Những biến dạng của hệ sợi nấm
Thường trong thiên nhiên sợi nấm phân nhánh tạo
thành hệ sợi nấm
(mycelium), là cơ thể sinh dưỡng. Tuy nhiên, hệ sợi
nấm có thể biến dạng để thích
nghi với môi trường sống như:
a. Rễ sợi nấm (Rhizomycelium)
Sợi nấm phân nhánh như rễ cây tạo thành dạng rễ
kích thước nhỏ giúp nấm
hấp thụ chất dinh dưỡng khi hoại sinh hay ký sinh.
b. Thể hình rễ (Rhizomorph)
Do các sợi nấm bện chặt lại thành những dải lớn
trong giống rễ cây, là một bộ
phận của cơ thể nấm thường gặp trên các vỏ cây. Ở
các nấm tiến hoá cao thể hình rễ
nối liền quả thể với các vật bám ở sâu dưới đất như rễ
cây. Những tế bào phía ngoài
thể hình rễ kích thước nhỏ, màng dày để bảo vệ. Phần
giữa thể hình rễ có tế bào lớn
hơn, có màu, màng mỏng để dẫn truyền chất dinh
dưỡng. Kích thước thể hình rễ
lớn, rộng vài - 5mm, dài vài chục cm đến hàng chục
mét.
- Rễ nấm (mycorrhiza)
Do sợi nấm phân nhánh dạng rễ nối liền quả thể với
rễ cây giúp nấm cộng sinh
với thực vật. Rễ nấm kết hợp chặt chẽ với rễ cây, rễ
nấm có vai trò quan trọng đối
với đời sống của cây. Rễ nấm giúp cây tăng cường sự
hấp thụ và vận chuyển các
yếu tố dinh dưỡng như: N, P, K, Ca..., giúp cây
chống lại các bệnh hại rễ, rễ nấm
còn tăng cường sức đề kháng của cây đối với các
điều kiện bất lợi của môi trường,
rễ nấm giúp gia tăng tỷ lệ sinh trưởng của cây. Rễ
nấm có hai loại: rễ nấm ngoại
sinh (ectomycorrhiza) hình thành ở ngoài tế bào rễ
cây, rễ nấm nội sinh
(endomycorrhiza) sống bên trong tế bào rễ cây. Rễ
nấm có thể mọc lan xa hàng
trăm mét và từ rễ nấm này các quả thể sẽ phát triển.
c. Vòi hút (Haustorium: giác mút)
Là biến dạng của sợi nấm thích ứng để hút các chất
dinh dưỡng ở nấm ký sinh.
Vòi hút thường đâm sâu vào bên trong tế bào cây chủ
để hút chất dinh dưỡng, vòi
hút có dạng mấu tròn, dạng ống hoặc dạng sợi phân
nhánh.
d. Bó sợi nấm (Synnema)
Do các sợi nấm bện lại tạo thành bó, các sợi nấm xếp
song song. Bó sợi nấm nằm
trên lớp sinh sản nhưng không làm nhiệm vụ sinh
sản.
e. Thể đệm (Stroma)
Cấu tạo bởi nhiều sợi nấm kết chặt lại với nhau tạo
thành một khối tương đối
lớn, có thể nhìn thấy bằng mắt thường, từ 1mm đến
hàng trăm cm. Có hai loại thể
đệm: thể đệm sinh dưỡng không mang bộ phận sinh
sản và thể đệm sinh sản mang
bộ phận sinh sản.
f. Hạch nấm (Sclerotium)
Là một biến dạng của sợi nấm có dạng hạch hay dạng
củ, được tạo thành từ
nhiều lớp tế bào của nấm. Các tế bào bên ngoài kích
thước nhỏ, màng dày, thấm nước
để bảo vệ; các tế bào bên trong có màng mỏng, kích
thước lớn, chứa chất dự trữ. Kích
thước hạch nấm thay đổi từ vài mm đến vài chục cm.
Hạch nấm có vai trò giúp nấm
vượt qua các điều kiện bất lợi của ngoại cảnh, khi
môi trường thuận lợi thì hạch nấm
nẩy mầm