Giáo trình Đường đô thị và tổ chức giao thông

Chia sẻ: 326159487 326159487 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

973
lượt xem 222
download

Giáo trình Đường đô thị và tổ chức giao thông

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Đường đô thị và tổ chức giao thông có kết cấu gồm 7 chương với nội dung: Khái niệm chung về đường và giao thông đô thị, vai trò của hệ thống giao thông vận tải đô thị, mạng lưới đường đô thị và lý thuyết dòng xe trên đường,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Đường đô thị và tổ chức giao thông

L I NÓI ð U Môn h c “ðư ng ðô Th và T Ch c Giao Thông” là m t môn h c chuyên môn chính trong chương trình ñào t o k sư xây d ng c u ñư ng c a trư ng ðH Giao Thông V n T i. Sau th i gian dài ñư c gi ng d y v i bài gi ng, tác gi ñã biên so n thành giáo trình. Giáo trình này ñã bám sát ñ cương ñã ñư c phê duy t, có s tham kh o giáo trình c a các tác gi trong và ngoài nư c ñ c p nh t nh ng ki n th c m i và phù h p v i các quy trình, quy ph m hi n hành. Do v y giáo trình này ngoài vi c ph c v cho sinh viên ngành C u ðư ng còn là tài li u tham kh o cho các cán b k thu t ngoài s n xu t. Tác gi chân thành c m ơn s ñóng góp ý ki n c a các ñ ng nghi p trong b môn, Th c s Vũ ðình Hi n ñã ñ c k giáo trình và cho nh ng góp ý b ích trong vi c hoàn thành b n th o. ðây là l n ñ u t p giáo trình ñư c xu t b n chính th c, vì v y ch c ch n không tránh kh i nh ng thi u sót ho c có nh ng m t chưa ñáp ng yêu c u c a ngư i ñ c. Tác gi r t mong ñư c b n ñ c góp ý ñ l n xu t b n sau ñư c hoàn thi n hơn. Hà n i ngày 26-9-2006 Tác Gi . 3 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
4 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
CHƯƠNG 1 KHÁI NI M CHUNG V ðƯ NG VÀ GIAO THÔNG ðÔ TH 1.1. L CH S PHÁT TRI N C A CÁC ðÔ TH VÀ GIAO THÔNG ðÔ TH 1.1.1. Quá trình phát tri n c a các ñô th trên th gi i Trong quá trình phát tri n c a xã h i loài ngư i, m t th i gian dài n n kinh t kém phát tri n, con ngư i s ng phân tán, t cung t c p. Khi n n kinh t hàng hoá phát tri n con ngư i d n d n s ng t p trung l i, t ñó các ñô th ñư c ra ñ i và phát tri n. Tiêu chí ñánh giá m t ñô th còn r t khác nhau, M m t khu dân cư v i s dân 2,5 nghìn ngư i có th coi là ñô th nh , có nư c coi ñô th ph i có s dân t 20 nghìn ngư i tr lên. Cho t i nay chưa ai có th nói r ng ñô th ñ u tiên xu t hi n ñâu và vào th i gian nào. M t s nhà s h c cho r ng ñô th c xu t hi n s m nh t Iraq, n ð cách nay 5 –7 nghìn năm. Nhưng ñô th l n v i s dân 1 tri u ngư i là Roma La Mã c ñ i vào kho ng th k th năm, khi ñó dân s Th gi i ư c ñoán kho ng 170 tri u ngư i. Hình1-1. Babylon niên ñ i 605-562 trư c công nguyên. 1. ðư ng chính 2. C a 3. Cung ñi n chính 4. Cung phía nam 5. Tháp canh 6. Nhà th 7. Tư ng thành 8. Hào 5 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Các ñô th c châu Âu thư ng ñư c bao quanh b i các tư ng thành, trung tâm là nơi c a vua cùng gia ñình, nhà th và ch . Ngày nay m t s ñô th ta v n th y các công trình ho c d u tích còn l i và chúng luôn ñư c gìn gi và b o qu n. Hình 1.1 là sơ ñ c a ñô th c Babylon. Nói ñ n các ñô th ph i nói k t i các công trình xây d ng như lâu ñài, nhà th , chùa chi n, nhà , ñư ng xá, các công trình c p thoát nư c,.... ðư ng ph có tu i lâu năm nh t ph i k t i ñư ng Pompeji, m t ñô th c a La Mã c ñ i ( hình 1.2). Trên nh ta th y ñư ng ph ñư c xây d ng t nh ng phi n ñá l n có hè cho ngư i ñi b , hai bên có các c a hàng như các ph buôn bán ngày nay. Hình 1-2. ðư ng Pomeji T i th k 19 các ñô th , dân s còn ít, phương ti n giao thông ch y u là ñi b , xe ng a. Ch ñ n ñ u th k 20 ñ c bi t là sau chi n tranh th gi i l n th nh t v i s phát tri n c a ôtô ph m vi ñô th ñư c m r ng, dân s tăng nhanh. S phát tri n dân s c a m t s thánh ph l n trên th gi i chúng ta có th tham kh o b ng 1.1. dư i ñây. 6 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
S tăng dân s c a m t s ñô th trên th gi i B ng 1.1 Dân s năm Thành ph 1800 1850 1900 1950 1995 NewYork 79,000 696,000 3,437,000 7,892,000 >10,000,000 London 959,000 2,362,000 4,537,000 8,346,000 >10,000,000 Pari 547,000 1,053,000 1,714,000 1,275,000 >10,000,000 Moscow 365,000 990,000 2,888,000 >8,000,000 Tokyo 800,000 1,819,000 6,280,000 >10,000,000 Ngày nay, theo th ng kê c a Liên h p qu c, s dân s ng trong các ñô th chi m 47% dân s th gi i, có 411 ñô th l n v i s dân hơn 1 tri u, có 40 ñô th 5 tri u dân và 10 ñô th v i s dân vư t qua con s 10 tri u. Theo th ng kê năm 2001, thành ph l n nh t là Tokyo 26,5 triêu, San Paolo 18,3 tri u, Mexico City 18,3 tri u, New York16,8 ti u, Bom bay 16,5 tri u. Trung qu c là nư c có nhi u thành ph s dân l n hơn 10 tri u: B c Kinh, Thư ng H i, Thành ðô … Các ñô th ngày nay v i các toà nhà nhi u t ng, h th ng giao thông có các ñư ng ôtô cao t c, t u ñi n ng m, t u trên cao và các bãi ñ xe ng m ho c n i hi n ñ i có s c ch a hàng ngàn xe. Vi c qui ho ch xây d ng và c i t o các ñô th l n ñòi h i yêu c u k thu t cao và v n ñ u tư r t l n. Quá trình phát tri n c a các ñô th và giao thông ñô th trên th gi i ñư c phân chia thành các giai ño n sau: Giai ño n 1: Các ñô th c (trư c năm 1850), giai ño n này các ñô th có a. qui mô nh , t c ñ phát tri n ch m v m i m t. Giao thông ch y u là ñi b , các phương ti n thô sơ ch y u là dùng s c ng a. Giai ño n 2: Các ñô th cũ (1850 - 1890), ñây là th i kỳ các ñô th có qui b. mô trung bình và t c ñ phát tri n nhanh do công nghi p hoá. Phương ti n v n t i ñã có ñư ng s t v i ng a kéo, sau ñó là ñ u máy hơi nư c và ñ n cu i th k th 19 b t ñ u s d ng các phương ti n giao thông ch y b ng ñi n. Các ñô th thư ng m r ng theo hư ng phát tri n c a ñư ng s t và ñư ng tàu ñi n vì nó thu n ti n cho vi c ñi l i c a dân cư. ðã xu t hi n các ñô th l n như London năm 1861 v i 2.36 tri u ngư i, Pari năm 1861 là 1.69 tri u dân, ph m vi ñô th ñ t t 10- 20 km , cá bi t có ñô th t i 30 km. 7 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Giai ño n 3: Các ñô th m i (1890 - 1925). ð c ñi m c a giai ño n này là c. s phát tri n nhanh các phương ti n giao thông công c ng ñ c bi t là tàu ñi n. M c quan tr ng là s ra ñ i và phát tri n c a ôtô. Giai ño n 4: Các ñô th hi n ñ i (t năm 1925 ñ n nay), giai ño n này các d. ñô th phát tri n nhanh chóng v i các ñ c ñi m sau: - Ph m vi ho t ñ ng c a giao thông v n t i ñô th ñư c phát tri n nhanh do ñó qui mô ñô th m r ng và xu t hi n các ñô th v tinh. Ngư i dân có ôtô riêng nên hư ng phát tri n c a ñô th không còn l thu c vào hư ng c a ñư ng s t như trư c ñây. Nhu c u phát tri n c a các phương ti n giao thông và nhu c u ñi l i tăng nhanh hơn s phát tri n c a h th ng ñư ng gây nên s căng th ng giao thông và d n t i ùn t c trên các ñư ng ph m t s ñô th l n. - S xung ñ t gi a phương ti n giao thông công c ng và phương ti n giao thông cá nhân, gi a các phương th c v n t i di n ra gay g t, vì v y ñòi h i chính ph m i nư c ph i tìm ra các bi n pháp ñ ñi u ti t giao thông trong các ñô th c a mình. - Có ñô th coi vi c phát tri n c a phương ti n này là ch y u nhưng có ñô th l i coi phương ti n ñó là không h p lý cho ñô th c a mình, không có hình m u chung v các phương ti n v n t i. Nhưng xu th chung là hư ng t i phương ti n hi n ñ i, ñ m b o ñi l i thu n l i cho nhân dân và ít gây ô nhi m môi trư ng. Phát tri n m ng lư i giao thông trong các ñô th là do nhu c u v n t i và do quá trình l ch s , các ñô th c có các ñư ng ph có b r ng t 3 - 5 mét v i m t ñ cao 15 - 20 km/km2, các ñô th cũ ñư ng ph có chi u r ng t 7 - 13 mét v i m t ñ t 6 - 8 km/km2, còn các ñô th hi n ñ i các ph chính có chi u r ng 30 - 80 mét v i m t ñ ñư ng ch ñ t 2 - 2.5 km/km2 và ch c năng các ñư ng ph ñư c phân ñ nh rõ. 1.1.2. Quá trình hình thành và phát tri n các ñô th nư c ta. Các ñô th có l ch s phát tri n lâu năm nư c ta như Hà N i, Hu , H i An và thành ph H Chí Minh.... Hà N i xưa có cung ñi n s 18 ph Hoàng Di u ngày nay, tư ng thành v i các c a ô bao quanh khu v c c a tri u ñình, các khu dân cư quây xung quanh, ñó cũng là các hình m u chung c a các c ñô (hình 1.3). Hu v i ñ c trưng là c ñô c còn lưu gi nhi u di tích ñ n ngày nay, m t ti n hư ng ra sông Hương, xung quanh 8 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
ñư c bao b c b i hào và tư ng thành (hình 1.4). Tr Hà N i, Hu , H i An và Thành ph H Chí Minh, còn l i các ñô th c a nư c ta nói chung là có l ch s không lâu, qui mô nh , l i qua th i gian dài b chi n tranh tàn phá, n n kinh t y u kém nên ch m phát tri n v m i m t trong m t th i gian dài. Hình 1-3. Thành ph Hà N i năm 1830 Hình 1-4. Toàn c nh thành Hu – B n v tri u Nguy n. ð n nay s dân s ng trong các ñô th ñã chi m hơn 30% dân s toàn qu c và con s này s ti p t c tăng nhanh do quá trình ñô th hoá và công 9 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
nghi p hoá. ð c bi t v i c c thành ph l n như thành ph H Ch Minh năm 2005 v i 5.8 tri u dân (ñ n năm 2020 lên t i 10 tri u ngư i), Hà N i năm 2005 v i 2.7 tri u dân (ñ n năm 2020 s phát tri n lên 5 tri u dân), các thành ph khác như H i Phòng, Hu , ðà N ng, C n Thơ trong tương lai cũng là thành ph có s dân trên 1 tri u. Các thành ph c a ta cơ s h t ng và giao thông m i b t ñ u ñư c c i t o và xây d ng, chưa ñáp ng ñư c nhu c u phát tri n kinh t , văn hoá, xã h i hi n t i cũng như tương lai. Vi c xây d ng cơ s h t ng và phát tri n giao thông các ñô th yêu c u v n ñ u tư r t l n, ñ ng th i c n có môi trư ng ñ u tư phù h p và bư c ñi c th . 1.2. PHÂN LO I VÀ PHÂN C P QU N LÝ ðÔ TH Nh m ph c v cho công tác qu n lý, quy ho ch phát tri n ñô th , ngư i ta phân chia ñô th thành các lo i khác nhau. Theo quy mô c a ñô th và ý nghĩa kinh t , chính tr c a ñô th v i c nư c hay vùng lãnh th ngư i ta có th phân chia ñô th thành các lo i khác nhau. Ngư i ta còn g i ñô th theo ý nghĩa như: trung tâm chính tr , văn hoá xã h i, thành ph công nghi p, du l ch hay khoa h c... ð qu n lý ñô th nhà nư c cũng có quy t ñ nh v phân c p do trung ương hay ñ a phương qu n lý. 1.2.1 Phân lo i ñô th Theo quy mô ñô th nư c ta chia thành 6 lo i: ñô th lo i I, ñô th lo i II, ñô th lo i III, ñô th lo i IV, ñô th lo i V, và ñô th lo i VI. Theo thông tư liên t ch s 02/2002 – TTLT – BXD TCCP ngày 08 tháng 3 năm 2002 c a B Xây D ng và Ban T Ch c Cán B Chính Ph , các ñ c trưng cơ b n c a ñô th ñư c th hi n trong b ng 1.2 dư i ñây: Phân lo i ñô th theo quy mô B ng 1.2 L o D M â t i n ð c ñi m ñ ñ dân ô s cư t 10 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
h > 1 , Th ñô ho c ñô th v i ch c năng là 5 trung tâm chính tr , kinh t , văn hóa, khoa h c-k thu t, ñào t o, du l ch, >1 ð t d ch v , ñ u m i giao thông, giao lưu 5.0 r trong nư c và qu c t , có vai trò thúc c 00 i ñ y s phát tri n kinh t - xã h i c a c ng b nư c. T l lao ñ ng phi nông nghi p ưi i u trong t ng s lao ñ ng t 90% tr lên; /k có cơ s h t ng ñư c xây d ng v cơ t m2 n b n ñ ng b và hoàn ch nh. g ư i ðô th v i ch c năng là trung tâm > ð chính tr , kinh t , văn hóa, khoa h c kĩ 5 ô thu t, du l ch, d ch v , ñ u m i giao 0 Trê thông, giao lưu trong nư c và qu ct , n t có vai trò thúc ñ y s phát tri n kinh v 12. h t -xã h i c a m t vùng lãnh th liên 000 t nh ho c c a c nư c. T l lao ñ ng n ng l phi nông nghi p trong t ng s lao ñ ng ưi o t 85% tr lên, có cơ s h t ng ñư c n /k xây d ng nhi u m t ñ ng b và hoàn g m2 i ch nh. ư I i 11 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
ð ðô th v i ch c năng là trung tâm > ô chính tr , kinh t , văn hóa, khoa h c kĩ 2 thu t, du l ch, d ch v , ñ u m i giao 5 Trê t thông, giao lưu trong vùng t nh, vùng n h liên t nh ho c c nư c, có vai trò thúc v 10. ñ y s phát tri n kinh t -xã h i c a 000 l m t vùng lãnh th liên t nh ho c m t n ng o s lĩnh v c ñ i v i c nư c, t l lao ưi ñ ng phi nông nghi p trong t ng s lao n /k i ñ ng t 80% tr lên, có cơ s h t ng g m2 I ñư c xây d ng nhi u m t ti n t i ư I tương ñ i ñ ng b và hoàn ch nh. i ð ðô th v i ch c năng là trung tâm > ô chính tr , kinh t , văn hóa, khoa h c kĩ 1 thu t, d ch v , ñ u m i giao thông, 0 Trê t giao lưu trong t nh ho c vùng liên t nh, n h có vai trò thúc ñ y s phát tri n kinh v 8.0 t -xã h i c a m t t nh ho c m t s lĩnh 00 l v c ñ i v i vùng liên t nh, t l lao n o ñ ng phi nông nghi p trong t ng s lao ng ñ ng t 75% tr lên, có cơ s h t ng ưi n i ñư c xây d ng t ng m t ñ ng b và /k g m2 I hoàn ch nh. ư I I i ðô th v i ch c năng là trung tâm t ng > Trê ð h p ho c chuyên ngành v chính tr , 5 n ô kinh t , văn hóa, khoa h c kĩ thu t, 6.0 d ch v , ñ u m i giao thông, giao lưu v 00 t trong t nh, có vai trò thúc ñ y s phát ng 12 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
h tri n kinh t -xã h i c a m t t nh ho c n ưi m t vùng trong t nh, t l lao ñ ng phi /k m2 l nông nghi p trong t ng s lao ñ ng t n o 70% tr lên, có cơ s h t ng ñã ho c g ñang ñư c xây d ng t ng m t ñ ng b ư i và hoàn ch nh. I i V ðô th v i ch c năng là trung tâm t ng > ð h p ho c chuyên ngành v chính tr , 4 ô kinh t , văn hóa và d ch v , có vai trò Trê . thúc ñ y s phát tri n kinh t -xã h i n 0 t c a m t huy n ho c m t c m xã, t l 0 2.0 h lao ñ ng phi nông nghi p trong t ng s 00 0 lao ñ ng t 65% tr lên, có cơ s h ng l t ng ñã ho c ñang ñư c xây d ng ưi n o nhưng chưa ñ ng b và hoàn ch nh. /k g m2 ư i V i 1.2.2. Phân c p qu n lý ñô th : D a trên vi c phân lo i ñô th Nhà nư c c th hoá qu n lý hành chính các ñô th theo các hình th c sau: + Thành ph tr c thu c trung ương tương ñương v i c p t nh là ñô th lo i I ho c lo i II do Trung ương qu n lý, hi n nay là các thành ph Hà N i, Thành ph H Chí Minh, ðà N ng, H i Phòng và C n Thơ. + Các thành ph thu c t nh, các th xã tương ñương v i c p huy n ña s là ñô th lo i III, IV, m t s ít thu c lo i V và do t nh qu n lý. + Các th tr n tương ñương v i c p xã thu c ñô th lo i V do huy n qu n lý. 13 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Do ñi u ki n phát tri n và phân b dân s không ñ ng ñ u gi a các vùng mi n trong nư c nên vi c phân c p qu n lý có th cao ho c th p hơn so v i quy ñ nh nêu trên. ð phân bi t c p qu n lý cũng như quy mô ñô th hi n nay nư c ta thư ng dùng các tên g i: ”Thành ph “, “ Th xã “, “ Th tr n” g n ñây còn có thêm “ Th t ” là trung tâm c a xã. Thành ph có th là thành ph tr c thu c trung ương hay thu c t nh, th xã thu c t nh, th tr n thu c huy n còn th t là trung tâm c m xã. 1.3. M T S V N ð V QUY HO CH ðÔ TH Quy ho ch xây d ng m i hay c i t o phát tri n ñô th cũ là v n ñ r t ph c t p, liên quan ñ n nhi u lĩnh v c khác nhau, ñòi h i công s c c a t p th các nhà quy ho ch, ki n trúc, xây d ng, giao thông và các ngành kinh t khác nhau. T xưa các vua chúa xây d ng các thành quách, cung ñi n, ngư i ta cũng ñã làm các sơ ñ , b n v t c là cũng ph i có quy ho ch, ngày nay các ñô th m i, hi n ñ i công tác quy ho ch càng ñư c coi tr ng vì ñó có nhi u v n ñ k thu t c n ph i gi i quy t. Quy ho ch ñô th có m c ñích ñ ra m c tiêu dài h n, có tính ñ nh hư ng, xây d ng và phát tri n m t ñô th m i hay c i t o phát tri n m t ñô th hi n có, quy ho ch có tính ch t ñ ng, trình t ñư c trình bày dư i ñây. 1.3.1. Quy ho ch t ng th Quy ho ch t ng th phát phi n m t ñô th (ngày nay ngư i ta còn có tên g i khác là Quy ho ch chi n lư c h p nh t) nh m gi i quy t các v n ñ cơ b n sau ñây: + Xác ñ nh v trí c a ñô th : ñây là v n ñ ñ u tiên và có tính ch t quy t ñ nh t i vi c hình thành phát tri n ñô th . V trí ñ a lý có thuân l i cho giao thông hay không? m t b ng, cung c p nư c… Ch n v trí c a ñô th ñòi h i ki n th c t ng h p và t m nhìn chi n lư c cao, ñ c bi t ñ i v i ngư i có th m quy n phê duy t. Ví d vua Lý Công U n ch n Hà N i là nơi ñ nh ñô c a nư c ta. + Chi n lư c s d ng ñ t: trên cơ s m t b ng ñô th ph i phân khu v c và ph m vi s d ng ñ t cho t ng khu v c khác nhau, khu trung tâm hành chính, khu công nghi p, các khu dân cư… + Chi n lư c phát tri n kinh t , xã h i c a ñô th cho t ng giai ño n + Phát tri n h t ng phù h p v i t ng th i kỳ phát tri n ñô th 14 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
+ Chi n lư c phát tri n giao thông: m ng lư i ñư ng, phương ti n v n t i.. + Qu n lý ñô th như th nào cho phù h p + Khoa h c công ngh , ñ c bi t quan tâm t i nh ng ngành quan tr ng + Môi trư ng T t c nh ng chi n lư c phát tri n cho ñô th cho t ng th i kỳ ph i ñư c thuy t minh, tính toán ñ c bi t là v n ñ v n ñ u tư cho t ng th i kỳ và d ki n hi u qu . Ph i có b n ñ phát tri n t ng th cho thành ph trong tương lai. Quy ho ch t ng th phát tri n ñô th ñ c trưng b i 3 y u t cơ b n: kinh t xã h i, quy ho ch m t b ng và quy ho ch môi trư ng (hình1-5) 15 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
ð NH HƯ NG CHI N LƯ C QH M t b ng QH môi trư ng Quy ho ch KTXH a) C¸c yÕu tè quy ho¹ch tæng thÓ GIS ThÈm ®Þnh QH KT-XH QH Ch−¬ng KÕ ho¹ch Danh môc Thùc hiÖn B¶o h nh, KÕ ho¹ch 5 §Þnh chiÕn tr×nh môc t i chÝnh n¨m c¸c dù ¸n QH b¶o tr× h−íng l−îc hîp (GAM) tiªu ®Ò xuÊt MÆt chiÕn nhÊt chuyªn b»ng l−îc ng nh Danh Gi¸m s¸t §Þnh môc kÕ ®¸nh gi¸ QH ChÕ ho¹ch 1 Nguån t i qua MIS M«i n¨m c hÝnh t×m tr−êng kiÕm ChuyÓn tõ quy ho¹ch sang kÕ ho¹ch h nh ®éng b) Các bư c th c hi n quy ho ch Hình 1-5. Sơ ñ quy ho ch t ng th ñô th ð quy ho ch m t b ng cho m t ñô th , y u t có tính ch t quy t ñ nh là v trí ñ a lý và ñi u ki n t nhiên, môi trư ng c a ñô th . Các nhà quy ho ch, ki n trúc ñã t ng k t các d ng cơ b n c a m t b ng phát tri n ñô th (hình 1-6): mô hình ñi m , ñô th t p trung, ñô th tuy n , mô hình v tinh… Các ñô th l n hi n nay có xu hư ng theo mô hình hư ng tâm, ñô th trung tâm hành chính thư ng là các ñô th c hay cũ, các ñô th m i là các v tinh, như vây b o t n ñô th c , tránh b quá t i, phát tri n các ñô th v tinh v i h t ng hi n ñ i n i v i ñô th trung tâm b i các ñư ng cao t c. M t xu hư ng n a là hi n nay khi l p quy ho ch phát tri n ñô th l n có ý nghĩa quan tr ng ngư i ta còn l p quy ho ch vùng ñô th . Ví d nư c ta hi n nay có quy ho ch ñ nh hư ng vùng Hà N i, thành ph có th phát tri n ra xung quanh v i bán kính 40 –50 km, ( hình1-7) bao trùm sang các ñ a phư ng khác, không gian kinh t xã h i, giao thông ñư c m r ng nhưng qu n lý hành chính ñ a bàn không ñ i. ðây là v n ñ m i nó gi i quy t khó khăn trong vi c sát nh p thu h i ñ t c a các ñ a phương khác. 16 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Tóm l i l p quy ho ch phát tri n t ng th các ñô th ph i gi i quy t nhi u v n ñ khác nhau và quy ho ch là bài toán ñ ng ph i ñư c b xung, có th thay ñ i khi các ñi u ki n kinh t xã h i, công ngh p có s thay ñ i l n. Ví d quy ho ch t ng th thành ph Hà N i hi n nay thay ñ i r t nhi u so v i quy ho ch l n ñ u. 1. Mô hình ñi m 2. ðô th t p trung 3. ðô th tuy n 4. Mô hình chu i ñi m 5. Mô hình tuy n 6. Giao tuy n h giao nhau ñơn gi n ñơn gi n 7. Mô hình chu i 8. Mô hình ñô th 9. Mô hình phát ñi m hư ng tâm v tinh tán có xu th hư ng tâm 17 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
10. H th ng gi i 11. H th ng gi i 12. H th ng tam giác tam giác c a tam giác n i ti p theo ñơn v ñô th t p Corbusier c a T.Zipser trung c a Nguy n Th Bá Hình 1-6. Sơ ñ mô hình phát tri n h th ng dân cư ñô th Hình 1-7. Quy ho ch vùng ñô th Hà N i ñ n năm 2020 18 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
1.3.2. Quy ho ch chi ti t và th c hi n d án Sau khi có quy ho ch t ng th ngư i ta ph i ti n hành quy ho ch chi ti t cho t ng khu v c , các quy ho ch chi ti t c n t p trung vào quy ho ch s d ng ñ t, ph i do UBND các Qu n, Huy n ch trì có s tham gia ñóng góp c a các c ng ñ ng, các ch doanh nghi p. Quy ho ch chi ti t còn ph i th hi n các y u t v : cơ s h t ng, ki n trúc, c nh quan, c u t o chi ti t các công trình. T ng m c ñ u tư xây d ng, cơ quan qu n lý xây d ng công trình và khai thác công trình sau khi ñưa vào s d ng. Bư c cu i cùng là l p các d án xây d ng và th c hi n các d án ñó ð hi u ñư c quá trình qu n lý t quy ho ch ñô thi ñ n khi th c hi n có th tham kh o sơ ñ hình 1-8 dư i ñây: UBND ð a phương Chi n lư c y ban Quy ho ch H i ñ ng phát tri n h p và Phát tri n ñ a y ban nh t: phương - Chính ph - Kinh t - Kinh doanh - Môi trư ng - C ng ñ ng - S d ng ñ t - Phi Chính - Xã h i ph - Giao thông - Th trư ng - H t ng - Công ngh - Qu n lý ñô th Trung tâm thông tin Văn phòng y ban Quy - Công ngh MIS và GIS ho ch và Phát tri n Ban thư ký chuyên môn Cơ quan A Cơ quan B Cơ quan C Cơ quan D Chuyên viên Chuyên viên Chuyên viên Chuyên viên QH & KH v.v… QH & KH v.v… QH & KH v.v… QH & KH v.v… Hình 1-8. Sơ ñ qu n lý quy ho ch ñô th 1.3.3. M t s v n ñ c n lưu ý khi quy ho ch phát tri n ñô th Các nhà quy ho ch và xây d ng trên Th gi i ñưa ra m t s l i khuyên chúng ta c n tham kh o: 19 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Không nên phát tri n ñô th có quy mô quá l n (ñư c g i là các Megacity) vì như v y ph i ñ i m t các v n ñ như ùn t c giao thông, v n ñ ô nhi m môi trư ng và v n ñ qu n lý xã h i, ñô th càng l n gi i quy t các v n ñ trên càng khó khăn ph c t p. ð i v i vi c quy ho ch m r ng các ñô th hi n có ph i b o t n khu ph c , các khu ph cũ, nên ưu tiên ch n phương án xây d ng các khu m i, h n ch vi c phá b các khu cũ vì công tác ñ n bù gi i phóng m t b ng khó khăn, t n kém. Quy ho ch m ng lư i giao thông gi a khu cũ và m i t o thành liên h th ng nh t và thu n l i. Chính vì lý do trên nên hi n nay có xu hư ng xây d ng các thành ph v tinh cho thành ph l n hay khái ni m vùng ñô th như ñã trình bày trên. Câu h i: 1. M c ñích phân lo i và các lo i ñô th theo cách phân lo i c a Vi t Nam 2. Trình t quy ho ch m t ñô th ? Các mô hình ñô th ? 20 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
CHƯƠNG 2 VAI TRÒ C A H TH NG GIAO THÔNG V N T I ðÔ TH 2.1. VAI TRÒ C A GIAO THÔNG VÀ PHÂN LO I GIAO THÔNG ðÔ TH 2.1.1. Vai trò c a giao thông ñô th (thành ph ) Thành ph và giao thông thành ph có quan h h u cơ v i nhau và không th tách r i nhau. M ng lư i giao thông thành ph ñư c ví như là “nh ng m ch máu trong cơ th s ng”, n u nó ng ng ho t ñ ng thì thành ph s b tê li t. Giao thông thành ph có nhi m v ph c v nhu c u s n xu t, lưu thông hàng hoá, nhu c u ñi l i c a nhân dân thành ph và khách du l ch cũng như vi c giao lưu c a thành ph v i các vùng ph c n và các vùng khác c a ñ t nư c. 2.1.2. Phân lo i giao thông thành ph a) Giao thông ñ i ngo i: - Là giao thông gi a thành ph v i các vùng ph c n và v i các ñ a phương khác, cũng như giao thông trên các ñư ng qu c l ñi qua ho c ti p giáp v i thành ph . Nói chung, nó là s liên h giao thông gi a ñô th v i bên ngoài, gi a các ñô th v i nhau ho c gi a ñô th v i các vùng khác trong nư c. - Tuỳ thu c vào ñi u ki n ñ a hình, ñ a lý cũng như qui mô c a thành ph mà có th dùng các lo i hình v n t i khác nhau ñ ph c v giao thông ñ i ngo i. + ðư ng hàng không: ðư ng hàng không ch y u ñư c s d ng ñ v n chuy n hành khách, nhanh chóng, ti n l i, an toàn, tuy nhiên giá thành tương ñ i cao, nh t là vào th i ñi m hi n nay (năm 2006) giá d u trên th gi i tăng nhanh, m t s hãng hàng không ñã ph i nâng cư c phí v n chuy n. Hàng không ph c v cho các thành ph l n, các sân bay ñ t cách thành ph vào kho ng t 10 - 30 km, có khi xa hơn, th i gian t i sân bay và làm th t c không nh , máy bay lên xu ng t n nhiên li u và khó khăn hơn khi bay nên ho ng cách t i thi u gi a các sân bay là 300km m i hi u qu . N u ng n hơn nên s d ng phương ti n khác. + ðư ng s t: ưu ñi m kh i lư ng v n chuy n l n, an toàn, t c ñ tương ñ i cao, chuyên ch ñư ng dài hi u qu . Như c ñi m v n ñ u tư xây d ng l n ñ c bi t là ñư ng s t cao t c, ngoài ra ñư ng s t ph thu c nhi u vào ñ a hình. 21 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
+ ðư ng thu : v n chuy n kh i lư ng l n, giá thành h , v n ñ u tư ban ñ u th p. Như c ñi m ph thu c vào ñi u ki n t nhiên, ph i trung chuy n, v n t c th p do ñó v n t i hàng hoá là ch y u. Ngày nay nh s d ng tàu cao t c nên v n t i hành khách m t s tuy n có hi u qu . + ðư ng ôtô: có tính cơ ñ ng cao, t c ñ tương ñ i phù h p, nó phù h p v i m i c ly, tuy nhiên c ly kinh t là nh hơn 300 km. Hình th c v n t i này ñ m b o cơ ñ ng, nhanh chóng, t kho t i kho, nhà t i nhà mà không c n qua các tr m trung chuy n khác. Phát tri n m ng lư i ñư ng ôtô ngoài ý nghĩa v n t i còn có ý nghĩa xã h i, an ninh qu c phòng. b) Giao thông ñ i n i: Giao thông ñ i n i ñ m b o vi c lưu thông gi a các khu v c trong thành ph và thư ng ñư c g i là giao thông ñô th . Cũng như giao thông ñ i ngo i, giao thông ñ i n i bao g m vi c v n t i hàng hoá, hành khách v i các nhi m v c th như sau: + V n t i hàng hoá là v n chuy n nguyên v t li u ph c v s n xu t, v n t i hàng hoá ph c v ñ i s ng c a nhân dân trong vùng. + V n t i hành khách ph c v nhu c u c a ngư i lao ñ ng t nhà t i nơi làm vi c, h c sinh sinh viên t nhà ñ n trư ng h c và ngư c l i, ph c v nhu c u c a khách tham quan, khách vãng lai và các nhu c u ñi l i khác... Tuy nhiên, v i giao thông ñ i n i thì quan tr ng nh t v n là v n t i hành khách vì s lư ng phương ti n ph c v nhu c u này l n, và s lư t ñi l i c a nhân dân trong vùng cũng không ng ng nâng cao (ví d năm 2004, thành ph H Chí Minh v i 5.8 tri u dân, ñã có t i 19 tri u lư t ñi l i trong ngày), và ñây là nguyên nhân gây ùn t c giao thông. Các phương ti n ph c v giao thông ñ i n i có th k ñ n như sau: + Giao thông ñư ng b : xe bus, xe con, ôtô ñi n, xe t i, môtô, xe ñ p, ñi b. + Giao thông ñư ng s t: tàu ñi n, tàu ñi n ng m, ñư ng s t trên cao. + Giao thông ñư ng thu : tàu thu , canô, thuy n + Giao thông ñư ng hàng không: máy bay thương m i lo i nh , tr c thăng + Giao thông ñư ng dây( cáp treo). Nói chung, giao thông ñô th h t s c ph c t p, tính ch t ph c t p c a nó do các nguyên nhân sau: 22 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng