Luận văn
Hoàn thiện công tác hạch toán chi phí sản
xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp
tại Công ty Công trình đường sắt
Chương i:
Lý luận chung về công tác hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành
sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp
I - đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh xây lắp ảnh hưởng đến công tác kế toán
cpsx và tính giá thành sản phẩm.
Xây dựng cơ bản là một ngành sản xuất vật chất độc lập có chức năng tái
tạo Đ cho tất cả các ngành trong nền kinh tế quốc dân, tạo cơ sở vật chất cho xã
hội, tăng tiềm lực kinh tế cho đất nước. Một phần lớn thu nhập quốc dân nói
chung và quỹ tích luỹ nói riêng cùng với vốn đầu tư tài trợ từ nước ngoài được
sử dụng trong lĩnh vực đầu tư và xây dựng. So với các ngành sản xuất vật chất
khác, xây dựng cơ bản có những đặc trưng được thể hiện rõ ở sản phẩm xây lắp
và quá trình sáng tạo ra sản phẩm của ngành.
1.1. Đặc điểm sản phẩm xây lắp.
- Sản phẩm xây lắp là các công trình, vật kiến trúc có quy mô lớn, kết cấu
phức tạp, mang tính đơn chiếc, thời gian sản xuất dài…Do vậy, việc tổ chức,
quản lý và hạch toán nhất thiết phải có các dự toán thiết kế thi công. Trong suốt
quá trình xây lắp phải lấy giá dự toán làm thước đo kể cả về mặt giá trị lẫn kỹ
thuật.
- Sản phẩm xây lắp hoàn thành không thể nhập kho mà được tiêu thụ ngay
theo giá dự toán hay giá thỏa thuận với chủ đầu tư do vậy tính toán chất lượng
hàng hóa của sản phẩm xây lắp không được thể hiện rõ.
- Sản phẩm xây lắp cố định tại nơi sản xuất và phân bổ trên nhiều vùng lãnh
thổ, còn các điều kiện sản xuất như máy móc, lao động, vật tư,…đều phải di
chuyển theo địa điểm của công trình xây lắp. Đặc điểm này đòi hỏi công tác sản
xuất có tính lưu động cao đồng thời gây nhiều khó khăn phức tạp cho công tác
quản lý chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm.
- Thời gian sử dụng sản phẩm lâu dài đòi hỏi chất lượng công trình phải đảm
bảo. Đặc điểm này đòi hỏi công tác kế toán phải được tổ chức tốt, cho chất
lượng sản phẩm đạt như dự toán thiết kế, tạo điều kiện cho việc bàn giao công
trình, ghi nhận doanh thu và hồi vốn.
1.2. Đặc điểm tổ chức sản xuất xây lắp.
Hoạt động xây lắp được diễn ra dưới điều kiện sản xuất thiếu tính ổn
định, luôn biến đổi theo địa điểm và giai đoạn thi công. Do vậy, doanh nghiệp
cần lựa chọn phương án tổ chức thi công thích hợp (khoán thi công,...)
Chu kỳ sản xuất kéo dài, do vậy tổ chức sản xuất hợp lý, đẩy nhanh tiến độ
thi công là điều kiện quan trọng để tránh những tổn thất rủi ro và ứ đọng vốn
trong đầu tư kinh doanh.
Sản xuất xây lắp phải diễn ra ngoài trời nên chịu ảnh hưởng lớn của điều
kiện tự nhiên. Do vậy, sản xuất kinh doanh xây lắp rất dễ xảy ra các khoản thiệt
hại.
1.3. Đặc điểm công tác kế toán trong đơn vị kinh doanh xây lắp.
Những đặc điểm của sản phẩm xây lắp, đặc điểm tổ chức sản xuất xây lắp
nói trên phần nào chi phối công tác kế toán trong các doanh nghiệp xây lắp
Kế toán chi phí nhất thiết phải được phân tích theo từng khoản mục chi
phí, do đối tượng hạch toán chi phí có thể là các hạng mục công trình, các giai
đoạn của hạng mục công trình hoặc các nhóm các hạng mục công trình cụ thể,
nhằm thường xuyên so sánh, kiểm tra việc thực hiện dự toán chi phí. Qua đó
xem xét nguyên nhân vượt kế hoạch, hụt dự toán và đánh giá hiệu quả kinh
doanh.
Đối tượng tính giá thành là các hạng mục công trình hoàn thành, các giai
đoạn công việc đã hoàn thành, các khối lượng xây lắp có tính dự toán riêng đã
hoàn thành. Từ đó xác định phương pháp tính giá trị cho thích hợp. Phương
pháp tính trực tiếp, phương pháp tổng cộng chi phí số hoặc phương pháp tỷ lệ..
Từ những đặc điểm trên trong đơn vị kinh doanh xây lắp, công tác kế toán
vừa phải đảm bảo yêu cầu là ghi chép tính toán đầy đủ chi phí sản xuất giá
thành sản phẩm vừa thực hiện phù hợp với ngành nghề chức năng của mình
cung cấp thông tin và số liệu chính xác phục vụ cho quản lý doanh nghiệp.
II - Cơ sở lý luận về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây
lắp
2.1 - Chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp
2.1.1. Khái niệm chi phí sản xuất.
Với bất kỳ phương thức sản xuất nào, quá trình sản xuất cũng cần hội tụ đủ
ba yếu tố: Tư liệu lao động, đối tượng lao động và sức lao động. Ngành xây lắp
có đặc điểm riêng so với các ngành sản xuất vật chất khác nhưng để tạo ra sản
phẩm cũng cần phải có tư liệu lao động (gồm các loại máy móc thiết bị, các tài
sản cố định..), đối tượng lao động (các nguyên liệu, vật liệu, thiết bị đưa đi lắp
đặt...) và sức lao động của con người. Sự kết hợp của ba yếu tố này trong quá
trình sản xuất hình thành nên ba loại chi phí về sử dụng tư liệu lao động, chi phí
về đối tượng lao động là chi phí về lao động sống. Trong điều kiện sản xuất
hàng hoá các chi phí này được biểu hiện dưới dạng giá trị gọi là chi phí sản
xuất.
Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các hao phí về lao động
sống và lao động vật hoá mà doanh nghiệp đã bỏ ra có liên quan đến hoạt động
sản xuất kinh doanh trong một thời kỳ nhất định (tháng, quý, năm). Như vậy chỉ
được tính vào chi phí của kỳ hạch toán những hao phí về tài sản và lao động có
liên quan về khối lượng sản phẩm sản xuất ra trong kỳ.
2.1.2. Phân loại chi phí sản xuất.
Việc quản lý chi phí sản xuất không chỉ dựa vào các số liệu tổng hợp về chi
phí sản xuất mà căn cứ vào số liệu chi tiết của từng khoản mục chi phí theo từng
công trình, hạng mục công trình ở từng thời điểm nhất định. Vì vậy, việc phân
loại chi phí sản xuất là một yêu cầu tất yếu cho công tác quản trị doanh nghiệp
cũng như công tác hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây
lắp. Tuỳ theo yêu cầu quản lý, cách thức nghiên cứu mà chi phí sản xuất được
phân loại theo các tiêu thức khác nhau:
Phân loại chi phí sản xuất theo yếu tố:
Theo cách phân loại này, các chi phí có cùng nội dung, tính chất kinh tế được
xếp chung vào một yếu tố, không kể chi phí phát sinh từ đâu hay dùng vào mục
đích gì trong quá trình sản xuất, hoặc tác động của chi phí đó như thế nào.
Trong các doanh nghiệp xây lắp bao gồm các yếu tố sau đây:
- Chi phí nguyên vật liệu như: xi măng, sắt, thép, cát, gạch, sỏi, đá,...
- Chi phí công cụ, dụng cụ như: giàn giáo, cuốc xẻng,...
- Chi phí nhiên liệu động lực mua ngoài như: xăng dầu, mỡ, khí nén,...
- Chi phí tiền lương của công nhân trực tiếp, gián tiếp, lao động thuê
ngoài..
- Chi phí khấu hao tài sản cố định là các khoản hao mòn của các loại tài
sản trong doanh nghiệp như nhà xưởng, máy móc, thiết bị,...
- Chi phí dịch vụ mua ngoài như: tiền điện, tiền điện thoại, tiền nước,...
- Chi phí bằng tiền khác.
Phân loại chi phí sản xuất theo mối quan hệ với đối tượng chịu chi phí.
Theo cách phân loại này, chi phí sản xuất được chia ra làm 2 loại:
Chi phí trực tiếp: Là những chi phí có liên quan trực tiếp đến quá trình sản
xuất đến một loại sản phẩm, một công việc nhất định bao gồm chi phí nguyên
vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí máy thi công và chi phí
sản xuất chung.
Chi phí gián tiếp: Là những chi phí sản xuất liên quan đến nhiều loại sản
phẩm công việc. Kết cấu của chi phí gián tiếp cũng giống như chi phí trực tiếp,
nhưng những chi phí này phát sinh ở bộ phận quản lý đội thi công của các
doanh nghiệp xây lắp. Vì vậy kế toán phải tiến hành phân bổ cho các đối tượng
có liên quan theo một tiêu thức thích hợp.
Phân loại chi phí theo khoản mục chi phí:
Theo cách phân tích này, căn cứ vào mục đích và công dụng của chi phí
trong sản xuất để chia ra các khoản mục chi phí khác nhau, mỗi khoản mục chi
phí chỉ bao gồm những chi phí có cùng mục đích và công dụng, không phân biệt
chi phí đó có nội dung kinh tế như thế nào.
Có 4 khoản mục chi phí sau:
- Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Gồm các khoản chi phí nguyên vật liệu
mà đơn vị xây lắp chi ra để tạo nên thực thể công trình như nguyên vật liệu
chính, các cấu kiện bê tông và phụ gia khác.
- Chi phí nhân công trực tiếp: Bao gồm tất cả các khoản thù lao phải trả trực
tiếp cho công nhân tiến hành xây dựng, lắp đặt công trình.
- Chi phí sử dụng máy thi công: Bao gồm toàn bộ các khoản chi phí mà đơn
vị xây lắp bỏ ra có liên quan tới việc sử dụng máy thi công phục vụ cho việc
xây dựng công trình như khấu hao máy móc thiết bị, tiền thuê máy...