T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
639
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM KẾT QUẢ HUYẾT TUỶ ĐỒ
TRÊN MỘT SỐ BỆNH MÁU ÁC TÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐÀ NẴNG
Trương Thế Diễm Trinh1, Nguyễn Hà Thanh Nhã1, Nguyễn Nhã Vi1,
Trần Thị Thanh Hương1, Phạm Thị Ngọc Ánh1
TÓM TẮT77
Mục tiêu: Mô tả đặc điểm xét nghiệm huyết
tuỷ đồ; đánh giá sự phù hợp giữa kết quả tuỷ đồ
và các xét nghiệm khác (kiểu hình miễn dịch và
sinh thiết tuỷ xương) của một số bệnh được chẩn
đoán xác định bệnh máu ác tính mới theo tiêu
chuẩn phân loại của Tổ chức y tế thể giới về u hệ
tạo máu và cơ quan lympho (WHO 2016) tại
Bệnh viện Đà Nẵng.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả cắt ngang các trường hợp được
chẩn đoán mới bệnh máu ác tính tại bệnh viện
(BV) Đà Nẵng từ 01/01/2022 đến 30/6/2023.
Kết quả: Nghiên cứu trên 209 bệnh nhân
(BN) (>15 tuổi) được làm xét nghiệm huyết tuỷ
đồ và được chẩn đoán xác định bệnh máu ác tính
mới theo tiêu chuẩn phân loại của WHO 2016:
nhóm bệnh lơ xê mi cấp dòng tuỷ (AML) chiếm
tỷ lệ cao nhất (28,2%), ít gặp nhất là nhóm bệnh
lơ xê mi cấp dòng lympho (ALL) (5,3%). Số
lượng bạch cầu (WBC) phần lớn đều tăng
>40G/L; số lượng tiểu cầu (PLT) tăng rõ rệt
trong nhóm bệnh tăng sinh tuỷ ác tính (MPN);
hầu hết bệnh nhân đều có Hemoglobin
(Hb)<120g/l, trừ nhóm bệnh MPN. Mật độ tế bào
(MĐTB) tuỷ phần lớn là giàu tế bào, gặp trong
1Bệnh viện Đà Nẵng
Chịu trách nhiệm chính: Trương Thế Diễm Trinh
SĐT: 0946924867
Email: bstrinh.hhtm@gmail.com
Ngày nhận bài: 29/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 23/9/2024
nhóm bệnh lơ xê mi cấp (AL), tăng sinh lympho
ác tính (LPD), MPN. Có 69 bệnh nhân thực hiện
đồng thời tuỷ đồ, kiểu hình miễn dịch, trong đó
10 trường hợp không có sự tương đồng kết quả
giữa 2 phương pháp chủ yếu gặp nhóm bệnh AL.
Có 18 bệnh nhân thực hiện sinh thiết tuỷ xương
(STTX) đều có kết quả phù hợp.
Kết luận: Xét nghiệm huyết tuỷ đồ giúp
định hướng và chẩn đoán xác định phần lớn bệnh
máu ác tính. Tuy nhiên, hiện nay việc kết hợp
các xét nghiệm chuyên sâu khác (kiểu hình miễn
dịch, STTX, sinh học phân tử) là rất cần thiết.
SUMMARY
STUDY ON CHARACTERISTICS OF
BLOOD SMEAR AND BONE MARROW
ASPIRATION IN HEMATOLOGICAL
MALIGNANCIES IN DA NANG
HOSPITAL
Objectives: To describe the characteristics
of blood smear and bone marrow aspiration and
evaluate the suitability among the results of
blood smear, bone marrow aspiration, and other
analyses (immunophenotype, bone marrow
biopsy, molecular biology) in new hematological
malignancy diagnostic according to The World
Health Organization classification of tumors of
the hematopoietic and lymphoid tissues (WHO
2016) in Da Nang Hospital.
Subjects and research methods: Cross-
sectional study of new hematological malignancy
diagnostic cases in Da Nang Hospital from
01/01/2022 to 30/6/2023.
Result: 209 cases (>15 years old) were done
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
640
blood smear - and bone marrow aspiration tests
for the first time, and were new hematological
malignancy diagnostic according to WHO 2016
standard: acute myeloid leukemia was the highest
proportion (28,2%), the lowest one was acute
lymphoid leukemia (5,3%). White blood cell
counts were mostly >40G/L; platelet counts
significantly were high in myeloproliferative
neoplasm (MPN); most patients had hemoglobin
<120g/l except for MPN. Cellularity were mainly
hypercellular in acute leukemia (AL),
lymphoproliferative disorders and MPN. There
were 69 cases of bone marrow aspiration and
immunophenotype simultaneously, in which 10
cases were different in results, frequently in AL
cases. Bone marrow biopsy was performed in 18
cases, and the results were suitable.
Conclusion: Blood smear and bone marrow
aspiration help to orientate and diagnose
hematological malignancy. However, combining
other specific tests (immunophenotype, bone
marrow biopsy, molecular biology) is extremely
essential.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh máu và cơ quan tạo máu là những
bệnh lý phức tạp, đa dạng và phổ biến, gặp ở
mọi lứa tuổi. Trong đó bệnh máu ác tính lại
đặc biệt nguy hiểm, diễn biến nhanh. Bệnh
máu ác tính ở người lớn chủ yếu là bệnh mắc
phải, cấp tính hoặc mạn tính, trong một bệnh
cũng có giai đoạn cấp và mạn tính xen kẽ
nhau, làm cho bệnh diễn biến nặng nề dễ dẫn
đến tử vong.
Những năm gần đây nhờ sự phát triển
của kỹ thuật sinh học phân tử mà bệnh máu
được phân loại sâu hơn, từ đó có những
phương pháp điều trị phù hợp, giúp kéo dài
sự sống BN. Việc chẩn đoán kịp thời và
đúng bệnh là thiết yếu điều trị chính xác BN.
Tuy nhiên, điều này yêu cầu một cơ sở xét
nghiệm chuyên môn hóa, kỹ thuật cao, đặc
biệt hơn là hội chẩn liên viện của các chuyên
gia đầu ngành huyết học. Nên hiện nay, dù
sự phát triển kỹ thuật cao về gen, sinh học
phân tử và kiểu hình miễn dịch cũng không
thay thế được xét nghiệm huyết tủy đồ, vai
trò của hình thái tế bào không hề suy giảm.
Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên
cứu đặc điểm kết quả huyết tủy đồ trên một
số bệnh máu ác tính tại Bệnh viện Đà Nẵng”
với 2 mục tiêu:
- Mô tả đặc điểm xét nghiệm huyết tuỷ
đồ trên một số bệnh máu ác tính tại bệnh
viện Đà Nẵng từ 01/01/2021 đến 30/06/2022.
- Đánh giá sự phù hợp giữa kết quả xét
nghiệm huyết tuỷ đồ và các xét nghiệm khác
(kiểu hình miễn dịch và sinh thiết tuỷ xương)
trong chẩn đoán một số bệnh máu ác tính.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: 209 BN
(>15 tuổi) làm huyết tuỷ đồ lần đầu, và được
chẩn đoán xác định bệnh máu ác tính mới tại
BV Đà Nẵng từ 01/01/2022 đến 30/6/2023.
2.2. Phương pháp nghiên cứu: nghiên
cứu mô tả cắt ngang.
2.3. Biến số nghiên cứu
- Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu:
tuổi, giới, và nhóm bệnh máu ác tính.
- Các chỉ số huyết đồ - tuỷ đồ: WBC,
PLT, Hb, tỷ lệ hồng cầu lưới, MĐTB tuỷ
xương, kết luận tuỷ đồ.
- Kết quả các xét nghiệm khác: kiểu hình
miễn dịch, STTX.
2.4. Xử lý số liệu nghiên cứu: Số liệu
được nhập, xử lý bằng phần mềm Microsoft
Excel, SPSS 25.0. Giá trị p<0,05 được coi là
có ý nghĩa thống kê.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
641
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu
Bảng 3.1: Đặc điểm của nhóm nghiên cứu
Đặc điểm
N = 209
Nhóm tuổi thường gặp
51-70: 92 (44%)
Tuổi
Tuổi trung bình: 59,1 18,2; Trung vị: 62
Tuổi lớn nhất: 92; Tuổi nhỏ nhất: 17
Giới tính
Nam
108 (51,7%)
Nữ
101 (48,3%)
Nhóm bệnh
AML
M0
59 (28,2%)
7 (11,8%)
M1
8 (13,5%)
M2
20 (33,9%)
M3
5 (8,8%)
M4
10 (16,9%)
M5
7 (11,8%)
M6
2 (3,3%)
M7
0 (0%)
ALL
L1
11 (5,3%)
4 (36,4%)
L2
6 (54,6%)
L3
1 (9,0%)
MPN
CML
57 (27,3%)
19 (33,3%)
PV
21 (36,9%)
ET
11 (19,3%)
PMF
6 (10,5%)
MM
50 (23,9%)
LPD
32 (15,3)
Trong nghiên cứu, chúng tôi ghi nhận
209 BN, có độ tuổi trung bình là 59,1 18,2,
và nhóm tuổi thường gặp 51-70 tuổi, sự khác
biệt này có ý nghĩa thống kê với p<0,05. Tỷ
lệ nam/nữ là 1,1/1. Nhóm bệnh AML chiếm
tỷ lệ cao nhất với 28,2%; và ít gặp nhất là
nhóm bệnh ALL với tỷ lệ 5,3%. Trong nhóm
bệnh AML và ALL, các thể bệnh được chẩn
đoán dựa trên xét nghiệm huyết tuỷ đồ
thường gặp nhất lần lượt là M2 (33,9%) và
L2 (54,6%).
3.2. Đặc điểm huyết tuỷ đồ theo từng
nhóm bệnh máu ác tính
Bảng 3.2: Đặc điểm chỉ số máu ngoại vi theo từng nhóm bệnh máu ác tính
Bệnh lý
Hb (g/L)
PLT (g/L)
HCL (%)
Mean
Range
Mean
Range
Mean
Range
Mean
Range
AL
46,4
0,3-384,0
87,6
49-125
112,6
7-1999
0,8
0,04-4,8
MM
8,9
3,2-39,2
91,5
70-1643
207,1
29-452
0,8
0,26-2,7
LPD
43,8
2,0-464,0
97,1
67-147
137,1
14-131
0,9
0,17-3,1
MPN
74,0
0,7-478,4
139,3
72-239
684,8
84-2944
1,9
0,3-5,3
p-value
<0.05
>0.05
>0.05
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
642
Trong 4 nhóm bệnh, WBC phần lớn đều tăng >40g/L ở nhóm bệnh AL, LPD. PLT tăng rõ
rệt trong nhóm bệnh MPN, còn lại bình thường hoặc giảm. Hầu hết các trường hợp đều thiếu
máu với Hb <120g/l, trừ nhóm bệnh MPN. Chỉ số hồng cầu lưới (HCL) giảm <1% trong
nhóm bệnh AL, MM, LPD.
Bảng 3.3: Đặc điểm mật độ tế bào tuỷ theo từng nhóm bệnh máu ác tính
MĐTB tủy
Bệnh lý
Giàu
Trung bình
Nghèo
Tổng
p-value
AL (n/%)
46 (65,7%)
14 (20,0%)
10 (14,3%)
70 (100%)
<0,05
MM (n/%)
20 (40,0%)
25 (50,0%)
5 (10,0%)
50 (100%)
<0,05
LPD (n/%)
16 (50,0%)
8 (25,0%)
8 (25,0%)
32 (100%)
<0,05
MPN (n/%)
42 (73,7%)
13 (22,8%)
2 (3,5%)
57 (100%)
<0,05
Mật độ tế bào tuỷ được xác định dựa trên
kết quả số lượng bạch cầu (tương đương số
lượng tế bào có nhân trong tuỷ) thực hiện
trên máy xét nghiệm tự động. Phần lớn tuỷ
giàu tế bào, trong đó nhóm MPN và AL có tỷ
lệ MĐTB tủy giàu lần lượt là 73,7% và
65,7%; sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê
với p<0,05. 25 trường hợp có MĐTB tủy
nghèo.
3.3. Đánh giá sự phù hợp giữa kết quả
xét nghiệm tuỷ đồ và xét nghiệm khác
trong chẩn đoán bệnh máu ác tính
Biểu đồ 3.1: Sự phù hợp giữa xét nghiệm tuỷ đồ và kiểu hình miễn dịch
Trong 209 BN, có 69 trường hợp làm xét nghiệm kiểu hình miễn dịch, trong đó 59/69 có
kết quả phù hợp giữa hai xét nghiệm và 10/69 trường hợp cho kết quả không phù hợp (với độ
tin cậy p<0,05), cụ thể như sau:
Bảng 3.4: Trường hợp khác biệt giữa tuỷ đồ và kiểu hình miễn dịch
Tuỷ đồ
Kiểu hình miễn dịch
AL
M0
Theo dõi biphenotype AML và T-ALL
M2
Chưa ghi nhận bất thường
M4
Blast dòng tủy khoảng 9,4% (chưa đủ tiêu chuẩn chẩn đoán)
M6
Chỉ ghi nhận bất thường tế bào dòng tủy
L1
AML
MM
Ghi nhận tỷ lệ tương bào là 1,2% (chưa đủ tiêu chuẩn chẩn đoán)
LPD
4 trường hợp: Chưa ghi nhận bất thường
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
643
Biểu đồ 3.2: Sự phù hợp giữa xét nghiệm tuỷ đồ và sinh thiết tuỷ xương
Trong 209 BN, có 18 trường hợp được
làm xét nghiệm STTX và tất cả đều phù hợp
giữa kết quả 2 xét nghiệm (với độ tin cậy
p<0,05).
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên
cứu:
Về tuổi: 209 BN được chẩn đoán mới
bệnh máu ác tính có độ tuổi trung bình 59,1
tuổi. Kết quả trên khá tương đồng với nghiên
cứu bệnh máu ác tính năm 2016-2017 khoa
Huyết học- Truyền máu BV Bạch Mai, ghi
nhận độ tuổi trung bình là 53,1 [1]. Giá trị
trung vị trong nghiên cứu của chúng tôi là 62
tuổi. Các nghiên cứu nước ngoài thì tỷ lệ này
khá dao động, theo Elidrissi Errahhali, giá trị
trung vị là 54 tuổi [2]. Nghiên cứu của
A.Smith cao hơn so với nghiên cứu của
chúng tôi với 70,6 tuổi [3]. Như vậy, các
nghiên cứu trên đều cho thấy bệnh máu ác
tính hay gặp ở người lớn tuổi.
Về giới: Nam giới chiếm tỷ lệ cao hơn là
51,7%, và tỷ lệ nam/nữ là 1,1/1. Tác giả
Elidrissi Errahhali và A Smith ghi nhận tỷ lệ
nam/nữ lần lượt là 1,1/1 [2] và 1,31/1 [3].
Về phân bố bệnh nhân trong từng nhóm
bệnh máu ác tính: Trong tổng số 209 BN
chia thành 4 nhóm bệnh máu ác tính, AL
chiếm tỷ lệ cao nhất 33,5%, theo sau là MPN
với 27,3%. Kết quả này khá tương đồng với
nghiên cứu Belai, tỷ lệ nhóm bệnh AL cao
nhất với 34,6% và MPN với 30,7% [4]. Theo
Nguyễn Thị Thanh Huyền, số mắc AML 238
ca nhiều hơn ALL 80 ca [5], phù hợp nghiên
cứu chúng tôi số ca mắc AML và ALL lần
lượt là 59 và 11 BN. Kết luận về tỷ lệ này
khác hẳn với nghiên cứu Mai Lan về AL ở
trẻ em, ALL chiếm tỷ lệ cao hơn AML [6], vì
BN nhập viện chúng tôi có độ tuổi từ 15 trở
lên.
4.2. Đặc điểm huyết tuỷ đồ theo từng
nhóm bệnh máu ác tính
Về đặc điểm máu ngoại vi theo từng
nhóm bệnh máu ác tính: Trong 4 nhóm AL,
MM, LPD, MPN; WBC phần lớn đều tăng
>40G/L, đặc biệt trong MPN giá trị trung
bình WBC là 74G/L. PLT tăng rõ rệt trong
nhóm MPN, còn lại bình thường hoặc giảm.
Nghiên cứu của Natnael Belai cũng ghi nhận
33/55 trường hợp WBC tăng >10G/L; 5/55
trường hợp PLT tăng >450G/L đều thuộc
nhóm MPN [4]. Đặc biệt, hầu hết BN mắc
bệnh máu ác tính đều thiếu máu với Hb <120
g/l, trừ nhóm bệnh MPN; sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê với p<0,05. Kết quả này khá
tương đồng với nghiên cứu của Natnael
Belai, 42/52 bệnh nhân có Hb <120g/l [4].
Các bệnh tăng sinh tủy có biểu hiện bệnh lý
khác nhau, giai đoạn đầu chẩn đoán, BN
chưa có biểu hiện của chèn ép dòng hồng
cầu, Hb bình thường hoặc giảm nhẹ. Theo