Luật giao dịch điện tử
Đầu năm 2004, Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội khởi
động dự án xây dựng Luật Giao dịch điện tử. Tới tháng 5-2005, Ban Soạn thảo đã
hoàn thành dự thảo 8 với cấu trúc gồm tám chương, 55 điều, quy định về:
(1) giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu;
(2) giá trị pháp lý của chữ ký điện tử và thị trường chứng thực điện tử;
(3) hợp đồng điện tử;
(4) giao dịch điện tử của các cơ quan nhà nước;
(5) vấn đề bảo mật, an toàn, an ninh;
(6) vấn đề sở hữu trí tuệ trong giao dịch điện tử thuộc các lĩnh vực dân sự, thương
mại, hành chính và lĩnh vực khác do pháp luật quy định.
Luật Giao dịch điện tử đã được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 8 thông qua và có
hiệu lực từ ngày 1/3/2006, với 8 chương, 54 điều.Đây được coi là thời điểm lịch sử
của các giao dịch điện tử tại Việt Nam, bao gồm các giao dịch điện tử trong lĩnh
vực thương mại. Luật Giao dịch điện tử sẽ thừa nhận giá trị pháp lý của các thông
điệp dữ liệu và chữ ký điện tử được sử dụng trong các quan hệ dân sự, thương mại
và hành chính; đồng thời cụ thể hoá các quy định áp dụng cho hợp đồng điện tử và
các giao dịch điện tử của khối cơ quan nhà nước. Tổ chức, cá nhân sẽ yên tâm khi
tiến hành các giao dịch điện tử, vừa giảm các chi phí giao dịch, tiết kiệm thời gian
xử lý và vẫn có thể yêu cầu toà án bảo vệ quyền lợi của mình một khi có tranh
chấp xảy ra.
Nguyên tắc chung tiến hành giao dịch điện tử được quy định trong Điều 5 của Luật
Giao dịch điện tử là:
- Tự nguyện lựa chọn sử dụng phương tiện điện tử để thực hiện giao dịch.
- Tự thỏa thuận về việc lựa chọn loại công nghệ để thực hiện giao dịch điện tử.
- Không một loại công nghệ nào được xem là duy nhất trong giao dịch điện tử.
- Bảo đảm sự bình đẳng và an toàn trong giao dịch điện tử.
- Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, lợi ích của Nhà
nước, lợi ích công cộng.
- Giao dịch điện tử của cơ quan nhà nước phải tuân thủ các nguyên tắc quy định tại
Điều 40 của Luật này.
2.6. Các văn bản dưới luật nhằm hướng dẫn thi hành Luật GDĐT
Nghị định về Thương mại điện tử
Nghị định về Thương mại điện tử là nghị định đầu tiên hướng dẫn Luật Giao dịch
điện tử, được ban hành vào ngày 9/6/2006. Với việc thừa nhận chứng từ điện tử có
giá trị pháp lý tương đương chứng từ truyền thống trong mọi hoạt động thương mại
từ chào hàng, chấp nhận chào hàng, giao kết hợp đồng cho đến thực hiện hợp
đồng, Nghị định này đã tạo hành làng pháp lý để các doanh nghiệp yên tâm tiến
hành giao dịch thương mại điện tử, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên
tham gia, đồng thời cũng là căn cứ pháp lý để xét xử khi có tranh chấp liên quan
đến hoạt động thương mại điện tử.
Trong năm 2007 các cơ quan quản lý nhà nước đã tiến hành soạn thảo hai thông tư
hướng dẫn Nghị định Thương mại điện tử.Đó là Thông tư của Bộ Công Thương về
giao kết hợp đồng trên website thương mại điện tử và Thông tư liên tịch Bộ Công
Thương – Bộ Y tế hướng dẫn việc bán buôn thuốc qua các phương tiện điện
tử.Đến cuối năm 2007, hai thông tư này đã cơ bản hoàn thành về mặt nội dung và
được đưa ra xin ý kiến rộng rãi của doanh nghiệp trước khi chính thức ban hành.
Thông tư hướng dẫn Nghị định Thương mại điện tử về giao kết hợp đồng trên
website thương mại điện tử được xây dựng trong bối cảnh số lượng website thương
mại điện tử đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam. Tuy nhiên, hệ thống pháp
luật hiện vẫn chưa điều chỉnh về quy tắc giao dịch cũng như mô hình hoạt động
của các website thương mại điện tử.Mọi giao dịch được tiến hành một cách tự phát
và không có cơ sở pháp lý để giải quyết những tranh chấp phát sinh. Vì vậy, Thông
tư được xây dựng nhằm thiết lập những nguyên tắc và chuẩn mực chung cho các
website thương mại điện tử, nâng cao tính minh bạch của môi trường giao dịch,
đồng thời giúp bảo vệ và cân bằng lợi ích của các bên tham gia.
Văn bản thứ hai hướng dẫn Nghị định về Thương mại điện tử được xây dựng trong
năm 2007 là Thông tư liên tịch Bộ Công Thương – Bộ Y tế hướng dẫn việc bán
buôn thuốc qua các phương tiện điện tử.Thuốc là mặt hàng thích hợp cho mua bán
trực tuyến vì có giá trị cao, khối lượng nhỏ.Việc bán thuốc và công khai giá thuốc
trên mạng Internet sẽ giúp người dân cũng như doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các
nguồn thuốc khác nhau, góp phần bình ổn giá thuốc trên thị trường. Mặt khác,
thuốc chữa bệnh là mặt hành kinh doanh đặc biệt, trực tiếp ảnh hưởng đến sức
khỏe và tính mạng con người nên cũng cần có những quy định riêng, tránh việc lợi
dụng bán thuốc qua mạng để có hành vi gian lận, lừa dối khách hàng. Cho tới nay
đã có một số doanh nghiệp đầu tư thiết lập website bán thuốc qua mạng.Tuy nhiên,
do chưa có cơ sở pháp lý để điều chỉnh hoạt động bán thuốc qua mạng nên những
doanh nghiệp này mặc dù đã thiết lập website vẫn chưa thể tiến hành kinh doanh
trong thực tế.
Nghị định về Chữ ký số và Dịch vụ chứng thực chữ ký số
Nghị định số 26/2007/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật Giao dịch điện tử về
Chữ ký số và Dịch vụ chứng thực chữ ký số được ban hành ngày 15/2/2007. Nghị
định này quy định về chữ ký số và các nội dung cần thiết liên quan đến sử dụng
chữ ký số, bao gồm chứng thư số và việc quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ
chứng thực chữ ký số. Đây là những quy định nền tảng để thiết lập một cơ chế đảm
bảo an ninh an toàn cũng như độ tin cậy của các giao dịch điện tử, thúc đẩy thương
mại điện tử phát triển mạnh mẽ hơn.
Với chủ trương của Ban soạn thảo xây dựng Nghị định thật chi tiết để có thể đưa
vào triển khai ngay trong thực tế mà không cần các văn bản hướng dẫn thi hành,
Nghị định này đi sâu vào những vấn đề mang tính kỹ thuật về quản lý và cung cấp
dịch vụ chứng thực chữ ký số.
Giá trị pháp lý của chữ ký số: Chữ ký số là dạng chữ ký điện tử cho phép xác nhận
sự chấp thuận của người ký đối với nội dung thông điệp, đồng thời chứng thực sự
toàn vẹn của thông điệp dữ liệu từ thời điểm được ký. Điều 8 Nghị định về Chữ ký
số và Dịch vụ chứng thực chữ ký số đã chính thức thừa nhận giá trị pháp lý của
chữ ký số trong các giao dịch điện tử: “Trong trường hợp pháp luật quy định văn
bản cần có chữ ký thì yêu cầu đối với một thông điệp dữ liệu được xem là đáp ứng
nếu thông điệp dữ liệu đó được ký bằng chữ ký số”.
Nghị định về Giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính
Ngày 23/2/2007, Chính phủ ban hành Nghị định số 27/2007/NĐ-CP quy định chi
tiết thi hành Luật Giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính. Nghị định này ra đời
nhằm đảm bảo các điều kiện cần thiết để hình thành và phát triển một môi trường
giao dịch điện tử an toàn, hiệu quả, giúp Chính phủ quản lý được giao dịch điện tử
trong hoạt động nghiệp vụ tài chính, giảm thiểu hậu quả xấu phát sinh trong giao
dịch điện tử như trốn thuế, gian lận khi lập hóa đơn chứng từ, v.v…, đồng thời tạo
điều kiện thuận lợi cho tiến trình cải cách của ngành tài chính trên nền tảng ứng
dụng công nghệ thông tin.
Nghị định gồm 25 điều chia thành 5 chương và điều chỉnh hai nội dung chính sau:
- Chứng từ điện tử (Chương 2): quy định giá trị pháp lý của chứng từ điện tử; việc
ký, mã hóa, chuyển đổi, hủy, tiêu hủy, niêm phong, tạm giữ hoặc tịch thu chứng từ
điện tử; việc sử dụng hệ thống thông tin tự động để gửi, nhận, và xử lý chứng từ
điện tử.
- Giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính (Chương 3): quy định về trách nhiệm,
quyền hạn của tổ chức, cá nhân khi tham gia giao dịch điện tử trong hoạt động tài
chính; tổ chức cung cấp dịch vụ giá trị gia tăng; dịch vụ chứng thực chữ ký số
trong hoạt động tài chính; bảo đảm môi trường thực hiện giao dịch điện tử trong
ngành tài chính và giữa tổ chức, cá nhân với ngành tài chính; quản lý nhà nước về
giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính.
Nghị định về Giao dịch điện tử trong hoạt động ngân hàng
Nghị định số 35/2007/NĐ-CP ngày 8/3/2007 về Giao dịch điện tử trong hoạt động
ngân hàng là nghị định thứ ba liên tiếp được ban hành trong năm 2007 nhằm
hướng dẫn Luật Giao dịch điện tử. Nghị định này tập trung hướng dẫn việc áp
dụng Luật Giao dịch điện tử cho các hoạt động ngân hàng cụ thể, bảo đảm những
điều kiện cần thiết về môi trường pháp lý để củng cố, phát triển các giao dịch điện
tử an toàn và hiệu quả đối với hệ thống ngân hàng.
Nghị định gồm 5 chương, 29 điều, với hai nội dung điều chỉnh chính như sau:
- Giao dịch điện tử trong hoạt động ngân hàng (Chương 2): xác định phạm vi các
giao dịch điện tử trong hoạt động ngân hàng; quy định về điều kiện giao dịch điện
tử; quy định các loại chữ ký điện tử sử dụng trong hoạt động ngân hàng và tổ chức
cung cấp dịch vụ chứng thực chữ ký điện tử.
- Chứng từ điện tử trong hoạt động ngân hàng (Chương 3): hướng dẫn bổ sung,
làm rõ những quy định về nội dung, tính hợp pháp, hợp lệ, định dạng của chứng từ
điện tử; nguyên tắc lập, kiểm soát, xử lý, sử dụng, chuyển đổi, lưu trữ, bảo quản
chứng từ điện tử trong giao dịch điện tử ngân hàng; việc ký và giá trị của chữ ký
điện tử trên chứng từ điện tử.
Nghị định về Ứng dụng CNTT trong hoạt động của cơ quan nhà nước
Ngày 10/4/2007, Chính phủ ban hành Nghị định số 64/2007/NĐ-CP về Ứng dụng
công nghệ thông tin trong hoạt động của cơ quan nhà nước. Đây là văn bản hướng
dẫn đồng thời Luật Giao dịch điện tử và Luật Công nghệ Thông tin với phạm vi rất
rộng, bao gồm xây dựng cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, đầu tư cho ứng dụng
CNTT và hoạt động của cơ quan nhà nước trên môi trường mạng.
Nghị định về Ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của cơ quan nhà nước
đã đưa ra những quy định mang tính nguyên tắc nhằm đẩy mạnh giao dịch điện tử
trong khu vực hành chính công. Các quy định về cung cấp, tiếp nhận thông tin trên
môi trường mạng, kết nối và chia sẻ thông tin số, tăng cường sử dụng văn bản điện
tử, bảo đảm truy nhập thông tin và khai thác dịch vụ hành chính công, v.v… sẽ góp
phần đẩy nhanh quá trình cải cách hành chính, minh bạch hóa môi trường giao
dịch, đẩy nhanh việc cung cấp trực tuyến các dịch vụ công và qua đó thúc đẩy sự
phát triển của thương mại điện tử.
