Giày cao gót - Sức khỏe & sắc đẹp
Đối với phụ nữ, guốc, giày cao gót được coi như là biểu hiện của sự
duyên dáng hay sự thanh nhã, hoặc làm cho vóc dáng trở nên “thanh thoáát”
hơn. Ngược lại guốc, giày gót bằng có vẻ như “tầm thường” hoặc làm trĩu
xuống vóc dáng của người mang...
Bàn chân là một trong những bộ phận cơ thể con người dùng đến trước nhất
và thường nhất, một dụng cụ sinh - cơ học. Về mặt giới tính, bàn chân được coi
như trung tính nhưng lại có ý nghĩa gợi tình mà từ lâu các nhà tạo mẫu đã biết khai
thác triệt để, chẳng thế mà cô bé Lọ lem đã để lại cho vị hoàng tử chiếc giày da
lông như một tín hiệu nữ tính hay tình yêu đầy ám dụ…
Các chuyên viên chỉnh hình, nhà trị liệu bằng vận động, những nhà giải
phẫu học, cũng như các nhà nghiên cứu y dược khác nhau cũng không phải thờ ơ
trước vấn đề khoa học liên quan đến bàn chân và giày dép nhưng trước tiên họ đều
có một âu lo nghề nghiệp là tìm biết hậu quả về y học mà sự mang giày, guốc cao
gót thường xuyên có thể gây ra cho cơ thể và sự đi đứng. Nói cách khác, họ vốn
thường quan tâm đến những cơ chế mà trên đó tất cả cơ thể chúng ta đè lên, sẽ
hoạt động như thế nào?
Bàn chân con người vốn không phải là một cơ phận “ngu đần” như quan
niệm dân gian người ta thường nói “ngu như bàn chân”… Thực ra bàn chân là một
bộ máy rất hoàn hảo mà tạo hóa đã tạo ra cho loài người. Bàn chân với một khung
xương phức tạp gồm 28 đốt xương khác nhau và 27 khớp xương. Nó đảm trách
một chức năng vô cùng căn bản là làm giá đỡ cho sự đi đứng. Bàn chân có rất
nhiều khả năng kỳ diệu. Là một cấu trúc mềm dẻo, dễ uốn, thích ứng dễ dàng với
những vị thế gập ghềnh, không đều đặn của mặt đất, là một kho dự trữ có thể tích
trữ rồi lại giải phóng năng lượng vận động của sự đi đứng, chạy nhảy…
Cái khung xương của bàn chân con người là một kiểu mẫu về mặt giải
phẫu, duy nhất trong thiên nhiên. Khối xương cổ chân, ở phía sau, chiếm mình nó,
hết phân nửa bàn chân. Phần sau xương cổ chân, là xương gót, ở người dày hơn ở
các loài linh trưởng khác. Nó ăn khớp ở phía trên với xương sên (xương sên ở
phần phía trên nữa, lại khớp với xương chân). Tất cả sức nặng và lực của cơ thể
đều đè lên xương gót. Phần bàn chân sau, nhất là gót chân, như vậy tạo thành một
hệ thống mà tạo hóa đã nghiên cứu rất chu đáo, để đảm bảo điều hành động lực
của bước chân và thế cân bằng khi ta đi đứng.
Bộ xương bàn chân cũng như các phần da thịt của lòng bàn chân không
nằm trên một mặt phẳng sát đất mà tạo thành một hình vòm gọi là vòm gan bàn
chân, lõm từ trước ra sau và từ bên này qua bên kia, tạo bởi những xương gót,
xương đốt bàn chân và xương đốt ngón chân. Vì vậy nên bàn chân chỉ tiếp xúc với
mặt đất bình thường ở hai đầu trước và sau và mép ngoài của gan bàn chân thôi.
Vòm gan bàn chân về mặt giải phẫu hình học, đã được giải thích theo nhiều cách
bởi nhiều tác giả khác nhau và thường người ta chưa nhất trí với nhau về động lực
học cấu trúc thực sự của nó. Dù sao thì chính nhờ hệ thống này mà các động vật
hai chân, về mặt cơ học có thể giữ cân bằng của mình khi đi đứng, chạy nhảy…
Khi chúng ta đứng ở thế bất động, thực ra không bao giờ có sự bất động -
sự phân bố những áp suất từ trên xuống gót chân và mũi bàn chân thông qua hệ
thống xương gân vùng cổ chân.
Năm 1971, Jean Lelivevre trong tác phẩm “Bệnh học về chân” cho rằng
xương gót chịu 2/3 lực đè từ trên xuống. Nhưng năm 1978, A. Kapandi cho rằng
một bàn chân bình thường không mang giày sẽ chịu đựng 3/5 lực ở phía sau.
Emile De Doncker, một phẫu thuật gia người Bỉ cũng cho rằng lực đè từ trên cơ
thể xuống chân thì phần gót chịu 55% và mũi chân 45%. Đây không phải là những
cuộc tranh cãi viễn vông mà chính là để xem những đôi giày của “con người văn
minh” có được thiết kế đúng không. Nếu quả đúng là cơ thể đè lên phía sau (gót)
nhiều hơn thì điều ấy chứng minh là lâu nay người ta đã làm đúng khi lót cho đế
giày cao hơn từ 1 đến nhiều cm để phân bố lực ép đều xuống bàn chân.
Guốc, giày cao gót buộc bàn chân ở vào tư thế hẩy lên và vẹo vào trong
(bình thường chúng vẹo ra ngoài) và gan bàn chân bị gập xuống và dĩ nhiên làm
cho người mang cao lên như lúc nhón chân. Sau sự kiện này cũng làm cho cơ ba
đầu (ở mặt sau chân mà phần cuối là gân gót) co lại và làm cho phần gân bị căng
thẳng, nếu gót guốc, giày cao hơn mũi quá 5 cm.
Chính điều đó đã tạo ra dáng vẻ đẹp hơn cho cặp giò vì làm cho bắp chân
có hình thoi no tròn ở giữa. Khi mang guốc, giày cao gót như thế sẽ làm cho góc
hợp bởi xương chày và xương bàn chân mở rộng ra hơn khi đi chân không hoặc
mang giày đế bằng (góc A trong hình 1). Những biến dạng này, dưới cặp mắt của
các đạo diễn, đã biến đổi đôi chân của các nữ diễn viên thành những dụng cụ tạo
hình gợi cảm… (Các đạo diễn và biên đạo múa còn bắt các diễn viên, người mẫu,
khi bước đi, hai bàn chân phải bước trên cùng một đường thẳng (xuyên qua giữa
hai bàn chân về phía trước) để cho mông, đùi càng lắc lư hấp dẫn hơn!).
Về phía người mang guốc, giày cao gót, họ cảm thấy phía bàn chân trước
của họ bị đẩy ra trước bởi trọng lượng cơ thể và bởi thế nghiêng ra trước của đôi
giày. Những đôi vớ bằng ni lông, do không bám dính (trơn) cũng góp phần làm
trượt bàn chân ra phía trước và như thế các cơ, gân và xương khớp của bàn chân
phải có những cố gắng nhiều hơn để giữ thế cân bằng để bù lại tư thế chuồi ra
trước, khi mang guốc, giày cao gót…
Trong luận án tiến sĩ khoa học năm 1986, Michel Fine cho rằng lợi ích của
vòm gan bàn chân còn cần được nghiên cứu thêm, nhưng điều người ta chắc chắn
là mang giày cao gót không làm cho bàn chân tiếp xúc bằng sát mặt đất và không
thể làm tròn thiên chức chống lắc lư của bàn chân và thân thể. Nếu bàn chân phía
sau phải đặt xa mặt đất bởi guốc, giày cao gót, thì cơ cổ chân bị căng ra thường
xuyên, thay vì có thể phản ứng chính xác với những chấn động của bàn chân bị
giảm bớt, sự nén ép làm cơ gân đàn hồi bị cứng khiến tính nhạy cảm của bàn chân
cũng bị giảm khi mang giày cao gót thường xuyên và lâu năm. Nhưng những thay
đổi này nhiều khi bị lầm lẫn với những thay đổi do sự tích tuổi dù có mang giày
hay đi chân đất. Dù sao người ta cũng thấy rằng dưới lòng bàn chân còn có vô số
dây thần kinh, điểm cảm ứng kỳ diệu không những chỉ để đáp ứng với sự lắc lư
mà còn giúp não bộ điều chỉnh được nhiều chức năng khác nữa của lục phủ ngũ
tạng, nhất là không mang gì cả như cái tự nhiên vốn có của loài người. Do đó dù
cho nó vô hại, hoặc giày, guốc cao gót có làm cho ta cao thêm, duyên dáng thêm
thì cũng chỉ nên mang chúng trong những khoảng thời gian cần thiết nhất định mà
thôi. Cấu tạo của giày, guốc cao gót phải được thiết kế thế nào để giày, ít ra cũng ở
mũi giày có được độ đàn hồi (uốn được) để người mang dễ sử dụng, nhất là trong
những trường hợp bước nhanh, bước mạnh, chạy, nhảy… luôn đáp mũi giày
xuống mặt đất trước hầu tránh bị thốn gót, chấn thương khớp gối và khớp háng.
Simon Braun, chuyên gia về bàn chân của Bệnh viện Cochin (Paris) ghi
nhận rằng trong số 600 phụ nữ trẻ đến khám bệnh, có 424 người (70%) bị biến
dạng hình vòng cung nơi mang giày cao gót. Những phụ nữ này, về sau không thể
mang lại giày gót bằng vì bàn chân của họ đã bị biến dạng theo kiểu gót nhân tạo
lúc nào cũng bị như nhón lên!