Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại Thương Việt Nam - Nguyễn Khánh Ngọc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài tổng hợp cơ sở lý thuyết về quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại; phân tích tình hình hoạt động kinh doanh và hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank, từ đó xác định những mặt đạt được cũng như những tồn tại và nguyên nhân của tồn tại; đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng có thể áp dụng trong thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro tại Vietcombank.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại Thương Việt Nam - Nguyễn Khánh Ngọc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN KHÁNH NGỌC QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN KHÁNH NGỌC QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8 34 02 01 Người hướng dẫn khoa học: TS. NGÔ VĂN TUẤN TPHCM, Tháng 10/2018
TÓM TẮT Hoạt động tín dụng đã và đang mang lại nguồn thu chủ yếu cho các ngân hàng thương mại, tuy nhiên cũng chứa đựng nhiều rủi ro nhất. Rủi ro tín dụng nếu xảy ra sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của mỗi tổ chức tín dụng, cao hơn nó sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống ngân hàng bởi những đặc thù trong hoạt động tín dụng. Rủi ro tín dụng không chỉ khiến các ngân hàng gia tăng chi phí, chậm thu lãi, thậm chí còn thất thoát khoản vay, làm xấu tình hình tài chính, làm tổn hại đến uy tín và vị thế, thậm chí ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của chính họ. Liên quan đến sự gia tăng ảnh hưởng của rủi ro tín dụng lên thị trường tài chính, một trong những vấn đề bức thiết của quản trị ngân hàng hiện nay là – quản trị rủi ro tín dụng- sử dụng các biện pháp khác nhau để xác định mức độ rủi ro dự báo có thể xảy ra trong hoạt động và đưa ra được các giải pháp để giảm thiểu mức độ của từng loại rủi ro. Đề tài “ Quản trị rủi ro tín dụng tại NHTMCP Ngoại Thương Việt Nam” nhằm nghiên cứu về rủi ro tín dụng, cách phân loại rủi ro tín dụng, nguyên nhân ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng, những nội dung cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng từ đó đi sâu phân tích thực trạng hoạt động tín dụng của Vietcombank, đánh giá hoạt động tín dụng cũng như chất lượng tín dụng của Vietcombank, phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank. Sau khi phân tích thực trạng hoạt động quản trị RRTD tại Vietcombank, bài viết nêu lên kết quả đạt được, hạn chế trong họat động quản trị rủi ro tín dụng, phân tích những nguyên nhân gây ra khó khăn tồn tại đó. Sau khi phân tích, bài nghiên cứu cho chúng ta thấy được rằng phương pháp xác định và đánh giá rủi ro phải thường xuyên thay đổi cho phù hợp, bởi nó liên quan đến nhiều yếu tố, trong đó có cả những yếu tố phát sinh từ bản thân ngân hàng và cả các yếu tố nằm ngoài khả năng điều chỉnh của ngân hàng. Thông qua hệ thống quản trị rủi ro tín dụng, bài viết nêu lên mục tiêu định hướng và giải pháp trong chính sách phát triển và kế hoạch quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam. Bài nghiên cứu nhằm làm cơ sở đóng góp một vài ý kiến trong kế hoạch triển khai phương án cơ cấu lại Vietcombank đến năm 2020.
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan : Luận văn “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Ngoại Thương Việt Nam” chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. TP. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 10 năm 2018 Tác giả Nguyễn Khánh Ngọc
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy Cô trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh đã truyền đạt cho tôi kiến thức và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi được hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn TS.Ngô Văn Tuấn đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành tốt luận văn này. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình và tất cả bạn bè đã giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. TP. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 10 năm 2018 Tác giả Nguyễn Khánh Ngọc
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Tên đầy đủ BCTN Báo cáo thường niên CBTD Cán bộ tín dụng CN Chi nhánh CP Cổ phần CSTD Chính sách tín dung DNNN Doanh nghiệp Nhà nước DPRR Dự phòng rủi ro GHTD Giới hạn tín dụng HĐQT Hội đồng quản trị KSNB Kiểm soát nội bộ KH Khách hàng KHDN Khách hàng doanh nghiệp NQH Nợ quá hạn NH Ngân Hàng NHNN Ngân Hàng Nhà Nước NHTM Ngân hàng thương mại QLRR Quản lý rủi ro RRTD Rủi ro tín dụng TCTD Tổ chức tín dụng TSĐB Tài sản đảm bảo TSTC Tài sản thế chấp VAMC Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam VCB/Vietcombank Ngân Hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Tên bảng TeeTeTên bảng Trang rangan g Bảng 2.1: Các chỉ tiêu tài chính doanh cơ bản các năm 2012-2017 26 Bảng 2.2: Cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn các năm 2012-2017 31 Bảng 2.3: Cơ cấu tín dụng theo nhóm nơ các năm 2012-2017 32 Cơ cấu tín dụng theo đối tượng khách hàng các năm Bảng 2.4: 2012-2017 33 Bảng 2.5: Cơ cấu tín dụng theo ngành kinh tế các năm 2012-2017 34 Bảng 2.6: Tỷ lệ trích lập dự phòng RRTD các năm 2012-2017 36 Biểu đồ 2.1: Tăng trưởng Tổng tài sản các năm 2012-2017 28 Biểu đồ 2.2: Tăng trưởng huy động vốn các năm 2012-2017 29 Biểu đồ 2.3: Tình hình dư nợ tín dụng các năm 2012-2017 30 Biểu đồ 2.4: Diễn biến tỷ lệ ROA, ROE các năm 2012-2017 30 Biểu đồ 2.5: Diễn biến tỷ lệ nợ xấu các năm 2012-2017 33 Sơ đồ 1.1 Phân loại rủi ro tín dụng 3 Sơ đồ 1.2 Quy trình quản trị rủi ro tín dụng 12 Sơ đồ 1.3 Mô hình 6C 14 Sơ đồ 1.4 Kiểm soát rủi ro tín dụng 18
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................iv LỜI CẢM ƠN......................................................................................................... v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ......................................................... vii LỜI MỞ ĐẦU .........................................................................................................i 1. Giới thiệu ....................................................................................................i 1.1. Đặt vấn đề ................................................................................................... i 1.2. Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................. i 2. Mục tiêu của đề tài .................................................................................... ii 2.1. Mục tiêu tổng quát: ....................................................................................ii 2.2. Mục tiêu cụ thể: .........................................................................................ii 3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................... iii 4. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu ........................................................... iii 4.1. Đối tượng nghiên cứu: ............................................................................. iii 4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. iii 5. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... iii 6. Nội dung nghiên cứu:................................................................................iv 7. Đóng góp của đề tài: .................................................................................iv 8. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu ...........................................................iv 8.1. Nghiên cứu nước ngoài ............................................................................. iv 8.2. Nghiên cứu trong nước: ............................................................................. v 9. Bố cục luận văn .........................................................................................vi CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ..................................................................... 1 1.1. Rủi ro trong hoạt động tín dụng của Ngân Hàng Thương Mại ................. 1 1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng........................................................................... 1 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng ............................................................................ 1
1.1.3. Tác động của rủi ro tín dụng ...................................................................... 3 1.2. Các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụng ......................................................... 4 1.2.1. Nhóm các chỉ tiêu trực tiếp ........................................................................ 4 1.2.2. Nhóm các chỉ tiêu gián tiếp ....................................................................... 6 1.3. Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Thương Mại ................................ 7 1.3.1. Khái niệm................................................................................................... 7 1.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng ................... 8 1.4. Xây dựng mô hình quản trị rủi ro tín dụng .............................................. 11 1.5. Quy trình quản trị rủi ro tín dụng Ngân Hàng Thương Mại .................... 12 1.5.1. Dự báo rủi ro tín dụng ............................................................................. 13 1.5.2. Đo lường rủi ro tín dụng ........................................................................... 13 1.5.3. Quản lý và kiểm soát rủi ro tín dụng ....................................................... 17 1.5.4. Xử lý rủi ro tín dụng ................................................................................ 19 1.6. Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng của một số ngân hàng trên thế giới 19 1.6.1. Ngân hàng ING- Hà Lan.......................................................................... 19 1.6.2. Ngân hàng Citibank của Mỹ .................................................................... 20 1.6.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho NHTM Việt Nam .................................. 21 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ..................................................................................... 22 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM..................... 23 2.1 Tổng quan về ngân hàng TMCP ngoại thương Việt Nam ....................... 23 2.1.1 Giới thiệu chung về ngân hàng TMCP ngoại thương Việt Nam ............. 23 2.1.1.1 Lịch sử hình thành: ................................................................................ 23 2.1.2 Một số chỉ tiêu tài chính cơ bản ............................................................... 26 2.2 Thực trạng hoạt động cho vay tại Vietcombank ..................................... 31 2.2.1 Cơ cấu dư nợ cho vay theo kỳ hạn tín dụng ............................................ 31 2.2.2 Cơ cấu dư nợ cho vay theo nhóm nợ giai đoạn 2012-2017 ..................... 32 2.2.3 Cơ cấu dư nợ cho vay theo đối tượng khách hàng .................................. 33
2.2.4 Cơ cấu dư nợ cho vay theo ngành kinh tế qua các năm .......................... 34 2.3 Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank .................. 35 2.3.1 Các chỉ tiêu trích lập dự phòng và bù đắp RRTD.................................... 35 2.3.2 Xây dựng chiến lược quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank ................... 36 2.3.3. Mô hình tổ chức quản trị rủi ro tín dụng ................................................... 37 2.3.4 Tổ chức thực hiện quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank ........................... 37 2.3 Đánh giá chung về quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank ...................... 48 2.3.4 Những kết quả đạt được trong quản trị rủi ro tín dụng ................................ 48 2.3.5 Những hạn chế trong quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank .................. 52 2.3.6 Nguyên nhân của những hạn chế trong quản trị rủi ro tín dụng của Vietcombank ......................................................................................................... 55 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..................................................................................... 59 CHƯƠNG 3 ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VIETCOMBANK ............................................................................ 60 3.1 Định hướng công tác quản trị RRTD của Vietcombank ................................ 60 3.1.1 Định hướng hoạt động quản trị tín dụng của Vietcombank giai đoạn 2018-2023 ............................................................................................................. 60 3.1.2 Định hướng công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank .............. 61 3.2 Giải pháp hoàn thiện quản trị RRTD tại Vietcombank ........................... 62 3.2.1 Nhóm nhân tố khách quan: ...................................................................... 62 3.2.2 Nhóm nhân tố chủ quan từ phía ngân hàng ................................................... 66 3.3 Một số kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước............................................. 72 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..................................................................................... 73 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... I PHỤ LỤC 01 .......................................................................................................... v PHỤ LỤC 02 ....................................................................................................... xii PHỤ LỤC 03 .......................................................................................................xxi
i LỜI MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu 1.1. Đặt vấn đề Hoạt động ngân hàng được đánh giá là một trong những hoạt động kinh doanh tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro cao. Những vụ việc gây đổ vỡ hệ thống tài chính của một quốc gia, không ít thì nhiều đều liên quan đến các ngân hàng và gây ra những thiệt hại to lớn. Rủi ro hoạt động ngân hàng được hiểu là những rủi ro có khả năng gây ra những tổn thất tài chính cho tổ chức tín dụng (TCTD), dẫn đến việc làm giảm năng lực kinh doanh . Theo Ủy ban Basel chỉ ra các loại rủi ro cần quản trị gồm: rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro hoạt động, trong đó rủi ro tín dụng được khuyến cáo có nguy cơ gây ra tổn thất nặng nề nhất bởi hoạt động tín dụng hiện đang chiếm tỷ trọng lớn nhất: từ 60- 70% trong danh mục tài sản có. Đặc biệt, nguồn tín dụng này đang đóng vai trò kênh dẫn vốn chủ đạo cho các doanh nghiệp. Lợi nhuận và rủi ro là 2 mặt của một vấn đề: muốn có lợi nhuận, phải chấp nhận rủi ro. Nếu không chấp nhận rủi ro, sẽ không bao giờ thu được lợi nhuận. Làm sao cân bằng lợi ích giữa lợi nhuận và rủi ro để có thể đạt được hiệu quả tối ưu, đó là vấn đề đặt ra cho những người làm công tác quản trị. Trong bối cảnh cạnh tranh và hội nhập thị trường tài chính và nền công nghiệp dịch vụ tài chính - ngân hàng ngày càng phát triển đòi hỏi ngành ngân hàng phải có những cải cách mạnh mẽ để nâng cao năng lực quản trị rủi ro trong từng hoạt động đặc biệt là hoạt động tín dụng. 1.2. Tính cấp thiết của đề tài Trong thời gian qua, vấn đề rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của các tổ chức tín dụng Việt Nam đã trở nên bức thiết khi các con số về nợ xấu được công bố. Cho dù được đề cập hay biện luận bằng cách thức nào, thì quản trị rủi ro là cách thức tốt nhất mà tất cả các chủ thể kinh doanh cần thực hiện để không bị mất vốn đầu tư. Trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng, thì tối đa hóa
ii lợi nhuận cho chủ sở hữu, trở thành ngân hàng thương mại tốt nhất về quản trị rủi ro tín dụng và sử dụng tài sản trong hoạt động cấp tín dụng là hai mục tiêu cốt lõi. Giữa bối cảnh cạnh tranh và hội nhập như hiện nay, một trong những vấn đề đặt ra cho sự tồn tại và phát triển của một NHTM là khả năng quản trị rủi ro (đặc biệt là rủi ro tín dụng-RRTD) một cách toàn diện và hệ thống. Trong những năm gần đây, sau khi phải đối mặt với những rủi ro lớn gây tổn thất nặng nề cho ngân hàng, đặc biệt là rủi ro tín dụng đang xảy ra với tần suất khá cao với giá trị lớn, các NHTM Việt Nam nói chung và Vietcombank nói riêng đã chú trọng nhiều hơn đến hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong kinh doanh , và đã đạt được những kết quả quan trọng, giảm thiểu rủi ro trong hoạt động tín dụng. NH TMCPNT VN nhờ có những giải pháp phù hợp trong nâng cao chất lượng tín dụng, tăng cường công tác quản trị nên tỷ lệ nợ xấu hiện nay chỉ thuộc loại thấp nhất trong toàn hệ thống. Tuy nhiên, những tiềm ẩn rủi ro không phải là không còn bởi rủi ro tín dụng luôn tồn tại song hành cùng hoạt động tín dụng.Yêu cầu về quản trị RRTD là thường xuyên và liên tục. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về quản trị RRTD, tuy nhiên, nhìn chung cho đến nay chưa có đề tài nào nghiên cứu một cách tổng thể và hệ thống về quy trình quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank, có tính cập nhật đến thời điểm hiện tại: 2012- 2017, định hướng và giải pháp đến năm 2023. Xuất phát từ thực tiễn đó, việc nghiên cứu, đánh giá đúng thực trạng và tìm ra các giải pháp phù hợp, khả thi nhằm tăng cường, hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong hoạt động tín dụng tại Vietcombank là hết sức cần thiết. Do vậy, em đã chọn đề tài “Quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam” làm công trình nghiên cứu Luận văn thạc sĩ của mình. 2. Mục tiêu của đề tài 2.1. Mục tiêu tổng quát: Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam trong thời gian tới 2.2. Mục tiêu cụ thể:
iii - Tổng hợp cơ sở lý thuyết về quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại. - Phân tích tình hình hoạt động kinh doanh và hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank, từ đó xác định những mặt đạt được cũng như những tồn tại và nguyên nhân của tồn tại. - Đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng có thể áp dụng trong thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro tại Vietcombank. 3. Câu hỏi nghiên cứu - Tại sao phải quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại? - Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank như thế nào? Ngân hàng đã đạt được những kết quả gì và còn những hạn chế gì trong việc quản trị rủi ro tín dụng? Nguyên nhân của những hạn chế này là gì? - Giải pháp nào nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng có thể áp dụng trong thực tiễn và trong hoạt động của Vietcombank? Cần có những kiến nghị gì đối với Vietcombank và các cơ quan quản lý nhà nước khác nhằm hỗ trợ trong việc hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng ? 4. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Nghiên cứu được thực hiện tại Vietcombank. - Về thời gian: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay giai đoạn 2012-2017 của Vietcombank 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp duy vật biện chứng đi từ cơ sở lý thuyết đến thực tiễn nhằm giải quyết và làm sáng tỏ mục đích đặt ra trong luận văn.
iv - Phương pháp thống kê, so sánh, phân tích, suy luận, logic: Phương pháp này được sử dụng trong việc thu thập các số liệu ở các báo cáo thống kê của ngân hàng Vietcombank, so sánh các chỉ tiêu tài chính, chỉ tiêu nợ xấu giữa các năm, đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng và hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank, nhằm giải quyết mục tiêu phân tích tình hình hoạt động kinh doanh và hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank. Từ đó phân tích những mặt đạt được cũng như những tồn tại của công tác quản trị này và đưa ra các giải pháp kiến nghị nhằm mục tiêu hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng ở ngân hàng Vietcombank. - Các nguồn số liệu chủ yếu là số liệu thứ cấp của Hội sở chính VCB và một số nguồn khác 6. Nội dung nghiên cứu: - Nội dung lý thuyết về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng. - Trên cơ sở dữ liệu thu thập được và cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng đánh giá hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam. - Từ các phân tích trên, đề xuất định hướng hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam và đưa ra một số kiến nghị. 7. Đóng góp của đề tài: Về mặt lý luận: Hệ thống hóa những cơ sở lí luận về rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại. Về mặt thực tiễn - Luận văn là tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý của Vietcombank, ngân hàng nhà nước nghiên cứu vận dụng. 8. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu 8.1. Nghiên cứu nước ngoài - Glen Bullivant (2005) trong "Credit Management”đã trình bày bao quát các khía cạnh của quản lý tín dụng. Nội dung trọng tâm, xuyên suốt mà tác giả đưa ra là vấn đề dòng tiền, quản lý dòng tiền, vấn đề về lợi nhuận có thể được cải thiện, nâng
v cao bằng nhiều kế hoạch tương thích. Tất cả các vấn đề kiểm soát tín dụng quan trọng được đề cập một cách chi tiết, bao gồm cả hướng dẫn về chính sách tín dụng và quản lý các chức năng tín dụng, điều kiện tín dụng, đánh giá rủi ro, quản lý và mô hình hóa, thu hồi nợ, bảo hiểm tín dụng, tín dụng xuất khẩu, tín dụng tiêu dùng, luật tín dụng thương mại và các dịch vụ tín dụng. 8.2. Nghiên cứu trong nước: Luận văn tiến sỹ kinh tế, với đề tài: “Quản trị tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” của NCS: Trần Trung Tường, bảo vệ tại Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh năm 2011. Thành công cơ bản: Luận văn tập trung nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng của khối NHTM cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, tập trung là giai đoạn 2005 – 2009 trước và sau khi Việt Nam chính thức là thành viên của WTO.Khoảng trống của công trình nghiên cứu đó là chỉ giới hạn trong nghiên cứu quản trị tín dụng của các NHTM CP trên địa bàn TP. HCM, luận văn không đi sâu nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank trong giai đoạn hiện nay. Luận văn tiến sỹ kinh tế, với đề tài: “Quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam” của nghiên cứu sinh: Nguyễn Tuấn Anh, công tác tại Agribank, bảo vệ tại Đại học Kinh tế quốc dân năm 2011. Thành công cơ bản: Công trình tập trung nghiên cứu quản trị rủi ro tín dụng nói chung và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Agribank, từ đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại Agribank. Thực trạng và số liệu tập trung là giai đoạn 2005-2008. Khoảng trống nghiên cứu của công trình đó là giới hạn về thời gian từ năm 2009 trở về trước và giải pháp đến năm 2015. Thực trạng được phân tích và đánh giá không có tính cập nhật đến giai đoạn: 2010 – 2015, giải pháp đến năm 2020 với những diễn biến phức tạp và đa dạng về rủi ro tín dụng đối với Agribank, các NHTM Việt Nam. Bài viết: “Nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam” của TS. Nguyễn Thị Loan, đăng trên Tạp chí Ngân hàng, số 1+2, tháng 1/2012. Thành công cơ bản của bài viết là thông qua số liệu và thực trạng về
vi tăng trưởng tín dụng, lợi nhuận, tỷ lệ nợ xấu, hệ số CAR, của các hệ thống NHTM và một số NHTM được lựa chọn đã phân tích rõ một số ưu điểm, hạn chế về hoạt động quản trị rủi ro nói chung và quản trị rủi ro tín dụng của NHTM nói riêng, đề xuất 3 nhóm giải pháp theo mục tiêu nghiên cứu của bài viết. Hạn chế của công trình nghiên cứu đó là về không gian nghiên cứu tất cả các NHTM, không chuyên sâu về quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank giai đoạn hiện nay. Bài viết: “Hoàn thiện mô hình tổ chức quản trị rủi ro tín dụng tại Agribank nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong hội nhập quốc tế”của hai tác giả: Đinh Thu Hương và Phan Đăng Lưu, đăng trên Tạp chí Ngân hàng số 5/2014 . Thành công cơ bản của bài viết đó là nghiên cứu sau khi nêu Mô hình quản trị rủi ro tín dụng của NHTM theo thông lệ quốc tế, đã nêu bật mô hình quản trị rủi ro tín dụng hiện tại của Agribank theo 3 tầng, chỉ rõ những hạn chế của mô hình này và đề xuất 4 nhóm giải pháp có liên quan theo mục tiêu nghiên cứu của bài viết. 9. Bố cục luận văn Chương 1: Những vấn đề cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM. Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại NH TMCP Ngoại Thương Việt Nam. Chương 3: Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng tại NH TMCP Ngoại Thương Việt Nam.
1 CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Rủi ro trong hoạt động tín dụng của Ngân Hàng Thương Mại 1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng Cấp tín dụng là chức năng kinh tế cơ bản của NH. Rủi ro trong NH có xu hướng tập trung chủ yếu vào danh mục tín dụng. Đây là rủi ro lớn nhất, thường xuyên xảy ra. Theo điều 3 khoản 1 thông tư Số: 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước thì Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng (sau đây gọi tắt là rủi ro) là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết. Theo định nghĩa của Ủy ban Basel thuộc Ngân hàng Thanh toán Quốc tế: “Rủi ro tín dụng là khả năng mà khách hàng vay hoặc bên đối tác không thực hiện được các nghĩa vụ của mình theo những điều khoản đã thỏa thuận”. 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng Có nhiều cách phân loại rủi ro khác nhau tùy thuộc vào mục đích yêu cầu nghiên cứu theo tiêu chí phân loại mà người ta chia rủi ro thành các loại khác nhau. Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro, rủi ro tín dụng được chia thành :  Rủi ro giao dịch: phát sinh do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch có ba bộ phận:  Rủi ro lựa chọn: là rủi ro có liên quan đến quá trình đánh giá phân tích tín dụng, khi ngân hàng lựa chọn những phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết định cho vay.
2  Rủi ro nghiệp vụ: liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và xử lý các khoản cho vay có vấn đề.  Rủi ro bảo đảm: phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm như các điều khoản trong hợp đồng cho vay các loại tài sản bảo đảm, chủ thể bảo đảm, cách thức đảm bảo và mức cho vay trên giá trị tài sản đảm bảo.  Rủi ro danh mục: phát sinh do những hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của ngân hàng được phân chia thành 2 loại là rủi ro nội tại và rủi ro tập trung:  Rủi ro nội tại: xuất phát từ các yếu tố, các đặc điểm mang tính riêng biệt bên trong quá trình hoạt động hoặc sử dụng vốn của các chủ thể đi vay tùy theo ngành hoặc lĩnh vực kinh tế.  Rủi ro tập trung: Là trường hợp ngân hàng tập trung vốn cho vay quá nhiều đối với một khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế, hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định; hoặc cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao.  Rủi ro tác nghiệp: là nguy cơ tổn thất trực tiếp hoặc gián tiếp do cán bộ ngân hàng, quá trình xử lý và hệ thống nội bộ không đầy đủ hoặc không hoạt động, hoặc do các sự kiện bên ngoài tác động vào hoạt động của Ngân hàng. Căn cứ vào khả năng trả nợ, có thể chia rủi ro tín dụng ra làm 3 loại :  Rủi ro mất vốn: là rủi ro khi người vay không có khả năng trả được nợ theo hợp đồng, bao gồm vốn gốc hoặc lãi vay, ngân hàng chỉ trông chờ vào giá trị thanh lý tài sản của doanh nghiệp.  Rủi ro đọng vốn: là rủi ro xảy ra trong trường hợp đến hạn mà ngân hàng vẫn chưa thu hồi vốn vay, dẫn đến các khoản vốn bị đông cứng và ảnh hưởng đến ngân hàng trên hai phương diện: (i) ảnh hưởng đến kế hoạch sử dụng vốn của ngân hàng, (ii) gặp khó khăn cho việc thanh toán cho khách hàng.  RRTD không giới hạn ở hoạt động cho vay: bảo lãnh, cam kết, chấp thuận tài trợ thương mại, cho vay thi trường liên ngân hàng, tín dụng thuê mua, đồng tài trợ…
3 RỦI RO TÍN DỤNG Nguyên nhân Khả năng phát sinh trả nợ Rủi ro giao Rủi ro tác Rủi ro danh Rủi ro đọng dịch nghiệp mục vốn Rủi ro mất khả năng Rủi ro lựa Rủi ro Rủi ro Rủi ro Rủi ro chi trả chọn bảo đảm nghiệp vụ nội tại tập trung Rủi ro không giới hạn ở hoạt động cho vay Sơ đồ 1.1: Phân loại rủi ro tín dụng Nguồn: Tổng hợp cuả tác giả 1.1.3. Tác động của rủi ro tín dụng 1.1.3.1. Tác động đến hoạt động của ngân hàng Rủi ro tín dụng làm giảm thu nhập của ngân hàng: khi có một khoản nợ được coi là quá hạn, thu nhập của ngân hàng bị giảm sút ngay, một phần vì không thu được lãi hoặc nợ gốc như cam kết, trong khi vẫn phải trả lãi cho nguồn huy động, một phần do các chi phí quản lý, giám sát phát sinh. Mặt khác nếu các khoản nợ quá hạn chuyển thành khó thu hoặc không thu được thì việc xử lý tài sản đảm bảo luôn gặp khó khăn về pháp lý và định giá nên trường hợp ngân hàng có thể thu hồi được nợ khi phát mại tài sản là rất khó xảy ra. Rủi ro tín dụng làm giảm khả năng thanh toán của ngân hàng. Tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ cao không những làm giảm thu nhập của ngân hàng mà cón làm giảm nguồn vốn, đồng thời làm giảm khả năng thanh toán của ngân hàng. Khi đó ngân hàng sẽ phải đi vay trên thị trường lien ngân hàng với lãi suât cao, bởi huy động từ tiền gởi dân cư thường mất rất nhiều thời gian. Nếu tình trạng này kéo dài với việc hàng loạt người gởi tiền rút tiền, NH sẽ buộc phải đóng cửa và tuyên bố phá sản.
4 Rủi ro tín dụng làm giảm uy tín và năng lực cạnh tranh của ngân hàng. Khi ngân hàng mất khả năng thanh toán, phải đi vay từ nhiều nguồn khác nhau, uy tín của ngân hàng trên thị trường tài chính sẽ bị giảm đi nghiêm trọng. Hơn nữa tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ cao cũng là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá không tốt về tình hình hoạt động của ngân hàng, điều này sẽ ảnh hưởng đến tâm lý đối tác của ngân hàng, dẫn đến việc huy động vốn trở nên khó khăn hơn và gặp nhiều trở ngại trong việc cạnh tranh với các ngân hàng khác. 1.1.3.2. Tác động đến nền kinh tế Hoạt động của NHTM mạng tính xã hội hóa cao vì nó liên quan đến nhiều ngành nghề và nhiều thành phần khác nhau trong nền kinh tế. Do vậy khi một ngân hàng bị phá sản nó sẽ gây ảnh hưởng đến các bộ phận còn lại trong xã hội, trước tiên là các ngân hàng khác, bởi có quan hệ mật thiết với nhau trong hoạt động nên một ngân hàng sụp đổ có thể dẫn đến sự sụp đổ của các ngân hàng còn lại. Ngoài ra việc sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp bị gián đoạn do thiếu vốn, người gửi tiền không lấy lại tiền được. Những hậu quả này còn giảm lòng tin của công chúng vào sự vững chắc và lành mạnh của hệ thống tài chính, cũng như hiệu lực của các chính sách tiền tệ của Chính phủ. 1.2. Các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụng Rủi ro trong kinh doanh là một tất yếu, nó có thể xuất hiện ở khâu này hay khâu khác dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau,vì vậy cần thiết phải đo lường rủi ro. Đo lường rủi ro tín dụng của ngân hàng gồm có nhóm chỉ tiêu trực tiếp và nhóm chỉ tiêu gián tiếp 1.2.1. Nhóm các chỉ tiêu trực tiếp Chỉ tiêu nợ quá hạn Nợ quá hạn được phản ánh qua 2 chỉ tiêu sau: Số dư nợ quá hạn i) Tỷ lệ nợ quá hạn = x100% Tổng dư nợ Chỉ tiêu nợ quá hạn cũng là một trong những chỉ tiêu phản ánh rủi ro tín dụng. Chỉ tiêu này phản ánh số số dư Nợ gốc và lãi quá hạn mà chưa thu hồi được. Theo