Luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển chương trình đào tạo ngành công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:132

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về chương trình, phát triển chương trình nói chung và thực trạng phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên, đề tài tiến hành đề xuất một số biện pháp phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của Nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển chương trình đào tạo ngành công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LƯỜNG THANH VÂN PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LƯỜNG THANH VÂN PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN THÁI NGUYÊN - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liê ̣u, số liệu sử dụng trong luận văn thu thập từ các báo cáo của đơn vị, các kế t quả nghiên cứu có liên quan đến đề tài đã đươ ̣c công bố ... Các trích dẫn trong luâ ̣n văn đề u đã được chỉ rõ nguồ n gố c. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2017 Tác giả luận văn Lường Thanh Vân i
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên cho phép tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ và chỉ dẫn tận tình cho tôi về định hướng đề tài, hướng dẫn tôi trong việc tiếp cận và khai thác các tài liệu tham khảo cũng như chỉ bảo cho tôi trong quá trình tôi viết luận văn và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Tâm lý - Giáo dục, phòng Đào tạo trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận giúp tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy, cô, đồng nghiệp trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp đã tận tình giúp đỡ, cung cấp nhiều thông tin và tư liệu quý giá cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Cuối cùng tôi muốn bày tỏ lòng cảm ơn đối với bạn bè, người thân trong gia đình đã ủng hộ và tạo mọi điều kiện hỗ trợ tôi học tập và hoàn thành luận văn này. Tác giả Lường Thanh Vân ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT .................................................................. iv DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................... v DANH MỤC SƠ ĐỒ .................................................................................................... vi MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 2 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 3 8. Cấu trúc luận văn..................................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY ....................... 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................................. 5 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài về phát triển chương trình đào tạo đại học ......... 5 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước về phát triển chương trình đào tạo đại học ......... 6 1.2. Các khái niệm công cụ của đề tài ....................................................................... 8 1.2.1. Chương trình, chương trình đào tạo đại học ....................................................... 8 1.2.2. Phát triển, phát triển chương trình đào tạo ....................................................... 11 1.2.3. Ngành Công nghệ chế tạo máy, chương trình đào tạo ngành công nghệ chế tạo máy .............................................................................................................. 13 1.2.4. Phát triển chương trình đào tạo ngành công nghệ chế tạo máy ........................ 14 1.3. Một số mô hình phát triển chương trình đào tạo đại học .................................. 15 1.4. Những vấn đề cơ bản về phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO .................................................... 20 1.4.1. Mục tiêu của phát triển chương trình đào tạo Đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ............................................................................... 20 iii
1.4.2. Các nguyên tắc phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ....................................................................... 20 1.4.3. Nội dung phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo cách tiếp cận CDIO ........................................................................... 21 1.4.4. Quy trình phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ............................................................................. 22 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO .................................................... 29 1.5.1. Yếu tố chủ quan ................................................................................................ 29 1.5.2. Yếu tố khách quan ............................................................................................ 30 Kết luận chương 1 ........................................................................................................ 32 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN ....................... 33 2.1. Khái quát về Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên và Ngành Công nghệ Chế tạo máy ........................................................................ 33 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên ............ 35 2.2.1. Mục đích của khảo sát ...................................................................................... 35 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 35 2.2.3. Đối tượng khảo sát ............................................................................................ 35 2.2.4. Phương pháp khảo sát ....................................................................................... 35 2.2.5. Cách thức xử lý kết quả khảo sát ....................................................................... 35 2.3. Thực trạng phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ Chế tạo máy tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghệ Thái Nguyên theo tiếp cận CDIO ..... 36 2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giảng viên về phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO .................................... 36 2.4. Thực trạng nội dung phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên ....................... 41 2.5. Thực trạng về các lực lượng tham gia xây dựng chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ....................................................... 44 2.6. Thực trạng quy trình phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên ... 46 iv
2.6.1. Thực trạng thực hiện các bước trong quy trình phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO .................................... 46 2.6.2. Thực trạng thực hiện quy trình phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ................................................................ 50 2.7. Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho việc phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ........................ 64 2.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên ............. 66 2.9. Đánh giá chung về thực trạng phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên ....... 68 2.9.1. Mặt mạnh .......................................................................................................... 68 2.9.2. Hạn chế ............................................................................................................. 69 Kết luận chương 2 ........................................................................................................ 71 Chương 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN........................................................... 72 3.1. Nguyên tắc đề xuất các giải pháp ..................................................................... 72 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ................................................................... 72 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ................................................................... 72 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 72 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ..................................................................... 72 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả.................................................................... 72 3.2. Các biện pháp phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên .......... 73 3.2.1. Biện pháp 1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giảng viên khoa Cơ khí về tầm quan trọng của việc phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO. ................................................... 73 3.2.2. Biện pháp 2. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO cho đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên khoa Cơ khí .................................................................. 75 3.2.3. Biện pháp 3. Tăng cường sự phối hợp giữa Nhà trường với các doanh nghiệp, cơ sở sử dụng lao động trong việc phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ...................................................................................... 78 v
3.2.4. Biện pháp 4. Đổi mới hoạt động kiểm tra đánh giá trong việc thực hiện phát triển Chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ...................... 80 3.2.5. Biện pháp 5. Tăng cường đầu tư, quản lý tốt cơ sở vật chất phục vụ cho việc phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo cách tiếp cận CDIO ........................................................................................................... 82 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ....................................................................... 84 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tình khả thi của các biện pháp ......................... 85 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................................... 85 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm .................................................................................... 85 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ...................................................................................... 85 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm ............................................................................... 85 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 85 Kết luận chương 3 ........................................................................................................ 90 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................... 91 1. Kết luận .................................................................................................................... 91 2. Kiến nghị.................................................................................................................. 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 95 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT CDIO : Conceiving-Designing-Implementing-Operating CNCTM : Công nghệ chế tạo máy CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa ĐHKTCN : Đại học Kỹ thuật Công nghiệp ĐHTN : Đại học Thái Nguyên GD & ĐT : Giáo dục và đào tạo GDĐH : Giáo dục đại học iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên về khái niệm phát triển chương trình đào tạo ngành công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ................. 37 Bảng 2.2. Nhâ ̣n thức của cán bô ̣ quản lý, giảng viên về mu ̣c tiêu phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ................ 39 Bảng 2.3. Nội dung phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy .... 42 Bảng 2.4. Thực trạng về các lực lượng tham gia xây dựng chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ................................... 45 Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện các bước trong quy trình phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO........... 47 Bảng 2.6. Thực trạng khảo sát, đánh giá nhu cầu phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ................................... 50 Bảng 2.7. Thực trạng về việc rà soát lại chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ............................................................... 52 Bảng 2.8. Thực trạng về việc xác đinh ̣ mục đích, mục tiêu của chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO ............................. 54 Bảng 2.9. Thực trạng về việc thực thi chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiế p câ ̣n CDIO ta ̣i trường Đa ̣i ho ̣c Kỹ thuâ ̣t Công nghiê ̣p Thái Nguyên ............................................................................................ 56 Bảng 2.10. Thực tra ̣ng về viê ̣c đánh giá chương triǹ h đào ta ̣o ngành Công nghê ̣ chế ta ̣o máy ............................................................................................. 59 Bảng 2.11. Đánh giá của sinh viên về các môn học trong chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên ................................................................................ 62 Bảng 2.12. Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho việc phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiếp cận CDIO.. 65 Bảng 2.13. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên........ 67 Bảng 3.1. Khảo sát tính cấn thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .............86 v
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mô hình xây dựng chương trình đào tạo của NoelKer và Schoenfeldt . 16 Sơ đồ 1.2. Quy trình xây dựng chương trình đào tạo của Lưu Xuân Mới .............. 17 Sơ đồ 1.3. Quy trình phát triển chương trình đào tạo khép kín theo tiế p câ ̣n CDIO .......... 28 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giai đoạn đẩy mạnh Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, nguồn lực con người Việt Nam càng trở nên có ý nghĩa quan trọng, quyết định sự thành công của công cuộc phát triển đất nước. Giáo dục, đặc biệt giáo dục đại học ngày càng có vai trò và nhiệm vụ quan trọng trong việc xây dựng một thế hệ người Việt Nam mới, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Điều này đòi hỏi giáo dục phải có chiến lược phát triển đúng hướng, hợp quy luật với xu thế và xứng tầm thời đại. Chính vì thế, Đảng và nhà nước ta đã đặt ra những chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn hiện nay là đổi mới căn bản toàn diện giáo dục. Trong tất cả các yếu tố của quá trình giáo dục, thì chương trình đào tạo và quản lý phát triển chương trình đào tạo là một yếu tố then chốt, quyết định đến sự vận hành của cả nhà trường và tạo ra hiệu quả giáo dục. Phát triển chương trình đào tạo có vai trò quan trọng trong việc xác định mục tiêu đào tạo, từng bước làm chủ những phương pháp tiếp cận mới nhất, đẩy mạnh xây dựng và thực hiện các chính sách đảm bảo chất lượng toàn diện chương trình đào tạo đại học. Đây cũng chính là những giải pháp tích cực, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng và thỏa mãn nhu cầu thị trường lao động trong bối cảnh hội nhập, tính cạnh tranh cao; cùng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn công nghiệp hóa - hiện đại hóa. Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp, Đại học Thái Nguyên đã có gần 60 năm xây dựng, trưởng thành và phát triển. Hiện nay đã có gần 30 ngành đào tạo bậc Đại học và Sau đại học. Để nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình đào tạo, hàng năm Nhà trường luôn thực hiện đổi mới, cập nhật, phát triển chương trình đào tạo các ngành nghề nhằm đào tạo nguồn nhân lực là các cán bộ khoa học, các nhà quản lý, các kỹ sư, cử nhân về lĩnh vực Kỹ thuật, công nghệ cho các tỉnh miền núi phía Bắc và cả nước. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, cần phải đào tạo các kỹ sư không chỉ giỏi về lý thuyết, mà còn phải giỏi về tay nghề, đáp ứng được theo yêu cầu của nhà tuyển dụng, chính vì vậy nên chương trình đào tạo cần biến chuyển theo hướng chú trọng hơn về thực hành. Năm 2014, trường Đại học Kỹ thuâ ̣t Công nghiê ̣p 1
đã triể n khai đào ta ̣o ngành Công nghê ̣ chế tạo máy đào tào chương trình kỹ sư công nghệ 4 năm thay vì 5 năm như trước đây. Chương trình được thiết kế hướng đến khối kiến thức cơ bản, hiện đại, đặc biệt chú trọng về năng lực thực hành, ứng dụng, triển khai công nghệ trong các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, góp phần cung cấp đội ngũ cán bộ kỹ thuật chất lượng cao phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của khu vực, thực hiện Công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, hiện nay nhu cầu về người cán bộ kỹ thuật ngày càng cao hơn, đa dạng hơn, đòi hỏi chương trình phải được thiết kế, điều chỉnh, đổi mới, phát triển để bắt kịp xu thế phát triển nhanh chóng của thực tiễn. Mặt khác, cùng với trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp, ngành Công nghê ̣ chế tạo máy đang được tổ chức đào tạo ở rất nhiều trường khác nhau trên cả nước như Đại học Công nghiệp Hà Nô ̣i, Đa ̣i ho ̣c Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh, Bách Khoa Đà Nẵng, Sư pha ̣m Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh… nên ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp cần được thiết kế, xây dựng, quản lý sao cho có thế mạnh riêng để có thể trở thành lựa chọn của người học và của nhà tuyển dụng. Vì vậy, để đáp ứng được nhu cầu nguồn nhân lực ngày càng cao, càng đa dạng của thực tiễn nghề nghiệp, đồng thời nâng cao được năng lực cạnh tranh của ngành Công nghệ Chế tạo máy của trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thì việc thực hiện đề tài “Phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường đại học Kỹ thuật công nghiệp Thái Nguyên” là một việc làm cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn cao. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về chương trình, phát triển chương trình nói chung và thực trạng phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên, đề tài tiến hành đề xuất một số biện pháp phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của Nhà trường. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Phát triển chương trình đào tạo Đại học. - Đối tượng nghiên cứu: Quá trình phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên. 2
4. Giả thuyết khoa học Chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường ĐHCNTN trong thời gian quan đã được triển khai đào tạo và đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên quá trình triển khai vẫn bộc lộ một số những tồn tại nhất định: nội dung chương trình còn nặng về lý thuyết, quá trình đào tạo sự gắn kết, hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp còn hạn chế,… vì vậy cần có sự rà soát, điều chỉnh phát triển một cách thường xuyên. Nếu đề xuất được các biện pháp phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ Chế tạo máy ở Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp theo hướng tiếp cận năng lực người học, gắn với nhu cầu thị trường lao động thì chương trình sẽ đáp ứng được yêu cầu người học và nhu cầu xã hội, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của Nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy. - Khảo sát thực trạng phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên. - Đề xuất các biện pháp phát triển chương trình đào tạo đại học ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp Thái Nguyên. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề tài đi sâu nghiên cứu phát triển chương trình đào tạo trình độ đại học ngành Công nghệ Chế tạo máy theo tiếp cận CDIO - Địa bàn nghiên cứu tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp, Đại học Thái Nguyên. - Thời gian nghiên cứu năm học 2016 - 2017. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp hệ thống hóa các tài liệu khoa học, các văn bản liên quan đến quản lý phát triển chương trình giáo dục để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp phỏng vấn Trao đổi, trò chuyện với cán bộ quản lí phòng đào tạo, các doanh nghiệp, các trưởng khoa, tổ trưởng tổ bộ môn và giảng viên tham gia xây dựng và phát triển 3
chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy tại Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên nhằm tìm hiểu nhận thức, thái độ và cách thức tổ chức, quy trình xây dựng và phát triển chương trình đào tạo; qua đó nắm bắt thực trạng cũng như đề xuất các biện pháp phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy. 7.2.2. Phương pháp điều tra (điều tra phỏng vấn, điều tra qua phiếu, bảng hỏi) Điều tra bằng bảng hỏi nhằm thu thập những thông tin về các hoạt động quản lý của cán bộ quản lí, giáo viên khi thực hiện phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp Thái Nguyên. Đồng thời biết được các cách thức, quy trình áp dụng phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên. 7.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Nghiên cứu các báo cáo về việc phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy. Nghiên cứu về cách xây dựng, phát triển và thực hiện áp dụng chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy... để bổ sung, hoàn thiện thông tin về các vấn đề đã điều tra. 7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Trao đổi với các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm nhằm tiếp thu ý kiến của họ về tính cần thiết, tầm quan trọng và tính khả thi của các biện pháp đề xuất để có những kết luận chính xác và định hướng vận dụng các biện pháp đó vào trong thực tiễn. 7.2.5. Phương pháp sử dụng toán thống kê Để có những nhận xét khách quan về kết quả nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng phương pháp thống kê toán học. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, nội dung luận văn gồm có 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về phát triển chương trình đào tạo đại học ngành công nghệ chế tạo máy. Chương 2. Thực trạng phát triển chương trình đào tạo đại học ngành công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên. Chương 3. Biện pháp phát triển chương trình đào tạo đại học ngành công nghệ chế tạo máy ở trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài về phát triển chương trình đào tạo đại học Chương trình đào tạo định hướng kết quả đầu ra không quy định những nội dung dạy học chi tiết mà quy định những kết quả đầu ra mong muốn của quá trình đào tạo, trên cơ sở đó đưa ra những hướng dẫn chung về việc lựa chọn nội dung, phương pháp, tổ chức và đánh giá kết quả dạy học nhằm đảm bảo thực hiện được mục tiêu dạy học tức là đạt được kết quả đầu ra mong muốn. Phát triển chương trình đào tạo theo chuẩn đầu ra chính là việc định hướng kết quả đầu ra tập trung vào việc mô tả chất lượng đầu ra, có thể coi là sản phẩm cuối cùng của quá trình dạy học. Việc quản lý chất lượng dạy học chuyển từ việc điều khiển đầu vào sang điều khiển đầu ra, tức là chú ý đến kết quả học tập của sinh viên. Phát triển chương trình đào tạo nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình giáo dục đại học. Đây là một vấn đề được rất nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Có thể kể đến một số công trình sau: - R. Diamon với công trình “Thiết kế và đánh giá chương trình khóa học” [theo 44]. đã nghiên cứu và chỉ ra các bước và quy trình để thiết kế và đánh giá chương trình đào tạo của một khóa học. - Jon Wiles; Joseph Bondi (2005) với công trình nghiên cứu “Xây dựng chương trình học” [19]. Với công trình này Jon Wiles và Joseph Bondi đã nói lên quan điểm, cách thức xây dựng một chương trình đào tạo. - Yvone Osborne (2010) với công trình “Hướng dẫn xây dựng chương trình đào tạo dựa trên năng lực” [dẫn theo 7], Brisbane, Australia của Trường Đại học Công nghệ Queensland. Với công trình này, tác giả đã dựa vào năng lực của người học để hướng dẫn việc xây dựng chương trình đào tạo. - Tyler nghiên cứu về chương trình đào tạo, về cấu trúc theo ông phải đảm bảo 4 phần: + Mục tiêu đào tạo. 5
+ Nội dung đào tạo. + Phương pháp đào tạo. + Cách đánh giá kết quả đào tạo. Bên cạnh đó, còn có một số tác giả khác cũng rất quan tâm đến việc xây dựng và phát triển chương trình đào tạo như: Hilda Taba, John Deweys, Bondi… Những tác giả này cũng chỉ ra cách thức tiếp cận khi thực hiện xây dựng và phát triển chương trình đào tạo. 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước về phát triển chương trình đào tạo đại học Bất cứ tài liệu nào khi viết về giáo dục học, đi sâu vào lý luận dạy học đều đề cập tới chương trình, nội dung đào tạo. Có thể khẳng định, chương trình đào tạo đại học giữ vai trò quan trọng trong việc thực hiện đào tạo nguồn nhân lực, đáp ưng nhu cầu của xã hội. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu chương trình đào tạo như sau: - Tác giả Nguyên Thanh Sơn có công trình nghiên cứu về “Phát triển chương trình đào tạo đại học theo định hướng chuẩn đầu ra” tại Trường Đại học Yersin Đà Lạt [30]. Công trình này tác giả đã tập trung tìm hiểu lý thuyết phát triển chương trình đào tạo đại học, qua đó đề xuất quy trình và đưa ra một số kiến nghị về công tác phát triển chương trình đào tạo tại các trường đại học ở Việt Nam. - Năm 2010, Lâm Quang Thiệp và Lê Viết Khuyến cũng có công trình nghiên cứu về việc phát triển chương trình đào tạo đại học. Đó là tác phẩm “Phát triển chương trình giáo dục/đào tạo đại học” tại trường Cao đẳng sư phạm Sơn La [31]. - Tác giả Trần Khánh Đức cũng có công trình nghiên cứu về “Phát triển chương trình đào tạo” tại Hà Nội [7]. Bên cạnh những nghiên cứu trên về việc phát triển chương trình đào tạo, các nghiên cứu về vấn đề phát triển chương trình đào tạo đại học ở Việt Nam trong thời gian qua tiêu biểu như Phạm Thị Huyền với tác phẩm “Xây dựng chương trình đào tạo đại học theo định hướng mới nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội” tại Hội thảo toàn quốc Giáo dục Đại học Việt Nam - Hội nhập quốc tế [18]; Hay Nguyễn Vũ Bích Hiền với tác phẩm “Các xu hướng phát triển chương trình đào tạo theo quan điểm lấy người học làm trung tâm” [11, tr.57, 148-155]. Phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy là một trong những nội dung được các trường đại học khối ngành kỹ thuật quan tâm hàng đầu. 6
Tìm hiểu những nghiên cứu về chương trình đào tạo xoay quanh lĩnh vực công nghệ, có nhiều công trình nghiên cứu như: - Nguyễn Duy Phấn nghiên cứu về sự phát triển chương trình đào tạo hệ Cao đẳng trong lĩnh vực cơ khí với đề tài “Nghiên cứu phát triển chương trình đào tạo Cao đẳng Công nghệ cơ khí đáp ứng yêu cầu thị trường lao động tại trường Cao đẳng Công nghiệp Nam Định” [26]. - Trương Minh Trí với công trình nghiên cứu “Xây dựng chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy theo tiêu chuẩn CDIO” [33]. Vấn đề “Khảo sát đề cương và xây dựng chuẩn đầu ra chương trình Kỹ thuật chế tạo theo mô hình CDIO” của Phạm Công Bằng, Phan Thị Mai Hà, Nguyễn Hữu Lộc, Trần Nguyễn Hoài An, Thái Thị Thu Hà, Lưu Thanh Tùng, Trần Sĩ Hoài Trung, Lê Ngọc Quỳnh Lam, Huỳnh Ngọc Hiệp tại Khoa Cơ khí trường Đại học Bác Khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh [1]. Bài báo đã trình bày khái quát quá trình khảo sát ý kiến các bên liên quan để đề xuất các mức độ đạt được của từng tiêu chí chuẩn đầu ta của kỹ sư tốt nghiệp ngành Cơ khí, chương trình Kỹ thuật Chế tạo. Theo đó, chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo đến mức độ 4 theo đề cương CDIO sẽ được xây dựng dựa theo thang bậc Bloom. Chúng sẽ đóng vai trò quan trọng như là dữ liệu đầu vào trong việc xây dựng và triển khai khung chương trình đào tạo tích hợp cũng như đề cương chi tiết cho từng môn học cụ thể. Mặc dù chuẩn đầu ra đề cương môn học chi tiết chương trình đào tạo đến mức độ 4 theo đề cương CDIO bước đầu được xây dựng, tuy nhiên chúng vẫn sẽ tiếp tục được hiệu chình và bổ sung trong quá trình triển khai để ngày càng hoàn thiện và làm sao mô hình CDIO phát huy được tác dụng để nâng cao chất lượng đào tạo trong điều kiện thực tế ở các trường Đại học của Việt Nam hiện nay. Các công trình trên đã đề cập đến vấn đề phát triển chương trình đại học nói chung và phát triển chương trình đào tạo theo những mô hình nhất định. Tuy nhiên còn thiếu những công trình nghiên cứu về ngành chế tạo máy ở trường đại học. Vì vậy chúng tôi chọn nghiên cứu vấn đề “Phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy ở trường đại học Kỹ thuật công nghiệp Thái Nguyên”. Chính vì vậy nên tôi chọn đề tài này làm vấn đề nghiên cứu. 7
1.2. Các khái niệm công cụ của đề tài 1.2.1. Chương trình, chương trình đào tạo đại học 1.2.1.1. Chương trình Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng [42], chương trình đươc định nghĩa như sau: a) Là “Các mục, các vấn đề, các nhiệm vụ đề ra và được sắp xếp theo trình tự thực hiện trong một thời gian”. b) Là: “Nội dung kiến thức về một môn học ấn định cho từng lớp, từng cấp trong từng năm”. Thuật ngữ Curriculum trong tiếng Anh đã được nhiều tác giả, nhà khoa học giáo dục chuyển dịch sang tiếng Việt là chương trình đào tạo, chương trình giáo dục, chương trình dạy học… hoặc đôi khi còn gọi là chương trình. Thuật ngữ này trong các tài liệu tiếng anh về giáo dục, chương trình giáo dục trong nhà trường cũng được định nghĩa và giải thích theo nhiều cách khác nhau. - Theo Phenix (1962), chương trình bao gồm toàn bộ những kiến thức do các môn học cung cấp. - White (1995) cho rằng: Chương trình là một kế hoạch đào tạo phản ánh các mục tiêu giáo dục, đào tạo mà nhà trường theo đuổi. Bản kế hoạch đó cho biết nội dung và phương pháp dạy và học cần thiết đẻ đạt được mục tiêu đề ra. - Theo tác giả Nguyễn Hữu Trí - Viện Khoa học giáo dục “Chương trình được định nghĩa là một loạt các hoạt động được thực hiện với sự hỗ trợ của các nguồn lực nhằm đạt được những mục tiêu cụ thể cho các nhóm khách hàng đã được định sẵn” [32]. - “Chương trình giáo dục là sự trình bày có hệ thống kế hoạch tổng thể các hoạt động giáo dục trong một thời gian xác định, trong đó nêu lên các mục tiêu học tập mà người học cần đạt được. Đồng thời xác định rõ phạm vi, mức độ, nội dung học tập, các phương pháp, phương tiện, cách thức tổ chức, đánh giá kết quả học tập… nhằm đạt được mục tiêu học tập đã đề ra” [32]. Nhiều tác giả đưa ra định nghĩa về chương trình của riêng họ với sự nhấn mạnh các ý nghĩa của từ này ở mức khác nhau. Việc quan niệm như thế nào về chương trình giáo dục không phải đơn thuần là vấn đề định nghĩa về chương trình mà nó thể hiện rõ quan điểm của mỗi người về giáo dục. 8
Từ những cách hiểu trên theo chúng tôi chương trình nói chung, chương trình giáo dục nói riêng đều là những hoạt động được thực hiện trong một khoảng thời gian xác định, nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. 1.2.1.2. Chương trình đào tạo đại học Chương trình đào tạo đại học thể hiện trình độ đào tạo; đối tượng đào tạo, điều kiện nhập học và điều kiện tốt nghiệp; mục tiêu đào tạo, chuẩn kiến thức, kỹ năng của người học khi tốt nghiệp; khối lượng kiến thức lý thuyết, thực hành, thực tập; kế hoạch đào tạo theo thời gian thiết kế; phương pháp và hình thức đào tạo; cách thức đánh giá kết quả học tập; các điều kiện thực hiện chương trình. Chương trình đào tạo đại học được cấu trúc từ các học phần thuộc hai khối kiến thức: giáo dục đại cương và giáo dục chuyên nghiệp. Chương trình đào tạo đại học còn được xem xét ở đây tương đương với thuật ngữ curriculum trong tiếng Anh. Có rất nhiều quan niệm khác nhau về chương trình đào tạo ở nước ta và ngay cả trong các văn bản tiếng Anh. - Theo từ điển Giáo dục học, khái niệm chương trình đào tạo được hiểu là: ‘‘Văn bản chính thức quy định mục đích, mục tiêu,yêu cầu, nội dung kiến thức và kỹ năng, cấu trúc tổng thể các bộ môn, kế hoạch lên lớp và thực tập theo từng năm học, tỷ lệ giữa các bộ môn, giữa lý thuyết và thực hành, quy định phương thức, phương pháp, phương tiện, cơ sở vật chất, chứng chỉ và văn bằng tốt nghiệp của cơ sở giáo dục và đào tạo” [35]. Theo Wentling (1993): ‘‘Chương trình đào tạo (Program of Training) là một bản thiết kế tổng thể cho một hoạt động đào tạo (khoá đào tạo) cho biết toàn bộ nội dung cần đào tạo, chỉ rõ những gì có thể trông đợi ở người học sau khoá đào tạo, phác thảo ra quy trình cần thiết để thực hiện nội dung đào tạo, các phương pháp đào tạo và cách thức kiểm tra,đánh giá kết quả học tập và tất cả những cái đó được sắp xếp theo một thời gian biểu chặt chẽ” [43]. Theo Tyler (1949) cho rằng: Chương trình đào tạo đại học về cấu trúc phải có 4 phần cơ bản: [dẫn theo 2] 1. Mục tiêu đào tạo. 2. Nội dung đào tạo. 3. Phương pháp hay quy trình đào tạo. 9