BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LÊ THỊ KIM ÚT
TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ NAM BỘ
TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN NĂM 1945
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LÊ THỊ KIM ÚT
TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ NAM BỘ
TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN NĂM 1945
Chuyên ngành : Văn học Việt Nam
Mã số : 62 22 01 21
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. ĐOÀN LÊ GIANG
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2024
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ Văn học Việt Nam Tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ
từ đầu thế kỉ XX đến năm 1945 là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan. Các tài liệu tham khảo,
thông tin trích dẫn trong luận án này đều được ghi chú nguồn gốc rõ ràng.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2024
Tác giả luận án
Lê Thị Kim Út
MỤC LỤC
Lời cam đoan
Mục lục
DẪN NHẬP ............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1
2. Mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu đề tài................................................. 2
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................................ 3
4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 3
5. Những đóng góp mới của luận án ....................................................................... 5
6. Cấu trúc của luận án ............................................................................................ 5
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN
CỨU TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ NAM BỘ TRƯỚC NĂM 1945 VÀ
HƯỚNG TIẾP CẬN CỦA ĐỀ TÀI ......................................................................... 7
1.1. Khái niệm tiểu thuyết, tiểu thuyết lịch sử, tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ ........... 7
1.1.1. Tiểu thuyết ................................................................................................. 7
1.1.2. Tiểu thuyết lịch sử .................................................................................... 11
1.1.3. Tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ ..................................................................... 22
1.2. Hướng tiếp cận chính của luận án .................................................................. 23
1.2.1. Tiếp cận từ nghiên cứu loại hình ............................................................. 23
1.2.2. Tiếp cận từ lí thuyết tự sự học ................................................................. 25
1.3. Tổng quan tình hình nghiên cứu tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ ........................ 26
1.3.1. Tình hình nghiên cứu tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ trước năm 1975 ........ 26
1.3.2. Tình hình nghiên cứu tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ từ năm 1975
đến nay .................................................................................................... 28
CHƯƠNG 2 NHÀ VĂN, CÔNG CHÚNG VÀ QUÁ TRÌNH VẬN ĐỘNG
CỦA TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ NAM BỘ TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN
NĂM 1945 ................................................................................................................ 37
2.1. Thế hệ nhà văn sáng tác tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ ..................................... 37
2.1.1. Các nhà văn xuất thân từ Nho học ........................................................... 38
2.1.2. Các nhà văn xuất thân từ Tây học ............................................................ 42
2.2. Quan niệm sáng tác của nhà văn Nam Bộ về tiểu thuyết lịch sử ................... 47
2.2.1. Mục đích sáng tác .................................................................................... 48
2.2.2. Phương thức thể hiện ............................................................................... 53
2.3. Công chúng và tình hình xuất bản .................................................................. 56
2.3.1. Công chúng tiếp nhận .............................................................................. 56
2.3.2. Tình hình xuất bản, phát hành .................................................................. 59
2.4. Hai giai đoạn vận động của tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ từ đầu thế kỉ XX
đến năm 1945 ........................................................................................................ 62
2.4.1. Thập niên 1910 và 1920 ........................................................................... 63
2.4.2. Thập niên 1930 và 1940 ........................................................................... 66
CHƯƠNG 3 TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ NAM BỘ TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX
ĐẾN NĂM 1945: NHÌN TỪ NỘI DUNG ............................................................. 73
3.1. Ca ngợi lịch sử hào hùng của dân tộc............................................................. 73
3.1.1. Lịch sử xây dựng các triều đại độc lập .................................................... 73
3.1.2. Lịch sử bảo vệ đất nước - chống giặc ngoại xâm .................................... 78
3.2. Ca ngợi tinh thần trung hiếu - tiết hạnh .......................................................... 83
3.2.1. Ca ngợi tinh thần trung hiếu .................................................................... 84
3.2.2. Ca ngợi tinh thần tiết hạnh ....................................................................... 91
3.3. Ca ngợi lịch sử Nam Bộ và công cuộc trung hưng nhà Nguyễn .................... 97
3.3.1. Vùng đất Nam Bộ trong tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ ............................... 97
3.3.2. Công cuộc trung hưng nhà Nguyễn trong tiểu thuyết lịch sử Nam Bộ
.......................................................................................................................... 100
CHƯƠNG 4. TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ NAM BỘ TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX
ĐẾN NĂM 1945: NHÌN TỪ NGHỆ THUẬT ..................................................... 107
4.1. Điểm nhìn trần thuật và nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết
lịch sử Nam Bộ .................................................................................................... 107
4.1.1. Điểm nhìn trần thuật .............................................................................. 107
4.1.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật qua tiểu sử, ngoại hình .......................... 109
4.1.3. Nghệ thuật xây dựng hành động nhân vật ............................................. 115
4.1.4. Nghệ thuật xây dựng tâm trạng nhân vật ............................................... 117
