Ch−¬ng 5
V¾t s÷a
Kü thuËt v¾t s÷a lµ yÕu tè quan träng cã ¶nh
h−ëng rÊt lín ®Õn s¶n l−îng vµ chÊt l−îng s÷a thu
®−îc tõ mçi con bß. Mét bß s÷a tèt cã thÓ bÞ h− háng
hoÆc bÞ lo¹i th¶i do v¾t s÷a kh«ng ®óng c¸ch g©y ra.
1. Sè lÇn v¾t s÷a trong ngµy
Sè lÇn v¾t s÷a hµng ngµy phô thuéc tr−íc hÕt vµo
n¨ng suÊt s÷a cña bß. NÕu bß cã n¨ng suÊt cao, tèc ®é
h×nh thµnh s÷a lín, bÇu vó chãng ®Çy s÷a, khi ®ã nÕu
kh«ng v¾t s÷a kÞp thêi, bÇu kh«ng ®−îc gi¶i phãng th×
qu¸ tr×nh t¹o s÷a sÏ bÞ øc chÕ. ë bß cã n¨ng suÊt d−íi
13 kg s÷a/ngµy th× tèc ®é t¹o s÷a trong kho¶ng thêi
gian tõ 1-16 giê Ýt thay ®æi nªn nÕu v¾t s÷a 2 lÇn/ngµy
kh«ng cã ¶nh h−ëng lín. §èi víi bß cã n¨ng suÊt tõ
15-25 kg s÷a/ngµy th× trong vßng 8-12 giê tèc ®é t¹o
s÷a kh«ng thay ®æi, cßn sau ®ã n÷a th× tèc ®é t¹o s÷a
sÏ gi¶m, do ®ã cÇn rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn
v¾t.
ThÝ nghiÖm x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh h−ëng cña c¸c
chÕ ®é v¾t s÷a cho thÊy v¾t s÷a ë kho¶ng c¸ch 10-14
giê hµng ngµy, s¶n l−îng s÷a trong mét chu kú thÊp
h¬n 0-1%, cßn chÕ ®é v¾t s÷a ë kho¶ng c¸ch 9-15 giê
hoÆc 8-16 giê hµng ngµy, s¶n l−îng s÷a thÊp 1-3% so
víi chÕ ®é v¾t s÷a cã kho¶ng c¸ch t−¬ng ®−¬ng. V¾t
s÷a 3 lÇn trong ngµy cã s¶n l−îng s÷a thu ®−îc cao
h¬n 15-20% so víi v¾t s÷a 2 lÇn, trong ®ã 5-10%
l−îng s÷a t¨ng lªn lµ do sù gi¶m thÊp cña ¸p suÊt bÇu
vó, phÇn cßn l¹i 10-15% lµ do sù ch¨m sãc vµ nu«i
d−ìng tèt h¬n. Gi¶m sè lÇn v¾t s÷a trong ngµy g©y nªn
sù gi¶m râ rÖt tèc ®é h×nh thµnh s÷a. Kh«ng v¾t s÷a 1
lÇn trong tuÇn, kÕt qu¶ l−îng s÷a gi¶m 5-10%. Nh÷ng
bß c¸i ®−îc v¾t s÷a mét lÇn trong ngµy ®· gi¶m tíi
50% s¶n l−îng s÷a ë bß c¸i løa 1 vµ 40% ë bß c¸i
tr−ëng thµnh.
Ng−êi ta ®Ò nghÞ sè lÇn v¾t s÷a phô thuéc vµo n¨ng suÊt
s÷a hµng ngµy cña bß nh− sau:
N¨ng suÊt s÷a (kg/ngµy) Sè lÇn v¾t
< 15 2
15-25 3
>25 4
Tuy nhiªn viÖc quyÕt ®Þnh sè lÇn v¾t s÷a trong
ngµy còng cÇn ph¶i tÝnh to¸n ®Õn kh¶ n¨ng tæ chøc lao
®éng, bè trÝ quy tr×nh s¶n xuÊt vµ h¹ch to¸n gi¸ thµnh
s¶n xuÊt s÷a.
2. Dông cô v¾t s÷a
Kh«ng nªn dïng c¸c dông cô v¾t s÷a b»ng chÊt
dÎo v× lµm vÖ sinh khã kh¨n. Tèt nhÊt nªn dïng c¸c
dông cô b»ng nh«m. Th«ng th−êng cÇn cã c¸c dông
cô sau ®©y:
+ 1 chiÕc x« b»ng nh«m ®Ó v¾t s÷a
+ 1 b×nh chøa s÷a sau khi v¾t vµ ®Ó vËn chuyÓn
+ 1 phÔu läc s÷a cïng víi v¶i mµn ®Ó läc
+ 1 d©y thõng ®Ó buéc ch©n bß khi cÇn
+ 1 cèc ®ùng thuèc s¸t trïng nóm vó
+ 1 x« ®ùng n−íc vÖ sinh bÇu vó
+ v¶i x« vÖ sinh vµ lau kh« vó bß
C¸c dông cô ®ùng s÷a nªn cã ®¸y v¸t trßn ®Ó dÔ
lµm vÖ sinh vµ tr¸nh cÆn bÈn b¸m vµo c¸c kÏ quanh
®¸y. X« v¾t s÷a chØ ®−îc sö dông ®Ó v¾t s÷a, kh«ng
bao giê ®−îc dïng vµo viÖc kh¸c.
3. VÖ sinh khi v¾t s÷a
a. VÖ sinh dông cô v¾t vµ ®ùng s÷a
X« v¾t s÷a, v¶i läc, thïng chøa s÷a, kh¨n lau
vv.. sau khi dïng ph¶i dïng n−íc l·, xµ phßng giÆt
s¹ch sÏ, tiªu ®éc b»ng n−íc s«i råi ®Ó vµo chç quy
®Þnh. Nh−ng l−u ý lµ kh«ng dïng xµ phßng th¬m v×
s÷a sÏ bÞ ¸m mïi. Tr−íc khi ®em ra dïng ph¶i tr¸ng
l¹i b»ng n−íc s«i.
b. VÖ sinh chuång v¾t s÷a
Chuång v¾t s÷a ph¶i ®−îc dän ph©n, déi röa
s¹ch sÏ tr−íc vµ sau lóc v¾t. §−a ra khái m¸ng phÇn
thøc ¨n d− thõa. Trong qu¸ tr×nh v¾t nÕu bß Øa hay ®¸i
ph¶i dõng ngay l¹i ®Ó lµm vÖ sinh. Trong khi lµm vÖ
sinh chuång cÇn tr¸nh g©y tung bôi bÈn v× bôi bÈn
chøa rÊt nhiÒu vi sinh vËt (1g bôi cã thÓ mang theo tíi
10.000.000 vi sinh vËt).
c. VÖ sinh ng−êi v¾t s÷a
Tèt nhÊt lµ æn ®Þnh ng−êi v¾t s÷a. Ng−êi v¾t s÷a
ph¶i nhÑ nhµng, cã hiÓu biÕt vµ quý mÕn bß s÷a.
Ng−êi v¾t s÷a kh«ng ®−îc m¾c c¸c bÖnh truyÒn
nhiÔm. Mãng tay ph¶i th−êng xuyªn ®−îc c¾t ng¾n,
mµi nh½n. Nªn sö dông quÇn ¸o b¶o hé trong khi v¾t
s÷a vµ lu«n lu«n ®¶m b¶o cho quÇn ¸o s¹ch sÏ. Tr−íc
khi v¾t s÷a ph¶i röa tay víi xµ phßng (H×nh 11), kú
ch¶i mãng tay vµ sau ®ã lau kh« cÈn thËn.
H×nh 12: VÖ sinh vó
bß tr−íc lóc v¾t s÷a
H×nh 11: Röa ta
y
s¹ch
tr−íc khi v¾t s÷a
d. VÖ sinh th©n thÓ vµ bÇu vó bß
NÕu bß qu¸ bÈn, tr−íc khi v¾t dïng vßi n−íc röa
s¹ch phÇn sau cña bß (m«ng, ®u«i, ch©n sau, vó). NÕu
bß kh«ng bÈn l¾m th× kh«ng nªn t¾m röa mµ cã thÓ
dïng n−íc Êm röa s¹ch ®Çu vó, nÕu kh«ng th× dïng
kh¨n −ít lau c¸c nóm vó vµ ®Çu vó, sau ®ã lau kh« nhÑ
nhµng tr−íc lóc v¾t (H×nh 12). ViÖc lau röa b»ng n−íc
Êm vµ lau kh« bÇu vó nhÑ nhµng sÏ kÝch thÝch tiÕt
oxytoxin, mÆt kh¸c tr¸nh g©y th−¬ng tæn lªn da bÇu vó
còng nh− nhiÔm bÈn s÷a lóc v¾t.
H×nh 14: nhón
g
dun
g
dÞch s¸t trïng nóm vó
sau khi v¾t s÷a
H×nh 13: KiÓm tra
nh÷ng giät s÷a ®Çu
tiªn
