VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
QUANG THỊ HOÀN
ĐỐI CHIẾU ẨN DỤ Ý NIỆM GIẤC MƠ
TRONG CÁC TÁC PHẨM VĂN CHƢƠNG
TIẾNG ANH - TIẾNG VIỆT
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÔN NGỮ HỌC SO SÁNH ĐỐI CHIẾU
HÀ NỘI - 2025
VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
QUANG THỊ HOÀN
ĐỐI CHIẾU ẨN DỤ Ý NIỆM GIẤC MƠ
TRONG CÁC TÁC PHẨM VĂN CHƢƠNG
TIẾNG ANH - TIẾNG VIỆT
Ngành: Ngôn ngữ học So sánh đối chiếu
Mã số: 9222024
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÔN NGỮ HỌC SO SÁNH ĐỐI CHIÉU
Ngƣời hƣớng dẫn Khoa học :
1. PGS.TS. NGUYỄN BÍCH HẠNH
2. TS. LÊ PHƢƠNG THẢO
HÀ NỘI -2025
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Số liệu
và kết quả nghiên cứu đƣợc thống kê, miêu tả, phân tích và trình bày trong luận án
chƣa từng đƣợc công bố. Các nguồn tài liệu trong luận án với mục đích tham khảo
và trích dẫn đƣợc thực hiện theo quy định về trích dẫn và đăng tải đính kèm danh
mục tài liệu phù hợp với quy chế đào tạo tiến sĩ của Học viện KHXH- VHLKHXH
Việt Nam.
Nghiên cứu sinh
Quang Thị Hoàn
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN .................................................. 7
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ...................................................................... 7
1.1.1. Giấc mơ và những quan niệm về giấc mơ .................................................. 7
1.1.2. Giấc mơ dƣới góc độ Ẩn dụ ý niệm ......................................................... 14
1.1.3. Nhận xét .................................................................................................... 21
1.2. Cơ sở lý luận và khung lý thuyết .................................................................... 21
1.2.1. Quan điểm về giấc mơ .............................................................................. 21
1.2.2. Ẩn dụ hỗn hợp ý niệm và luận điểm nghiên cứu ...................................... 23
1.2.3. Luận cứ lý thuyết ...................................................................................... 34
1.2.4. Cơ sở lý luận về Ngôn ngữ học Đối chiếu ............................................... 43
1.3. Tiểu kết .............................................................................................................. 46
Chƣơng 2: ĐỐI CHIẾU KẾT CẤU HOÀ KẾT ẨN DỤ HỖN HỢP Ý
NIỆM GIẤC MƠ DỰA TRÊN CỨ LIỆU VĂN CHƢƠNG TIẾNG ANH -
TIẾNG VIỆT ........................................................................................................... 48
2.1. Dữ liệu ............................................................................................................... 48
2.2. Đối chiếu đa miền nguồn trong ẩn dụ hỗn hợp ý niệm GIẤC MƠ tiếng
Anh - tiếng Việt ........................................................................................................ 50
2.2.1. Đa miền nguồn trong ẩn dụ hỗn hợp ý niệm GIẤC MƠ tiếng Anh ......... 51
2.2.2. Đa miền nguồn trong ẩn dụ hỗn hợp ý niệm GIẤC MƠ tiếng Việt ......... 62
2.2.3. Tƣơng đồng và dị biệt về Đa miền nguồn trong ẩn dụ hỗn hợp ý niệm
GIẤC MƠ tiếng Anh - tiếng Việt .......................................................................... 71
2.3. Đối chiếu phƣơng tiện ẩn dụ trong đa miền nguồn ý niệm GIẤC MƠ
tiếng Anh - tiếng Việt .............................................................................................. 73
2.3.1. Dụ dẫn và phƣ ơng tiện (ngôn ngữ) ẩn dụ ................................................. 73
2.3.2. Phƣơng tiện ẩn dụ ý niệm trong miền nguồn CON NGƢỜI trong
tiếng Anh – tiếng Việt ........................................................................................ 75
2.3.3. Phƣơng tiện ẩn dụ ý niệm trong miền nguồn THỰC THỂ HỮU SINH
tiếng Anh – tiếng Việt ........................................................................................ 85
2.3.4. Phƣơng tiện ẩn dụ ý niệm trong miền nguồn THỰC THỂ VÔ SINH
tiếng Anh – tiếng Việt ........................................................................................ 92
2.3.5. Phƣơng tiện ẩn dụ ý niêm trong miền nguồn là CÁC HIỆN TƢỢNG
KHÁC tiếng Anh - tiếng Việt ........................................................................... 102
2.4. Tƣơng đồng và dị biệt qua bình diện văn hoá và ngôn ngữ trong các miền
nguồn ý niệm GIẤC MƠ tiếng Anh - tiếng Việt ...................................................... 112
2.4.1. Văn hoá và ngôn ngữ trong ý niệm biểu trƣng miền nguồn CON NGƢỜI . 112
2.4.2. Văn hoá và ngôn ngữ trong ý niệm biểu trƣ ng miền nguồn VẬT THỂ
HỮU SINH (CON CHIM) ............................................................................... 114
2.4.3. Văn hoá và ngôn ngữ trong ý niệm biểu trƣng miền nguồn THỰC
THỂ VÔ SINNH (TẤM VẢI) .......................................................................... 115
2.5. Tiểu kết ............................................................................................................ 116
Chƣơng 3: ĐỐI CHIẾU ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA, NGỮ DỤNG TRI
NHẬN TRONG ẨN DỤ HỖN HỢP Ý NIỆM GIẤC MƠ TIẾNG ANH -
TIẾNG VIỆT ......................................................................................................... 118
3.1. Công cụ và quy trình thao tác phân tích đặc điểm ngữ nghĩa, ngữ dụng
tri nhận trong ý niệm GIẤC MƠ tiếng Anh - tiếng Việt ................................... 118
3.1.1. Giả thuyết về ý niệm GIẤC MƠ trong không gian tinh thần ................. 119
3.1.2. Đặc điểm ngữ nghĩa, ngữ dụng tri nhận trong lƣợc đồ thống hợp ý
niệm tổng quát .................................................................................................. 119
3.2. Đối chiếu đặc điểm ngữ nghĩa, ngữ dụng tri nhận trong ẩn dụ hỗn hợp
ý niệm GIẤC MƠ tiếng Anh -tiếng Việt ............................................................. 129
3.2.1. Đặc điểm ngữ nghĩa, ngữ dụng tri nhận trong ẩn dụ hỗn hợp ý niệm
GIẤC MƠ tiếng Anh ........................................................................................ 130
3.2.2. Đặc điểm ngữ nghĩa, ngữ dụng tri nhận trong ẩn dụ hỗn hợp ý niệm
GIẤC MƠ tiếng Việt trong mối quan hệ đối chiếu với tiếng Anh. .................. 150
3.3. So sánh ý nghĩa GIẤC MƠ từ góc độ Phân tâm học và Ngôn ngữ học
Tri nhận trong hai ngôn ngữ Anh – Việt ............................................................ 167
3.3.1. Ánh xạ miền NGƢỜI CON GÁI lên GIẤC MƠ .................................... 170
3.3.2. Ánh xạ miền CON CHIM lên GIẤC MƠ .............................................. 172
