Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển loại hình doanh nghiệp tư nhân trong công nghiệp Việt Nam

Chia sẻ: Nguyễn Vương Cường | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

151
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển loại hình doanh nghiệp tư nhân trong công nghiệp Việt Nam những vấn đề cơ bản về phát triển loại hình doanh nghiệp tư nhân trong công nghiệp, thực trạng phát triển loại hình doanh nghiệp tư nhân trong công nghiệp Việt Nam, giải pháp phát triển loại hình doanh nghiệp tư nhân trong công nghiệp Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển loại hình doanh nghiệp tư nhân trong công nghiệp Việt Nam

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n --------------------------- nguyÔn mËu quyÕt Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp viÖt nam Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ, qu¶n lý vµ KHH KTQD M· sè: 62.31.09.01 LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS-TS. Lª V¨n T©m 2. TS. TrÇn ViÖt L©m Hµ néi - 2008
2 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu nªu trong luËn ¸n lµ trung thùc vµ cã nguån gèc râ rµng. C¸c kÕt qu¶ nªu trong luËn ¸n ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong bÊt kú mét c«ng tr×nh nµo kh¸c. Nghiªn cøu sinh NguyÔn MËu QuyÕt
3 Nh÷ng tõ viÕt t¾t trong luËn ¸n ASEAN : HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ CN : C«ng nghiÖp CNH, H§H : C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ CNXH : Chñ nghÜa x? héi CTCP : C«ng ty cæ phÇn CTHD : C«ng ty hîp danh DN : Doanh nghiÖp DNCN : Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp DNNVV : Doanh nghiÖp nhá vµ võa DNTN : Doanh nghiÖp t− nh©n GDP : Thu nhËp quèc néi KTNN : Kinh tÕ nhµ n−íc KTTN : Kinh tÕ t− nh©n KTTT : Kinh tÕ thÞ tr−êng KTXH : Kinh tÕ x? héi NHTM : Ng©n hµng th−¬ng m¹i NSNN : Ng©n s¸ch nhµ n−íc NQTW : NghÞ quyÕt trung −¬ng SXKD : S¶n xuÊt kinh doanh TNHH : Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n TSC§ : Tµi s¶n cè ®Þnh UBND : Uû ban nh©n d©n USD : §« la Mü VCCI : Phßng th−¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam XHCN : X? héi chñ nghÜa WTO : Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi
4 Môc lôc Trang Lêi cam ®oan 2 Danh môc nh÷ng tõ viÕt t¾t trong luËn ¸n 3 Môc lôc 4 PhÇn më ®Çu 5 Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n 9 vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp 1.1 Kh¸i niÖm, vai trß cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. 9 1.2. Nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n 20 trong c«ng nghiÖp. 1.3. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng 24 nghiÖp. 1.4. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. 29 Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn 39 lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam 2.1 Kh¸i qu¸t vÒ c«ng nghiÖp ViÖt Nam. 39 2.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng 44 nghiÖp ViÖt Nam. 2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− 81 nh©n trong c«ng nghiÖp nh÷ng n¨m qua. Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn 100 lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam 3.1. Quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n 100 trong c«ng nghiÖp. 3.2. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng 113 nghiÖp ViÖt Nam. KÕt luËn 151 Danh môc c¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ ®? c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n 153 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 154 Phô lôc 161
5 phÇn më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi luËn ¸n. §Ó ®−a n−íc ta trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 nh− NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X ®Ò ra, ®ßi hái chóng ta ph¶i cã ®−îc nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p thÝch hîp nh»m huy ®éng mäi nguån lùc cña ®Êt n−íc tËp trung cho ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nãi riªng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n−íc ®? khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c nguån lùc cña ®Êt n−íc, ®éng viªn, khuyÕn khÝch ng−êi d©n ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, lµm giµu cho b¶n th©n vµ cho ®Êt n−íc. Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, chóng ta còng ®? ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh vµ nÒn c«ng nghiÖp n−íc ta ngµy mét ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, viÖc huy ®éng vµ khai th¸c nguån lùc trong d©n vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. TiÒm n¨ng trong d©n vÉn cßn nhiÒu nh−ng ch−a thËt sù m¹nh d¹n ®Çu t− vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. V× vËy, viÖc t×m ra gi¶i ph¸p ®Ó huy ®éng, khai th¸c tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ nguån lùc trong d©n cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch, lµm sao ®Ó ng−êi d©n m¹nh d¹n h¬n n÷a trong viÖc bá vèn, c«ng søc vµ trÝ tuÖ ®Çu t− vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, qua ®ã gãp phÇn ®−a n−íc ta nhanh chãng trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp. XuÊt ph¸t tõ lý do ®ã, t¸c gi¶ luËn ¸n ®? chän ®Ò tµi “Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam” ®Ó tËp trung nghiªn cøu. 2. Kh¸i qu¸t lÞch sö nghiªn cøu. Trong thêi gian qua ®? cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nãi riªng, nh−ng ch−a cã mét c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ viÖc ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong
6 c«ng nghiÖp ®−îc c«ng bè. ë mét gi¸c ®é nhÊt ®Þnh, liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy cã luËn ¸n tiÕn sÜ cña nghiªn cøu sinh Ph¹m V¨n Hång (2007), víi ®Ò tµi “Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ”. LuËn ¸n nµy nghiªn cøu mét c¸ch chung nhÊt vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá, mµ chñ yÕu lµ doanh nghiÖp t− nh©n ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ngµnh nghÒ vµ ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p chung nhÊt cho ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. LuËn ¸n tiÕn sÜ cña nghiªn cøu sinh Lª Xu©n Tr−êng (2006), víi ®Ò tµi “ChÝnh s¸ch thuÕ víi viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ”, còng chØ ®Ò cËp riªng ®Õn t¸c ®éng, ¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p trong ph¹m vi vÒ chÝnh s¸ch thuÕ. Liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp c«ng nghiÖp, tr−íc ®ã cã LuËn ¸n tiÕn sÜ cña nghiªn cøu sinh T¹ V¨n Lîi (2003), víi ®Ò tµi “Hoµn thiÖn viÖc sö dông c«ng cô thuÕ trong qu¶n lý Nhµ n−íc ®èi víi doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam”, LuËn ¸n còng ®? tËp trung vµo nghiªn cøu vÒ doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh, bao trïm c¶ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, doanh nghiÖp tËp thÓ vµ còng chØ d−íi gi¸c ®é ¶nh h−ëng, t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch thuÕ vµ ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó Nhµ n−íc sö dông c«ng cô thuÕ trong qu¶n lý doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh. LuËn ¸n TiÕn sÜ LuËt häc cña nghiªn cøu sinh NguyÔn Thanh Ho¸(2002), víi ®Ò tµi “§æi míi vµ hoµn thiÖn qu¶n lý Nhµ n−íc b»ng ph¸p luËt ®èi víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t− nh©n ë ViÖt Nam hiÖn nay”, h−íng vµo nghiªn cøu vµ ®Ò ra gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ n−íc ®èi víi doanh nghiÖp t− nh©n nãi chung. §Ò tµi nghiªn cøu ë cÊp Nhµ n−íc tr−íc ®ã cã ®Ò tµi “ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam” do nhãm t¸c gi¶ PGS.TS Mai Ngäc C−êng, PGS.TS Phan §¨ng TuÊt, PGS.TS NguyÔn Duy Bét vµ Th.S Ph¹m Th¸i H−ng thùc hiÖn n¨m 2000. §Ò tµi nghiªn cøu tæng quan chÝnh s¸ch c«ng
7 nghiÖp trªn ph−¬ng diÖn lý thuyÕt vµ thùc tiÔn, lµm nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn cøu chÝnh s¸ch ë c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ, ®ång thêi ®−a ra c¸c khuyÕn nghÞ ®Ó x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m tiÕp theo. Do vËy, nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc thï cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn hiÖn nay ch−a ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu tr−íc ®ã mµ nghiªn cøu sinh ®−îc biÕt. 3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n. 3.1. §èi t−îng nghiªn cøu: LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu c¸c doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam trªn nhiÒu gi¸c ®é kh¸c nhau nh− quy m«, ph©n bè, vèn, lao ®éng, lo¹i h×nh, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. 3.2. Ph¹m vi nghiªm cøu: LuËn ¸n giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu trong ngµnh c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam vµ tËp trung vµo giai ®o¹n tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2007. 4. Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn ¸n. LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu vµ ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî tæng thÓ trªn ph−¬ng diÖn vÜ m« nh»m ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng, còng nh− hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n ViÖt Nam nãi chung. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña luËn ¸n. Trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt lÞch sö vµ duy vËt biÖn chøng, LuËn ¸n sö dông tæng hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ nh− ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, thèng kª vµ ph−¬ng ph¸p thùc chøng th«ng qua c¸c c«ng cô tæng hîp, so s¸nh tõ c¸c d?y sè liÖu thèng kª, ®iÒu tra cña Tæng côc thèng kª, phßng Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam.
8 Trong nghiªn cøu, t¸c gi¶ cßn tiÕn hµnh tham vÊn ý kiÕn cña c¸c nhµ doanh nghiÖp, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c chuyªn gia nghiªn cøu trong lÜnh vùc ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ c«ng nghiÖp. 6. §ãng gãp khoa häc cña LuËn ¸n. - HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam. - Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc, hÖ thèng chÝnh s¸ch, v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n−íc hç trî doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn toµn diÖn m¹nh mÏ vµ cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam. 7. Néi dung vµ kÕt cÊu cña luËn ¸n. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn ¸n gåm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam. Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
9 Ch−¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp 1.1. Kh¸i niÖm, vai trß cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. 1.1.1. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp . 1.1.1.1. Së h÷u t− nh©n vµ kinh tÕ t− nh©n. Së h÷u lµ quan hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi th«ng qua ®èi t−îng së h÷u. Nã lµ quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan, lµ mét mÆt c¬ b¶n cña quan hÖ s¶n xuÊt, vËn ®éng vµ biÕn ®æi cïng víi hÖ thèng kinh tÕ – x? héi. Së h÷u khi ®−îc thÓ chÕ ho¸ vÒ mÆt ph¸p lý gäi lµ chÕ ®é së h÷u. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tr×nh ®é lùc l−îng s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x? héi, së h÷u tån t¹i d−íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau. Cho ®Õn nay, lo¹i ng−êi ®? tr¶i qua nhiÒu h×nh thøc së h÷u, ph¸t triÓn qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau tõ së h÷u bé l¹c, ®Õn c¸c h×nh thøc së h÷u t− nh©n vµ së h÷u x? héi chñ nghÜa. Trong x? héi hiÖn ®¹i ngµy nay, phÇn lín c¸c quan ®iÓm ®Òu cho r»ng mÆc dï rÊt phong phó, ®a d¹ng nh−ng trªn thùc tÕ chØ tån t¹i ba h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: Së h÷u nhµ n−íc, së h÷u t− nh©n vµ së h÷u hçn hîp. §¹i héi §¶ng X cña §¶ng ta x¸c ®Þnh, hiÖn nay ë n−íc ta cã ba h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: Së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t− nh©n [11,Tr83]. Bé LuËt D©n sù n¨m 2005 cña n−íc ta chØ râ: Së h÷u t− nh©n lµ së h÷u cña c¸ nh©n ®èi víi tµi s¶n hîp ph¸p cña hä. Së h÷u t− nh©n bao gåm: Së h÷u c¸ thÓ, së h÷u tiÓu chñ vµ së h÷u t− b¶n t− nh©n [75]. §©y lµ kh¸i niÖm mang tÝnh kh¸i qu¸t cao, cho thÊy së h÷u t− nh©n bao hµm hai lÜnh vùc: Thø nhÊt, lÜnh vùc tiªu dïng c¸ nh©n, mµ ta th−êng hiÓu lµ së h÷u c¸ nh©n; Thø hai, lÜnh
10 vùc së h÷u vÒ c¸c nguån lùc ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt, mµ ta th−êng hiÓu lµ së h÷u t− nh©n. Tõ c¸ch tiÕp cËn së h÷u víi t− c¸ch lµ mét quan hÖ x? héi vÒ kinh tÕ, cã thÓ ®−a ra kh¸i niÖm vÒ së h÷u t− nh©n nh− sau: Së h÷u t− nh©n lµ h×nh thøc së h÷u cña c¸ nh©n nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vÒ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt ®−îc ®Çu t− vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh trong nÒn kinh tÕ. C¸ nh©n tù quyÕt ®Þnh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ hµnh vi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Nh÷ng nguån lùc s¶n xuÊt nµy thuéc quyÒn sö dông, ®Þnh ®o¹t vµ h−ëng lîi cña c¸ nh©n ng−êi së h÷u. Trªn c¬ së quan niÖm vÒ së h÷u t− nh©n, hiÖn nay vÉn ®ang tån t¹i nhiÒu c¸ch lý gi¶i kh¸c nhau vÒ KTTN. Cã ng−êi cho r»ng “Kinh tÕ t− nh©n” ®ång nghÜa víi “Kinh tÕ t− b¶n t− nh©n”. Cã ng−êi l¹i ®ång nhÊt KTTN víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh, theo ®ã mét doanh nghiÖp hay c«ng ty … sÏ ®−îc coi lµ ngoµi quèc doanh nÕu nh− t− nh©n lµm chñ trªn 50% vèn cña doanh nghiÖp [47]. Niªn gi¸m cña Tæng côc Thèng kª hiÖn nay vÉn th−êng dïng kh¸i niÖm “Ngoµi quèc doanh”, theo ®ã c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh bao gåm: TËp thÓ, t− nh©n, c¸ thÓ, hçn hîp. Riªng khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi l¹i ®−îc t¸ch riªng. Quan ®iÓm kh¸c l¹i cho r»ng kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi còng n»m trong kinh tÕ t− nh©n. Theo V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø 5 Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng kho¸ IX, th×: “Kinh tÕ t− nh©n gåm kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t− b¶n t− nh©n, ho¹t ®éng d−íi h×nh thøc hé kinh doanh c¸ thÓ vµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cña t− nh©n” [13]. Nh− vËy, khu vùc KTTN cã thÓ ®−îc hiÓu vµ ®−îc ®−îc ph©n thµnh: Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ – hé gia ®×nh vµ kinh tÕ t− b¶n t− nh©n. §©y lµ hai bé phËn cÊu thµnh KTTN gièng nhau vÒ nÒn t¶ng quan hÖ së h÷u, nh−ng kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt vµ b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt. Trong kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, hé gia ®×nh viÖc tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng kinh tÕ phÇn lín ®Òu dùa hoµn toµn vµo lao ®éng
11 cña gia ®×nh, cña b¶n th©n, nÕu cã thuª thªm lao ®éng còng chØ cã tÝnh chÊt phô trî trong mét sè kh©u, mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã. VÒ c¬ b¶n, hä ®Òu s¶n xuÊt kinh doanh b»ng nguån vèn tù cã cña gia ®×nh lµ chÝnh, nÕu cã vay thªm còng kh«ng nhiÒu. Quy m« ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nhá, sù hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt gi÷a hä kh«ng cã hoÆc láng lÎo vµ vÒ mÆt ph¸p luËt, tÝnh rµng buéc, qu¶n lý vÒ mÆt ph¸p luËt kh«ng chÆt chÏ. Kh¸c víi kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ, hé gia ®×nh, kinh tÕ t− b¶n t− nh©n ho¹t ®éng cã quy m« lín vµ chñ yÕu sö dông lao ®éng lµm thuª ®Ó t¹o ra lîi nhuËn (gi¸ trÞ thÆng d−). VÒ mÆt ph¸p luËt, viÖc tæ chøc ho¹t ®éng, h×nh thøc ph¸p lý cña kinh tÕ t− b¶n t− nh©n ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh chÆt chÏ vµ ®−îc tæ chøc d−íi h×nh thøc c¸c doanh nghiÖp (c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH, c«ng ty hîp danh, doanh nghiÖp t− nh©n). CÇn ph©n biÖt kinh tÕ t− nh©n víi kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ tËp thÓ, tuy còng do ng−êi d©n hîp thµnh, nh−ng vèn, ph−¬ng thøc qu¶n lý vµ ph©n phèi lîi nhuËn kh«ng cßn mang tÝnh t− nh©n vµ nÒn t¶ng cña nã lµ së h÷u tËp thÓ. 1.1.1.2. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. Theo LuËt Doanh nghiÖp 2005, th×: “Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ cã tªn riªng, cã tµi s¶n, cã trô së giao dÞch æn ®Þnh, ®−îc ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Kinh doanh lµ viÖc thùc hiÖn liªn tôc mét, mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t− tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc cung øng dÞch vô trªn thÞ tr−êng nh»m môc ®Ých sinh lîi” [30]. Trªn c¬ së kh¸i niÖm doanh nghiÖp chung nhÊt ®? ®−îc LuËt Doanh nghiÖp 2005 ®−a ra, c¸c ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vÒ së h÷u t− nh©n vµ KTTN, cã thÓ ®−a ra mét kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp t− nh©n nh− sau: Doanh nghiÖp t− nh©n lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong ®ã c¸c c¸ nh©n hoÆc nhãm c¸ nh©n lµm chñ trªn 50% vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp vµ ®−îc tæ chøc d−íi c¸c h×nh
12 thøc ph¸p lý kh¸c nhau nh− c«ng ty hîp danh, doanh nghiÖp t− nh©n mét chñ, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ, theo ®Æc thï kinh tÕ kü thuËt mµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®−îc ph©n thµnh nh÷ng ngµnh kh¸c nhau, nh− c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô, x©y dùng,…. Trong ®ã, “C«ng nghiÖp lµ ngµnh kinh tÕ thuéc lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt – mét bé phËn cÊu thµnh nªn s¶n xuÊt vËt chÊt cña x? héi. C«ng nghiÖp bao gåm ba lo¹i ho¹t ®éng chñ yÕu: Khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn t¹o ra nguån nguyªn liÖu nguyªn thuû; s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn s¶n phÈm c«ng nghiÖp khai th¸c vµ cña n«ng nghiÖp thµnh nhiÒu lo¹i s¶n phÈm nh»m tho¶ m?n c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña x? héi; kh«i phôc gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm ®−îc tiªu dïng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trong sinh ho¹t” [26, tr5]. Trong xu thÕ kinh tÕ héi nhËp ngµy cµng s©u, réng, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®−îc tiÕn hµnh ®an xen nhau. Ngµy nay, khã cã mét nÒn kinh tÕ, mét lÜnh vùc hay mét ngµnh kinh tÕ ho¹t ®éng ®éc lËp mµ kh«ng liªn quan, rµng buéc víi c¸c nÒn kinh tÕ, lÜnh vùc kinh tÕ hay ngµnh kinh tÕ kh¸c. V× vËy, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ngµy nay ®Òu cã xu h−íng ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ, lÜnh vùc vµ ®Þa bµn kinh doanh. ViÖc ph©n ngµnh, lÜnh vùc, ®Þa bµn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp hiÖn nay còng chØ mang tÝnh t−¬ng ®èi vµ nhÊt thêi. Cã thÓ thêi ®iÓm nµy doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp lµ chÝnh, nh−ng mét vµi n¨m sau ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cña doanh nghiÖp l¹i xuèng thø yÕu mµ ho¹t ®éng tõ lÜnh vùc kh¸c míi lµ ho¹t ®éng chÝnh cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo ngµnh kinh doanh còng chØ mang tÝnh t−¬ng ®èi vµ cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau. Quan ®iÓm truyÒn thèng cho r»ng viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo ngµnh kinh doanh ®−îc tiÕn hµnh khi doanh nghiÖp ®ã chØ s¶n xuÊt kinh doanh ngµnh nghÒ ®−îc ph©n lo¹i. VÝ nh− doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lµ doanh nghiÖp chØ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng
13 s¶n xuÊt s¶n phÈm c«ng nghiÖp; doanh nghiÖp dÞch vô lµ doanh nghiÖp chØ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng dÞch vô,….Tuy nhiªn, hiÖn nay nhãm quan ®iÓm cã tÝnh phæ biÕn h¬n c¶ vÒ ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo ngµnh lµ lÊy ngµnh, nghÒ kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp lµm c¨n cø, c¬ së ®Ó ph©n lo¹i. Ngµnh kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp ®−îc hiÓu lµ ngµnh mµ doanh thu vµ lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ lín nhÊt trong sè c¸c ngµnh mµ doanh nghiÖp kinh doanh. Trªn c¬ së quan ®iÓm nµy vµ xu thÕ ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay, ta cã thÓ ®−a ra kh¸i niÖm DNTN trong c«ng nghiÖp nh− sau: Doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp lµ doanh nghiÖp t− nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh chÝnh trong ngµnh c«ng nghiÖp. Doanh thu tõ ho¹t ®éng kinh doanh trong ngµnh c«ng nghiÖp cña doanh nghiÖp chiÕm trªn 50% tæng doanh thu tõ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. 1.1.2. Ph©n lo¹i doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. 1.1.2.1. C¨n cø vµo h×nh thøc ph¸p lý cña doanh nghiÖp, ng−êi ta chia doanh nghiÖp ra thµnh nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp cô thÓ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp. Theo LuËt Doanh nghiÖp 2005 cña ViÖt Nam, DNTN nãi chung vµ DNTN trong CN nãi riªng ®−îc chia ra thµnh: - Doanh nghiÖp t− nh©n mét chñ: Lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. - C«ng ty hîp danh: Lµ doanh nghiÖp cã tõ hai thµnh viªn trë lªn lµ chñ së h÷u chung cña c«ng ty, trong ®ã cã Ýt nhÊt 1 thµnh viªn hîp danh (ph¶i lµ c¸ nh©n) chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ c¸c nghÜa vô cña c«ng ty. Thµnh viªn gãp vèn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn ®? gãp vµo c«ng ty.
14 - C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n: Lµ doanh nghiÖp do 1 hoÆc mét sè tæ chøc, c¸ nh©n gãp vèn thµnh lËp vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn gãp vµo c«ng ty. Sè l−îng thµnh viªn tèi ®a cña c«ng ty lµ 50 thµnh viªn. - C«ng ty cæ phÇn: Lµ doanh nghiÖp trong ®ã vèn ®iÒu lÖ ®−îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau (gäi lµ cæ phÇn) vµ do Ýt nhÊt 3 thµnh viªn lµ tæ chøc hoÆc c¸ nh©n cïng gãp vèn vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty trong ph¹m vi phÇn vèn gãp [30]. 1.1.2.2. C¨n cø vµo quy m« cña doanh nghiÖp, ng−êi ta chia doanh nghiÖp ra thµnh doanh nghiÖp cã quy m« lín, võa vµ nhá. Tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo quy m« chñ yÕu dùa vµo vèn, lao ®éng hay doanh thu cña doanh nghiÖp vµ tuú tõng nÒn kinh tÕ kh¸c nhau mµ viÖc ph©n lo¹i kh¸c nhau. HiÖn nay ë ViÖt Nam, ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo quy m« dùa vµo vèn vµ lao ®éng, ®−îc chia ra thµnh: - Doanh nghiÖp quy m« lín: Lµ doanh nghiÖp cã vèn ®¨ng ký trªn 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m trªn 300 ng−êi. - Doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá: Lµ doanh nghiÖp cã sè vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång vµ sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m kh«ng qu¸ 300 ng−êi [8]. 1.1.2.3. C¨n cø vµo ngµnh kinh tÕ – kü thuËt, ng−êi ta chia doanh nghiÖp theo ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp chÝnh cña doanh nghiÖp. Tïy theo cÊp ®é ph©n ngµnh c«ng nghiÖp mµ viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp còng ®−îc tiÕn hµnh kh¸c nhau. ë ViÖt Nam, theo ph©n ngµnh c«ng nghiÖp ë cÊp ®é 1, DNTN trong CN ®−îc ph©n thµnh: - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp khai th¸c; - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn; - Doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, n−íc, khÝ ®èt [44].
15 1.1.2.4. C¨n cø vµo vïng lOnh thæ, ng−êi ta chia doanh nghiÖp theo vïng l?nh thæ, n¬i doanh nghiÖp ®Æt trô së vµ cã c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh. ë ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc ph©n lo¹i theo tiªu thøc nµy ®−îc chia thµnh: - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng ®ång b»ng s«ng Hång; - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng §«ng B¾c; - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng T©y B¾c; - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng B¾c Trung Bé; - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng Duyªn h¶i miÒn Trung; - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng T©y Nguyªn; - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng §«ng Nam Bé; - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long; 1.1.3. §Æc ®iÓm chñ yÕu cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. - Quy m« doanh nghiÖp: §Æc ®iÓm chung vµ lín nhÊt cña c¸c DNTN trong CN ë ViÖt Nam lµ chñ yÕu thuéc lo¹i quy m« nhá vµ võa, víi h¬n 95% sè doanh nghiÖp [45]. Vèn s¶n xuÊt kinh doanh chØ tõ 1 ®Õn 5 tû ®ång, chØ mét sè Ýt doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tû ®ång. Tuy nhiªn, do quy m« nhá, nhu cÇu vèn Ýt, nªn kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong nh©n d©n lµ rÊt lín vµ cã nhiÒu thuËn lîi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t− nh©n. Sè lao ®éng trong doanh nghiÖp kh«ng nhiÒu vµ th−êng lµ sö dông lao ®éng t¹i chç, ch−a qua ®µo t¹o. - Tr×nh ®é qu¶n trÞ doanh nghiÖp: Tr×nh ®é cña c¸n bé vµ nh©n viªn qu¶n trÞ ch−a cao, ch−a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc qu¶n trÞ doanh nghiÖp [43]. Tuy nhiªn, trong lÜnh vùc nµy, nÐt næi bËt mµ ta cÇn quan t©m lµ bé m¸y qu¶n trÞ gän nhÑ, chi phÝ qu¶n lý thÊp. - Ngµnh nghÒ vµ mÆt hµng kinh doanh: Tuy cßn thÓ hiÖn tÝnh tù ph¸t, thiÕu ®Þnh h−íng, nh−ng nÐt ®Æc tr−ng khiÕn ta ph¶i chó ý lµ rÊt linh ho¹t vµ nh¹y bÐn víi nhu cÇu cña thÞ tr−êng, do ®ã cã thÓ chuyÓn ®æi kinh doanh mÆt hµng mét c¸ch dÔ dµng vµ linh ho¹t, trùc tiÕp h−íng vµo nh÷ng mÆt hµng thiÕt
16 yÕu cña ®êi sèng x? héi, nh÷ng s¶n phÈm cã søc mua cao, dung l−îng thÞ tr−êng lín. - M¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ: Bªn c¹nh nh−îc ®iÓm lµ m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ cßn l¹c hËu hoÆc ë møc trung b×nh [44], nÐt ®Æc tr−ng næi lªn lµ c¸c DNTN trong CN l¹i cã nhiÒu kh¶ n¨ng sö dông c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ trong n−íc. Khi xuÊt hiÖn m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ míi trªn thÞ tr−êng th× l¹i dÔ dµng thay ®æi vµ thùc hiÖn nhanh viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ mµ kh«ng tèn nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ. Ngoµi ra, c¸c DNTN trong CN cßn cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó t¹o ra c¸c lo¹i s¶n phÈm cã chÊt l−îng cao trong tr−êng hîp s¶n xuÊt – kinh doanh ch−a cã nhiÒu thuËn lîi. §Æc ®iÓm nµy gióp cho DNTN trong CN rÊt thÝch hîp trong viÖc lµm vÖ tinh cho c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín. Do s¶n phÈm cao cÊp ngµy cµng cã kÕt cÊu phøc t¹p, quy tr×nh c«ng nghÖ ngµy cµng tinh vi, s¶n xuÊt – kinh doanh khÐp kÝn kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ cao, nªn vÊn ®Ò thiÕt yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp lín cÇn ph¶i dùa vµo lùc l−îng cña c¸c DNTN trong CN (chñ yÕu lµ c¸c DNNVV). Trong thùc tiÔn, viÖc thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy th−êng ®−îc thÓ hiÖn qua ho¹t ®éng gia c«ng, ®Æt hµng, ph©n c«ng ®¶m nhiÖm s¶n xuÊt hay chÕ biÕn mét sè bé phËn hay chi tiÕt cña s¶n phÈm…. 1.1.4. Vai trß cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. 1.1.4.1. Gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc nãi chung, c«ng nghiÖp c¶ n−íc nãi riªng vµ ®−a n−íc ta trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp. Doanh nghiÖp t− nh©n, trong ®ã cã DNTN trong CN ë n−íc ta ngµy cµng ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ, nhÊt lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp t− nh©n còng lµ khu vùc ph¸t triÓn cã tèc ®é nhanh nhÊt vµ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm míi nhÊt cho nÒn kinh tÕ, do vËy, ®©y sÏ lµ khu vùc t¹o ra ®éng lùc quan träng cho t¨ng tr−ëng kinh tÕ.
17 Theo B¸o c¸o t×nh h×nh doanh nghiÖp d©n doanh vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn giai ®o¹n 2007 – 2010 cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, tÝnh tõ n¨m 2000 ®Õn hÕt n¨m 2006, c¶ n−íc ®? cã 207.034 doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh thµnh lËp míi víi tæng sè vèn ®¨ng ký ®¹t h¬n 466 ngh×n tû ®ång, t−¬ng ®−¬ng gÇn 30 tû USD. Trong ®ã, doanh nghiÖp t− nh©n thµnh lËp míi t¨ng nhanh qua c¸c n¨m c¶ vÒ sè l−îng vµ vèn ®¨ng ký. N¨m 2000, sè doanh nghiÖp ®¨ng ký thµnh lËp míi lµ 14.441 doanh nghiÖp, víi tæng sè vèn ®¨ng ký h¬n 13,8 ngh×n tû ®ång; n¨m 2001, lµ 19.773 doanh nghiÖp ( t¨ng 36,9%), vèn ®¨ng ký 25,6 ngh×n tû ®ång ( t¨ng 85,1%). N¨m 2005, sè doanh nghiÖp míi ®¨ng ký ®? lªn ®Õn 39.951 víi tæng sè vèn ®¨ng ký h¬n 107 ngh×n tû ®ång ( t¨ng h¬n 35% so víi n¨m 2004). TÝnh chung giai ®o¹n 2001 – 2006, sè l−îng doanh nghiÖp ®¨ng ký míi t¨ng trung b×nh h¬n 22%/n¨m víi sè vèn t¨ng trung b×nh gÇn 49,2%/n¨m. Trong khi ®ã, giai ®o¹n 1991 – 1999, chØ cã 41.716 doanh nghiÖp t− nh©n ®¨ng ký thµnh lËp míi víi sè vèn ®¨ng ký kinh doanh chØ ®¹t gÇn 26 ngh×n tû ®ång [4]. Nh− vËy, sè l−îng doanh nghiÖp thµnh lËp míi trong giai ®o¹n 2000 – 2006 gÊp h¬n 4,9 lÇn tæng sè doanh nghiÖp ®¨ng ký thµnh lËp trong 10 n¨m cña giai ®o¹n 1991 – 1999. Riªng 2 th¸ng ®Çu n¨m 2007, sè doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh míi ®¹t gÇn 7.500 doanh nghiÖp víi tæng vèn ®¨ng ký kho¶ng 70 ngh×n tû ®ång. Theo dù tÝnh, n¨m 2007 sè doanh nghiÖp thµnh lËp míi ®¨ng ký kinh doanh sÏ ®¹t kho¶ng 51.000 doanh nghiÖp víi sè vèn −íc ®¹t gÇn 183 ngh×n tû ®ång, t−¬ng ®−¬ng 11,4 tû USD [4]. Bªn c¹nh ®ã, ®Õn nay cßn cã kho¶ng gÇn 3 triÖu hé kinh doanh c¸ thÓ vµ hµng chôc ngh×n chi nh¸nh vµ v¨n phßng ®¹i diÖn còng ®−îc thµnh lËp. Song song víi sù ph¸t triÓn vÒ sè l−îng vµ quy m«, khèi doanh nghiÖp t− nh©n cßn gãp phÇn quan träng vµo viÖc huy ®éng c¸c nguån lùc x? héi vµo s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, t¨ng nguån thu ng©n s¸ch nhµ n−íc, gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ – x? héi
18 cña ®Êt n−íc, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng CNH, H§H, h×nh thµnh ®éi ngò doanh nh©n míi. Víi sè vèn huy ®éng ®−îc lªn ®Õn gÇn 30 tû USD, lín h¬n sè vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi trong cïng kú, doanh nghiÖp t− nh©n ®? sö dông gÇn 3 triÖu lao ®éng, ®ãng gãp h¬n 40% GDP vµ 29% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n−íc. Khu vùc doanh nghiÖp t− nh©n lu«n duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng trªn 18%/n¨m, ®ãng gãp kho¶ng 14,8% tæng thu ng©n s¸ch nhµ n−íc vµ cã xu h−íng tiÕp tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m tiÕp theo [4]. Riªng ®èi víi DNTN trong CN ngµy cµng cã ®ãng gãp quan träng vµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c¶ n−íc. Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña khu vùc DNTN trong CN lu«n ®¹t cao h¬n so víi tèc ®é t¨ng tr−ëng cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp, tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch cña DNTN trong CN ngµy cµng t¨ng trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ nép ng©n s¸ch cña doanh nghiÖp c«ng nghiÖp c¶ n−íc. Theo sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª, DNTN trong CN b¾t ®Çu xuÊt hiÖn tõ n¨m 1989, ®Õn n¨m 2000 c¶ n−íc ®? cã 6.929 doanh nghiÖp trong tæng sè 10.938 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ ®Õn n¨m 2007, sè DNTN trong CN ®? lµ 27.038 doanh nghiÖp, trong tæng sè 35.437 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña DNTN trong CN ®? t¨ng tõ 49.014 tû ®ång, chiÕm tû träng 15,6% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña DNCN c¶ n−íc n¨m 2000 lªn 450.760 tû ®ång vµ chiÕm tû träng 30,7% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña DNCN vµo n¨m 2007. Nép ng©n s¸ch nhµ n−íc cña DNTN trong CN còng kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ ngµy cµng chiÕm tû träng lín trong tæng nép ng©n s¸ch cña DNCN. N¨m 2000, DNTN trong CN nép ng©n s¸ch nhµ n−íc 1.939 tû ®ång, chiÕm 5,0% tæng nép ng©n s¸ch cña DNCN, ®Õn n¨m 2007 ®? t¨ng lªn lµ 18.624 tû ®ång, chiÕm 15,5% tæng nép ng©n s¸ch cña DNCN c¶ n−íc [42], [44]. NhiÒu DNTN trong CN ®? kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ thÕ vai trß cña m×nh, dÇn h×nh thµnh nh÷ng tËp ®oµn, c«ng ty lín ho¹t ®éng ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc, quy
19 m« ngµy cµng lín. Cã thÓ kÓ ®Õn TËp ®oµn Hoµ Ph¸t, C«ng ty g¹ch §ång T©m, C«ng ty cæ phÇn cµ phª Trung Nguyªn, TËp ®oµn Hoµng Anh Gia Lai… Tuy chiÕm tû lÖ nhá vÒ sè l−îng doanh nghiÖp, nh−ng c¸c doanh nghiÖp nµy ®ang dÇn thùc sù lµ lùc l−îng m¹nh, ho¹t ®éng kinh doanh ngµy cµng më réng vµ hiÖu qu¶, ®ãng gãp lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc. 1.1.4.2. Khai th¸c vµ tËn dông mäi nguån lùc cña ®Êt n−íc, gãp phÇn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®¸p øng nhu cÇu cña xO héi DNTN trong CN chñ yÕu lµ nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá, nªn cã lîi thÕ rÊt lín trong viÖc huy ®éng vµ sö dông c¸c nguån lùc x? héi vµo s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ – x? héi cña ®Êt n−íc, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng CNH, H§H, h×nh thµnh ®éi ngò doanh nh©n míi. VÒ huy ®éng vèn: Tæng vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña DNTN trong CN n¨m 2007 lµ 408.128 tû ®ång, chiÕm 27,4% vèn SXKD cña DNCN c¶ n−íc vµ gÊp h¬n 13 lÇn so víi n¨m 2000 [42], [44]. §iÒu ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do cã chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n, trong ®ã cã DNTN trong CN nªn ®? cã t¸c ®éng thóc ®Èy tÝch cùc ®Õn viÖc huy ®éng mäi nguån vèn cña c¸c tÇng líp nh©n d©n ®Çu t− vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt- kinh doanh lµm giµu cho b¶n th©n, gia ®×nh vµ cho ®Êt n−íc. VÒ viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng. TÝnh ®Õn ngµy 31/12/2007, tæng sè lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cña c¶ n−íc lµ 7,4 triÖu ng−êi, t¨ng gÊp h¬n 2 lÇn so víi n¨m 2000. Riªng lao ®éng lµm viÖc trong c¸c DNCN lµ 4,1 triÖu ng−êi, trong ®ã lµm viÖc trong c¸c DNTN trong CN lµ h¬n 1,7 triÖu ng−êi, t¨ng gÊp h¬n 3 lÇn so víi n¨m 2000 [42], [44]. Nh− vËy, DNTN trong CN ®? gãp phÇn quan träng trong viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng.
20 Bªn c¹nh viÖc khai th¸c vµ tËn dông nguån vèn trong d©n, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, DNTN trong CN cßn cã mét lîi thÕ lín trong viÖc khai th¸c vµ tËn dông c¸c nguån lùc kh¸c cña ®Êt n−íc. Víi −u thÕ lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ võa, DNTN trong CN cã thÓ khai th¸c nh÷ng nguån tµi nguyªn nhá bÐ mµ c¸c doanh nghiÖp lín kh«ng khai th¸c, tËn dông hoÆc nh÷ng nguån nguyªn liÖu thõa mµ c¸c DNCN lín kh«ng sö dông hÕt. DNTN trong CN cã thÓ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu nhá lÎ cña nÒn kinh tÕ, n¬i mµ c¸c DNCN lín kh«ng muèn ®Çu t− vµo. MÆt kh¸c, DNTN trong CN còng cã thÓ ®Çu t− vµo nh÷ng vïng s©u, vïng xa ®Ó khai th¸c, tËn dông nh÷ng nguån nguyªn vËt liÖu ph©n t¸n, nhá lÎ,… qua ®ã gãp phÇn ®¶m b¶o ph¸t triÓn c©n ®èi vïng miÒn cña ®Êt n−íc, hoÆc lµm ®Çu mèi gia c«ng, liªn kÕt c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lín t¹o thµnh mét hÖ thèng c«ng nghiÖp liªn kÕt cïng ph¸t triÓn. 1.2. nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. 1.2.1. ChÝnh trÞ, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. §©y ®−îc coi lµ nh©n tè quan träng hµng ®Çu, ¶nh h−ëng cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn DNTN trong CN. ChÝnh trÞ vµ ph¸p luËt æn ®Þnh, ®ång bé, th«ng tho¸ng, minh b¹ch sÏ lµ c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, DNTN trong CN nãi riªng. Thùc tiÔn ë ViÖt Nam cho thÊy, tr−íc n¨m 1986, do chñ tr−¬ng h¹n chÕ sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t− nh©n nªn DNTN nãi chung, DNTN trong CN nãi riªng kh«ng tån t¹i, nÕu cã th× còng chØ lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt tiÓu chñ, c¸ thÓ ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp víi quy m« s¶n xuÊt – kinh doanh nhá bÐ. Tõ n¨m 1986 vµ ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 2000 ®Õn nay, do chñ tr−¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m¹nh mÏ khu vùc kinh tÕ t− nh©n, nªn c¸c DNTN trong CN cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nhanh