Nguy cơ suy dinh dưỡng
Suy dinh dưỡng là sự mất cân bằng thực phẩm đã tiêu thụ
và nhu cầu năng lượng của mỗi một cơ thể con người và
chủ yếu gặp ở trẻ em và người cao tuổi (NCT). Suy dinh
dưỡng ở NCT có thể khắc phục được nếu phát hiện sớm và
áp dụng đúng phương pháp dinh dưỡng.
Một cơ thể được gọi là suy dinh dưỡng khi trọng lượng của
cơ thể bị sụt cân từ 5 - 10% trong khoảng thời gian từ 6
tháng đến 1 năm (không bao hàm các bệnh làm cho cơ thể
bị sụt cân nhanh như đái tháo đường, dùng thuốc giảm béo,
dùng thuốc lợi tiểu…).
Những yếu tố khiến người cao tuổi suy dinh dưỡng
Điều quan trọng nhất đưa đến suy dinh dưỡng ở NCT là ăn
uống kém chất lượng, thậm chí không đủ bữa, bữa no, bữa
đói. Một số NCT thiếu thốn kinh tế hoặc có khả năng về
kinh tế nhưng không có người lo cho từng bữa ăn hàng
ngày, sự việc cứ kéo dài dẫn đến suy dinh dưỡng. Một số
NCT suy dinh dưỡng do bệnh tật mạn tính kéo dài như hệ
thống răng kém (răng lung lay hoặc đã rụng nhiều) gây khó
khăn trong việc nhai thức ăn. Một số bệnh cũng rất dễ gặp
ở NCT do chức năng sinh lý đã bị suy giảm như tuyến nước
bọt bị xơ hóa làm giảm khả năng bài tiết nước bọt. Nếu
thiếu nước bọt, NCT sẽ ít ngon miệng hoặc không ngon
miệng trong các bữa ăn, vì vậy sẽ làm chán ăn kéo dài dẫn
đến suy dinh dưỡng. Hoặc do chức năng sinh lý của các
giác quan bị suy giảm nhất là vị giác và khứu giác làm
giảm sự kích thích sự thèm ăn.
Người cao tuổi cần phải ăn nhiều chất xơ và đủ sinh tố
Suy dinh dưỡng ở NCT còn có thể gặp trong một số trường
hợp bị dị ứng với một số thức ăn, cho nên NCT sợ ăn vì lo
rằng sau khi ăn sẽ bị rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, nôn
hoặc tiêu chảy, đau bụng. Một số bệnh về đường tiêu hóa
cũng đóng vai trò quan trọng trong việc suy dinh dưỡng ở
NCT, nhất là bệnh về dạ dày, đại tràng. Một số bệnh về tâm
thần như bệnh trầm cảm mạn tính, sa sút trí tuệ cũng ảnh
hưởng rất lớn đến tiêu hóa và vì vậy rất dễ dẫn đến suy
dinh dưỡng.
Trong các nguyên nhân gây suy dinh dưỡng ở NCT thì
nghiện rượu cũng là một nguyên nhân đáng kể. Người
nghiện rượu rất chán ăn thậm chí không muốn ăn bất kỳ
loại thức phẩm nào ngoài rượu. Nghiện rượu ngoài việc
chán ăn thì chức năng gan ngày một bị suy giảm. Đây là
một vòng luẩn quẩn: nghiện rượu gây chán ăn, gây suy
giảm chức năng gan; chức năng gan suy giảm thì lại càng
chán ăn mà hậu quả là suy dinh dưỡng và xa hơn nữa là xơ
gan do rượu. Một số trường hợp NCT bị suy dinh dưỡng do
kiêng khem quá mức cần thiết không dám ăn bất kỳ một
loại thức phẩm nào, ngay cả cá là loại thực phẩm rất cần
cho nhu cầu dinh dưỡng ở mọi lứa tuổi họ cũng kiêng
không dám ăn, uống.
Biểu hiện
Hầu hết người bị suy dinh dưỡng có thể tự phát hiện thấy
mình bị gầy đi như sụt cân, quần áo thấy tự nhiên rộng ra,
các bắp thịt thấy mềm, nhũn không được rắn như trước đây.
Tuy vậy, đối với một số NCT do bị suy dinh dưỡng lâu
ngày nên đã có ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương cho
nên tự bản thân người đó không thể hoặc không biết mình
đang mắc bệnh gì. Trong trường hợp này, những thành viên
trong gia đình cũng có thể nhận biết được như thấy kém
dần sự minh mẫn, hay quên hay kêu mệt mỏi, chán ăn, ăn
không ngon miệng hay cáu gắt vô cớ.
Suy dinh dưỡng ở NCT thì ăn khó tiêu, dễ táo bón, phân
lúc lỏng lúc rắn, hay đau bụng lặt vặt. Nếu NCT mà đang
mắc bệnh mạn tính khác như hen suyễn, bệnh tim, viêm
gan, bệnh về xương khớp thì các bệnh này tăng lên nhanh
chóng hơn và toàn trạng trở nên dễ bị suy sụp và đặc biệt
khi có tác nhân nhiễm trùng xâm nhập rất khó tránh khỏi
mắc bệnh.
Một số biện pháp phòng tránh
Ăn uống đủ chất và đủ số lượng là nguồn năng lượng cần
thiết cho mỗi một người NCT. Cần tính toán làm thế nào để
NCT có bữa ăn đúng giờ, đủ lượng và chất cần thiết. Ngoài
ra, nếu NCT không tự lo được cho bản thân mình thì cần có
người giúp đỡ lo lắng bữa ăn hàng ngày cho họ. Đó là
những việc hết sức cơ bản mà cũng có lẽ là vấn đề cốt lõi
giúp NCT thoát khỏi bệnh suy dinh dưỡng. Cũng cần có sự
động viên, nhắc nhở để NCT chịu khó ăn và ăn đủ số lượng
tránh hiện tượng chán ăn, lười ăn, bỏ bữa. Sự quan tâm,
động viên của các thành viên khác trong gia đình là hết sức
quan trọng, đặc biệt là tìm hiểu các lý do làm cho NCT bị
suy dinh dưỡng, trên cơ sở đó tìm cách khắc phục dần dần.
Nếu các bữa chính mà NCT ăn chưa đủ số lượng thì có thể
tạo điều kiện cho họ ăn thêm các bữa phụ vào khoảng 9 giờ
sáng và khoảng 3 giờ chiều. Nên ăn thêm các loại quả sau
bữa ăn (tráng miệng) như cam, quít, chuối, bưởi… và nên
ăn nhiều rau. Rau vừa cung cấp các loại sinh tố vừa cung
cấp chất xơ ngăn ngừa táo bón…
Để tránh hiện tượng chán ăn, ăn không ngon miệng, nếu
không bị các bệnh về tim mạch, dạ dày, đại tràng và có
điều kiện kinh tế thì có thể uống 1 ly rượu vang đỏ trước
lúc ăn để khai vị (kích thích ăn uống ngon miệng). Trọng
tâm của việc phòng suy dinh dưỡng là làm sao NCT ăn
được, tiêu hóa được, vì vậy thức ăn phải mềm dễ nhai, dễ
nuốt nhưng không nên xay nhuyễn vì sẽ làm giảm mùi vị
thường có của thức ăn. Tuy vậy, NCT cũng nên hạn chế ăn
mỡ động vật, lòng đỏ trứng (gà, vịt, chim cút, ngỗng) hoặc
các loại phủ tạng như gan, tim, lòng, cật (thận) và rất nên
ăn cá thay cho ăn thịt. Mỗi tuần nên ăn cá khoảng 2 - 3 lần
trong các bữa ăn chính; các loại đạm thực vật cũng nên ăn
xen vào trong các bữa ăn chính như đậu phụ và các loại đậu
khác.
Vận động cơ thể hàng ngày để máu lưu thông làm các cơ
quan trong cơ thể hoạt động nhịp nhàng từ đó sẽ ăn uống
ngon miệng, hấp thu tốt cũng cần được hết sức lưu ý. Có
nhiều hình thức để vận động cơ thể tuỳ theo hoàn cảnh,
điều kiện của từng người mà vận dụng cho hợp lý làm thế
nào để có thể thực hiện được thường xuyên trong các hoàn
cảnh khác nhau mới là điều quan
