phoïng hãút âiãûn trong láön taïc âäüng træåïc, âãún luïc naìy chæa âæåüc naûp âuí nãn khäng thãø laìm cho råle 1RG taïc âäüng âæåüc vaì maïy càõt seî khäng thãø âoïng laûi. Âiãöu âoï âaím baío cho TÂL chè taïc âäüng mäüt láön nhæ âaî âënh træåïc cho noï. • Khi måí maïy càõt bàòng tay (chuyãøn KÂK sang vë trê C1): tiãúp âiãøm KÂKI måí ra càõt nguäön vaìo RT vaì nguäön naûp tuû, tiãúp âiãøm KÂKII näúi tuû C vaìo âiãûn tråí phoïng R4, nàng læåüng têch luîy åí tuû C seî phoïng qua R4 biãún thaình nhiãût nàng vaì tiãu taïn åí R4. Nhåì váûy âaím baío TÂL khäng thãø taïc âäüng khi måí maïy càõt bàòng tay. Trong mäüt säú træåìng håüp, tiãúp âiãøm “cáúm TÂL” âoïng laûi, tuû C phoïng âiãûn vaì TÂL cuîng khäng thãø laìm viãûc. • Khi âoïng maïy càõt bàòng tay (KÂK åí vë trê Â1): tuû C bàõt âáöu âæåüc naûp âiãûn, nãúu maïy càõt laûi måí ra thç TÂL cuîng khäng taïc âäüng âæåüc vç cho âãún luïc naìy tuû C váùn chæa naûp âáöy.