Một số vấn đề về phát triển kinh tế trang trại ở huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình

<br />  <br /> <br /> MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI<br /> Ở HUYỆN TUYÊN HÓA, TỈNH QUẢNG BÌNH<br /> LÊ THỊ NGỌC LAN<br /> Học viên Cao học, Trường ĐHSP - Đại học Huế<br /> Tóm tắt: Kinh tế trang trại đã và đang là một loại hình kinh tế nông nghiệp quan<br /> trọng trong nền nông nghiệp của huyện Tuyên Hóa. Trong những năm gần đây,<br /> kinh tế trang trại của huyện có những bước phát triển nhanh chóng cả về số<br /> lượng, qui mô và hiệu quả kinh doanh, tạo ra nhiều hàng hóa phục vụ cho tiêu<br /> dùng, nâng cao thu nhập cho người lao động... Tuy nhiên, kinh tế trang trại<br /> Tuyên Hóa cũng còn bộc lộ nhiều hạn chế như: chưa có quy hoạch đồng bộ, quy<br /> mô nhỏ lẻ, việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật còn chậm, nhiều trang trại<br /> thiếu vốn sản xuất... Vì vậy cần có những biện pháp chính sách, chiến lược đúng<br /> đắn để thúc đầy kinh tế trang trại ở Tuyên Hóa ngày càng phát triển.<br /> <br /> 1. MỞ ĐẦU<br /> Kinh tế trang trại là một loại hình kinh tế phổ biến trong nông, lâm, ngư nghiệp và đã phát<br /> triển ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Loại hình này cũng đã và đang hình thành ở nông<br /> nghiệp nông thôn Việt Nam trong những năm gần đây, là hình thức tổ chức kinh tế khơi dậy<br /> và phát huy những tiềm năng sẵn có, thích hợp trong việc cơ giới hóa, công nghiệp hóa và<br /> áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp [2].<br /> Cùng với xu thế chung của cả nước, kinh tế trang trại ở tỉnh Quảng Bình nói chung và<br /> huyện Tuyên Hoá nói riêng từng bước được hình thành và phát triển. Bước đầu đã đạt<br /> được những thành tựu nhất định, khai thác được các tiềm năng, thế mạnh, cải thiện thu<br /> nhập và giải quyết được một phần việc làm cho người lao động. Tuy nhiên những kết<br /> quả đạt được ấy chưa tương xứng với những tiềm năng thế mạnh của địa phương, chưa<br /> có hướng phát triển một cách bền vững. Tuyên Hoá là một trong những huyện kinh tế<br /> trang trại còn phát triển chậm. Trong khi đó, tiềm năng và thế mạnh sản xuất nông<br /> nghiệp ở địa phương còn rất lớn, đòi hỏi phải có sự phân tích và đánh giá đúng thực<br /> trạng phát triển của nó để tìm ra những giải pháp hữu hiệu nhằm tháo gỡ những khó<br /> khăn, vướng mắc cản trở sự phát triển kinh tế trang trại của huyện.<br /> 2. NỘI DUNG<br /> 2.1. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở huyện Tuyên Hóa<br /> Theo kết quả tổng hợp từ cuộc Tổng điều tra Nông thôn, nông nghiệp và thủy sản ngày<br /> 01 tháng 10 năm 2001, căn cứ vào tiêu chí qui định tại Thông tư liên bộ số<br /> 69/2000/TTLB/BNN-TCTK ngày 23 tháng 06 năm 2000 của liên Bộ Nông nghiệp và<br /> PTNT và Tổng cục Thống kê toàn huyện chỉ có 5 trang trại đạt tiêu chí. Trong số đó có<br /> 1 trang trại cây hàng năm, 1 trang trại chăn nuôi, 2 trang trại lâm nghiệp và 1 trang trại<br /> tổng hợp. Đến năm 2008 toàn huyện đã có 23 trang trại đạt tiêu chí, trong đó có 2 trang<br /> trại trồng cây hàng năm, 8 trang trại chăn nuôi, 9 trang trại lâm nghiệp, 2 trang trại tổng<br /> Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế<br /> ISSN 1859-1612, Số 03(11)/2009: tr. 122-130 <br />  <br /> <br /> MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở HUYỆN TUYÊN HÓA...<br /> <br /> 123<br /> <br /> hợp và 2 trang trại nuôi trồng thủy sản. Tuy mới hình thành và phát triển, nhưng kinh tế<br /> trang trại đã góp phần tích cực vào việc sử dụng vốn một cách có hiệu quả. Tổng số vốn<br /> toàn huyện là 4.168 triệu đồng, bình quân vốn cho một trang trại là 181 triệu đồng.<br /> Trong năm 2008, các trang trại ở Tuyên Hóa đã tạo ra giá trị kinh tế tương đối lớn. Bình<br /> quân mỗi trang trại cho doanh thu khoảng 128 triệu đồng, thu nhập bình quân mỗi trang<br /> trại 49,3 triệu đồng. [8]<br /> Bảng 1. Tình hình phát triển kinh tế trang trại Tuyên Hóa năm 2008<br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> Trồng<br /> trọt<br /> <br /> Số lượng trang trại<br /> Vốn đầu tư bình quân (tr đồng)<br /> Lao động thường xuyên<br /> Lao động bình quân/trang trại<br /> Quy mô đất (ha)<br /> BQ thu nhập trang trại (tr đồng)<br /> <br /> 2<br /> 165<br /> 10<br /> 5<br /> 3.5<br /> 54<br /> <br /> Chăn<br /> nuôi<br /> <br /> 8<br /> 185<br /> 52<br /> 6.5<br /> 1.9<br /> 62<br /> <br /> Loại hình trang trại<br /> Lâm<br /> Nuôi trồng<br /> nghiệp<br /> thủy sản<br /> <br /> 9<br /> 180.9<br /> 60<br /> 6.7<br /> 15.6<br /> 30<br /> <br /> Tổng hợp<br /> <br /> 2<br /> 190<br /> 15<br /> 7.5<br /> 2.6<br /> 95<br /> <br /> 2<br /> 175<br /> 12<br /> 6<br /> 12.5<br /> 35<br /> <br /> Nguồn: Tính toán từ số liệu của phòng NN và PTNT huyện Tuyên Hóa [1].<br /> <br /> 2.1.1. Số lượng và loại hình trang trại<br /> Trong 8 năm (từ 2000-2008) số lượng trang trại ở Tuyên Hóa tăng lên đáng kể và được<br /> thể hiện ở bảng 2<br /> Bảng 2. Số lượng trang trại các loại ở huyện Tuyên Hóa năm 2000 và năm 2008<br /> Mô hình<br /> Trang trại trồng trọt<br /> Trang trại chăn nuôi<br /> Trang trại lâm nghiệp<br /> Trang trại nuôi trồng thủy sản<br /> Trang trại tổng hợp<br /> Tổng số<br /> <br /> Năm 2000<br /> Số trang trại Trang trại<br /> điều tra<br /> đạt tiêu chí<br /> 35<br /> 1<br /> 30<br /> 1<br /> 78<br /> 2<br /> 7<br /> 25<br /> 1<br /> 176<br /> 5<br /> <br /> Năm 2008<br /> Số trang<br /> Trang trại<br /> trại điều tra đạt tiêu chí<br /> 60<br /> 2<br /> 45<br /> 8<br /> 115<br /> 9<br /> 15<br /> 2<br /> 45<br /> 2<br /> 280<br /> 23<br /> <br /> Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra và niên giám thống kê năm 2008 [7]<br /> <br /> Qua bảng 2 có thể thấy số lượng trang trại của huyện Tuyên Hóa ngày càng tăng nhưng<br /> tốc độ còn chậm, đặc biệt số lượng trang trại đạt tiêu chí tăng không đáng kể.<br /> Về loại hình trang trại, số lượng trang trại lâm nghiệp và trang trại chăn nuôi tăng nhanh<br /> nhất. Số trang trại lâm nghiệp đạt tiêu chí năm 2000 có 2 trang trại, năm 2008 tăng lên 9<br /> trang trại. Số trang trại chăn nuôi từ 1 trang trại (năm 2000) tăng lên 8 trang trại (năm<br /> 2008). Sự tăng nhanh của hai mô hình trang trại này so với các mô hình trang trại khác<br /> là kết quả của chủ trương giao đất giao rừng cho nông dân, kết quả của việc chuyển đổi<br /> một số lượng đáng kể mô hình kinh tế vườn đồi của các hộ gia đình sang các trang trại<br /> trồng rừng, trồng các loại cây lâm nghiệp và trang trại chăn nuôi.<br /> <br />  <br /> <br /> 124<br /> <br /> LÊ THỊ NGỌC LAN<br /> <br /> BIỂU ĐỒ THỂ HIỆN SỐ LƯỢNG TRANG TRẠI ĐẠT TIÊU CHÍ G IAI<br /> ĐOẠN 2000 - 2008<br /> Số trang trại<br /> 25<br /> <br /> 23<br /> <br /> 20<br /> 15<br /> <br /> 15<br /> 10<br /> <br /> 10<br /> 5<br /> <br /> 5<br /> <br /> 7<br /> <br /> 0<br /> 2000<br /> <br /> 2002<br /> <br /> 2004<br /> <br /> 2006<br /> <br /> 2008<br /> <br /> Năm<br /> <br /> <br />  <br /> Nguồn: Tính toán từ số liệu của phòng NN và PTNT huyện Tuyên Hóa<br /> <br /> 2.1.2. Quy mô sử dụng đất<br /> Các trang trại ở Tuyên Hoá sử dụng 192,41 ha đất, bình quân một trang trại 8,36 ha, thấp<br /> hơn mức bình quân của tỉnh (tỉnh bình quân 9,65 ha). Trong số đó, trang trại lâm nghiệp<br /> sử dụng diện tích đất khá lớn 140,2 ha chiếm 72,9% diện tích; tiếp đến là trang trại tổng<br /> hợp 25 ha chiếm 13%; trang trại chăn nuôi 15 ha chiếm 7,8%, trang trại trồng cây hằng<br /> năm 7 ha chiếm 3,6% và thấp nhất là nuôi trồng thuỷ sản 5,2 ha, chiếm 2,7%. [6]<br /> Về quy mô diện tích, trang trại dưới 5 ha chiếm tỷ lệ lớn (52,2%), tiếp đến là quy mô từ<br /> 10 đến 20 ha (39,1%), trên 20 ha chiếm 8,7%. Điều này cơ bản phù hợp với tiêu chí<br /> chung và đặc điểm của mỗi loại hình trang trại (xem bảng 3).<br /> Bảng 3. Quy mô diện tích của các trang trại năm 2008<br /> Mô hình<br /> Lâm nghiệp<br /> Chăn nuôi<br /> Thuỷ sản<br /> Tổng hợp<br /> Trồng trọt<br /> Cộng<br /> Cơ cấu %<br /> <br /> Dưới 5 ha<br /> <br /> Từ 5-10 ha<br /> <br /> Từ 10-20 ha<br /> 7<br /> <br /> Trên 20 ha<br /> 2<br /> <br /> 8<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 12<br /> 52,2<br /> <br /> 9<br /> <br /> 2<br /> <br /> ĐVT: trang trại<br /> Tổng số Tỷ lệ %<br /> 9<br /> 39,1<br /> 8<br /> 34,8<br /> 2<br /> 8,7<br /> 2<br /> 8,7<br /> 2<br /> 8,7<br /> 23<br /> 100<br /> <br /> 39,1<br /> 8,7<br /> Nguồn: Tổng hợp từ báo cáo của phòng NN và PTNT huyện Tuyên Hóa,<br /> Niên giám thống kê huyện Tuyên Hóa năm 2008 [1],[7]<br /> <br /> 2.1.3. Vốn đầu tư và sử dụng vốn của các trang trại<br /> Qua bảng 4 cho thấy, hầu hết các trang trại có mức vốn đầu tư từ 100 đến 200 triệu<br /> chiếm 69,6% gồm 16 trang trại. Loại có mức vốn đầu tư dưới 100 triệu chiếm 8,7%<br /> gồm 2 trang trại. Loại có mức vốn đầu tư từ 200 đến 300 triệu gồm 3 trang trại chiếm<br /> 13,1%. Có 1 trang trại có mức vốn đầu tư từ 300 đến 400 triệu chiếm 4,3% và 1 trang<br /> trại có vốn trên 400 triệu chiếm 4,3%.<br /> <br /> <br />  <br /> <br /> MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở HUYỆN TUYÊN HÓA...<br /> <br /> 125<br /> <br /> Bảng 4. Tình hình vốn của các trang trại năm 2008<br /> <br /> ĐVT: Trang trại<br /> TT<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> <br /> Mô hình<br /> <br /> Số<br /> trang<br /> trại<br /> <br /> 200-300<br /> triệu<br /> đồng<br /> <br /> >300-400<br /> triệu<br /> đồng<br /> <br /> >400<br /> triệu đồng<br /> <br /> Lâm nghiệp<br /> 9<br /> 2<br /> 4<br /> 2<br /> 1<br /> Tổng hợp<br /> 2<br /> 2<br /> Chăn nuôi<br /> 8<br /> 6<br /> 1<br /> 1<br /> Thủy sản<br /> 2<br /> 2<br /> Trồng cây hằng năm<br /> 1<br /> 1<br /> Trồng cây lâu năm<br /> 1<br /> 1<br /> Chung các loại hình<br /> 23<br /> 2<br /> 16<br /> 3<br /> 1<br /> 1<br /> Cơ cấu (%)<br /> 100<br /> 8,7<br /> 69,6<br /> 13,1<br /> 4,3<br /> 4,3<br /> Nguồn: Tổng hợp từ báo cáo của phòng NN và PTNT huyện Tuyên Hóa,<br /> Niên giám thống kê huyện Tuyên Hóa năm 2008 [1],[7]<br /> <br /> Khả năng huy động nguồn vốn đầu tư cho phát triển kinh tế trang trại chưa cao, chủ yếu là<br /> nguồn vốn tự có chiếm 61,2%, còn vốn vay chỉ chiếm 38,8%. Điều đó thể hiện chính sách<br /> về vốn đối với kinh tế trang trại trên địa bàn huyện chưa đáp ứng nhu cầu (xem bảng 5).<br /> Bảng 5. Tình hình huy động vốn và sử dụng vốn của các trang trại năm 2008<br /> TT<br /> <br /> Mô hình<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> <br /> Lâm nghiệp<br /> Chăn nuôi<br /> Thuỷ sản<br /> Tổng hợp<br /> Trồng trọt<br /> Cộng<br /> BQ/1T.trại<br /> <br /> Tổng số<br /> 1.628<br /> 1.480<br /> 380<br /> 350<br /> 330<br /> 4.168<br /> 181,21<br /> <br /> Vốn tự có<br /> Giá trị<br /> Tỷ lệ %<br /> 900<br /> 55,3<br /> 888<br /> 60<br /> 255<br /> 67,1<br /> 245<br /> 70<br /> 264<br /> 80<br /> 2.552<br /> 61,2<br /> 101,96<br /> <br /> ĐVT: Triệu đồng<br /> Vốn vay<br /> Giá trị<br /> Tỷ lệ %<br /> 728<br /> 44,7<br /> 592<br /> 40<br /> 125<br /> 32,9<br /> 105<br /> 30<br /> 66<br /> 20<br /> 1.616<br /> 38,8<br /> 70,26<br /> <br /> Nguồn: Tổng hợp từ BC của phòng NN và PTNT Tuyên Hóa, NGTK huyện Tuyên Hóa năm 2008 [1],[7]<br /> <br /> 2.1.4. Lao động<br /> Bảng 6. Tình hình sử dụng lao động của các trang trại năm 2008<br /> ĐVT: người<br /> Thuê ngoài<br /> Của hộ trang trại<br /> Thường xuyên<br /> TT<br /> Mô hình<br /> Tổng số<br /> Tổng số<br /> Thời vụ<br /> SL<br /> %<br /> SL<br /> %<br /> SL<br /> %<br /> SL<br /> %<br /> 1<br /> Lâm nghiệp<br /> 60<br /> 17 28,3<br /> 43 71,7<br /> 34<br /> 79,1<br /> 9 20,9<br /> 2<br /> Chăn nuôi<br /> 52<br /> 32 61,5<br /> 20 38,5<br /> 15<br /> 75<br /> 5<br /> 25<br /> 3<br /> Thuỷ sản<br /> 15<br /> 11 73,3<br /> 4 26,7<br /> 4 100,0<br /> 4<br /> Tổng hợp<br /> 12<br /> 3<br /> 25<br /> 9<br /> 75<br /> 6<br /> 66,7<br /> 3 33,3<br /> 5<br /> Trồng trọt<br /> 10<br /> 6<br /> 60<br /> 4<br /> 40<br /> 3<br /> 75<br /> 1<br /> 25<br /> Cộng<br /> 149<br /> 69 46,3<br /> 80 53,7<br /> 62<br /> 77,5<br /> 18 22,5<br /> BQ/1T.trại<br /> 6,5<br /> 3<br /> 3,45<br /> 2,7<br /> 0,8<br /> Nguồn: Tổng hợp từ BC của phòng NN và PTNT Tuyên Hóa, NGTK huyện Tuyên Hóa năm 2008 [1],[7]<br /> <br /> <br />  <br /> <br /> 126<br /> <br /> LÊ THỊ NGỌC LAN<br /> <br /> Xét về tổng thể, bình quân 1 trang trại có 6,5 lao động, trong đó có 3 lao động gia đình<br /> chiếm 46,3%. Lao động thuê chiếm 53,7% tổng số lao động sử dụng. Như vậy so với mức<br /> chung của cả nước, thì lao động thuê mướn của các trang trại ở Tuyên Hóa vẫn còn thấp.<br /> Trình độ lao động trong trang trại còn nhiều hạn chế, số chủ trang trại có trình độ THPT<br /> là 8 người, chiếm 34,8%, trình độ Tiểu học và THCS là 10 người, chiếm 43,5%, số chủ<br /> trang trại có trình độ từ trung cấp và cao đẳng là 5 người, chiếm 21,7%. Kết quả phỏng<br /> vấn cho thấy có khoảng 65% các chủ trang trại chưa hiểu rõ về KTTT, phần đông là<br /> nhóm đối tượng nông dân.<br /> 2.1.5. Hiệu quả kinh tế của trang trại<br /> Về doanh thu, năm 2008 các loại hình trang trại đã mang lại tổng giá trị sản xuất hàng<br /> hoá là 3.396 triệu đồng, trong đó: mô hình chăn nuôi mang lại doanh thu lớn nhất 2.282<br /> triệu đồng chiếm 67%, mô hình lâm nghiệp do thời gian đầu tư kéo dài, thu hồi vốn<br /> chậm nên doanh thu tương đối thấp.<br /> Về hiệu quả kinh tế, trang trại thủy sản và chăn nuôi có thế mạnh hơn vì hiệu quả kinh<br /> tế cao hơn các loại hình trang trại khác cả về thu nhập và trên đơn vị diện tích đất sử<br /> dụng. Tuy nhiên, do điều kiện địa hình và lợi thế trong kinh doanh, trang trại lâm<br /> nghiệp trước mắt hiệu quả thấp, thu hồi vốn chậm, nhưng xét về lâu dài không chỉ về<br /> kinh tế, mà còn cho hiệu quả về cải tạo môi trường và đất đai.<br /> Doanh thu trên đồng vốn đầu tư bình quân cho một trang trại khá cao 1,4 lần, trong đó cao<br /> nhất là loại hình thuỷ sản 2,31 lần, trang trại lâm nghiệp 1,42 lần, trang trại chăn nuôi 1,13<br /> lần. Theo chi phí bình quân thì một đồng chi phí cho 1,77 đồng doanh thu. Doanh thu cho<br /> một lao động cao so với kinh tế hộ, bình quân 1 lao động cho 26,8 triệu đồng doanh thu.<br /> Theo quy mô diện tích doanh thu bình quân cho 1 ha diện tích canh tác đạt 21,9 triệu đồng.<br /> Theo thu nhập thì bình quân trên 1 đồng vốn bỏ ra cho 0,54 đồng lợi nhuận, trong đó<br /> cao nhất là loại hình thuỷ sản cho 0,9 đồng, thấp nhất là loại hình chăn nuôi cho 0,35<br /> đồng. Bình quân một đồng chi phí cho 0,6 đồng thu nhập. Thu nhập bình quân cho một<br /> lao động đạt 10,61 triệu đồng, trong đó cao nhất là mô hình thuỷ sản 19,8 triệu đồng,<br /> thấp nhất là lâm nghiệp 7,9 triệu đồng [2].<br /> Bảng 7. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế của các trang trại<br /> T<br /> T<br /> <br /> Mô hình<br /> <br /> 1 Lâm nghiệp<br /> 2 Chăn nuôi<br /> 3 Thuỷ sản<br /> 4 Tổng hợp<br /> 5 Trồng trọt<br /> Bình quân/TT<br /> <br /> DT/vốn<br /> (lần)<br /> <br /> 1,99<br /> 1,45<br /> 2,31<br /> 1,64<br /> 1,7<br /> 1,77<br /> <br /> DT/LĐ<br /> (Tr.đ/<br /> LĐ)<br /> <br /> DT/Dtích<br /> (Tr.đ/<br /> ha)<br /> <br /> TN/vốn<br /> (lần)<br /> <br /> TN/CP<br /> (lần)<br /> <br /> TN/LĐ<br /> (Tr.đ/<br /> LĐ)<br /> <br /> TN/Dt<br /> (Tr.đ/<br /> ha)<br /> <br /> 9,87<br /> 7,95<br /> 0,71<br /> 0,80<br /> 7,90<br /> 5,95<br /> 38,05<br /> 28,30<br /> 0,35<br /> 0,40<br /> 9,77<br /> 10,12<br /> 50,73<br /> 64,30<br /> 0,90<br /> 0,90<br /> 19,80<br /> 20,72<br /> 34,53<br /> 18,72<br /> 0,52<br /> 0,60<br /> 15,22<br /> 8,10<br /> 35,75<br /> 19,5<br /> 0,28<br /> 0,30<br /> 12,23<br /> 7,23<br /> 26,8<br /> 21,9<br /> 0,54<br /> 0,60<br /> 10,61<br /> 8,98<br /> Nguồn: Tính toán từ số liệu của phòng NN và PTNT Tuyên Hóa<br /> Ghi chú: DT/vốn = Doanh thu/vốn; DT/CP = Doanh thu/chi phí; DT/LĐ = Doanh thu/lao động; DT/Dti =<br /> Doanh thu/diện tích; TN/vốn = Thu nhập/vốn; TN/CP = Thu nhập/chi phí; TN/LĐ = Thu nhập/ lao động;<br /> TN/DTi = Thu nhập/ diện tích.<br /> <br /> <br />  <br /> <br /> 1,42<br /> 1,13<br /> 2,31<br /> 1,34<br /> 1,5<br /> 1,4<br /> <br /> DT/CP<br /> (lần)<br /> <br />