TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
73
KHẢO SÁT TỶ LỆ BỆNH TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY – THỰC QUẢN
CỦA SINH VIÊN NGÀNH KHOA HỌC SỨC KHỎE THEO THANG ĐIỂM GERDQ
Lê Thị Trúc Quyên1, Phan Thị Quỳnh Hương1, Nguyễn Trọng Đức1,
Đoàn Gia Huy1, Lê Thọ Minh Hiếu1, Võ Thị Nga1, Hoàng Thị Nam Giang1
TÓM TẮT12
Đặt vấn đề: Bệnh trào ngược dạ dày thực
quản (GERD) là tình trạng dịch dạ dày trào ngược
lên thực quản, hầu họng và đường hô hấp gây ra
các triệu chứng và biến chứng. Mục tiêu: Xác định
tỷ lệ mắc GERD ở sinh viên theo thang điểm
GerdQ và khảo sát một số yếu tố liên quan.
Phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt ngang được
thực hiện trên sinh viên khối ngành sức khỏe từ
tháng 2 đến tháng 5 năm 2024. Mô hình hồi quy
logistic đa biến đã được sử dụng để xác định các
yếu tố liên quan đến GERD. Kết quả: Tỷ lệ sinh
viên mắc GERD theo thang điểm GerdQ là 13,5%.
Mức độ căng thẳng được đo bằng thang PSS-10 có
điểm ≥ 18 có khả năng mắc GERD cao gấp 2 lần
so với sinh viên có mức điểm thấp hơn. Kết luận:
Căng thẳng có mối liên quan đáng kể với nguy cơ
mắc GERD, khi sinh viên có điểm PSS-10 ≥ 18 có
nguy cơ mắc GERD cao gấp 2 lần.
Từ khóa: GERD, sinh viên, Helicobacter
pylori, căng thẳng, lo âu, GerdQ
SUMMARY
STUDY OF PREVALENCE OF
GASTROESOPHAGEAL REFLUX
DISEASE AMONG HEALTH –
SCIENCE STUDENTS USING GERDQ
SCORE
1Trường Đại học Y Dược – Đại học Đà Nẵng
Chịu trách nhiệm chính: Lê Thị Trúc Quyên
SĐT: 0868014625
Email: trucquyenle141210@gmail.com
Ngày nhận bài: 31/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 20/9/2024
Ngày duyệt bài: 02/10/2024
Background: Gastroesophageal reflux disease
(GERD) is a condition where stomach acid
refluxes into the esophagus, throat, and respiratory
tract, causing symptoms and complications.
Objective: To determine the prevalence of GERD
among students using the GerdQ scale and to
examine associated factors. Methods: A cross-
sectional descriptive study was conducted on
health science students from February to May
2024. Multivariate logistic regression analysis was
used to identify factors related to GERD. Results:
The prevalence of GERD among students
according to the GerdQ scale was 13.5%. Students
with a stress level measured by the PSS-10 scale,
with a score ≥ 18, were twice as likely to develop
GERD compared to those with lower scores.
Conclusion: Stress is significantly associated with
an increased risk of GERD, with students scoring ≥
18 on the PSS-10 scale having twice the risk.
Keywords: GERD, students, Helicobacter
pylori, stress, anxiety, GerdQ.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
GERD là tình trạng dịch dạ dày trào
ngược lên thực quản, hầu họng và đường hô
hấp gây ra các triệu chứng và biến chứng.
Bệnh nhân mắc GERD thường có những biểu
hiện lâm sàng chính như trớ, ợ nóng và các
triệu chứng ít gặp hơn như nuốt đau, nuốt
khó, đau ngực. Đáng chú ý, nếu không được
phát hiện sớm và điều trị đúng, bệnh có thể để
lại biến chứng loét thực quản, xuất huyết tiêu
hóa, hẹp thực quản và nguy cơ Barrett thực
quản, thậm chí tiến triển ung thư thực quản.
Việc chẩn đoán GERD dựa trên triệu chứng
lâm sàng vẫn đóng vai trò quan trọng trong tiếp
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
74
cận ban đầu và đưa ra các chỉ định xét nghiệm
cận lâm sàng phù hợp, do vậy nhiều thang điểm
triệu chứng đã được xây dựng để chẩn đoán
GERD. Vào năm 2009, R. Jones và cộng sự đã
xây dựng thang điểm về tần suất mắc triệu
chứng GERD có tên là GerdQ
(Gastroesophageal reflux disease Questionaire),
nhằm chẩn đoán và quản lý hiệu quả bệnh nhân
mắc GERD. Thang điểm GerdQ đã được xây
dựng phiên bản Tiếng Việt (1).
GERD đang ngày càng gia tăng ở khu vực
Châu Á Thái Bình Dương (2). Đáng lưu tâm
hơn nữa là GERD đang phổ biến ở độ tuổi trẻ,
đặc biệt là ở độ tuổi sinh viên. Trong đó, sinh
viên ngành y học đã được quan tâm nghiên cứu.
Theo nghiên cứu tại Ả rập Xê út, tỷ lệ sinh viên
y khoa báo cáo có triệu chứng GERD là 25,9%
(3). Trên thế giới đã tiến hành nhiều báo cáo về
GERD ở nhiều đối tượng khác nhau, tuy nhiên
tại Việt Nam đa số các nghiên cứu chỉ tập trung
vào đối tượng bệnh nhân và ít có nghiên cứu
thực hiện trên đối tượng người trẻ tuổi, có vẻ
khỏe mạnh như nhóm sinh viên khối ngành
khoa học sức khỏe.
Các yếu tố liên quan đến tỷ lệ mắc
GERD ở sinh viên là đa yếu tố bao gồm chế
độ ăn uống, thói quen ăn uống; sử dụng các
chất kích thích gây nghiện; chỉ số khối cơ thể
(BMI), và các yếu tố khác như tiền sử, tuổi
tác, sử dụng thuốc kháng viêm không steroid
(NSAIDs), mức độ căng thẳng. Đặc biệt,
sinh viên y khoa được cho là nhóm đối tượng
có mức độ căng thẳng cao.
Như vậy, GERD đang có xu hướng gia
tăng trên toàn cầu và đang dần trẻ hóa. Đối
tượng sinh viên, đặc biệt là sinh viên khối
ngành khoa học sức khỏe đang có nguy cơ
đối mặt với GERD cũng như các biến chứng
của GERD. Do đó, xác định tỷ lệ sinh viên
mắc GERD và các yếu tố làm tăng tần suất
mắc GERD là cần thiết. Tuy nhiên, theo hiểu
biết của chúng tôi, tại Việt Nam có rất ít
nghiên cứu về tỷ lệ GERD và yếu tố liên
quan đến GERD trên đối tượng sinh viên
ngành y học. Do đó nghiên cứu này nhằm
mục tiêu xác định tỷ lệ sinh viên mắc GERD
theo thang điểm GerdQ và khảo sát một số
yếu tố liên quan đến GERD.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Tiêu chuẩn chọn mẫu
Là sinh viên đang học tại Trường Y
Dược - Đại học Đà Nẵng
Tiêu chuẩn loại trừ
Sinh viên có tiền sử khó tiêu chức năng;
viêm, loét dạ dày – tá tràng đã được bác sĩ
chẩn đoán
2.2. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang.
2.3. Cỡ mẫu và kỹ thuật chọn mẫu
Cỡ mẫu
Cỡ mẫu khảo sát được tính theo công
thức ước tính một tỷ lệ với độ tin cậy 95%,
sai số tuyệt đối 4,5%, tỷ lệ ước tính từ tỷ lệ
sinh viên ngành y đa khoa mắc GERD tại
Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh là
44,9% (4). Do đó cỡ mẫu tối thiểu của
nghiên cứu là 470 sinh viên. Thực tế, chúng
tối đã tiếp cận 588 sinh viên và cuối cùng có
562 sinh viên đã được phân tích dữ.
Trong đó: n: cỡ mẫu tối thiểu cần khảo
sát; α: Sai số loại 1. Với α = 0,05 (độ tin cậy
= 95%), = 1,96; p: tỷ lệ mắc GERD ước
tính; e: sai số tuyệt đối (e = 0,045).
Kỹ thuật chọn mẫu
Kỹ thuật chọn mẫu nhiều giai đoạn gồm:
giai đoạn 1 là chọn mẫu phân tầng theo tỷ lệ
cho các ngành học, giai đoạn 2 là chọn mẫu
phân tầng theo tỷ lệ cho các năm học, giai
đoạn 3 là chọn mẫu ngẫu nhiên đơn số sinh
viên của mỗi năm học. Chi tiết về kỹ thuật
chọn mẫu được trình bày ở sơ đồ sau:
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
75
2.4. Thu thập dữ liệu
Công cụ nghiên cứu
Bộ câu hỏi với tổng cộng 33 câu hỏi bao
gồm 4 phần chính: (1) Đặc điểm chung của
đối tượng nghiên cứu, (2) Đánh giá các triệu
chứng của GERD thông qua bộ câu hỏi
GerdQ, (3) Đánh giá mức độ căng thẳng của
sinh viên thông qua thang điểm PSS-10
(Perceived Stress Scale), (4) Một số yếu tố
liên quan đến GERD của sinh viên.
Bộ câu hỏi sau khi hoàn chỉnh đã được
thử nghiệm trên 10 sinh viên thỏa mãn tiêu
chí lựa chọn để đánh giá tính dễ hiểu, thời
gian hoàn thành bộ câu hỏi, thu thập những
nhận xét, góp ý để điều chỉnh cho phù hợp.
Quy trình thu thập dữ liệu
Các thành viên tham gia thu thập dữ liệu
sẽ được tập huấn về cách thức thu thập dữ
liệu. Sau đó, cách thành viên đến các lớp được
phân công và giải thích rõ về nghiên cứu cho
sinh viên tham gia nghiên cứu. Thu lại phiếu
và rà soát số liệu thu được. Cuối cùng, tiến
hành nhập, xử lý và phân tích dữ liệu.
2.5. Phân tích dữ liệu
Đối với phân tích mô tả, các biến định
tính trình bày theo tần suất và tỷ lệ phần
trăm, các biến định lượng không phân phối
chuẩn được trình bày theo trung vị và tứ
phân vị.
Đối với thang điểm GerdQ bao gồm có 6
câu hỏi, nếu tổng điểm lớn hơn hoặc bằng 8
điểm thì xác định là mắc GERD (1). Sinh
viên không hoàn thành đầy đủ các câu hỏi
trong thang điểm GerdQ không được đưa vào
phân tích. Đối với thang điểm PSS-10 có
tổng cộng 10 câu, tổng điểm cho toàn bộ
thang điểm từ 0 – 40 điểm, điểm càng cao
mức độ căng thẳng càng tăng.
Mô hình hồi quy logistic đa biến được sử
dụng để xác định các yếu tố liên quan đến tỷ
lệ mắc GERD của sinh viên theo thang điểm
GerdQ. Tỷ số Odds đã điều chỉnh (aOR) và
khoảng tin cậy 95% được đưa ra và giá trị p
< 0,05 được coi là có ý nghĩa thống kê. Số
liệu được nhập, phân tích và xử lý thông qua
phần mềm Microsoft Excel 365 và R phiên
bản 4.3.3.
2.6. Đạo đức nghiên cứu
Nghiên cứu đảm bảo tính tự nguyện, ẩn
danh, bảo mật cho người tham gia và được
cho phép thực hiện bởi Hội đồng Trường Y
Dược, Đại học Đà Nẵng.
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
76
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của sinh viên
Bảng 1. Đặc điểm nhân khẩu học của đối tượng tham gia nghiên cứu
Đặc điểm
Tần suất (%)
Tuổi (năm), trung vị (điểm tứ phân vị 1; điểm tứ phân vị 3)
21 (20,0; 22,0)
Giới tính
- Nam
195 (37,8)
Ngành học
- Y khoa
234 (44,5)
- Răng hàm mặt
106 (20,2)
- Dược
108 (20,5)
- Điều dưỡng
68 (12,9)
- Kỹ thuật xét nghiệm y học
10 (1,9)
Năm học
- Năm 1
121 (23,0)
- Năm 2
111 (21,1)
- Năm 3
103 (19,6)
- Năm 4
87 (16,5)
- Năm 5
70 (13,3)
- Năm 6
34 (6,5)
Xếp loại học lực học kỳ gần
nhất
- Xuất sắc
46 (9,8)
- Giỏi
167 (35,5)
- Khá
221 (47,0)
- Trung bình/Kém
36 (7,7)
Với tỷ lệ phản hồi là 94,3%, có 526 sinh viên tham gia nghiên cứu. Trong đó, tỷ lệ sinh
viên nam là 37,8%, sinh viên Y khoa và sinh viên năm nhất chiếm ưu thế (Bảng 1).
Biểu đồ 1. Đặc điểm hành vi của các đối tượng tham gia nghiên cứu
Nhận xét: Đa số sinh viên có một số thói
quen tốt như thời gian ngủ > 6 tiếng (76%),
tập thể dục (65,4%). Tuy nhiên họ cũng có
một số thói quen xấu: bỏ bữa sáng (67,2%);
ăn thức ăn chua, cay (75,9%); nằm ngồi 30
phút ngay sau khi ăn (76,3%)
3.2. Tỷ lệ sinh viên mắc GERD theo
thang điểm GerdQ
Trong tổng số 562 sinh viên tham gia
nghiên cứu có 13,5% sinh viên mắc GERD
theo thang điểm GerdQ.
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
77
Bảng 2. Tỷ lệ trả lời của các thành phần trong bảng câu hỏi GerdQ của đối tượng nghiên cứu,
Trường Y Dược, 2024
Triệu chứng
0 ngày
n (%)
1 ngày
n (%)
2-3 ngày
n (%)
4-7 ngày
n (%)
1. Số ngày bạn gặp tình trạng ợ nóng (nóng rát sau
xương ức)
439 (83,5)
52 (9,9)
23 (4,4)
12 (2,2)
2. Số ngày bạn bị ợ chua/ trớ thức ăn (chất trong dạ
dày trào ngược lên cổ họng hoặc miệng)
377 (71,7)
99 (18,8)
40 (7,6)
10 (1,9)
3. Số ngày bạn bị đau vùng thượng vị
414 (78,7)
70 (13,3)
35 (6,7)
7 (1,3)
4. Số ngày bạn có triệu chứng buồn nôn
413 (78,5)
68 (13)
38 (7,2)
7 (1,3)
5. Số ngày bạn gặp khó ngủ về đêm do ợ nóng/ trớ
thức ăn
475 (90,3)
31 (5,9)
18 (3,4)
2 (0,4)
6. Số ngày bạn phải dùng thêm thuốc kê đơn do ợ
nóng/trớ (phosphalugel, antaxit khác)
506 (96,2)
12 (2,3)
8 (1,5)
0 (0)
Tổng điểm GerdQa
Chú thích: aGiá trị trung vị (điểm tứ phân vị 1; điểm tứ phân vị 3)
3.3. Một số yếu tố liên quan đến GERD
Bảng 4. Một số yếu tố liên quan đến tỷ lệ mắc GERD theo thang điểm GerdQ của sinh viên
(phân tích hồi quy logistic đa biến)
Đặc điểm*
OR & KTC 95%
p
aOR & KTC 95%
p
Mức độ căng thẳng
< 18
1,0
1,0
≥ 18
1,6 (0,9-2,8)
0,07
2,0 (1,0-4,0)
0,045
OR: tỷ suất chênh; aOR: tỷ suất chênh đã
điều chỉnh; KTC: Khoảng tin cậy; BMI: Chỉ
số khối cơ thể; a Trung vị (điểm tứ phân vị 1;
điểm tứ phân vị 3); bnăm; cKg/m2;
dngày/tuần; elần/tuần; fgiờ
*Biến tham gia vào phân tích hồi quy
logistic đa biến gồm các đặc điểm sau: tuổi,
giới tính, xếp loại học lực học kỳ gần nhất,
BMI, tiền sử gia đình mắc GERD (đã được
bác sĩ chẩn đoán), tiền sử bản than nhiễm vi
khuẩn Helicobacter pylori, mức độ căng
thẳng, ăn thức ăn chua caya,d, bỏ bữa sánga,e,
ăn khuya sau 11 giờ tốie, ăn trong vòng 2 giờ
trước khi đi ngủe, nằm/ngồi 30 phút ngay sau
khi ăn, tập thể dụcc, sử dụng thức uống chứa
caffeinee, sử dụng các loại trà, sử dụng nước
ngọt, tổng thời gian đi ngủ vào buổi tốif
Nhận xét: Kết quả phân tích hồi quy
logistic đa biến cho thấy sinh viên có điểm
PSS-10 ≥ 18 (mức độ căng thẳng cao) có
nguy cơ mắc GERD cao gấp 2 lần so vơi
sinh viên có mức điểm PSS-10 < 18 (mức độ
căng thẳng nhẹ).
IV. BÀN LUẬN
Bệnh trào ngược dạ dày thực quản
(GERD) ngày càng trở nên phổ biến trên
toàn thế giới, các triệu chứng và biến chứng
của GERD không những ảnh hưởng đến sức
khỏe, chất lượng cuộc sống mà còn gây ra
các tác động tiêu cực về mặt kinh tế xã hội,
cũng như năng suất lao động của của người
bệnh (5). Nghiên cứu của nhóm tác giả cho
thấy tỷ lệ sinh viên mắc GERD theo thang
điểm GerdQ là 13,5 %, tương đối cao so với
tỷ lệ mắc GERD của khu vực Châu Á nói
chung và Đông Nam Á nói riêng (6). Tuy
nhiên, kết quả này tương đồng với tỷ lệ mắc
GERD của một nghiên cứu tương tự trên
sinh viên y khoa ở Iran (14,8%) (7) và thấp