
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
166
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA KHÍ HẬU ĐẾN CÔNG TRÌNH
XÂY DỰNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIẢM THIỂU TÁC ĐỘNG XẤU
Lê Thị Mai Hương
Trường Đại học Thủy lợi, email: lemaihuong1811tlu.edu.vn
1. GIỚI THIỆU CHUNG
Hiện nay các đô thị ở Việt Nam còn nhiều
bất cập về tổ chức vi khí hậu, các khu đô thị
thường có vị trí bám theo các tuyến đường, nên
có nhiều hướng nhà khác nhau, luôn thụ động
trong việc lựa chọn hướng tốt cho công trình.
Rất nhiều công trình có hướng bất lợi như Tây,
Tây Nam, Bắc, Đông Bắc, không thuận lợi cho
việc đón gió mát và chịu tác động lớn của bức
xạ mặt trời. Mặt bằng công trình trải dài, chiều
sâu lớn, diện tích nhỏ, một mặt thoáng tiếp xúc
với mặt trời khiến lưu thông không khí theo
trục đứng là chủ yếu khiến công trình thiếu
mức độ về tiện nghi vi khí hậu, gây nên hiện
tượng khí quẩn, khí ngạt ở các không gian sâu
trong nhà. Bên cạnh số ít những giải pháp cải
thiện được ảnh hưởng của khí hậu thì phần lớn
các công trình kiến trúc đều đang chịu tác động
rất lớn trước hiện trạng khí hậu có mức độ và
thời gian bức xạ mặt trời lớn như tại Việt Nam.
2. CƠ SỞ NGHIÊN CỨU
2.1. Phạm vi nghiên cứu
Bài báo nghiên cứu, phân tích ảnh hưởng của
khí hậu đến công trình xây dựng ở Việt Nam.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp kế thừa: Tác giả phân tích,
lựa chọn sử dụng kết quả từ một số nghiên
cứu có trước, có liên quan đến vấn đề nghiên
cứu đã được công bố cả trong và ngoài nước.
* Phương pháp phân tích, so sánh và tổng
hợp: Phân tích dữ liệu từ các nguồn tài liệu
bao gồm các bài báo khoa học từ các tạp chí,
kết quả nghiên cứu của các tác giả đã công bố.
3. KINH NGHIỆM TRÊN THẾ GIỚI
3.1. Vùng khí hậu xích đạo ẩm (Singapore)
Cách đường xích đạo 137km, Singapore
có khí hậu xích đạo ẩm đặc trưng với các
mùa không phân biệt rõ rệt. Đặc điểm của
loại khí hậu này là nhiệt độ và áp suất ổn
định, độ ẩm cao và mưa nhiều, nhiệt độ trong
khoảng 22°C đến 31°C, độ ẩm khoảng 60-
90%. Điều đó tạo nên nét đặc trưng đó là
kiến trúc thân thiện với môi trường.
Singapore là một trong những nước có công
trình kiến trúc đẹp và tinh xảo bậc nhất thế
giới. Những khu vườn đứng như Park Royal
hay One Pearl Bank (Hình 1) đóng vai trò
như màng lọc tự nhiên giảm thiểu khói bụi và
các chất ô nhiễm. Đồng thời, giúp giảm
lượng nhiệt hấp thụ vào bên trong nhà.
Hình 1. Chung cư
One Pearl Bank
Hình 2. Công trình
NZI Centre
3.2. Vùng khí hậu ôn đới (New Zealand)
New Zealand có khí hậu ôn đới với mùa
đông ẩm ướt, mùa hè ấm và khô. Khí hậu
mang đặc tính của cả vị trí địa lý và địa hình
của đất nước. Do ảnh hưởng của vĩ độ và gần
đại dương nên khí hậu không bao giờ quá nóng
hay quá lạnh. Khí hậu miền biển thường xuyên
có gió. Gió thổi nhiều nhất là từ phía Tây. NZI
Centre là công trình thương mại văn phòng
nằm ở trung tâm thành phố Auckland (Hình 2).
Đây là công trình đi đầu trong thế hệ những

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
167
công trình thiết kế có tính toán tác động đến xã
hội (xanh, sạch, thân thiện với môi trường...).
Công trình tiên phong này thể hiện một bước
tiến mới trong chất lượng xây dựng cũng như
quyết tâm đưa những giải pháp xanh ban đầu
vào thị trường New Zealand. Không gian bên
trong công trình nhẹ nhàng và thông thoáng
gió, trong khi bề mặt chất liệu mặt đứng công
trình góp phần làm đẹp thêm cho bộ mặt kiến
trúc thành phố và hòa nhập một cách có dụng ý
với khí hậu và môi trường xung quanh.
3.3. Vùng có khí hậu nóng
Các nước có khí hậu nóng khô như vùng sa
mạc Trung Á - Bắc Phi có ánh nắng mặt trời
gay gắt, nóng bức. Ban ngày nhiệt độ tới 38 -
40°C. Về ban đêm do ảnh hưởng của khí hậu
sa mạc nên nhiệt độ xuống có thể tới 0°C. Do
sự chênh lệch nhiệt độ quá lớn, nên kiến trúc
thường có tường và mái dày. Cửa sổ ít và nhỏ,
để hạn chế ánh nắng mặt trời. Trang trí màu
sắc thường là màu sáng, dịu để giảm bớt sự
chói chang của mặt trời. Ngoài ra, nhà có sân
trong, xung quanh trồng cây cối nhiều để vừa
tạo vi khí hậu tốt vừa tạo phong cảnh đẹp cho
công trình. Tiêu biểu là công trình tháp gió tại
Các tiểu vương quốc Arab thống nhất với cấu
tạo như sau: gió thổi từ phía trên được đẩy đi
xuống thông qua những khe hẹp theo chiều
dọc, liền sau đó sẽ đẩy khí nóng trong nhà đi
lên và đi ra ngoài thông qua một khe mở ở
phía đối diện đầu bắt gió. Ngay cả khi không
có gió mát, các tháp đón gió sẽ hoạt động như
ống khói mặt trời, tạo ra một độ dốc áp suất để
đẩy khí nóng lên trên và đi ra ngoài, giúp cho
bên trong căn nhà cảm giác mát mẻ hơn bên
ngoài (Hình 3).
Hình 3. Tháp gió
4. BÀI HỌC RÚT RA CHO VIỆT NAM
Có 4 yếu tố chính sau đây ảnh hưởng tới
công trình xây dựng:
* Bức xạ mặt trời: Việt Nam có bức xạ nhiệt
lớn, thời gian bức xạ kéo dài, sẽ làm công trình
xây dựng có nhiệt độ cao, cường độ bức xạ từ
Bắc xuống Nam cũng khác nhau, do đó khi
thiết kế cần chú ý yếu tố địa điểm xây dựng.
* Ảnh hưởng của nhiệt độ: Việt Nam có khí
hậu nhiệt đới nóng ẩm, khi có nhiệt độ không
khí cao kéo theo bức xạ cao. Do vậy, khi thiết
kế công trình phải chú ý tới ảnh hưởng của
nhiệt độ, nhiệt độ tăng cao gây ảnh hướng tới
đường nhựa, sân bê tông, sân gạch, tường bao
ngoài, các bề mặt kết cấu sẽ bị biến đổi.
* Chế độ gió: Gió là yếu tố khí hậu tự nhiên
quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình
thiết kế nhà ở. Gió lạnh lùa vào nhà có hại cho
sức khỏe, gió làm lan truyền khói bụi độc hại.
Gió bão gây vết nứt cho nhà và làm tốc mái
nếu công trình xây dựng có cấu tạo không tốt.
* Chế độ mưa, độ ẩm không khí: Việt Nam
có lượng mưa lớn, độ ẩm không khí cao, ảnh
hưởng rất lớn tới việc thiết kế công trình. Khi
thiết kế, nếu bỏ qua yếu tố lượng mưa và độ
ẩm không khí, có thể dẫn đến tình trạng ứ
đọng lượng nước mưa từ mái nhà gây úng,
đồng thời độ ẩm không khí cao sẽ làm hư
hỏng vật liệu xây dựng, ảnh hưởng tới thẩm
mỹ và kết cấu công trình.
5. GIẢI PHÁP GIẢM THIỂU TÁC ĐỘNG
XẤU CỦA KHÍ HẬU ĐỐI VỚI CÔNG
TRÌNH XÂY DỰNG
5.1. Tổ chức vi khí hậu cho quy hoạch
5.1.1. Chọn hướng công trình
- Trong điều kiện khí hậu nóng ẩm của
Việt Nam, chọn hướng công trình theo hướng
Nam-Bắc là hướng có lợi nhất về bức xạ mặt
trời, cho phép giảm bớt chi phí che nắng,
thông gió có hiệu quả và đáp ứng yêu cầu
chiếu sáng tự nhiên cần thiết.
- Hướng công trình còn được xác định theo
hướng gió chủ đạo của địa điểm xây dựng để
đảm bảo thông gió tốt về mùa hè và hạn chế
gió lạnh về mùa đông. Bởi vậy để xác định
hướng tốt nhất cần kết hợp giữa gió và mặt
trời. Ví dụ, Hà Nội hướng nhà tốt nhất là
hướng Đông - Nam, còn ở Lào Cai và Móng
Cái thì lại là hướng Nam...

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
168
5.1.2. Chống hấp thụ nhiệt qua kết cấu
bao che
Lượng nhiệt mà công trình hấp thu trong
điều kiện khí hậu nóng ẩm không chỉ phụ
thuộc vào tính chất cách nhiệt của kết cấu
bao che mà còn phụ thuộc vào kích thước và
hình dạng của công trình.
Tại các vùng nóng ẩm công trình có dạng
hình hộp chữ nhật hẹp và dài, các mặt đứng
phía đông và tây của công trình chịu tác động
mạnh của bức xạ mặt trời và nhiệt độ không
khí bên ngoài ở những vùng này thường đặc
biệt cao. Hạ thấp nhiệt truyền vào nhà qua
kết cấu bao che. Cấu tạo tường có tác dụng
quyết định chống nóng cho công trình. Các
loại tường phẳng nhận lượng bức xạ lớn hơn
so với các loại tường có hình dạng gấp khúc.
Chọn vật liệu cho mái và tường cần chọn loại
có hệ số phản xạ lớn, điều đó cho phép giảm
bớt lượng nhiệt hấp thụ vào bên trong công
trình qua kết cấu bao che.
5.1.3. Tạo bóng râm cần thiết
Trong điều kiện nóng ẩm, cây xanh là một
trong những biện pháp tốt nhất để cải thiện vi
khí hậu. Cây xanh hạn chế những dao động
nhiệt của khí hậu gần mặt đất và hạ thấp
nhiệt độ không khí từ 1,5-2,5C, giảm cường
độ bức xạ mặt trời từ 40-50%. Khi tia mặt
trời chiếu vào lớp lá cây, 70-75% năng lượng
mặt trời bị cây xanh hấp thụ. Cây xanh cũng
giảm một cách đáng kể sự toả nhiệt của môi
trường, góp phần chống ô nhiễm, chống ồn.
5.2. Giải pháp tổ chức vi khí hậu cho
thiết kế công trình
5.2.1. Thông gió tự nhiên cho công trình
- Muốn tổ chức thông gió tự nhiên tốt cho
công trình chúng ta cần giải quyết tốt một số
vấn đề cơ bản như: bố cục mặt bằng, chọn
hướng công trình, lựa chọn vị trí, diện tích cửa,
cấu tạo cửa…Các phòng nên bố trí theo kiểu
thông gió xuyên phòng. Hành lang nhà có thể
bố trí một bên hay hai bên phụ thuộc vào đặc
điểm khí hậu địa phương. Không nên bố trí các
tường ngăn vuông góc với hướng gió chủ đạo.
Diện tích cửa sổ hai phía của phòng bằng nhau.
Để tăng cường thông gió tự nhiên trong phòng,
chiều cao cửa sổ bố trí bằng 0,4-0,5 chiều cao
phòng là hợp lý nhất. Tuy nhiên việc chọn kích
thước, hình dạng, vị trí cửa sổ cần phải cân đối
với vấn đề chiếu sáng tự nhiên cũng như giải
pháp tổ hợp hình khối kiến trúc.
- Các trung tâm công cộng nên được bố trí
cạnh những nơi có mặt nước thoáng, các mảng
cây xanh lớn, nên tạo các quảng trường xanh
thảm cỏ. Trong khu nhà ở, giữa các đơn vị ở
nên tạo các không gian trống, chủ yếu thảm cỏ
và cây xanh nhỏ, tránh tích tụ không khí ẩm.
5.2.2. Chống nóng, che nắng và chống
chói, chống mưa cho công trình
Việc tổ chức kết cấu chống nóng, che nắng
và chống chói mục đích là để giảm bớt lượng
bức xạ ngoài trời vào phòng. Yêu cầu cơ bản
đối với che nắng là hạn chế thấp nhất bức xạ
mặt trời trực tiếp chiếu vào phòng, chống chói
và cải thiện được điều kiện vi khí hậu trong
nhà. Các kết cấu che nắng ngoài chức năng
chính, chúng còn phải đáp ứng các chức năng
che mưa, chống chói, thẩm mỹ kiến trúc.
6. KẾT LUẬN
Việc thiết kế công trình cũng có tác động
không nhỏ đến vấn đề thích ứng và giảm thiểu
ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Thiết kế công
trình theo hướng linh hoạt để cho phép thay
đổi trong điều kiện biến đổi khí hậu. Kiến trúc
phải giúp con người khắc phục được các điều
kiện bất lợi của địa hình và khí hậu. Nghĩa là
một mặt kiến trúc phải có bố cục mặt bằng, tổ
chức không gian phù hợp với đặc điểm công
năng. Mặt khác phải phù hợp với môi trường,
địa lý tự nhiên, địa hình, khí hậu. Do đó, kiến
trúc phải phù hợp với điều kiện thiên nhiên,
khí hậu của từng vùng. Chính vì vậy, khí hậu
có một tác động rất lớn đến các công trình kiến
trúc trong đô thị. Trong phạm vi bài báo, tác
giả đưa ra các giải pháp để từ đó tạo điều kiện
khai thác tốt những mặt thuận lợi của thiên
nhiên, thời tiết khí hậu, khắc phục các bất lợi
của khí hậu trong từng công trình cụ thể.
7. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Nguyễn Văn Thắng. 2016. Giáo trình vật lý
khí quyển. NXB Tài nguyên, Môi trường và
Bản đồ Việt Nam.