HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC CHUYÊN NGÀNH ĐỘT QUỴ VÀ CÁC BỆNH THẦN KINH LIÊN QUAN LẦN THỨ X
254
NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ TIÊN LƯỢNG
Ở BỆNH NHÂN CHẢY MÁU NÃO TỰ PHÁT TRÊN LỀU
Nguyễn Huy Thắng1, Nguyễn Quốc Trung2, Danh Phước Nguyên3
TÓM TẮT32
Mục tiêu: Mô tả đặc điểm lâm sàng và cận
lâm sàng ở bệnh nhân chảy máu não tự phát trên
lều. Đánh giá đặc điểm hình ảnh học. Xác định
các yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng và hình ảnh
học liên quan đến tiên lượng kết cục tử vong và
hồi phục chức năng tại thời điểm 90 ngày. Đối
tượng và phương pháp: Nghiên cứu đoàn hệ
tiến cứu 113 bệnh nhân chảy máu não trên lều
nhập bệnh viện Đa khoa Kiên Giang từ 4/2021
đến 10/2021. Kết quả: Liệt nửa người (98,2%);
Rối loạn ngôn ngữ (68,1%); Đau đầu (61,9%);
Viêm phổi (66,4%); Dấu hiệu màng não (46%);
Glasgow 11,3±3,7; Chảy máu hạch nền 64,6%;
Chảy máu trên 2 vị trí 46,7%; Tràn máu não thất
45,1%; Đẩy lệch đường giữa > 5 mm là 43,4%;
Thể tích khối máu tụ thường gặp nhất < 30 cm3
là 67,3%; Spot sign 13,3%. Các yếu tố tiên lượng
kết cục tử vong: Glasgow ≤ 8 (P < 0,001), chảy
máu ≥ 2 vị trí (P = 0,025), có dấu hiệu Spot sign
(P = 0,014), V ≥ 30 cm3 (P = 0.019); Các yếu tố
tiên lượng kết cục hồi phục chức năng: V ≥ 30
cm3, vị trí chảy máu não hạch nền, đồi thị.
1Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch
2Bệnh viện Nhân Dân 115
3Bệnh viện Đa khoa Kiên Giang
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Huy Thắng
ĐT: 0909982115
Email: nguyenhuy thang115@gmail.com
Ngày nhận bài: 20/7/2024
Ngày gửi phản biện: 22/7/2024
Ngày duyệt bài: 10/8/2024
SUMMARY
STUDY OF PROGNOSTIC FACTORS
IN SPONTANEOUS
SUPRATENTORIAL
INTRACEREBRAL HEMORRHAGE
PATIENTS
Objective: To describe clinical and
paraclinical characteristic of spontaneous
supratentorial intracerebral haemorrhages
patients. Evaluation of imaging characteristics.
Clinical, paraclinical and imaging of
supratentorial intracerebral haemorrhages related
to the prognosis of mortality and functional at 90
days. Subject and methods: A prospective
cohort study in 113 spontaneous supratentorial
intracerebral haemorrhages patients at Kien
Giang hospital from April 2021 to October 2021.
Result: Hemiparesis (98,2%); Aphasia (68,1%);
Headache (61,9%); Pneumonia (66,4%);
Meningeal signs (46%); Glasgow 11,3±3,7;
Hemorrhage in Basal Ganglia (64,6%);
Hemorrhage on 2 positions (46.7%);
Intraventricular extension (45,1%); Midline
shift>5mm (43,4%); Haematomas had a volume
below 30 cm3 (67,3%); Spot sign 13,3%.
Prognostic factors for mortality: Glasgow ≤ 8 (p
< 0,001), Hemorrhage on 2 positions (p = 0,025),
Spot sign (p = 0,014), Haematomas had a volume
more than 30 cm3 (p = 0.019); Prognostic factors
for functional recovery outcome: Haematomas
had a volume above 30 cm3, Hemorrhage in
Basal Ganglia, thalamus.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
255
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đột quỵ là bệnh lý thường gặp trong thực
hành lâm sàng chuyên ngành thần kinh và
trong cấp cứu nội khoa. Đột quỵ bao gồm
nhồi máu não và chảy máu não (CMN).
Trong đó, tỷ lệ CMN tự phát chiếm khoảng
10-20%. Hiện nay, tại Việt Nam chưa có
nhiều nghiên cứu lớn về CMN tự phát trên
lều để giúp bác sĩ lâm sàng lựa chọn phác đồ
điều trị thích hợp cũng như tiên lượng kết
cục của bệnh nhân. Vì vậy, chúng tôi tiến
hành nghiên cứu các yếu tố tiên lượng ở
bệnh nhân CMN tự phát trên lều tại Bệnh
viện Đa khoa Kiên Giang.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Thiết kế nghiên cứu: đoàn hệ tiến cứu
Tiêu chuẩn chọn mẫu: Bệnh nhân từ 18
tuổi trở lên, được chẩn đoán thỏa các tiêu
chuẩn chọn mẫu sau được đưa vào nghiên
cứu:
- Bệnh nhân được chẩn đoán CMN trên
lều dựa trên lâm sàng là tình trạng khởi phát
đột ngột các dấu hiệu thiếu sót thần kinh và
CT não không cản quang cho thấy hình ảnh
CMN trên lều tự phát.
- Có thời gian từ lúc khởi phát triệu
chứng đến khi nhập Bệnh viện Kiên Giang
trong vòng 48 giờ.
Tiêu chuẩn loại trừ: bệnh nhân không
đồng ý tham gia nghiên cứu, CMN do dị
dạng mạch máu não, u não gây chảy máu, do
tắc tĩnh mạch.
Xử lý số liệu: Các số liệu thu thập sẽ
được xử lý và phân tích bằng phần mềm
thống kê SPSS phiên bản 20.0
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm của mẫu nghiên cứu
Tuổi trung bình trong nhóm nghiên cứu
là 61,1±11,93, nhóm tuổi có tỷ lệ 45-65
(65,5%) và trên 65 (31%), thấp nhất dưới 45
(3,5%). Nam có 61,1% (69/113) cao hơn nữ
38,9% (44/113). Thời gian nhập viện có
trung vị 4 giờ (5). Thời gian khởi phát đến
nhập viện < 6 giờ là 66,4% (75/113), thời
gian nhập viện ≥ 6 giờ là 33,6% (38/113).
3.2. Các yếu tố nguy cơ
Tiền sử tăng huyết áp 79,6%, đái tháo
đường 8%, đột quỵ 12,4%, dùng kháng đông
1,8%, dùng kháng kết tập tiểu cầu 7,1%,
rung nhĩ 1,8%, nghiện rượu 24,8%, hút thuốc
lá 33,6%.
3.3. Đặc điểm lâm sàng
Triệu chứng thường gặp theo thứ tự là
liệt nửa người (98,2%), rối loạn ngôn ngữ
(68,1%), đau đầu (61,9%), dấu màng não
(46%), rối loạn cơ vòng (30,1%), liệt thần
kinh sọ (19,5%), quay mắt quay đầu (15%),
co cứng mất vỏ, duỗi cứng mất não (5,3%),
viêm phổi (66,4%), thở máy (35,4%),
nicardipine (38,1%).
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC CHUYÊN NGÀNH ĐỘT QUỴ VÀ CÁC BỆNH THẦN KINH LIÊN QUAN LẦN THỨ X
256
GCS nhập viện 11,3±3,7; GCS > 13 là
39,8% và GCS 9-13 là 39,8%, GCS ≤ 8 là
20,4%.
3.4. Đặc điểm xét nghiệm cận lâm sàng
Thời gian PT 13,4±1,37, aPTT
27,6±3,01, AST trung vị 34,6 UI/L (30,2),
ALT trung vị 28,2 UI/L (28,5), Creatinine
trung vị 79 µmol/l (28), bạch cầu trung vị
10630/mm3 (5415), tiểu cầu 254,194±74,397
(x103/mm3), đường huyết nhập viện trung vị
7,2 (mmol/l) (2,6).
3.5. Đặc điểm hình ảnh học
Chảy máu hạch nền chiếm tỷ lệ cao
64,6%, chảy máu từ 2 vị trí 46,7%, tràn máu
não thất 45,1%, đẩy lệch đường giữa > 5mm
43,4%, thể tích khối máu tụ < 30 cm3 là
67,3%, thể tích khối máu tụ 30-60 cm3
18,6% và > 60 cm3 14,1%, Spot sign 13,3%.
3.6. Các yếu tố liên quan kết cục tử
vong sau 90 ngày
χ2
p
Tuổi
0,6*
Giới
1,13
0,2
Nghiện rượu
2,1
0,1
Thời gian nhập viện (giờ)
5,3
0,02
THA
0,7*
ĐTĐ
0,07*
Tiền sử đột quỵ
0,4*
Hút thuốc lá
0,05
0,8
Dùng kháng tiểu cầu
0,11*
Dùng kháng đông
0,55*
Tiền sử rung nhĩ
0,55*
Glasgow
47,06
<0,001
HATT
0,28**
HATTr
0,22**
* Kiểm định Fisher, ** Kiểm định T-test, *** Kiểm định Mann-Whitney
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
257
3.7. Phân tích hồi quy Logistic các yếu
tố tiên lượng kết cục tử vong sau 90 ngày
Sau khi phân tích đơn biến, chúng tôi
chọn các biến số có mức ý nghĩa p<0,05, đó
là: thời gian nhập viện, GCS, glucose máu
nhập viện, AST, PT, vị trí CMN, số lượng
máu chảy, chảy máu não thất, Spot sign, thể
tích khối máu tụ. Chúng tôi đưa 10 biến này
vào phân tích đa biến, kết quả cho thấy:
GCS, CMN trên 2 vị trí, Spot sign, thể tích
khối máu tụ là 04 biến độc lập có khả năng
tiên lượng kết cục tử vong ở bệnh nhân CMN
tự phát trên lều với tỉ lệ tiên đoán đúng của
mô hình là 87,6%. Nghiên cứu Nguyễn Cảnh
Nam, Lê Tự Phương Thảo cho thấy thể tích
khối máu tụ có giá trị tiên lượng kết cục tử
vong sau 03 tháng (p< 0,001) [2]
3.9. Phân tích hồi quy Logistic các yếu
tố có khả năng tiên lượng kết cục hồi phục
chức năng sau 90 ngày
Sau khi phân tích đơn biến, chúng tôi
chọn các biến số có mức ý nghĩa p<0,05, đó
là: GCS, vị trí CMN, số lượng máu chảy,
Spot sign, thể tích khối máu tụ. Chúng tôi
đưa 5 biến này vào phân tích đa biến, kết quả
cho thấy: thể tích khối máu tụ là biến độc lập
có khả năng tiên lượng kết cục hồi phục chức
năng ở bệnh nhân CMN tự phát trên lều, với
tỉ lệ tiên đoán đúng của mô hình là 80,5%.
Nghiên cứu của Garibi, J. cho thấy các yếu tố
tiên lượng hồi phục chức năng sau 06 tháng
là: thể tích khối máu tụ (p= 0,01), vị trí chảy
máu (p= 0,0002) [9].
IV. BÀN LUẬN
Tuổi 61,1±11,93. Nghiên cứu Hồ Hữu
Thật 59,2±13,5 [3], Ngô Thị Kim Trinh
57,19±12,27 [6], Chan, S. và cộng sự là 75
[7]. Như vậy, tuổi trung bình trong nghiên
cứu này tương đương với các nghiên cứu tại
Việt Nam, thấp hơn so với các nghiên cứu
khác tại các nước phát triển. Tuổi trung bình
ở các nước phát triển cao có thể do điều kiện
chăm sóc y tế tốt hơn và tuổi thọ của dân số
cao hơn.
Tỷ lệ nam gấp 1,57 lần so với nữ, trong
đó tỉ lệ nam chiếm 61,1%. Nghiên cứu của
Lê Hồng Hải và Nguyễn Huy Thắng là
59,2% [1], Chan, S. 57,8% [7]. Sự phân bố
về giới trong nghiên cứu của chúng tôi phù
hợp với nghiên cứu của các tác giả khác và
cũng phù hợp với y văn.
Điểm Glasgow lúc nhập viện 11,3±3,7.
Nghiên cứu Ngô Thị Kim Trinh 11,22±3,7
[5], Lê Hồng Hải và Nguyễn Huy Thắng
10,8±3,9 [1]. Kết quả trong nghiên cứu của
chúng tôi tương tự các tác giả khác.
Vị trí chảy máu hạch nền, đồi thị, thuỳ
não lần lượt là 64,6%; 16,8%; 18,6%. Theo
Lê Hồng Hải và Nguyễn Huy Thắng lần lượt
là 56,8%; 25,6%; 24,8% [1], Nguyễn Hữu
Tín có tỷ lệ CMN hạch nền, đồi thị, thuỳ não
lần lượt là 31,1%, 6,7%, 22,2% [4], Daverat,
P. tỷ lệ CMN hạch nền, đồi thị, thuỳ não là
47,6%, 34,3%, 18,1% [8]. Như vậy, kết quả
của chúng tôi tương đồng với nghiên cứu tác
giả trong nước và nước ngoài là tỷ lệ CMN
hạch nền chiếm tỷ lệ cao so với đồi thị và
thuỳ não. Theo y văn, vị trí CMN vùng hạch
nền chiếm tỷ lệ đa số 50%.
Kết quả phân tích hồi quy đa biến: điểm
Glasgow, chảy máu trên 2 vị trí, Spot sign,
thể tích khối máu tụ là 04 biến độc lập có khả
năng tiên lượng kết cục tử vong ở bệnh nhân
CMN tự phát trên lều, với tỉ lệ tiên đoán
đúng của mô hình là 87,6%. Nguyễn Cảnh
Nam, Lê Tự Phương Thảo cho thấy thể tích
khối máu tụ tiên lượng kết cục tử vong sau
03 tháng (p< 0,001) [1], Bilbao, G. có yếu tố
tiên lượng tử vong sau 01 năm: Glasgow (p<
0,001), thể tích khối máu tụ (p< 0,001) [2],
Daverat, P. cho thấy thể tích khối máu tụ có
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC CHUYÊN NGÀNH ĐỘT QUỴ VÀ CÁC BỆNH THẦN KINH LIÊN QUAN LẦN THỨ X
258
giá trị tiên lượng tử vong sau 06 tháng (p=
0,04) [8], Hotta, K. cho thấy Spot sign tiên
lượng gia tăng thể tích khối máu tụ (p=
0,0063) [10].
Kết quả phân tích hồi quy đa biến
Logistic cho thấy thể tích khối máu tụ là biến
độc lập có khả năng tiên lượng kết cục hồi
phục chức năng ở bệnh nhân CMN tự phát
trên lều, với tỉ lệ tiên đoán đúng của mô hình
là 80,5%. So với nghiên cứu của Garibi, J.
cho thấy các yếu tố tiên lượng hồi phục chức
năng sau 06 tháng: Thể tích khối máu tụ (p=
0,01), vị trí chảy máu (p= 0,0002) [3].
V. KẾT LUẬN
Chảy máu não tự phát trên lều là bệnh lý
thường gặp trong đột quỵ với tỷ lệ tử vong
cao và khuyết tật nặng nề. Các yếu tố tiên
lượng kết cục tử vong ở bệnh nhân chảy máu
não tự phát trên lều: Glasgow ≤ 8, chảy máu
≥ 2 vị trí, Spot sign, thể tích khối máu tụ ≥
30 cm3.
Các yếu tố tiên lượng kết cục hồi phục
chức năng ở bệnh nhân chảy máu não tự phát
trên lều: thể tích khối máu tụ < 30 cm3, vị trí
chảy máu não.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lê Hồng Hải và Nguyễn Huy Thắng
(2020), Các yếu tố liên quan đến thể tích
máutụ nội sọ ở bệnh nhân xuất huyết não vào
Bệnh viện Nhân Dân 115, Luận vănChuyên
Khoa 2, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch,
Thành phố Hồ Chí Minh.
2. Nguyễn Cảnh Nam và Lê Tự Phương
Thảo (2008). "Những yếu tố tiên lượng hậu
quả tử vong và chức năng trên các bệnh nhân
xuất huyết não điều trị tại Bệnh viện Nhân
Dân Gia Định từ tháng 10/2007 đến tháng
4/2008", Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí
Minh, 13, tr. 59-63.
3. Hồ Hữu Thật (2007), Đặc điểm xuất huyết
não do tăng huyết áp, Luận văn tốt nghiệp
Bác sĩ nội trú, Đại học Y Dược Thành phố
Hồ Chí Minh.
4. Nguyễn Hữu Tín và Vũ Văn Đính (2004).
"Nghiên cứu diễn biến lâm sàng và một số
yếu tố tiên lượng sự lan rộng của khối máu tụ
ở bệnh nhân chảy máu trong não do tăng
huyết áp", Tạp chí Y Học Việt Nam, Số đặc
biệt tháng 8-2004, tr. 172-178.
5. Ngô Thị Kim Trinh (2014), Các yếu tố liên
quan đến sự gia tăng thể tích khối máu tụ của
xuất huyết não nhân bèo, Luận văn Chuyên
Khoa cấp II, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí
Minh.
6. Ngô Thị Kim Trinh (2006), Mối liên hệ
giữa tăng huyết áp và sự gia tăng thể tích
khối máu tụ của xuất huyết não nhân bèo
trong giai đoạn cấp, Luận văn tốt nghiệp bác
sĩ Nội trú, Đại học Y dược thành phố Hồ Chí
Minh, Thành phố Hồ Chí Minh.
7. Chan S., Conell C., Veerina K. T., Rao V.
A. and Flint A. C. (2015). "Prediction of
intracerebral haemorrhage expansion with
clinical, laboratory, pharmacologic, and
noncontrast radiographic variables",
International journal of stroke: official
journal of the International Stroke Society,
10, pp. 1057-1061.
8. Daverat P., Castel J. P., Dartigues J. F.
and Orgogozo J. M. (1991). "Death and
functional outcome after spontaneous
intracerebral hemorrhage. A prospective
study of 166 cases using multivariate
analysis", Stroke, 22, pp. 1-6.
9. Garibi J., Bilbao G., Pomposo I. and
Hostalot C. (2002). "Prognostic factors in a
series of 185 consecutive spontaneous
supratentorial intracerebral haematomas",
British journal of neurosurgery, 16, pp. 355-
361.
10. Hotta K., Sorimachi T., Osada T., Baba
T., Inoue G., Atsumi H., et al. (2014).
"Risks and benefits of CT angiography in
spontaneous intracerebral hemorrhage", Acta
neurochirurgica, 156, pp. 911-917.