ậ ả ệ ữ ự ố ệ ệ ề ẩ ộ ố Đ bài: M i quan h gi a hi n th c cu c s ng và tác ph m ngh thu t, c m quan
ườ ủ ề ễ ệ ế ủ c a ng i ngh sĩ trong Chi c thuy n ngoài xa c a Nguy n Minh Châu.
Bài làm
ấ ủ ẹ ệ ễ ẩ ả ủ B n ch t c a cái đ p trong quan ni m c a Nguy n Minh Châu: Trong tác ph m ngh ệ
ả ố ượ ậ ứ ể ệ ưở ướ ớ ẹ ế thu t, c đ i t ng bi u hi n, hình th c, ý t ề ng đ u h ng t i cái đ p. Vì th , trong
ủ ế ề ẹ ổ Chi c thuy n ngoài xa, quá trình kh công săn tìm cái đ p c a Phùng cũng là quá trình
ậ ủ ạ ườ ự ệ ế ẹ ệ sáng t o ngh thu t c a ng ệ ố i ngh sĩ đích th c: luôn mu n tìm đ n cái đ p hoàn thi n,
ỹ ưở hoàn m , mang tính lý t ng.
ứ ẹ ệ ẹ ạ ẩ ả Cái đ p trong nó đã bao hàm cái thi n: “B n thân cái đ p chính là đ o đ c”. Tác ph m
ấ ủ ự ồ ủ ệ ệ ễ ạ ậ ngh thu t trong quan ni m c a Nguy n Minh Châu là s đ ng nh t c a hai ph m trù, hai
ứ ả ụ ượ ị ề ế ổ giá tr đó. B c nh mà Phùng ch p đ ự c sau nhi u ngày kh công suy nghĩ, tìm ki m th c
ế ớ ủ ườ ự ệ ằ ự ứ ự s ch a đ ng trong nó th gi ẹ i c a cái đ p mà ng ị i ngh sĩ h ng khao khát: s dung d ,
ợ ả ả ưở ề ộ “Mũi thuy n in m t nét m ơ ơ đ n gi n, hài hoà, hàm súc, g i c m xúc và suy t ng sâu xa:
ầ ươ ư ữ ắ ồ ồ ồ h loè nhoè vào b u s ặ ng mù tr ng nh s a có pha đôi chút màu h ng h ng do ánh m t
ế ờ ườ ớ ẫ ư ượ ẻ ắ tr i chi u vào. Vài bóng ng ồ i l n l n tr con ng i im phăng ph c nh t ế ng trên chi c
ướ ờ ấ ả ữ ả ấ ặ mui khum khum, đang h ng m t vào b . T t c cái khung c nh y nhìn qua nh ng cái
ắ ướ ướ ằ ữ ệ ọ ướ ệ m t l ấ i và t m l ế i n m gi a hai chi c g ng vó hi n ra d ộ i hình thù y h t cánh m t
ả ơ ế ề ẹ ộ con d i, toàn b khung c nh t ừ ườ đ ộ ẻ ẹ ng nét đ n ánh sáng đ u hài hòa và đ p, m t v đ p
ự ơ ứ ế ả ướ ố ố ư ở th c đ n gi n và toàn bích khi n đ ng tr c nó tôi tr nên b i r i, trái tim nh có cái gì
ắ bóp th t vào” .
ớ ứ ả ấ ườ ơ ả ệ ệ ệ ấ ộ V i b c nh y, ng ọ i ngh sĩ đã phát hi n ra m t bình di n c b n nh t, quan tr ng
ấ ủ ế ớ ủ ự ố ự ắ ủ ế ườ nh t c a th gi i: s g n k t hài hòa c a s s ng, c a con ng ộ i, thiên nhiên và cu c
ề ặ ắ ộ ồ ướ ả ấ sinh t n trên m t con thuy n l ng ph c tr ề ộ ữ c bình minh. Toàn b nh ng hình nh y đ u
ứ ữ ư ủ ề ẩ ọ ễ hàm ch a nh ng ý nghĩa sâu xa, nh ng đi u quan tr ng là, trong tác ph m c a Nguy n
ệ ờ ủ ệ ạ ậ ả ắ ườ ư ộ Minh Châu, sau kho nh kh c tuy t v i c a sáng t o ngh thu t, d ng nh cu c truy tìm
ư ế ự ậ ấ ả ự ầ ẹ ấ ả ẫ ẫ chân lý, s th t và cái đ p v n ch a k t thúc. T m nh y không ph i là s l m l n, ng ộ
ố ừ ế ớ ẩ ế ớ ư ứ ậ ẫ ở nh n, d i l a, nh ng cái th gi i n ch a sau nó, cái th gi i mà nó m ra v n còn là
ớ ả ề ẩ ườ ệ ệ ệ ậ ắ ộ đi u bí n, v i c chính ng i ngh sĩ. Đó là quan ni m ngh thu t sâu s c và đ c đáo
ứ ả ễ ấ ự ậ ằ ứ ả ư ẫ ủ c a Nguy n Minh Châu. B c nh đã hoàn t t, nh ng s th t đ ng sau b c nh v n là
ề ầ ườ ệ ả ườ ở ữ ộ ự ự đi u c n khám phá. Ng i ngh sĩ không ph i là ng i s h u toàn b s th c, toàn b ộ
ộ ố ự ậ ủ ế ả ạ chân lý c a cu c s ng. Anh ph i luôn ki m tìm chân lý, s th t trong quá trình sáng t o.
ả ắ ườ ắ ượ ệ ắ ứ ả ả ả Kho nh kh c mà ng i ngh sĩ n m b t đ ắ c qua b c nh không ph i là kho nh kh c
ự ậ ả ộ ắ ấ ế ớ ư ả ị ố ừ d i l a, nh ng s th t sau kho nh kh c y là c m t th gi ầ i nhân sinh đ y ngh ch lí. Đ ể
ể ấ ượ ế ớ ấ ườ ả ế ụ ộ ố ệ th u hi u đ c th gi i y, ng i ngh sĩ ph i ti p t c khám phá cu c s ng, khám phá
ậ ả ắ ượ ầ ấ ự ậ ẩ s th t n sau cái kho nh kh c mà anh ta đã thâu nh n đ ẹ ờ ở c đ y b t ng . B i vì cái đ p
ấ ớ ự ậ ấ ớ ạ ậ ự ứ ư ấ ậ ồ ồ đ ng nh t v i đ o đ c, đ ng nh t v i s th t, không ch p nh n s thô l u cũng nh thái
ờ ợ ộ ử ờ đ n a v i, h i h t.
ế ớ ắ ộ ở ủ ị ẩ ả ầ ị Th gi ẹ ứ i nhân sinh đ y ngh ch lí và bi k ch n ch a sau kho nh kh c đ t kh i c a cái đ p
ự ậ ượ ứ ả ầ ằ ộ ả ắ ơ trong b c nh: C n chú ý r ng, toàn b cái s th t đ ấ c ph i bày sau kho nh kh c b m
ườ ủ ệ ẹ ậ ả ườ ệ ấ ủ máy c a ng ự i ngh sĩ không ph i là s ph nh n cái đ p mà ng ợ i ngh sĩ đã b t ch t
ượ ở ẽ ế ớ ặ ấ ắ ầ thâu tóm đ c. B i l ấ , ngay trong phút b m máy y, cái th gi ẩ i l ng ph c và đ y bí n
ữ ề ườ ươ ồ ộ ủ c a con thuy n, nh ng bóng ng i, màn s ầ ng h ng trong ban mai kia là toàn b cái th n
ượ ệ ữ ư ượ ư ợ ủ ở ườ ủ ả c a c nh t ng, ch t hi n h u, nh ng ch a đ c khai m trong cái nhìn c a ng i ngh ệ
ư ủ ấ ả ữ ứ ướ ứ ả ệ ẩ ậ sĩ cũng nh c a t t c nh ng ai đ ng tr ủ c b c nh – tác ph m ngh thu t hoàn mĩ c a
ườ ắ ấ ứ ệ ế ả ộ ộ ữ anh. Nh ng gì ng ế i ngh sĩ ch ng ki n sau kho nh kh c y là m t cu c khám phá ti p
ớ ứ ả ề ố ị ỉ ỏ ơ ấ ủ ả ả ắ theo, không h đ i ngh ch v i b c nh mà ch soi t h n b n ch t c a cái kho nh kh c kì
ườ ắ ượ ệ ắ ư ị ư ể ẹ ọ ạ ộ l ở , đ t kh i mà ng i ngh sĩ đã n m b t đ ấ c nh ng ch a k p th u hi u tr n v n. S ự
ậ ườ ộ ự ệ ỉ ứ ệ ế ế ẹ ộ th t mà ng ủ i ngh sĩ đã ch ng ki n là m t s soi chi u toàn b “cái đ p tuy t đ nh c a
ạ ả ự ả ế ớ ể ượ ừ ố ngo i c nh”, là s gi i mã th gi i bi u t ộ ng mà anh v a thu vào trong ng kính m t
ư ị ủ ề ấ ấ ẩ ộ ộ ố cách xu t th n, đ t ng t, ch a k p th u su t các chi u kích khác nhau c a nó:
ắ ặ ự ủ ả ắ ộ ố ị ổ ủ Sau kho nh kh c l ng ph c là s bùng n c a xung đ t, bi k ch: ng kính c a Phùng đã
ượ ả ườ ớ ẫ ư ượ ẻ ắ ế “ng ồ i l n l n tr con ng i im phăng ph c nh t ng trên chi c mui thu đ c hình nh
ướ ắ ặ ả ắ ặ ồ khum khum, đang h ng m t vào b ” ứ ự ờ . Đó là kho nh kh c l ng ph c, d n nén, ch a đ ng
ộ ượ ế ớ ủ ề ữ ệ ậ ẩ m t năng l ng ti m tàng c a th gi i ngh thu t trong tác ph m. Nh ng gì anh nhìn
ổ ự ự ấ ộ ữ ữ ộ ộ th y sau đó trên bãi cát là s bùng n , s phát l toàn b nh ng xung đ t, nh ng năng
ề ấ ườ ữ ộ ườ ứ ạ ị ượ l ng ti m tàng y: ng i đàn ông đ c d ; ng ạ i đàn bà b hành h , chà đ p; đ a con
ỏ ố ạ ể ấ ậ ượ ự ạ ế ấ ủ ự trai nh ch ng l i cha vì không th ch p nh n đ c s b o hành kh ng khi p y. S “im
ủ ự ề ắ ổ ộ ồ ị ướ phăng ph c” đã n tung. Đó là toàn b bi k ch c a s sinh t n trên con thuy n tr c bình
ấ ị ượ ề ậ ơ ướ minh. Bi k ch y đ ơ c ph i bày ngay trên bãi cát, n i con thuy n neo đ u, ngay d i ánh
ị ấ ồ ườ ệ ế ộ ban mai màu h ng. Bi k ch y làm ng ẫ i ngh sĩ choáng váng, ph n n và cũng khi n anh
ữ ủ ờ ố ế ớ ệ ề ộ ề phát hi n thêm m t chi u kích n a c a đ i s ng: th gi i nhân sinh trên con thuy n nh ỏ
ướ ướ ế ớ ữ ằ ư ộ ộ nhoi tr ể c bi n, tr c ánh bình minh kia là m t th gi ớ i d d n, đau đ n, cu c m u sinh
ự ừ ề ằ ắ ầ ọ ộ ộ ữ và c ng sinh trên con thuy n đ y nh c nh n, cay đ ng là s xung đ t không ng ng gi a
ự ượ ầ ạ ạ ườ ph n nhân tính (gia đình) và thú tính (s ng c đãi, b o hành, chà đ p con ng i).
ộ ữ ộ ưở ữ ộ ể ấ ư ể Sau toàn b nh ng xung đ t d d i t ậ ng nh không th dung hoà, không th ch p nh n
ượ ờ ố ậ ộ ủ ằ ả ấ ộ đ ắ c là b n ch t sâu xa c a đ i s ng: cu c v t l n và gi ng co trên bãi cát, trong m t
ườ ừ ứ ả ụ ề ươ ể ớ Phùng – ng i v a ch p b c nh con thuy n trong s ự ộ ng s m – hi n nhiên là s l ng
ạ ự ự ủ ế ớ ủ ự ế ấ ưở hành, s ch ng c a cái ác, c a b o l c. Cái th gi i nhân sinh y t ng nh t ư ươ ng
ế ớ ả ớ ứ ả ừ ư ệ ậ ph n hoàn toàn v i th gi ự i ngh thu t mà anh v a thâu tóm trong b c nh nh ng th c
ế ớ ấ ể ễ ấ ờ ộ ỉ ch t, hai th gi ộ ữ i y không th tách r i. Toàn b nh ng gì di n ra trên bãi cát ch là m t
ứ ả ủ ủ ữ ề ả ượ ườ ệ ắ chi u khác c a b c nh, c a nh ng c nh t ng mà ng ừ i ngh sĩ v a n m b t đ ắ ượ c.
ạ ớ ộ ố ườ ữ ườ ệ ớ ườ ữ ị Cu c đ i tho i gi a v chánh án v i ng i đàn bà, gi a ng i ngh sĩ v i ng i đàn bà
ữ ủ ắ ủ ự ự ệ ệ ả ộ ở ạ l ễ i m ra m t chiêu kích n a c a hi n th c. C m quan hi n th c sâu s c c a Nguy n
ể ệ ấ ở ữ ế Minh Châu đã th hi n r t rõ nh ng chi ti t này.
ự ổ ủ ấ ả ủ ờ ố ế ớ ữ ề ệ S t ng hòa c a t t c nh ng chi u kích c a đ i s ng trong th gi ậ i ngh thu t: V i h ớ ệ
ố ượ ề ầ ế ề ể ệ ớ th ng hình t ng nhi u t ng l p khác nhau, Chi c thuy n ngoài xa đã bi u hi n quan
ắ ủ ệ ệ ễ ậ ườ ệ ườ ni m ngh thu t sâu s c c a Nguy n Minh Châu. Ng i ngh sĩ là ng i khám phá và
ấ ờ ố ể ệ ả ở ế ớ ữ ề ệ ậ bi u hi n b n ch t đ i s ng nh ng chi u kích khác nhau. Th gi i ngh thu t là th ế
ớ ứ ủ ự ệ ầ gi i hàm ch a trong nó các t ng khác nhau c a hi n th c.
ự ẹ ệ ậ ờ ộ ố ủ ờ ườ Cái đ p, ngh thu t đích th c không bao gi tách r i cu c s ng c a con ng i; ng ườ i
ệ ế ườ ệ ữ ế ườ ả ấ ngh sĩ chân chính ph i c t lên ti ng nói vì con ng ặ i, đ c bi t là nh ng ki p ng i cùng
ưở ầ ậ ầ ố ổ kh : Tr ề ộ ấ ả ng phòng yêu c u Phùng mang v m t t m nh “thu n là tĩnh v t”. Cu i cùng,
ượ ớ ấ ả ơ ộ ụ ể ằ anh ta cũng đ ả c “b ng lòng” v i t m nh ch p c nh bình minh vùng bi n th m ng,
ứ ả ề ậ ạ ở ị ệ lãng m n. Nhi u “gia đình sành ngh thu t” khác cũng treo b c nh đó ọ v trí trang tr ng
trong nhà h .ọ
ư ả ủ ứ ả ấ ả ệ Nh ng tác gi ỗ c a b c nh – ngh sĩ Phùng – thì m i lúc “nhìn lâu” t m nh toàn là tĩnh
ờ ấ ườ ướ ỏ ấ ả ụ ậ v t đó, bao gi cũng th y ng i đàn bà hàng chài đang b ấ c ra kh i t m nh. M xu t
ớ ấ ả ơ ự ễ ệ ẻ ả ằ hi n v i t ữ t c dáng v lam lũ, c c c. B ng nh ng hình nh đó, Nguy n Minh Châu
ề ứ ệ ủ ề ơ ườ ầ ệ ậ ẫ kh i lên nhi u suy ng m v s m nh c a ng ữ ứ ủ i c m bút, thiên ch c c a ngh thu t gi a
ộ ờ ề ộ ổ cu c đ i b b n, ng n ngang.
