Google và tham vọng số hóa sách in
Ngày 21-3 vừa qua, thỏa thuận về bản quyền giữa
Google và một số nhà xuất bản lớn bị tòa án phủ
quyết. Tham vọng số hóa toàn bộ tri thức nhân
loại của đại gia tìm kiếm số 1 thế giới một lần nữa
lại gặp khó khăn
Google công bố dự án số hóa sách in và tạo lập thư
viện điện tử của mình vào cuối năm 2004. Theo dự
án Google Books (trước đây được gọi là Google
Book Search và Google Print), Google sẽ scan lại các
bản sách in, chuyển sang định dạng văn bản có thể
tìm kiếm được (OCR) và đưa vào thư viện ảo của
mình.
Nhờ đã được chuyển định dạng văn bản, người dùng
có thể tìm kiếm sách (và từ tháng 12-2008 là cả các
tạp chí) từ một đoạn nội dung bất kỳ qua Google.com
hoặc Google Books.
Từ kết quả tìm kiếm trả về, tùy thuộc tình trạng thỏa
thuận bản quyền đạt được giữa Google và tác giả
hoặc nhà xuất bản giữa bản quyền mà người dùng có
thể xem vài câu trích dẫn, nhiều đoạn hoặc toàn bộ
nội dung tác phẩm. Riêng với các tác phẩm được đưa
vào thư viện công cộng (thường đã hết hạn bản
quyền), người dùng còn có thể tải bản PDF miễn phí.
Một tham vọng đáng nể
Với thế mạnh thông tin của mình, các tác phẩm tại
Google Books sẽ được liên kết với mọi thông tin liên
quan như đánh giá tác phẩm, danh mục tham khảo,
các phiên bản, nhà xuất bản, tác giả... Sau khi đã có
các thông tin cần thiết, người dùng có thể quyết định
mượn từ thư viện hay mua tại các nhà sách trong các
link đi kèm hoặc tại Google eBookstore.
Dự án số hóa bản sách in ở mọi ngôn ngữ này, nếu
thành công sẽ giúp Google nắm giữ kho kiến thức
trực tuyến lớn nhất của cả nhân loại. Trong năm
2010, Google tính toán được hiện có khoảng 130
triệu đầu sách trên toàn thế giới và dự kiến sẽ hoàn
tất công trình vào cuối thập kỷ này. Ngày 14-10-
2010, Google công bố đã số hóa được khoảng 15
triệu tựa sách và phần lớn trong số đó là các tác phẩm
không còn được xuất bản hoặc bán rộng rãi trên thị
trường.
Google sẽ đưa vụ việc ra xin xem xét tại Quốc hội
Mỹ trong khi vẫn tiếp tục cho
scan các bản sách với máy ảnh có tốc độ quét 1.000
trang/giờ. Ảnh: INTERNET
Trong các công bố liên quan đến dự án, Google nhận
rằng lý tưởng phía sau Google Books là xóa bỏ rào
cản giữa con người và tri thức nhưng đồng thời cũng
mang lại lợi ích cho giới xuất bản. Theo Google, lợi
ích rõ ràng nhất của thư viện số này là con người có
thể dễ dàng tiếp cận tri thức qua những bản sách vốn
không còn trên thị trường hoặc bị bỏ quên trong các
thư viện. Bên cạnh đó, những tác phẩm mới được
hưởng lợi khi người dùng dễ dàng tìm thấy thông tin
hơn và đương nhiên là dễ tìm mua hơn.
Cảm xúc trái chiều
Trong khi đạt được sự ủng hộ của các thư viện với
những tác phẩm quý hiếm và không còn được xuất
bản, với những gì đã diễn ra trong cộng đồng xuất
bản và tại tòa án, rõ ràng kế hoạch làm chủ thông tin
nhân loại của Google đang tạo nên những cảm xúc
trái chiều.
Trước khi đạt được thỏa thuận đã bị bác bỏ nói trên,
các nhà xuất bản phản đối kế hoạch của Google rất
mạnh mẽ vì lo sợ không nắm giữ được bản quyền các
tác phẩm của mình. Từ năm 2005-2008, sau nhiều lần
hòa giải, Google mới thuyết phục được các nhà xuất
bản tham gia kế hoạch với thỏa thuận trị giá 125 triệu
USD, cho phép Google toàn quyền số hóa phần lớn
các tác phẩm được bảo vệ bản quyền tại Mỹ và người
dùng Mỹ sẽ được xem tối đa 20% nội dung các bản
sách còn bản quyền.
Tuy nhiên, nhiều nhà xuất bản và tác giả lại không
đồng tình với Google Books. Theo họ, với thỏa thuận
này, họ bị mặc định tham gia vào các kế hoạch bán
sách tại Google eBookstore với lợi nhuận đã được
định sẵn (37% cho Google và 63% cho nhà xuất bản
và tác giả). Và như vậy, nếu muốn tác phẩm của
mình có điều kiện ràng buộc hoặc chia sẻ khác đi, họ
buộc phải tự gửi yêu cầu rời khỏi nhóm thỏa thuận
với Google.
Thẩm phán Denny Chin trong lý giải về việc phủ
quyết của mình lại chỉ ra rằng thỏa thuận này sẽ tạo
ra thế độc quyền cho Google khi trao vào tay công ty
này đặc quyền số hóa các tác phẩm hết hạn bản
quyền hoặc không rõ người giữ bản quyền.
Các chuyên gia cũng đồng ý với nhận định này khi
cho rằng danh mục đa dạng, thông tin dồi dào hơn sẽ
giúp Google có lợi thế lớn hơn hẳn bất kỳ đối thủ nào
trên thị trường kinh doanh sách trực tuyến (như
Amazon, BN, Apple iTunes...), nhất là khi họ mở
dịch vụ bán phiên bản e-book của các sách mới xuất
bản tại nhà sách trực tuyến của mình. Song song đó,
việc bán quảng cáo trên trang kết quả tìm kiếm của
Google sẽ giúp hãng này thu lợi từ các tác phẩm
không còn hạn bản quyền cũng là một vấn đề gây
nhiều tranh cãi quanh dự án của hãng.
Tuy nhiên, ngài thẩm phán Với thỏa thuận cho
cũng đồng ý rằng một thư phép Google toàn
viện số khổng lồ sẽ mang lại quyền số hóa phần
lợi ích chung cho cả nhân loại lớn các tác phẩm
và ông không phủ quyết hoàn được bảo vệ bản
toàn mà vẫn để ngỏ cánh cửa quyền tại Mỹ, các nhà
kháng cáo cho Google nếu xuất bản và tác giả bị
hãng có thể chỉnh sửa thỏa mặc định tham gia
thuận của mình phù hợp hơn. các kế hoạch bán sách
tại Google
eBookstore với lợi Trí tuệ nhân tạo
nhuận đã được định
sẵn (37% cho Google
Trong khi đó, nhiều quốc gia
và 63% cho nhà xuất
cũng đang nỗ lực “chạy đua”
bản và tác giả).
với tiến độ của Google khi
đang tiến hành số hóa toàn bộ các thư viện quốc gia
của mình như Pháp, Hà Lan, Úc, Phần Lan và Na Uy.
Song song đó, châu Âu cũng không ủng hộ Google
Books khi một phiên tòa tại Pháp đã chính thức bác
bỏ ý định scan các tác phẩm được bảo hộ bản quyền
tại đây của Google.
Rõ ràng tham vọng của Google sẽ còn phải vượt qua
rất nhiều khó khăn. Vào lúc này, hãng cho biết không
định thay đổi các điều lệ căn bản trong thỏa thuận của
mình và có thể sẽ đưa vụ việc này ra xin xem xét tại
Quốc hội Mỹ, trong khi vẫn tiếp tục cho scan các bản
sách liên tục (với máy ảnh có tốc độ quét 1.000
trang/giờ).
Riêng người viết cho rằng với những gì đang diễn ra
tại Google, kế hoạch “con cưng” của nhà đồng sáng
lập Google Larry Page không chỉ là về sách và chia
sẻ tri thức nhân loại. Với các thuật toán tìm kiếm ưu
việt của mình, cùng kho dữ liệu của toàn nhân loại
thu thập được qua các bản sách số hóa, nếu thành
công, Google đủ khả năng trở thành trí tuệ nhân tạo
thông minh nhất trong lịch sử loài người. Và khi đó,
viễn cảnh về một robot có thể trả lời mọi câu hỏi của
con người sẽ không chỉ nằm trong các bộ phim hay
tiểu thuyết khoa học viễn tưởng.
