Hiện tượng lóng trên báo chí nhìn từ bình diện ngữ pháp và ngữ nghĩa

Phạm Thị Thu Hoài<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 80(04): 25 - 30<br /> <br /> HIỆN TƯỢNG LÓNG TRÊN BÁO CHÍ<br /> NHÌN TỪ BÌNH DIỆN NGỮ PHÁP VÀ NGỮ NGHĨA<br /> Phạm Thị Thu Hoài*<br /> Khoa Ngữ văn, Trường ĐH Sư phạm - ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Hiện nay, dư luận xã hội quan tâm nhiều đến tình hình phát triển ngôn ngữ, đặc biệt là cách dùng<br /> tiếng Việt của giới trẻ. Để thích nghi được với sự năng động của cuộc sống, tiếng Việt buộc phải<br /> mở rộng và phát triển vốn từ sẵn có. Đây là một xu hướng của ngôn ngữ nói chung. Hiện nay,<br /> trong ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết có một dạng ngôn ngữ xuất hiện khá phổ biến đó là tiếng<br /> lóng (Slang). Kể từ khi hình thành, tiếng lóng đã bị coi là “lệch chuẩn” không được khuyến khích<br /> sử dụng. Nhưng đến nay lối nói “lóng hoá” đang có cơ hội phát triển rộng rãi. Trong phạm vi bài<br /> viết này, chúng tôi chỉ xin luận bàn về “hiện tượng lóng” nhìn từ bình diện ngữ pháp và ngữ nghĩa<br /> xuất hiện trên báo chí dành cho giới trẻ.<br /> Từ khóa: ngôn ngữ, báo chí, tiếng lóng, lệch chuẩn, ngữ pháp và ngữ nghĩa<br /> <br /> 1. Qua khảo sát các chuyên mục tin tức cập<br /> nhật, văn học nghệ thuật, thông tin giải trí,<br /> …và các chuyên mục khác cho thấy: với số<br /> lượng 165 số báo Hoa học trò và 85 số báo<br /> Thế giới học đường đã thống kê được 602<br /> hiện tượng lóng. Trong đó hiện tượng lóng<br /> xuất hiện nhiều dưới dạng cấu tạo ngôn từ<br /> bao gồm từ, cụm từ, câu với số lượng 551, và<br /> dưới dạng mật mã là 23 ký tự ( tương ứng với<br /> 23 chữ cái trong tiếng Việt), và 28 ký hiệu lóng<br /> biểu hiện những cung bậc cảm xúc khác nhau.*<br /> Bảng 1. Thống kê các dạng thức của hiện tượng lóng<br /> Từ<br /> <br /> Cụm<br /> từ<br /> 98<br /> <br /> Câu Mật mã<br /> <br /> Hiện<br /> 431<br /> 22<br /> 23<br /> tượng<br /> lóng 71,6 % 16,3 % 3,65% 3,8 %<br /> <br /> Ký<br /> hiệu<br /> 28<br /> 4,65%<br /> <br /> Việc các nhà báo trẻ sử dụng các hiện tượng<br /> lóng với tần số khác nhau, điều này không phải<br /> là một sự ngẫu nhiên mà là một việc làm có<br /> chủ ý, nhằm đạt được mục đích diễn đạt. Qua<br /> khảo sát, thống kê chúng tôi tiến hành tìm hiểu<br /> cấu tạo ngữ pháp của hiện tượng lóng.<br /> 1.1 Hiện tượng lóng trên báo chí nhìn từ<br /> bình diện ngữ pháp<br /> 1.1.1 Hiện tượng lóng có cấu tạo là từ, cụm từ<br /> Qua số liệu khảo sát cho thấy, con số hiện<br /> tượng lóng cấu tạo là từ, cụm từ lên tới 529,<br /> *<br /> <br /> trong đó hiện tượng lóng cấu tạo là từ chiếm<br /> 431 tương ứng với 71,5 %. Tiếp tục phân tích<br /> chúng tôi nhận thấy trong 431 hiện tượng<br /> khảo sát được có tới 262 hiện tượng được cấu<br /> tạo bởi các từ đơn, chiếm 43,52%.<br /> Bảng 2. Thống kê hiện tượng lóng cấu tạo là từ<br /> Kiểu loại<br /> từ vựng<br /> Danh từ<br /> Động từ<br /> Tính từ<br /> Đại từ<br /> Tổng<br /> <br /> Số lượng<br /> khảo sát<br /> <br /> Chiếm tỷ lệ (%)<br /> 59<br /> 103<br /> 89<br /> 11<br /> 262<br /> <br /> 22,5 %<br /> 39,3 %<br /> 34 %<br /> 4,2 %<br /> 100 %<br /> <br /> Qua bảng khảo sát cho thấy, với cấu tạo là các<br /> từ đơn, hiện tượng lóng là động từ có tỷ lệ %<br /> cao nhất với 103 từ chiếm 39,3 %<br /> Ví dụ: “Trong lúc hai đứa vẫn còn đang tám<br /> đủ thứ chuyện…”. (HHT,Số 732, T43,2007);<br /> (tám: bàn tán đủ thứ chuyện không có chủ đề<br /> rõ ràng).<br /> Đứng ở vị trí thứ 2 là các hiện tượng lóng<br /> được cấu tạo bởi các tính từ, với số lượng 89<br /> từ chiếm tỷ lệ 34 %.<br /> Ví dụ: “Nó không tồ, gà thì càng không”.<br /> (HHT,Số 681, T15,2007); (gà = ngốc nghếch,<br /> không biết gì).<br /> Ví dụ: “Thầy cứ cật lực tua mặc cho những<br /> khuôn mặt thẫn thờ mệt mỏi…”(TGHĐ,Số<br /> 69, T11, 2009) (tua = tốc độ nói không ngừng<br /> nghỉ, không để ý đến đối tượng tiếp nhận).<br /> 25<br /> <br /> Phạm Thị Thu Hoài<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Hiện tượng lóng có cấu tạo là danh từ với số<br /> liệu thống kê được là 59 từ chiếm 22,5 %.<br /> Ví dụ: “ Dế càng xịn càng làm chủ máy dễ<br /> xao nhãng trong lớp học”.(HHT,Số 725, T13,<br /> 2007); (dế : điện thoại di động).<br /> Ví dụ: “ Theo sao vào quán…” (TGHĐ,Số 59,<br /> T33,2009); (sao: người nổi tiếng).<br /> Hiện tượng lóng là đại từ xuất hiện hạn chế<br /> hơn cả, với số liệu thu thập được là 11 từ<br /> chiếm 4,2 %.<br /> Ví dụ: Chuyên mục “Sao sáng học đường” :“<br /> …9x sống trẻ nghĩ lớn”. (TGHĐ,Số 59,<br /> T6,2009); (9X: thế hệ sinh năm từ 1990 -1999).<br /> Bên cạnh hiện tượng lóng được cấu tạo bởi<br /> các từ đơn, trong cách diễn đạt của ngôn ngữ<br /> báo chí hiện tượng lóng xuất hiện khá phong<br /> phú dưới hình thức là những từ ghép. Kết quả<br /> khảo sát thu được có 137 từ ghép, chiếm tỷ lệ<br /> 22,75%.<br /> Ví dụ: “ Bạn đã từng bị gọi là quá nhạy cảm,<br /> thậm chí là mít ướt hoặc mèo ướt”. (HHT,Số<br /> 728, T14,2007); (“mít ướt” hoặc “mèo ướt”:<br /> hay khóc nhè).<br /> - Xét về mặt hình thức cấu tạo, hiện tượng<br /> lóng còn được cấu tạo dưới dạng các phương<br /> thức láy (có thể là láy bộ phận hoặc láy toàn<br /> bộ). Qua khảo sát, trong 602 hiện tượng thu<br /> thập được trên báo chí, có 32 từ được cấu tạo<br /> bằng các từ láy chiếm 5,31 % và phổ biến là<br /> láy phụ âm đầu.<br /> Ví dụ: Chuyên mục Những trái tim đang lớn:<br /> “Thực ra thì tý hon có hơi rung rinh một<br /> tẹo”.(HHT,Số 733, T10,2007); (rung rinh =<br /> thích thích).<br /> Trường hợp láy toàn bộ như:<br /> Ví dụ: “Nội dung cần điền xiêm xiêm nhau<br /> mà”.(TGHĐ,Số107, T12,2010); (xiêm xiêm =<br /> gần giống).<br /> Cùng với hiện tượng lóng được cấu tạo là từ,<br /> các hiện tượng lóng được cấu tạo là cụm từ<br /> cũng được sử dụng phổ biến, tuy nhiên về số<br /> lượng thống kê cụm từ lóng hiện đang tồn tại là<br /> chưa cao. Các hiện tượng lóng này được cấu tạo<br /> dưới hai hình thức: cụm từ lóng đẳng lập và<br /> cụm từ lóng chính phụ. Trong đó cụm đẳng lập<br /> chiếm 6,32 %, cụm chính phụ chiếm 9,97 %.<br /> 26<br /> <br /> 80(04): 25 - 30<br /> <br /> Cụm từ ghép chính phụ:<br /> Ví dụ: “Bạn đã có quân sư quạt điện mách<br /> nước vui vui về những cơ hội thành công<br /> chưa nhỉ? ”(TGHĐ,Số 86, T6,2009); (quân sư<br /> quạt điện = người tư vấn). Trong đó: “quân<br /> sư” là thành tố chính, “quạt điện” thành tố<br /> phụ tạo nên từ ghép.<br /> Cụm từ ghép đẳng lập:<br /> Ví dụ: “ Những ai chạy theo xu hướng đã phải<br /> rửa tay gác bút dành lại thị trường cho những<br /> nhạc sĩ trẻ”.( TGHĐ,Số 47, T32,2009); “rửa<br /> tay” và “gác bút” có quan hệ ngang hàng về mặt<br /> ngữ pháp, mang ý nghĩa tạm dừng hành động).<br /> Bảng 3. Thống kê hiện tượng lóng cấu tạo là từ, cụm từ<br /> Từ<br /> <br /> Cụm từ<br /> Cụm<br /> Cụm<br /> Từ đơn Từ ghép Từ láy<br /> đẳng lập chính phụ<br /> Hiện<br /> 262<br /> 137<br /> 32<br /> 38<br /> tượng<br /> lóng 43,52 % 22,75 % 5,31% 6,32 %<br /> <br /> 60<br /> 9,97 %<br /> <br /> 1.1.2 Hiện tượng lóng có cấu tạo là câu<br /> Dựa vào mục đích thông báo, hiện tượng lóng<br /> có thể tồn tại dưới nhiều hình thức: câu trần<br /> thuật, câu hỏi, câu mệnh lệnh, câu cảm thán,<br /> câu tỉnh lược.<br /> 1.1.2.1 Hiện tượng lóng có dạng câu trần thuật<br /> Hiện tượng lóng dưới dạng câu trần thuật<br /> chiếm tỷ lệ khá cao. Ngoài những câu trần<br /> thuật thông thường, còn sử dụng kết hợp<br /> nhiều phương thức không theo khuôn mẫu, để<br /> nhấn mạnh; giải thích và tránh sự nhàm chán.<br /> Tuyệt đại đa số các câu trần thuật có sử dụng<br /> ngôn từ “lóng” thường ở dạng khẳng định,<br /> phủ định là rất hiếm.<br /> Ví dụ : Trang truyện ngắn, HHT,697<br /> “Trường mới có thêm một hotboy học trên<br /> Nam một lớp, hotboy trông siêu ku – te…”<br /> (HHT,Số 697, T18,2007); (siêu ku-te = quá<br /> dễ thương).<br /> 1.1.2.2 Hiện tượng lóng có dạng câu hỏi<br /> Hiện tượng này xuất hiện trên báo chí với tần<br /> xuất không nhỏ. Những câu hỏi này thường<br /> có tính chất như một câu trần thuật khẳng<br /> định, thể hiện niềm hy vọng, sự băn khoăn,<br /> ngờ vực,... và thường xuất hiện ở các bài bình<br /> luận hay phóng sự. Bao gồm các dạng:<br /> <br /> Phạm Thị Thu Hoài<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> - Câu có sử dụng trợ từ tình thái đi kèm<br /> Ví dụ: Chuyên mục “Những trái tim đang<br /> lớn”, HHT,841<br /> “…Tụi tui tính gần hết Tết sẽ viết thư pháp<br /> bán<br /> đó.<br /> Bà<br /> thấy<br /> được<br /> hôn?”<br /> (HHT,841,T9,2010); (được hôn = được<br /> không).<br /> - Câu không sử dụng trợ từ tình thái đi kèm<br /> Ví dụ: “ Các cậu ấm cô chiêu của mình sẽ còn<br /> khiến các bậc phụ huynh bị dắt mũi tới bao<br /> giờ? (TGHĐ, Số 107, T9,2009)<br /> (dắt mũi = tin theo, nghe theo)<br /> 1.1.2.3 Hiện tượng lóng có dạng câu mệnh lệnh<br /> Đây là những câu biểu đạt yêu cầu, nguyện<br /> vọng, khuyên bảo, sai khiến. Khi nói ngữ điệu<br /> thường nhấn mạnh vào những từ mang nội<br /> dung mệnh lệnh.<br /> Ví dụ: “ Teen muốn toả sáng thì còn chờ gì<br /> nữa, xí ngay một tấm vé tham gia đi<br /> nha!”(HHT,841,T21,2010); (xí = nhận ngay,<br /> lấy ngay).<br /> Trên văn bản báo chí dạng câu này thường<br /> xuất hiện trong phong cách hội thoại, thường<br /> bắt gặp ở các bản tin ngắn.<br /> Ví dụ: Chuyên mục “Teen hãy chia sẻ để<br /> sống cân bằng”, HHT, Số 788<br /> “Lát nữa làm bài nhớ phím cho tao nhé!”<br /> (HHT, 788,T 41, 2008); (phím = nhắc bài, ý<br /> muốn nói thao tác nhanh như vi tính).<br /> 1.1.2.4 Hiện tượng lóng có dạng câu cảm thán<br /> Câu cảm thán là câu ngoài biểu thị nội dung<br /> còn đi kèm thể hiện cảm xúc. Câu cảm thán<br /> thể hiện trạng thái vui mừng, sợ hãi, âu yếm,<br /> nũng niu, ca tụng, tiếc rẻ, khinh bỉ, căm<br /> giận,… được sử dụng với tần số khá cao trên<br /> báo chí, góp phần biểu hiện tâm tư, tình cảm<br /> của giới trẻ. Đối với ngôn ngữ có đi kèm hiện<br /> tượng “lóng” thì nó là cách thể hiện tâm lý<br /> lứa tuổi.<br /> Ví dụ: Chuyên mục “Bạn đọc H2T đang làm<br /> gì nhỉ?”, HHT, 671<br /> “Trước mặt là chú búp bê đeo nơ mang biếng<br /> cận vô cùng đẹp trai !…” (HHT, Số 671,<br /> T9,2008); (biếng cận = kính cận).<br /> <br /> 80(04): 25 - 30<br /> <br /> Ví dụ: “Phóng sự nóng”, HHT,743<br /> “…Mỗi lần sạc cảm giác thôi rồi, phê phê,<br /> bay bay (…) Cái cảm giác lúc bắn xong khó<br /> tả lắm!” (HHT,Số 743, T10-11,2008); (sạc =<br /> dùng ; bắn = hút)<br /> 1.1.2.5 Hiện tượng lóng có dạng câu tỉnh lược<br /> Theo PGS.TS Phạm Văn Tình: Ở những câu<br /> mà chủ ngữ, hoặc vị ngữ, hoặc có khi cả chủ<br /> ngữ + vị ngữ đều bị tỉnh lược. Yếu tố hiện<br /> diện trên văn bản chỉ là một ngữ, một từ. Bản<br /> thân nó chưa đủ cơ sở để xác lập quan hệ cú<br /> pháp nội bộ. Muốn hiểu được nghĩa, người<br /> nghe bắt buộc phải tự tìm ra một cấu trúc giả<br /> định khả dĩ đáp ứng được việc tiếp nhận phát<br /> ngôn đó. Cấu trúc giả định như vậy, nhiều khi<br /> đơn giản nhưng nhiều khi khá phức tạp, phụ<br /> thuộc nhiều vào dụng ý phát ngôn của người<br /> nói hoặc do tính mơ hồ đa nghĩa của cấu trúc.<br /> Trong cấu trúc của một phát ngôn thì tỉnh<br /> lược đồng sở chỉ và tỉnh lược đồng chức năng<br /> được các nhà nghiên cứu quan tâm nhiều<br /> nhất. Các ngữ đoạn tỉnh lược ở đây được gọi<br /> là các ngữ đoạn hồi chỉ zéro. Hiện tượng này<br /> thường bắt gặp trong giao tiếp, và gần đây nó<br /> xuất hiện khá phổ biến trên báo chí, do nhu<br /> cầu của giới trẻ phát ngôn nhanh gọn nhưng<br /> vẫn đảm bảo nghĩa gốc. Việc giản lược không<br /> những nhằm vào các từ loại giữ vai trò thứ<br /> yếu, không có ý nghĩa từ vựng, mà nó còn cả<br /> những từ có chức năng như thành phần chính<br /> trong câu.<br /> Ví dụ: Chuyên mục “ Hot hifi 100 độ C”,<br /> HHT, Số 685, “ [zero] cũng là dân 8X. Ngoại<br /> hình [zero] đủ làm trái tim phe kẹp nơ rung<br /> rinh…”. (HHT, Số 685, T32,2007) ; (phe kẹp<br /> nơ = phái nữ ; rung rinh = thích thích).<br /> Ví dụ: “ [zero] Học hành lớt phớt mà điểm<br /> vẫn topten.[zero] Đáng mặt dân chơi học<br /> đường.(TGHĐ, 2010).<br /> Yêu cầu tất cả các câu đều đảm bảo đầy đủ<br /> các thành phần chính và phụ là một điều khó<br /> thực hiện với ngôn ngữ báo chí. Bởi yêu cầu<br /> truyền tải một khối lượng thông tin lớn,<br /> nhưng dung lượng cho một bài báo có hạn,<br /> nên việc tỉnh lược thành phần là điều thường<br /> xuyên bắt gặp.<br /> 27<br /> <br /> Phạm Thị Thu Hoài<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 1.2 Hiện tượng lóng trên báo chí nhìn từ<br /> bình diện ngữ nghĩa<br /> 1.2.1 Sử dụng từ tượng hình, tượng thanh<br /> Từ tượng hình là những từ có tác dụng gợi tả<br /> hình ảnh, dáng điệu của sự vật, sự việc: lom<br /> khom, lừng lững, lụp xụp, lung linh,…<br /> Ví dụ: “ Truyền hình thực tế” HHT, 753<br /> “ Nhưng đến đây cả bọn bắt đầu liểng xiểng<br /> xém té mấy lần vì các thành viên mỗi người<br /> co chân một kiểu” (HHT,753,T31,2008);<br /> (xém té = ngã, đổ nghiêng đổ ngả).<br /> Ví dụ: “…Cười xòe xoẹt như bông thược<br /> dược…” (HHT,683,T20,2006); (xòe xoẹt =<br /> xòe: tươi quá mức cho phép).<br /> Từ tượng thanh là các từ dùng chất liệu ngôn<br /> ngữ để mô phỏng, bắt chước các âm thanh có<br /> trong tự nhiên và trong đời sống xã hội, được<br /> dùng để biểu hiện sự vật về mặt âm thanh như<br /> các từ: ùng, oàng, khúc khích, leng keng,…<br /> Ví dụ: “Đáng ngạc nhiên, phức tạp với ngăn<br /> sau, ngăn trước xủng xoẻng với gần chục cái<br /> khoá khéo”. (HHT,675,T13,2006).<br /> Ví dụ: …” Đi học lại đã hơn tuần nhưng dư<br /> âm của ngày Tết vẫn đì đùng trong một số sân<br /> trường ở thành phố Hồ Chí Minh”.<br /> (HHT,846,T22,2010).<br /> 1.2.2 Sử dụng từ toàn dân với ý nghĩa khác<br /> - Từ toàn dân hay còn gọi là từ thường dùng<br /> là những từ sử dụng hàng ngày, chung cho<br /> mọi người trong một dân tộc, một quốc gia,<br /> thường mang ý nghĩa từ vựng tích cực.<br /> Ví dụ: “Ngày thứ 30...Vui nhưng mệt nhoài,<br /> tính ra còn vài (chục) đám nữa cần phải làm<br /> lễ “rửa chân” trước khi “bước sang ngang”,<br /> cấp I, cấp II, lớp Anh ngữ!”. (HHT,Số 663,<br /> T10,2006). Nghĩa của từ toàn dân đã có sự<br /> thay đổi: “rửa chân” (liên hoan), “bước sang<br /> ngang” (lên lớp, chuyển cấp)<br /> 1.2.3 Sử dụng từ Hán Việt với ý nghĩa hiện đại<br /> Từ Hán Việt là kết quả của một quá trình tiếp<br /> xúc Việt – Hán kéo dài ít nhất là hai thiên<br /> niên kỉ. Trước mắt chúng ta quá trình này<br /> đang diễn biến trong một khung cảnh hết sức<br /> phức tạp. Thực tế cho thấy hiện nay trên các<br /> báo dành cho giới trẻ từ Hán Việt xuất hiện<br /> khá phong phú, ẩn sau vỏ bề ngoài của ngôn<br /> từ là nét nghĩa mang tính chất hiện đại.<br /> 28<br /> <br /> 80(04): 25 - 30<br /> <br /> Ví dụ: Chuyên mục “Cá chép hóa rồng”<br /> HHT, 710: “ Ngày 26/6 vừa qua, Sở GDĐT<br /> TP.HCM cũng đã công bố kết quả chấm phúc<br /> khảo kỳ thi tốt nghiệp THPT. Theo đó, có<br /> 16/211 trường hợp được thêm điểm sau phúc<br /> khảo, trong đó có 3 teen rớt thành đậu xếp<br /> loại trung bình, 3 trường hợp khác được nâng<br /> từ khá lên giỏi, 5 trường hợp từ trung bình lên<br /> khá, 4 trường hợp không thay đổi kết quả tốt<br /> nghiệp và 1 trường hợp dù thêm điểm nhưng<br /> vẫn không qua được “vũ môn”. Xin chúc<br /> mừng các teen đã vượt vũ môn giờ chót thành<br /> công nhé!” (HHT,710,T6,2007); (vượt vũ<br /> môn = đỗ tốt nghiệp).<br /> Ví dụ: “Cấp cứu bạn bè bị virut 7 love tấn<br /> công”.(TGHĐ,Số 80,T6,2009); (7 = thất;<br /> “virut 7 love” có nghĩa là thất tình).<br /> 1.2.4 Sử dụng kèm từ tố với nghĩa của từ<br /> Tác giả Đỗ Hữu Châu trong cuốn “Giáo trình<br /> Việt ngữ - tập 2” cũng đưa ra cách định nghĩa<br /> của mình về từ tố: “ Từ tố là những yếu tố<br /> chứa đựng ý nghĩa từ hội là ý nghĩa ngữ pháp<br /> cấu tạo nên từ. Từ tố là yếu tố nhỏ nhất của<br /> từ, nếu chia nhỏ các từ tố, ta chỉ gặp các âm<br /> vị không biểu thị ý nghĩa nào hết…”<br /> Ví dụ: Chuyên mục “5 TV - Một hiện tượng<br /> tâm lý thú vị”<br /> “Con trai bối rối: Hình như trái tim con trai<br /> “lóng ngóng” và ngốc xít hơn trái tim con<br /> gái…” (HHT, 683,T15,2006); (ngốc xít =<br /> ngốc : ngốc nghếch không biết gì)<br /> Ví dụ: “Thông minh như bà mà không làm<br /> được cái bài dễ ợt này à!”.“Thì cậu lại chu<br /> môi lên và cạch te tớ”. “Tớ thề là tớ đang có ý<br /> khen cậu mà”. (HHT,683,T15,2006); (cạch te<br /> = cạch : không chơi cùng, không nhìn mặt)<br /> Bản thân từ “xít”, “te” trong hai ví dụ trên<br /> mang ý nghĩa từ vựng, song không có khả<br /> năng đứng độc lập trong phát ngôn, chúng<br /> được hiểu là những từ tố.<br /> 1.3. Một số biểu hiện thường gặp của hiện<br /> tượng lóng<br /> 1.3.1 Hiện tượng đồng âm<br /> Những đơn vị đồng âm là những đơn vị giống<br /> nhau về hình thức ngữ âm nhưng lại khác<br /> nhau về ý nghĩa. Tuy nhiên, ngôn ngữ khi có<br /> <br /> Phạm Thị Thu Hoài<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> sự góp mặt của hiện tượng “lóng” thì những<br /> quy chuẩn chung nhất cũng có sự biến đổi.<br /> Một số biểu hiện cụ thể:<br /> Dùng từ hoặc tổ hợp từ có sẵn, có chứa đơn vị<br /> đồng âm với từ muốn nói như: a kay - chim cú<br /> = cay cú, cá kiếm = kiếm, ca mơ run = run …<br /> Ví dụ: “ Mỹ Xuân cười tít mít: cũng nhờ đều<br /> đặn mò tới các triển lãm giáo dục mà chân tớ in<br /> bóng hầu hết các khách sạn nổi tiếng rồi đấy<br /> New World, Sheraton, Rex, Equatorial,<br /> Duxton…oách - xà - lách chưa!”<br /> (HHT,683,T15,2006); (oách - xà - lách = oách).<br /> Ví dụ: Trang “Ẩm thực hẻm” HHT,853:<br /> “Quang cảnh tuyệt cú mèo, chưa kể nếu bạn<br /> biết chơi piano có thể chơi ngay tại<br /> quán”(HHT,853,T18,2010); (tuyệt cú mèo =<br /> tuyệt đẹp).<br /> Tạo nên đơn vị từ ngữ mới có chứa các yếu tố<br /> đồng âm với nhau.<br /> Ví dụ: ghét như con bọ chét (ghét), ngất ngây<br /> con gà tây (thích thú), tinh vi sờ ti con gà<br /> ri…cách sử dùng ngôn từ như vậy nhằm mục<br /> đích nhấn mạnh, mang sắc thái biểu cảm.<br /> Ví dụ: “Từ chuyện xích mích nhỏ như con<br /> thỏ lẽ ra có thể hòa giải bằng nụ cười…”<br /> (TGHĐ, Số 107,T8,2010); (nhỏ như con thỏ<br /> = chuyện nhỏ).<br /> Ví dụ: “ …Táo Lê đã làm nên một cuộc bứt<br /> phá ngoạn mục, trở thành 1 trong 3 thí sinh<br /> giành giải nhất học sinh giỏi quốc gia môn<br /> văn năm học 2009 với điểm số “ ngất ngây<br /> con gà tây”: 18… ”. (TGHĐ, Số<br /> 64,T14,2009); (ngất ngây con gà tây = cao<br /> đến khó tả).<br /> Hiện tượng đồng âm con chữ với con số, đây<br /> là một cách thể hiện sự linh hoạt, cá tính của<br /> giới trẻ như “G9” = good night: chúc ngủ<br /> ngon…<br /> Ví dụ: Chuyên mục “Chuyển động học<br /> đường”: “ Nhìn lại 6 sự kiện giáo dục “ nóng”<br /> năm 2K9 ”.(TGHĐ, Số 98,T10,2010); (năm<br /> 2K9 = năm 2009).<br /> 1.3.2. Hiện tượng biến âm<br /> Yếu tố phân biệt các âm có cùng một vị trí<br /> trong vở âm thanh của một hình vị trong<br /> những trường hợp sử dụng khác nhau. Đây là<br /> biện pháp tạo ra các nghĩa khác nhau của từ<br /> bằng cách biến đổi các nguyên âm bên trong<br /> gốc từ của từ đó.<br /> <br /> 80(04): 25 - 30<br /> <br /> Hiện tượng biến âm là hiện tượng phổ biến<br /> trong ngôn ngữ lóng, được thể hiện sinh động<br /> dưới nhiều hình thức như:<br /> Dùng từ hoặc tổ hợp từ có sẵn theo lối nói<br /> chệch âm.<br /> Ví dụ: “ Cũng nhờ học quyền anh mà anh chàng<br /> này chia tay luôn cái tính nhát hít” (HHT, Số<br /> 754, T16,2008); (nhát hít = nhút nhát).<br /> Ví dụ: “ Mí lí, dù chữ có xấu thì đọc được là được”<br /> (HHT, Số 675,T13,2006); (Mí lí = mới lại).<br /> Dùng từ hoặc tổ hợp có sẵn đọc biến âm theo<br /> cách nói của địa phương như: hết rồi - hết<br /> roài, thế nhé - ừ hén, không đâu mà – hem<br /> đâu mừ, tôi bảo – tui biểu…<br /> Ví dụ:<br /> “Bả cứa ngồi trong nhà<br /> hoài…”(HHT,Số 745,T27,2008); (Bả = bà)<br /> 1.3.3 Hiện tượng biến thể tự do<br /> Hiện nay phổ biến trong ngôn ngữ, cách sử<br /> dụng văn phong của của giới trẻ là biến cái<br /> sai thành thói quen, sử dụng một cách có hệ<br /> thống để trở thành cái đúng. Sự thay đổi tùy<br /> tiện nguyên âm và phụ âm dẫn đến hiện tượng<br /> lệch chuẩn ngôn ngữ biểu hiện ở một trường<br /> hợp như: nguyên âm “i” biến đổi thành “j”,<br /> phụ âm đầu “b” biến đổi thành “p”; hay “c”<br /> biến đổi thành “k”…Ví dụ: hok bit gì mờ bì<br /> đek = không biết gì mà bày đặt, teo mí đi lèm<br /> dzìa = tao mới đi làm về,…<br /> Ví dụ: “các teen đều cho rằng chương trình<br /> này xem vô cùng thú<br /> dzị…”(TGHĐ, Số<br /> 686, Tr3, 2009); (thú dzị = thú vị).<br /> Ví dụ: Tổng đài Teen: “ Tặng bạn một dấu<br /> hỏi….kí rì?” (TGHĐ, Số 40, Tr4, 2008); (kí rì<br /> = cái gì).<br /> 1.3.4 Hiện tượng pha tạp tiếng nước ngoài<br /> (hình thức Việt hóa)<br /> Từ của một ngôn ngữ này được nhập vào một<br /> ngôn ngữ khác và được bản ngữ hoá, tức là<br /> thích nghi với các quy tắc hoạt động, hành<br /> chức của các từ thuộc ngôn ngữ đó. Trên báo<br /> chí hiện nay không chỉ có sự thâm nhập, vay<br /> mượn tiếng nước ngoài, mà đã có sự pha tạp<br /> trộn lẫn… tạo nên nên một cách thức mới<br /> được gọi là hình thức Việt hoá ngôn ngữ.<br /> Ví dụ:“… Bọn con trai cũng chóng cả mặt<br /> mày khi con gái chuyên văn cũng lừa bóng,<br /> chuyền banh, đội đầu. Pro chẳng kém gì con<br /> trai”. (HHT,671,T16,2008) (pro = đẳng cấp)<br /> Ví dụ:” Không tốn một xu nào lại vừa được đi<br /> 29<br /> <br />