HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN CỦA HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH - 2024
124
KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ RÒ HẬU MÔN
TẠI BỆNH VIỆN TÂM ANH HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2021-2023
Lưu Văn Đạt1, Nguyễn Hữu Hùng1, Triệu Triều Dương1,
Ngô Sỹ Thanh Nam1, Lê Văn Lượng1, Nguyễn Văn Chiến1,
Nguyễn Dương Hùng1, Trần Đức Hùng1, Hồ Thanh Tùng1,
Nguyễn Văn Trường1, Trần Thái Sơn1
TÓM TẮT19
Đặt vấn đề: Rò hậu môn là nhiễm khuẩn khu
trú, mà điểm khởi phát 90% bắt nguồn từ một
trong những tuyến Hermann - Desfosses nằm ở
hốc hậu môn. Những nhiễm khuẩn hình thành
các ổ áp xe, vỡ ra ngoài da cạnh hậu môn hoặc
vỡ vào trong lòng trực tràng gây ra các thể rò hậu
môn khác nhau. Chụp cộng hưởng từ vùng chậu
giúp đánh giá vị trí đường rò, cân nhắc lựa chọn
phương pháp phẫu thuật.
Mục tiêu: Đánh giá kết quả phẫu thuật rò
hậu môn tại bệnh viện Tâm Anh Hà Nội giai
đoạn 2021-2023.
Đối tượng nghiên cứu: Bệnh nhân được
chẩn đoán rò hậu môn được phẫu thuật tại bệnh
viện Tâm Anh từ 01/01/2021 - 31/12/2023.
Phương pháp nghiên cứu: Mô tả, hồi cứu.
Kết quả: Từ 01/01/2021 - 31/12/2023 có 64
trường hợp rò hậu môn được phẫu thuật tại bệnh
viện đa khoa Tâm Anh. Tỉ lệ nam/ nữ: 3/1. Toàn
bộ bệnh nhân được chụp cộng hưởng từ trước
mổ. Rò liên cơ thắt: 75%. Thời gian phẫu thuật
trung bình: 46 ± 22 phút. Phương pháp mổ đa
dạng: Tùy thuộc vào phân loại đường rò. Phẫu
1Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Lưu Văn Đạt
SĐT: 035241998
Email: 23na11.vandat@gmail.com
Ngày nhận bài: 02/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 13/7/2024
Ngày duyệt bài: 29/7/2024
thuật cắt đường rò, mở ngỏ là phương pháp được
sử dụng nhiều nhất 89%. Phẫu thuật LIFT, phẫu
thuật đặt Seton chiếm tỉ lệ 3.12%; phẫu thuật
điều trị rò bằng Laser 4.69%. Kết quả điều trị tại
thời điểm 6 tháng sau phẫu thuật có 4 trường hợp
tái phát chiếm tỷ lệ 6.25%.
Kết luận: Kết quả phẫu thuật rò hậu môn tại
bệnh viện Tâm Anh tốt, tỉ lệ tái phát thấp,
phương pháp mổ đa dạng phù hợp với phân loại
đường rò.
Từ khóa: Rò hậu môn, Phẫu thuật điều trị rò
hậu môn, rò hậu môn phức tạp.
SUMMARY
RESULTS OF ANAL FISTULA
TREATMENT AT TAM ANH HANOI
HOSPITAL PERIOD 2021-2023
Background: Anal fistula is a localized
infection, with 90% of the starting point
originating from one of the Hermann - Desfosses
glands located in the anal cavity. These infections
form abscesses, break out of the skin next to the
anus or break into the rectum, causing different
types of anal fistula. Pelvic magnetic resonance
imaging helps evaluate the location of the fistula
and consider choosing a surgical method.
Objective: Evaluate the results of anal fistula
surgery at Tam Anh Ha Noi Hospital, in the
period 2021-2023.
Research subjects: Patients diagnosed with
anal fistula undergoing surgery at Tam Anh
hospital from January 1, 2021 - December 31, 2023.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
125
Research methods: Descriptive, retrospective.
Results: From January 1, 2021 to December
31, 2023, there were 64 cases of anal fistula
operated on at Tam Anh General Hospital.
Male/female ratio: 3/1. All patients had magnetic
resonance imaging before surgery. Average
surgery time: 46 ± 22 minutes. Intersphincteric
fistula rate: 75%. Various surgical methods:
Depending on the classification of the fistula.
Fistula resection and leaving the skin exposed is
the most used method, 89%. LIFT surgery and
seton placement surgery account for 3.12%;
Fistula laser closure (FiLaC): 4.69%. Treatment
results at 6 months after surgery had 4 cases of
recurrence, accounting for 6.25%.
Conclusion: The results of anal fistula
surgery at Tam Anh hospital are good, the
recurrence rate is low, the surgical methods are
diverse and suitable for fistula classification.
Keywords: Anal fistula, surgical treatment of
anal fistula, complicated anal fistula.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Rò hậu môn là bệnh phổ biến thứ hai của
vùng hậu môn trực tràng sau bệnh trĩ, bệnh
do nhiều nguyên nhân gây ra, nhưng nguyên
nhân do nhiễm trùng tuyến Hermann -
Desfosses nằm ở hốc hậu môn chiếm đa số
(90% trường hợp)3. Những nhiễm khuẩn
hình thành các ổ áp xe, vỡ ra ngoài da cạnh
hậu môn hoặc vỡ vào trong lòng trực tràng
gây ra các thể rò hậu môn khác nhau. Rò hậu
môn không nguy hiểm đến tính mạng bệnh
nhân nhưng các triệu chứng của bệnh gây
cho bệnh nhân những khó chịu kéo dài và
ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Chẩn đoán rò hậu môn chủ yếu dựa vào thăm
khám lâm sàng. Chụp cộng hưởng từ (MRI)
có giá trị trong đánh giá vị trí đường rò, ổ áp
xe so với khối cơ thắt. Đặc biệt có vai trò
quan trọng đối với những đường rò phức tạp.
Điều trị rò hậu môn chủ yếu là phẫu
thuật. Tùy theo hình thái đường rò, các
thương tổn phối hợp để lựa chọn phương
pháp phẫu thuật phù hợp. Ngày nay ngoài
phương pháp phẫu thuật kinh điển còn có các
phương pháp can thiệp ít xâm lấn đang được
nghiên cứu áp dụng và đánh giá kết quả. Vì
vậy chúng tôi thực hiện nghiên cứu này với
mục tiêu: Đánh giá kết quả phẫu thuật rò hậu
môn tại bệnh viện Tâm Anh Hà Nội giai
đoạn 2021-2023.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: Bệnh nhân được
chẩn đoán rò hậu môn được phẫu thuật tại
bệnh viện Tâm Anh từ 01/01/2021-
31/12/2023.
Tiêu chuẩn chọn bệnh: Bệnh nhân được
chẩn đoán rò hậu môn không do những
nguyên nhân mạn tính như lao, Crohn, ung thư.
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu
này sử dụng thiết kế nghiên cứu hồi cứu mô
tả cắt ngang có can thiệp. Tất cả bệnh nhân
nhập viện điều trị phẫu thuật rò hậu môn tại
bệnh viện Tâm Anh từ 01/01/2021-
31/12/2023 sẽ được thu thập thông tin qua
việc hồi cứu hồ sơ.
Phân loại đường rò theo Park chia làm
bốn loại:
Loại I: Rò liên cơ thắt (đường rò chạy
giữa cơ thắt trong và ngoài).
Loại II: Rò xuyên cơ thắt (đường rò chạy
xuyên qua cơ thắt ngoài).
Loại III: Rò trên cơ thắt đường rò xuyên
qua phía trên khối cơ thắt kể cả một phần bó
mu trực tràng của cơ nâng hậu môn.
Loại IV: Rò ngoài cơ thắt (đường rò đi
từ khoang chậu - trực tràng xuyên qua cơ
nâng mà không xuyên qua cơ thắt, để đổ ra
ngoài da).
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN CỦA HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH - 2024
126
Phân loại đường rò theo St James có 5
độ:
Độ 1: Rò gian cơ thắt đơn giản.
Độ 2: Rò gian cơ thắt với ổ áp-xe hoặc
đường rò phụ.
Độ 3: Rò xuyên cơ thắt.
Độ 4: Rò xuyên cơ thắt với ổ áp-xe hoặc
đường rò phụ (Đường rò lan lên khoang ngồi
trực tràng hoặc khoang ngồi hậu môn).
Độ 5: Rò trên cơ nâng hậu môn hoặc
xuyên cơ nâng hậu môn.
Đánh giá tình trạng tiêu không kiểm
soát theo bảng điểm CCIS.
Bảng 1. Bảng điểm CCIS (Cleveland Clinic Incontinence Score)
Tần suất
Mất tự chủ với
Hơi
Phân lỏng
Phân đặc
Mang tã
Đôi khi
1
4
7
1
≥ 1 lần/tuần
2
5
8
2
Mỗi ngày
3
6
9
3
CCIS (1) = 0 Tự chủ hoàn toàn.
CCIS (2) = 1-7 Tự chủ tốt.
CCIS (3) = 8-14 Mất tự chủ trung bình.
CCIS (4) = 15-20 Mất tự chủ nặng.
CCIS (5) > 20 Mất tự chủ hoàn toàn.
Đánh giá mức độ đau theo thang điểm
VAS (Visual Analogue Scale)
Hình 1. Thang điểm đánh giá đau VAS 9
- Không đau (VAS = 0); Rất đau (VAS = 10).
- Đau ít (VAS = 1– 3): Đau ít, không
đáng kể.
- Đau vừa (VAS = 4–6): Đau vừa hay bứt
rứt, nhưng vẫn còn chịu đựng được, sử dụng
thuốc giảm đau đường uống.
- Đau nhiều (VAS = 7–9): Bứt rứt nhiều,
đứng hay ngồi yên không dám cử động
nhiều và cần sử dụng thêm thuốc giảm đau
đường tiêm.
Quy ước lành vết mổ: Đánh giá trong
thời gian 3 tháng sau phẫu thuật
Vết mổ lành: Đã liền da hoặc sẹo hoặc đã
đầy mô hạt và không tiết dịch hay rỉ dịch viêm.
Vết mổ không lành: Đã có mô hạt ít hoặc
vết mổ còn hở không có mô hạt nhưng còn
tiết dịch viêm.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
- Tỉ lệ Nam/Nữ ≈ 3/1.
- Tuổi trung bình 41,55 ± 14,05 tuổi.
Bệnh nhân lớn nhất 85 tuổi, nhỏ nhất 19 tuổi.
Độ tuổi thường gặp là 31-40 tuổi (37,5%)
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
127
- Nghề nghiệp thường gặp là nhóm nhân
viên văn phòng (34,38%).
Đặc điểm lâm sàng và phân loại rò
hậu môn
- Lý do vào viện: 68,4% vào viện vì chảy
dịch cạnh hậu môn; đau hậu môn là lý do
thường gặp thứ hai (34,38%) khiến bệnh
nhân nhập viện.
- Đặc điểm lỗ rò ngoài: 71,88% có 1 lỗ rò
ngoài, có 3 bệnh nhân (4,69%) rò kép có 2
đường rò riêng biệt. 61,22% lỗ ngoài tập
trung nửa sau hậu môn.
- Đặc điểm lỗ rò trong: 76,5% có 1 lỗ rò
trong; 84,61% lỗ rò trong nằm ngay trên
đường lược.
- Toàn bộ bệnh nhân được chụp cộng
hưởng từ trước mổ.
- Phân loại rò hậu môn.
Bảng 2: Phân loại đường rò theo Park
Loại rò
Tần suất
Rò liên cơ thắt
48
Rò xuyên cơ thắt
16
Rò trên cơ thắt
0
Rò ngoài cơ thắt
0
Tổng
64
Bảng 3: Phân loại đường rò theo St James
Tần suất
Tỉ lệ (%)
Rò gian cơ thắt đơn giản
22
34,1
Rò gian cơ thắt với ổ áp-xe hoặc đường rò phụ
26
40,7
Rò xuyên cơ thắt
12
18,8
Rò xuyên cơ thắt với ổ áp-xe hoặc đường rò phụ
4
6,3
Rò trên cơ nâng hậu môn hoặc xuyên cơ nâng hậu môn
0
0
Bảng 4: Phân loại rò hậu môn theo nguyên nhân
Nguyên nhân
Tần suất
Tỉ lệ
Nhiễm trùng khe tuyến
64
100%
Nguyên nhân đặc hiệu
0
0%
Tổng
64
100%
Phương pháp phẫu thuật
- Phẫu thuật cắt đường rò, mở ngỏ là
phương pháp được sử dụng nhiều nhất 89%.
Phẫu thuật LIFT, phẫu thuật đặt Seton
chiếm tỉ lệ 3,12%; phẫu thuật điều trị rò
bằng Laser 4,69%.
- Thời gian phẫu thuật trung bình: 46 ±
22 phút.
Kết quả điều trị
- Vào ngày đầu tiên sau mổ tỷ lệ 40,7%
đau vừa và đau nhiều. Cảm giác đau nhiều
chỉ ghi nhận được vào thời điểm đêm đầu
tiên của cuộc phẫu thuật, nhất là khi tác dụng
của thuốc tê đã hết. Khảo sát tình trạng đau
ngày 3 sau mổ, không có đau nhiều, chỉ còn
đau vừa 9,38%.
- Biến chứng sớm 24 giờ sau mổ. Tỉ lệ
biến chứng chung là 10,94% trong đó: Chảy
máu sau mổ 1,56%, bí tiểu 9,38%.
- Thời gian nằm viện sau phẫu thuật
trung bình: 2,91 ± 1,06 ngày.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN CỦA HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH - 2024
128
- Thời gian lành vết mổ trung bình 8,51 ±
3,12 tuần.
- Bảng điểm CCIS: Sau mổ 3 tháng có
2/64 bệnh nhân (3,12%) mất tự chủ một phần
(điểm CCIS 8 – 14).
- Chậm lành vết mổ chiếm 4,69 %.
- Bệnh nhân được ghi nhận là tái phát rò
hậu môn khi lâm sàng có triệu chứng sưng
đau hậu môn, có chảy dịch cạnh hậu môn khi
khám lâm sàng và kết quả chụp cộng hưởng
từ ghi nhận có đường rò hậu môn. Tại thời
điểm 6 tháng tính từ ngày phẫu thuật, chúng
tôi ghi nhận được có 4 trường hợp bị tái phát
triệu chứng chảy dịch cạnh hậu môn (chiếm
tỷ lệ 6,25%). 60 trường hợp còn lại đều
không thất xuất hiện lại các triệu chứng cũ
sau 6 tháng phẫu thuật. Tỷ lệ điều trị thành
công của nghiên cứu tính đến thời điểm 6
tháng sau phẫu thuật là 93,75%.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm lâm sàng và phân loại rò
hậu môn
Bệnh rò hậu môn thường gặp ở nam giới
nhiều hơn nữ .Nghiên cứu cho thấy trong 64
bệnh nhân rò hậu môn được phẫu thuật thì có
48 (75%) nam, 16 nữ (25%) với độ tuổi trung
bình là 41,55 ± 14,05 năm. Tương tự nghiên
cứu của tác giả Nguyễn Văn Xuyên ở những
bệnh nhân được chẩn đoán rò hậu môn tái
phát thì tỷ lệ nam giới lần lượt là 86,8%5.
Các triệu chảy dịch hậu môn là lý do
chính làm cho bệnh nhân khó chịu và phải đi
điều trị (68,4%) đặc điểm này cũng tương
đồng như các nghiên cứu về bệnh rò hậu
môn của các tác giả khác. Than phiền về
chảy dịch hậu môn nhiều lần làm cho bệnh
nhân phải đi điều trị là lý do vào viện chính
trong nghiên cứu của tác giả Lữ Hoàng Phi2.
Tác giả Tăng Huy Cường cũng ghi nhận triệu
chứng chảy dịch từ lỗ rò ngoài là lý do than
phiền chính để bệnh nhân tìm đến cơ sở y tế
điều trị (82,3%)7.
Trong mẫu 64 trường hợp chúng tôi
nghiên cứu thì 71,88% có 1 lỗ rò ngoài, có 3
bệnh nhân (4,69%) rò kép có 2 lỗ ngoài.
61,22% lỗ ngoài tập trung nửa sau hậu môn.
76,5% có 1 lỗ rò trong; 84,61% lỗ rò trong
nằm ngay trên đường lược. Kết quả nghiên
cứu của chúng tôi cũng phù hợp với nhiều
nghiên cứu rò hậu môn khác. Nghiên cứu của
Nguyễn Xuân Hùng có 79,2% bệnh nhân có
1 lỗ rò ngoài và 63,9% số lỗ ngoài tập trung
ở nửa sau hậu môn 6. Kết quả nghiên cứu 126
ca rò hậu môn của tác giả Nguyễn Văn
Xuyên năm 2007, số bệnh nhân có 1 lỗ rò
trong cũng chiếm tỉ lệ cao nhất (69%), và có
đến 74,3% lỗ rò trong nằm ở nửa sau hậu
môn5. Điều này phù hợp với cơ chế bệnh
sinh của bệnh rò hậu môn là do các tuyến
Herrmann - Desffosses phân bố tập trung
phần lớn ở nửa sau hậu môn.
Nguyên nhân rò hậu môn do nhiễm trùng
khe tuyến trong nghiên cứu của chúng tôi
chiếm tỉ lệ là 100%, có lẽ do số mẫu còn ít
nên chúng tôi chưa gặp các nguyên nhân đặc
hiệu khác như sau phẫu thuật vùng hậu môn,
chấn thương.
Việc xác định mối tương quan giữa
đường rò và hệ thống cơ thắt hậu môn có vai
trò quan trọng trong việc lựa chọn phương
pháp phẫu thuật, nhằm hạn chế tình trạng
mất tự chủ hậu môn sau phẫu thuật. Kết quả
nghiên cứu từ 64 trường hợp rò hậu môn
chúng tôi ghi nhận rò liên cơ thắt chiếm tỷ lệ
cao nhất với 75%, rò xuyên cơ thắt tỉ lệ 25%.
Nghiên cứu của Lữ Hoàng Phi ghi nhận:
71,92% trường hợp thuộc loại rò liên cơ thắt,
có 18,9% rò xuyên cơ thắt thấp và 8,7% rò
xuyên cơ thắt cao2. Theo nghiên cứu của
G.Rosa và cộng sự thực hiện trên 844 bệnh
nhân ghi nhận: Rò liên cơ thắt chiếm tỷ lệ