Luận án Tiến sỹ Hóa học: Nghiên cứu sàng lọc, phân lập và nhận dạng các hoạt chất axit béo, axit arachidonic và prostaglandin từ rong đỏ biển

<br />  <br /> <br /> VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> -----------------------------<br /> <br /> LÊ TẤT THÀNH<br /> <br /> NGHIÊN CỨU SÀNG LỌC, PHÂN LẬP VÀ NHẬN DẠNG<br /> CÁC HOẠT CHẤT AXIT BÉO, AXIT ARACHIDONIC VÀ<br /> PROSTAGLANDIN TỪ RONG ĐỎ BIỂN<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SỸ HÓA HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI – 2016 <br />  <br /> <br />  <br /> <br />  <br />  <br /> VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> ……..….***…………<br /> <br /> LÊ TẤT THÀNH<br /> <br /> NGHIÊN CỨU SÀNG LỌC, PHÂN LẬP VÀ NHẬN DẠNG<br /> CÁC HOẠT CHẤT AXIT BÉO, AXIT ARACHIDONIC VÀ<br /> PROSTAGLANDIN TỪ RONG ĐỎ BIỂN<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SỸ HÓA HỌC<br /> <br /> Chuyên ngành: Hóa học các hợp chất thiên nhiên<br /> Mã số: 62 44 01 17<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. GS.TS. Phạm Quốc Long<br /> 2. TSKH. Andrey B. Imbs.<br /> <br /> Hà Nội – 2016 <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> MỤC LỤC<br /> LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................................... iv<br /> LỜI CẢM ƠN ..............................................................................................................................v<br /> DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT......................................................................................... vi<br /> DANH MỤC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ ...................................................................................... viii<br /> DANH MỤC BẢNG................................................................................................................. xi<br /> MỞ ĐẦU ......................................................................................................................................1<br /> CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN......................................................................................................4<br /> 1.1. Lipit và axit béo ..................................................................................................................4<br /> 1.1.1. Lipit .......................................................................................................... 4<br /> 1.1.2. Các axit béo ............................................................................................. 6<br /> 1.1.3. Lipit và axit béo của rong Đỏ ................................................................ 11<br /> 1.2. Phương pháp nhận dạng, phân lập lipit và axit béo ...................................................... 12<br /> 1.2.1. Phương pháp nhận dạng lipit ................................................................ 12<br /> 1.2.2. Phương pháp phân lập lipit từ sinh vật biển ......................................... 13<br /> 1.2.3. Phương pháp phân lập và nhận dạng axit béo ...................................... 15<br /> 1.3. Hoạt chất sinh học biển ................................................................................................... 15<br /> 1.4. Hóa học và hoạt tính sinh học của nhóm axit béo C20 đa nối đôi – axit arachidonic 18<br /> 1.4.1. Nhóm axit béo C20 đa nối đôi ............................................................... 18<br /> 1.4.2. Axit arachidonic ..................................................................................... 19<br /> 1.4.3. Hoạt tính sinh học của axit arachidonic ................................................ 20<br /> 1.5. Hoạt chất prostaglandin: hoá học và hoạt tính sinh học ............................................... 23<br /> 1.5.1. Hoá học hoạt chất prostaglandin .......................................................... 23<br /> 1.5.2. Sinh tổng hợp prostaglandin .................................................................. 25<br /> 1.5.3. Sàng lọc các prostaglandin E từ nguyên liệu tự nhiên .......................... 27<br /> 1.5.4. Tác dụng sinh lí của prostaglandin ....................................................... 27<br /> 1.6. Tổng quan về rong biển .................................................................................................. 33<br /> 1.6.1. Giới thiệu chung.................................................................................................... 33<br /> 1.6.2. Những nghiên cứu về rong biển ở Việt Nam ...................................................... 35<br /> <br /> <br />  <br /> <br /> i <br />  <br /> <br /> 2.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................................... 40<br /> 2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................ 48<br /> 2.2.1. Phương pháp thu và bảo quản mẫu ....................................................... 48<br /> 2.2.2. Phương pháp phân lập, tách chiết lipit, axit béo, axit arachidonic,<br /> prostaglandin ................................................................................................... 49<br /> 2.2.3. Phương pháp xác định thành phần, hàm lượng và cấu trúc hoá học của<br /> các axit béo và prostaglandin .......................................................................... 50<br /> 2.2.4. Phương pháp phân tích cấu tử chính và phân tích chùm ...................... 51<br /> 2.3. Các dung môi, hoá chất sử dụng .................................................................................... 51<br /> CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM .............................................................................................. 52<br /> 3.1. Chiết tách và xác định hàm lượng lipit tổng ................................................................. 52<br /> 3.2. Xác định thành phần và hàm lượng các axít béo .......................................................... 53<br /> 3.3. Sàng lọc định tính, định lượng prostaglandin ............................................................... 53<br /> 3.3.1. Phân tích định tính prostaglandin ......................................................... 53<br /> 3.3.2. Phân tích định lượng PGE2 trong các mẫu rong Đỏ ............................. 54<br /> 3.3.3. Khảo sát sự biến động và tích luỹ hàm lượng prostaglandin và axit béo<br /> trong quá trình sinh trưởng và phát triển của loài rong Câu Gracilaria<br /> vermiculophylla nuôi trong điều kiện phòng thí nghiệm ................................. 54<br /> 3.4. Phân lập prostaglandin từ rong Đỏ ................................................................................ 55<br /> 3.4.1. Phân lập PGE2 từ loài rong Câu Gracilaria vermiculophylla .............. 55<br /> 3.4.2. Nhận biết PGE3 từ loài rong Câu Gracilaria vermiculophylla ............ 57<br /> 3.5. Phân lập, tinh chế thu nhận axit arachidonic từ loài rong Câu Gracilaria<br /> tenuistipitata .......................................................................................................................... 57<br /> CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ........................................................................ 60<br /> 4.1. Nghiên cứu sàng lọc lipit và axit béo của rong Đỏ....................................................... 60<br /> 4.1.1. Khảo sát hàm lượng lipit tổng ............................................................... 60<br /> 4.1.2. Khảo sát thành phần và hàm lượng các axit béo ................................... 63<br /> 4.1.2.1. Thành phần và hàm lượng axit béo của các loài thuộc họ rong<br /> Câu Gracilariaceae ...................................................................................... 62<br /> <br /> <br />  <br /> <br /> ii <br />  <br /> <br /> 4.1.2.2. Thành phần và hàm lượng axit béo của các loài thuộc chi<br /> Hypnea họ rong Đông ................................................................................. 67<br /> 4.1.2.3. Thành phần và hàm lượng axit béo của 12 mẫu thuộc 7 họ rong Đỏ<br /> còn lại .......................................................................................................... 71<br /> 4.1.2.4. Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến sự tích luỹ lipit và hình<br /> thành các axit béo của rong Đỏ .................................................................. 74<br /> 4.1.3. Sử dụng phương pháp phân tích thành phần chính và phương pháp<br /> phân tích chùm để xử lý tập dữ liệu về thành phần axit béo của các mẫu rong<br /> Đỏ..................................................................................................................... 79<br /> 4.2. Nghiên cứu phát hiện prostaglandin từ các loài rong Đỏ............................................. 83<br /> 4.2.1. Sàng lọc PGE2 từ các loài rong Đỏ ....................................................... 83<br /> 4.2.2. Khảo sát sự biến động và tích luỹ hàm lượng các axit béo,<br /> prostaglandin trong quá trình sinh trưởng và phát triển của loài rong Câu<br /> Gracilaria vermiculophylla của Nga nuôi trong điều kiện phòng thí nghiệm ở<br /> Việt Nam .......................................................................................................... 88<br /> 4.3. Phân lập hoạt chất prostaglandin từ rong Đỏ ................................................................ 93<br /> 4.3.1. Phân lập prostaglandin E2 từ loài rong Câu Gracilaria vermiculophylla94<br /> 4.3.2. Nhận biết PGE3 ở loài rong Câu Gracilaria vermiculophylla ............ 104<br /> 4.3.3. Bàn luận về sự chuyển hoá của axit béo họ eicosanoit thành các<br /> prostaglandin bằng enzyme nội sinh từ rong Đỏ ........................................... 106<br /> 4.4. Phân lập và xác đinh cấu trúc axit arachidonic từ loài rong Câu Gracilaria<br /> tenuistipitata ........................................................................................................................ 108<br /> KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................................. 117<br /> KẾT LUẬN ............................................................................................................................. 117<br /> NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN ................................................................... 120<br /> CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ........................... 121<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................................... 123 <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> <br />  <br /> <br /> iii <br />  <br /> <br />