Những hạn chế trong giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non và giải pháp khắc phục

VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 71-76<br /> <br /> NHỮNG HẠN CHẾ TRONG GIÁO DỤC ÂM NHẠC CHO TRẺ MẦM NON<br /> VÀ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC<br /> Lê Thu Trang - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> Ngày nhận bài: 29/11/2017; ngày sửa chữa: 30/11/2017; ngày duyệt đăng: 12/12/2017.<br /> Abstract: Activities in music curriculum is organized through the main contents such as teaching<br /> singing, teaching music movement, music games, teaching listening music. Preschool teachers have<br /> achieved the positive aspects but they also have the limitations which greatly affect to the quality of<br /> teaching and learning music. Music activities are successful when children have reception and<br /> express confidently as well as how children desire participation well in these activities. Therefore,<br /> preschool teachers have to see both advantages and limitations in organizing music activities in order<br /> to stimulate the interests of children and find ways to overcome limitations and promote advantages.<br /> Keywords: music education, limitations.<br /> 1. Mở đầu<br /> Trong thời đại ngày nay, âm nhạc dành cho trẻ nhỏ<br /> đã thực sự được quan tâm và phát triển một cách nhanh<br /> chóng. Chúng ta có thể thấy được tầm quan trọng của âm<br /> nhạc đối với sự phát triển toàn diện của trẻ. Âm nhạc giúp<br /> trẻ thông minh hơn, nâng cao được kĩ năng vận động của<br /> cơ thể để có được cơ thể cân đối và khỏe mạnh hơn.<br /> Không những vậy, âm nhạc còn giúp trẻ tự tin, biết cách<br /> thể hiện chính mình, cải thiện kĩ năng giao tiếp, rèn luyện<br /> tính kiên nhẫn cho trẻ.<br /> Trong nhiều năm qua, được sự quan tâm của các nhà<br /> sư phạm âm nhạc, kết hợp với sự chỉ đạo của Vụ Giáo<br /> dục mầm non - Bộ GD-ĐT, ngành học Mầm non đã liên<br /> tục phát triển, góp phần to lớn vào sự nghiệp giáo dục<br /> Việt Nam. Các hoạt động trong chương trình giáo dục<br /> âm nhạc được thực hiện qua các nội dung chính như: dạy<br /> hát, dạy vận động theo nhạc, trò chơi âm nhạc và dạy trẻ<br /> nghe nhạc. Bên cạnh những mặt tích cực mà giáo viên<br /> (GV) mầm non đã và đang đạt được thì những điều còn<br /> hạn chế, tồn tại trong từng hoạt động cụ thể cũng ảnh<br /> hưởng khá nhiều tới chất lượng dạy và học. Bài viết này<br /> đưa ra những giải pháp để giải quyết những tồn tại đó.<br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Các hoạt động giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non<br /> (TMN)<br /> Giáo dục âm nhạc ở trường mầm non được tiến hành<br /> theo 4 dạng hoạt động: hát, nghe hát - nghe nhạc, vận<br /> động theo nhạc và trò chơi âm nhạc:<br /> 2.1.1. Dạy hát<br /> Hoạt động dạy hát là một trong những nội dung trọng<br /> tâm của hoạt động giáo dục âm nhạc được trẻ yêu thích,<br /> có sự tác động mạnh mẽ đến khả năng cảm thụ âm nhạc<br /> của trẻ. Các bài hát với giai điệu trầm bổng, tiết tấu nhịp<br /> nhàng, sôi nổi dễ dàng đưa trẻ vào thế giới của cái đẹp<br /> <br /> 71<br /> <br /> hấp dẫn, đầy màu sắc với hình ảnh của những con vật<br /> ngộ nghĩnh, đáng yêu được nhân cách hóa một cách khéo<br /> léo đã kích thích sự hứng thú của trẻ, giúp trẻ cảm nhận<br /> và biết yêu quý cái đẹp.<br /> Trong hoạt động dạy hát, trẻ được thưởng thức, được<br /> xem cô biểu diễn, được hát các bài hát mầm non và được<br /> cùng cô trò chuyện về ý nghĩa nội dung, về tính chất âm<br /> nhạc của bài hát sẽ tạo cho trẻ có được những sự cảm nhận<br /> về nghệ thuật. Không chỉ vậy, qua mỗi bài hát được học,<br /> trẻ còn được liên hệ giáo dục đến tình cảm đạo đức, thẩm<br /> mĩ để thấy được cái hay, cái tốt đẹp để học và làm theo.<br /> Ca hát còn giúp trẻ bộc lộ được những cảm xúc,<br /> những suy nghĩ của trẻ về bài hát đó. Khi hát trẻ còn phải<br /> thể hiện tình cảm, hát đúng nhạc, đúng lời, thể hiện được<br /> sự biểu cảm với những cường độ, âm sắc phù hợp với nội<br /> dung và tính chất âm nhạc. Trẻ hát kết hợp với việc sử<br /> dụng các dụng cụ âm nhạc để gõ đệm theo tiết tấu âm<br /> nhạc sẽ tạo cho trẻ sự hứng thú cũng như những kĩ năng<br /> hoạt động nghệ thuật phong phú.<br /> 2.1.2. Dạy nghe hát - nghe nhạc<br /> Nghe hát - nghe nhạc là nội dung hoạt động âm nhạc<br /> tạo điều kiện cho trẻ được thưởng thức và làm quen với<br /> những làn điệu dân ca các vùng miền Tổ quốc nhằm làm<br /> phong phú cho đời sống văn hóa của trẻ.<br /> “Nghe nhạc góp phần phát triển cảm xúc của trẻ đối<br /> với âm nhạc, hình thành ở trẻ thói quen nghe nhạc có kiến<br /> thức (khái niệm âm nhạc cơ bản và ấn tượng âm nhạc), từ<br /> đó biết ghi nhớ tác phẩm, phân biệt nội dung, hình thành<br /> mối liên hệ giữa âm nhạc và cuộc sống” [1; tr 46]. Vì vậy,<br /> GV cần chú ý khi lựa chọn cho trẻ nghe những bài hát, bản<br /> nhạc phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ.<br /> Trẻ được nghe hát hoặc nghe nhạc không lời, đặc biệt<br /> là những ca khúc quen thuộc mang âm hưởng dân ca, các<br /> làn điệu được chuyển thể do các nhạc cụ dân tộc diễn tấu<br /> hoặc nghe nhạc kết hợp với xem biểu diễn, múa cũng góp<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 71-76<br /> <br /> phần tích cực vào việc giáo dục thẩm mĩ cho trẻ. Hoạt<br /> động này nhằm bổ sung cho trẻ hiểu biết về các tác phẩm<br /> âm nhạc và năng lực cảm thụ, giúp trẻ hình thành kĩ năng<br /> nghe, đó là sự tập trung và chăm chú, không ồn ào, biết<br /> nhận xét hoặc đánh giá về tác phẩm. Nghe nhạc còn<br /> nhằm giáo dục cho trẻ thị hiếu âm nhạc lành mạnh, phát<br /> huy trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo của trẻ.<br /> 2.1.3. Vận động theo nhạc<br /> Vận động theo nhạc là hoạt động phối hợp giữa âm<br /> nhạc và các động tác nhảy múa hoặc sử dụng đồ chơi âm<br /> nhạc gõ đệm theo nhạc nhằm tạo cho trẻ có được sự cảm<br /> nhận về nhịp điệu, góp phần tích cực vào việc phát triển<br /> trí tuệ và thể chất của trẻ.<br /> Vận động theo nhạc giúp trẻ phát triển cảm giác nhịp<br /> điệu, sự khéo léo, khả năng phản ứng nhanh và đúng các ấn<br /> tượng nghe được trong âm nhạc. Ngoài ra, nó còn thỏa mãn<br /> nhu cầu tình cảm của trẻ, trẻ được tự do thể hiện, bộc lộ cảm<br /> xúc của mình, được giao tiếp với bạn bè xung quanh.<br /> Các động tác GV hướng dẫn cho trẻ vận động cần<br /> đảm bảo tính vừa sức đối với trẻ, phải phù hợp với tính<br /> chất, cấu trúc và nội dung âm nhạc của tác phẩm. Động<br /> tác không nên quá khó khiến trẻ không thực hiện được<br /> và cũng không nên lạm dụng quá nhiều động tác trong<br /> một bài vận động hoặc có sự di chuyển, sắp xếp đội hình<br /> phức tạp sẽ làm trẻ khó nhớ, khó thực hiện được.<br /> Vận động theo nhạc được chia làm hai nhóm:<br /> - Vận động nhịp điệu (các âm hình tiết tấu đang được<br /> sử dụng ở trường mầm non: âm hình tiết tấu 1 (chậm), 2<br /> (phối hợp), 3 (nhanh), nhịp, phách).<br /> + Vỗ tay theo nhịp:<br /> Ví dụ: trích trong bài hát Con cò<br /> (nhạc và lời Xuân Giao)<br /> <br /> + Vỗ tay theo phách: trích trong bài hát Mùa xuân,<br /> nhạc và lời Hoàng Văn Yến<br /> Ví dụ:<br /> <br /> + Vỗ tay theo hình tiết tấu 1 (<br /> ):<br /> Ví dụ: trích trong bài hát Đố bạn, nhạc và lời Hồng<br /> Ngọc<br /> <br /> 72<br /> <br /> + Vỗ tay theo hình tiết tấu 2 (<br /> ):<br /> Ví dụ: trích trong bài hát Em đi chơi thuyền, nhạc và lời<br /> Trần Kiết Tường<br /> <br /> + Vỗ tay theo hình tiết tấu 3 (<br /> ):<br /> Ví dụ: trích trong bài hát Mây và gió, nhạc và lời Minh<br /> Quân<br /> <br /> - Vận động minh họa và múa.<br /> Trong hoạt động vận động theo nhạc, GV mầm non<br /> thường hay dạy vận động minh họa nhiều nhất bởi đây là<br /> hình thức vận động hay và dễ thực hiện.<br /> 2.1.4. Trò chơi âm nhạc<br /> Trẻ lứa tuổi mầm non học tập thông qua hoạt động<br /> vui chơi. Trò chơi âm nhạc là dạng tương đối tổng hợp<br /> sử dụng tất cả các dạng hoạt động âm nhạc khác như: Ca<br /> hát, nghe nhạc, vận động theo nhạc… dưới hình thức hấp<br /> dẫn và được trẻ yêu thích. Trong trò chơi âm nhạc, tính<br /> chất, nội dung, luật chơi được quy định bởi âm nhạc. Trò<br /> chơi âm nhạc thỏa mãn nhu cầu được chơi, được ca hát,<br /> vận động của trẻ, là phương tiện góp phần phát triển toàn<br /> diện nhân cách cho trẻ.<br /> Trò chơi âm nhạc giúp trẻ rèn luyện tai nghe, củng cố<br /> ca hát, phát triển cảm giác nhịp điệu,… Mỗi loại trò chơi<br /> đều hướng đến phát triển một hay nhiều kĩ năng âm nhạc<br /> giúp trẻ ôn luyện, củng cố và tiếp thu các nội dung giáo<br /> dục. Sự mới lạ và thú vị trong các trò chơi đa dạng, hấp<br /> dẫn do cô giáo thiết kế, sáng tạo và tổ chức gắn liền với bài<br /> học cũ và bài học mới nâng dần về yêu cầu sẽ là động lực<br /> giúp trẻ tích cực, hứng thú và thoải mái trong vui chơi.<br /> Qua 4 dạng hoạt động âm nhạc ở trường mầm non thì<br /> vận động theo nhạc và trò chơi âm nhạc được trẻ rất thích<br /> thú, tạo được sự hào hứng và sự tham gia rất nhiệt tình<br /> của trẻ. Ở hoạt động này, trẻ sẽ không phải ngồi một chỗ<br /> lâu và được vận động, được thả sức bộc lộ cảm xúc của<br /> mình bằng các hoạt động hình thể một cách ngẫu hứng.<br /> 2.2. Những tồn tại và hạn chế trong các hoạt động giáo<br /> dục âm nhạc cho trẻ ở trường mầm non<br /> 2.2.1. Trong dạy hát cho TMN<br /> So với các hoạt động giáo dục âm nhạc cho trẻ ở<br /> trường mầm non thì hoạt động dạy hát là một trong<br /> những hoạt động được xem là khó đối với GV mầm non<br /> bởi cách dạy rập khuôn, không đưa được những cái mới<br /> vào phương pháp giảng dạy. Tiến trình dạy hát cho TMN<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 71-76<br /> <br /> thường được tổ chức như sau: Cô giới thiệu và dẫn dắt<br /> vào bài hát, hát mẫu, đàm thoại với trẻ để trẻ hiểu nội<br /> dung bài hát, dạy trẻ hát cùng với cô đến khi thuộc, mời<br /> tổ, nhóm, cá nhân lên hát. Với tiến trình như vậy nên<br /> nhiều GV chỉ “rập khuôn” theo các bước tiến hành như<br /> trên mà không có sự tìm tòi, đổi mới để làm cho giờ dạy<br /> của mình được hấp dẫn và gây được hứng thú với trẻ.<br /> Thực tế khi đi dạy, tôi đã tìm hiểu và trao đổi với sinh<br /> viên Khoa mầm non - những người đang trực tiếp dạy trẻ<br /> thì các em cho biết trẻ thích và hứng thú với hoạt động<br /> vận động theo nhạc hơn nhiều so với giờ học hát.<br /> 2.2.2. Trong nghe hát - nghe nhạc của TMN<br /> Trẻ có khả năng nghe nhạc ngay từ trong bụng mẹ.<br /> Trẻ vài tháng tuổi đã biết lắng nghe hoặc quay đầu về<br /> phía âm thanh phát ra hoặc im lặng chăm chú nghe tiếng<br /> mẹ ru…<br /> Trẻ 24-36 tháng tuổi có thể chú ý nghe những bài hát,<br /> bản nhạc ngắn có nội dung gần gũi, dễ hiểu như những<br /> bài nói về tình cảm, người thân trong gia đình, những bài<br /> hát ru, dân ca có giai điệu vui tươi. Trẻ mẫu giáo đã nghe<br /> và kể lại được nội dung bài hát; cảm nhận được tính chất<br /> thể hiện của bài hát, bản nhạc. Trẻ cũng có thể tiếp nhận<br /> sự đối lập về đặc trưng của âm thanh to - nhỏ, cao - thấp,<br /> nhanh - chậm, phân biệt được âm thanh của các nhạc cụ<br /> và các cách cảm thụ âm nhạc, mong muốn được nghe<br /> nhạc. Trẻ cuối 5 tuổi hiểu được tác phẩm âm nhạc, phân<br /> biệt tính thể loại (hành khúc, ngợi ca, nhảy múa…); cảm<br /> nhận được sắc thái thể hiện trong âm nhạc, nhận biết<br /> được tác phẩm biểu diễn; phân biệt được các âm cao thấp và âm sắc của nhạc cụ; nhận xét được giọng hát<br /> đúng, giọng hát sai của bạn mình.<br /> Hoạt động dạy nghe cho trẻ ở trường mầm non chủ<br /> yếu là được nghe hát là chính, nghe nhạc rất ít. Hoạt động<br /> nghe hát chủ yếu qua sự thể hiện của cô, trẻ nghe qua<br /> băng đĩa nhạc, hoặc xem các video ca sĩ biểu diễn. Việc<br /> đầu tư về trang phục cũng như đạo cụ để phục vụ cho<br /> hoạt động dạy nghe còn hạn chế, chỉ khi nào có dự giờ<br /> hoặc lên tiết mẫu GV mới có sự đầu tư chu đáo. Chính vì<br /> sự “sơ sài” đó nên hoạt động dạy nghe đôi khi không có<br /> được hiệu quả như mong muốn.<br /> 2.2.3. Trong vận động theo nhạc cho TMN<br /> Trong Giáo dục âm nhạc, tác giả Phạm Thị Hòa nhận<br /> định: “Nhà chỉ huy Lô-tô-kôp-xki viết: “Cả người lớn, cả<br /> trẻ em, thông thường khi nghe nhạc đều có ý muốn cử<br /> động theo nhịp tiết tấu. Tay họ đung đưa, chân gõ nhịp,<br /> đầu lắc lư. Đó là hình thức múa tự phát. Nhiều khi các<br /> em nhỏ vừa nghe nhạc, vừa tự ngẫu hứng điệu múa có<br /> tiết tấu độc đáo của mình”” [1; tr 67]. Khi nghe nhạc,<br /> nghe hát dưới tác động của âm thanh sẽ làm cho chúng<br /> ta có cảm xúc và muốn bộc lộ cảm xúc đó ra bên ngoài<br /> <br /> 73<br /> <br /> bằng cử chỉ, hoạt động hình thể, chân, tay, hoặc lắc, gật<br /> đầu một cách ngẫu hứng. Đó là những cảm xúc tự nhiên<br /> mà âm nhạc đem lại cho chúng ta.<br /> Với trẻ, vận động theo nhạc giúp trẻ phát triển cảm<br /> giác nhịp điệu, sự khéo léo, khả năng phản ứng nhanh và<br /> đặc biệt là giúp trẻ tự do bộc lộ những cảm xúc, tình cảm<br /> của mình. Trẻ ở lứa tuổi khác nhau sẽ có khả năng vận<br /> động theo nhạc khác nhau. Khả năng vận động của trẻ ở<br /> từng độ tuổi chi phối phương pháp tổ chức hoạt động vận<br /> động. Vì vậy, GV cần chú ý những đặc điểm vận động<br /> của trẻ để có được những phương pháp cũng như hình<br /> thức tổ chức phù hợp và hiệu quả.<br /> - Trẻ nhà trẻ: Trẻ 1 tuổi có thể lắc lư khi bài hát, bản<br /> nhạc vang lên tuy nhiên chưa đúng nhịp điệu. Trẻ 2-3<br /> tuổi: trẻ đi lại, leo trèo dễ dàng hơn, do đó, trẻ có thể học<br /> đi theo nhạc nhưng chưa thật khớp nhạc, lặp đi lặp lại<br /> những động tác đơn giản theo nhịp độ nhất định (kéo cưa<br /> lừa xẻ, nu na nu nống…).<br /> - Trẻ mẫu giáo: Trẻ 3-4 tuổi: biết làm các động tác<br /> phối hợp đơn giản; Trẻ 4-5 tuổi: biết chuyển động nhịp<br /> nhàng theo tính chất âm nhạc với các động tác, đội hình<br /> đơn giản; Trẻ 5-6 tuổi: biết chuyển động nhịp nhàng theo<br /> tính chất âm nhạc, trẻ biết phối hợp nhịp nhàng các động<br /> tác vận động, biết chuyển đội hình, thực hiện một số động<br /> tác múa.<br /> Trong chương trình giáo dục âm nhạc hiện nay, nội<br /> dung vận động theo nhạc chủ yếu là dạy vỗ tay theo nhịp,<br /> phách, tiết tấu, vận động minh họa theo lời ca và một số<br /> điệu múa. Hình thức tổ chức dạy vận động theo nhạc còn<br /> đơn điệu, chủ yếu là dạy trẻ đồng loạt các kĩ năng trên lớp,<br /> trẻ ít được nghe nhạc với các bài hát, bản nhạc có giai điệu<br /> đa dạng để từ đó tự cảm nhận và thể hiện cảm xúc bằng<br /> chính vận động của bản thân. Đặc biệt, trong chương trình<br /> chưa chú trọng hết vai trò của hoạt động vận động theo<br /> nhạc nhằm phát triển cảm giác nhịp điệu, làm giàu cảm<br /> xúc âm nhạc cho trẻ. Hơn nữa, GV mầm non còn yếu về<br /> nhịp phách nên hình thức vận động nhịp điệu ít khi được<br /> thực hiện trên trẻ. Bởi bản thân GV cũng chưa hiểu và<br /> chưa biết cách thực hiện các hình thức vận động nhịp điệu<br /> đó. Đây là tồn tại mà GV cần phải khắc phục để có thể<br /> hướng dẫn trẻ được nhiều hình thức và cách thể hiện khác<br /> nhau của hoạt động vận động theo nhạc.<br /> 2.2.4. Trong trò chơi âm nhạc của TMN<br /> Trò chơi âm nhạc là hoạt động mà TMN rất yêu thích.<br /> Đây là hoạt động tương đối tổng hợp, sử dụng tất cả các<br /> hoạt động âm nhạc khác như ca hát, nghe nhạc, vận động<br /> theo nhạc, nhảy múa,... Trò chơi gắn với âm nhạc - âm<br /> nhạc kết hợp với trò chơi, đã tạo nên sự cuốn hút mạnh<br /> mẽ đối với trẻ. Sau mỗi lần tham gia chơi là một lần trẻ<br /> khắc sâu kiến thức, mở rộng hiểu biết, trẻ được tự do thể<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 71-76<br /> <br /> hiện bản thân, cảm xúc, suy nghĩ, sáng tạo,... Không<br /> những vậy, khi tham gia trò chơi âm nhạc trẻ còn được<br /> rèn luyện các kĩ năng hát, múa, nghe, ghi nhớ tác phẩm,<br /> cảm thụ âm nhạc,... dưới các hình thức hấp dẫn.<br /> Ở nhóm nhà trẻ và mẫu giáo bé, trò chơi âm nhạc<br /> thường được tổ chức đó là trẻ hát theo cô và thực hiện<br /> các động tác đơn giản, vận động nhẹ nhàng như vỗ tay,<br /> lắc lư, giơ tay, nhún nhảy,... Ở lứa tuổi mẫu giáo nhỡ và<br /> lớn, trẻ được chơi là một nhu cầu tất yếu để một số kĩ<br /> năng được vận dụng và phát triển. Độ tuổi này, cơ thể<br /> đang phát triển, hệ thần kinh hiện ở trạng thái hưng phấn<br /> nên trẻ rất hiếu động, nhưng khả năng chú ý lại hạn chế.<br /> Nếu như phải tham gia vào hoạt động đơn điệu nào đó,<br /> trẻ sẽ cảm thấy mệt mỏi do sự nhàm chán gây nên. Vì<br /> vậy, trò chơi trong học tập nói chung trong đó có trò chơi<br /> âm nhạc nói riêng có thể coi là một phương pháp hữu<br /> hiệu để khắc phục những hạn chế của trẻ, giúp trẻ lấy lại<br /> thăng bằng để tiếp tục tham gia vào các hoạt động khác.<br /> Ở độ tuổi này trò chơi nhập vai chiếm vị trí quan trọng.<br /> Trẻ mẫu giáo lớn nhập vai một cách thuận lợi và dễ dàng<br /> và trẻ thường chơi rất say sưa. Trí tưởng tượng phong<br /> phú giúp trẻ có sự liên tưởng phối hợp nhịp điệu, lời ca<br /> với các động tác vận động theo nhạc. Khi chơi, trẻ được<br /> thả hồn mình trong các nhân vật gần gũi thông qua lời ca,<br /> những ca cảnh trong khi sắm vai... Đó là hình thức thể<br /> hiện sống động phù hợp với đặc điểm tâm lí của trẻ, là sự<br /> phát triển mạnh mẽ của tính hình tượng tư duy trực quan<br /> hành động và nhu cầu ham vận động của trẻ.<br /> Trò chơi âm nhạc luôn được trẻ yêu thích nhưng thực<br /> tế hiện nay ở trường mầm non, trò chơi âm nhạc được tổ<br /> chức cho trẻ ít có trò chơi mới mà thưởng là các trò chơi<br /> quen thuộc như Tai ai tinh, Nghe âm thanh to - nhỏ, Thỏ<br /> nghe hát nhảy vào chuồng,… Các trò chơi này thường<br /> xuyên được tổ chức cho trẻ nên vì vậy trẻ hầu như đều<br /> thuộc và biết cách chơi một cách thành thạo.<br /> 2.3. Giải pháp khắc phục những tồn tại và hạn chế<br /> trong hoạt động giáo dục âm nhạc cho TMN<br /> 2.3.1. Chuẩn bị tâm thế, trang phục, đạo cụ để dạy trẻ<br /> Trong hoạt động dạy hát cho TMN, để giờ học hát<br /> của trẻ được hứng thú và hấp dẫn hơn, trước hết, GV<br /> mầm non cần phải chuẩn bị về trang phục, phong thái,<br /> nét mặt. Chúng ta không cần quá cầu kì về trang phục<br /> nhưng cần phải gọn gàng, sạch sẽ. Trong hoạt động dạy<br /> nghe cũng vậy, bên cạnh việc mở rộng kiến thức cho trẻ,<br /> chuẩn bị đạo cụ, trang phục vùng miền đối với các bài<br /> dân ca là thế mạnh của hoạt động dạy nghe này. Nhà<br /> trường nên đầu tư một vài bộ trang phục dân tộc các vùng<br /> miền hay một số loại nhạc cụ như đàn guitar, sáo,<br /> ukulele, đàn tranh,... để GV có thể sử dụng mà không<br /> phải đi thuê.<br /> <br /> 74<br /> <br /> Phong thái, biểu cảm trên gương mặt cùng với giọng<br /> nói truyền cảm của cô cũng đóng một vai trò không nhỏ<br /> để có được sự thành công của giờ học. Cô vào lớp với<br /> tâm trạng luôn vui vẻ, gương mặt rạng ngời sẽ tạo được<br /> sự hứng khởi và thiện cảm cho trẻ, bởi cô giáo là linh hồn<br /> của lớp học.<br /> Chuẩn bị các đạo cụ, dụng cụ âm nhạc cũng là điều<br /> cần thiết trong giờ dạy hát cho trẻ. Thay vì chỉ mời trẻ<br /> lên hát lại bài hát vừa học thì trẻ được lựa chọn đạo cụ,<br /> dụng cụ âm nhạc để biểu diễn và như vậy trẻ sẽ thích<br /> thú hơn, tự tin hơn. Đạo cụ và dụng cụ âm nhạc GV nên<br /> chuẩn bị phong phú như nơ, micro, hoa đeo tay, quả<br /> bông, sắc xô, phách tre,... và đặc biệt là các dụng cụ âm<br /> nhạc tự sáng tạo.<br /> 2.3.2. Đưa các cách giới thiệu, dẫn dắt mới vào bài học<br /> Giới thiệu và dẫn dắt vào bài hát cũng là phần thể<br /> hiện được sự sáng tạo của GV một cách rõ nét. Thường<br /> thì GV mầm non ưa thích sử dụng cách dẫn dắt khá đơn<br /> giản như đọc câu thơ, câu đố,… hay thậm chí là giới thiệu<br /> luôn vào bài định dạy.<br /> Có khá nhiều cách dẫn dắt hay, hấp dẫn mà GV cần<br /> phải sáng tạo để đưa vào như sử dụng các sản phẩm mà<br /> trẻ đã làm trong các hoạt động khác như tạo hình, vẽ, nặn,<br /> cắt dán,… Bên cạnh cách làm mà GV mầm non đã sử<br /> dụng như dán các bức tranh của trẻ và đàm thoại với trẻ<br /> để dẫn dắt vào bài hát thì một cách khác đó là scan các<br /> bức ảnh của trẻ lên máy tính, sử dụng công nghệ thông<br /> tin để chạy giai điệu bài hát đó cùng các hình ảnh, sau đó<br /> đàm thoại với trẻ về nội dung và tác giả của các bức tranh.<br /> Hay sử dụng những đạo cụ trực quan cũng rất được trẻ<br /> yêu thích. Ví dụ: cô dạy cho trẻ bài Cá vàng bơi của nhạc<br /> sĩ Hà Hải, cô có thể chuẩn bị một bình cá nhỏ có vài con<br /> cá con và đàm thoại với trẻ, cô thả vài hạt thức ăn cho cá<br /> để cho trẻ thấy cá ngoi lên đớp mồi như thế nào,...<br /> Cách khác đó là GV tìm trên mạng internet các đoạn<br /> video về hình ảnh có liên quan tới nội dung bài dạy để<br /> dẫn dắt vào bài. Ví dụ: dạy trẻ bài Con rùa, cô tìm đoạn<br /> video có hình ảnh con rùa bò từ bãi cát trắng mịn xuống<br /> biển xanh mênh mông, đàm thoại cho trẻ những hình ảnh<br /> đó, mở rộng kiến thức cho trẻ về tuổi thọ, thức ăn của<br /> loài rùa,… Hay cô có thể kể một câu truyện cô vừa gặp<br /> sáng nay, hôm qua, những gì thân thuộc, gần gũi nhất<br /> cũng là cách dẫn dắt hay, hiệu quả. Có rất nhiều cách dẫn<br /> dắt hay và hấp dẫn để giới thiệu vào tác phẩm tuy nhiên<br /> cần chú ý tới tiêu chí của nó là hấp dẫn, sinh động và<br /> ngắn gọn cũng như sự phù hợp với bài hát.<br /> 2.3.3. Nâng cao kiến thức chuyên môn để mở rộng vốn<br /> hiểu biết cho trẻ<br /> Đối với GV mầm non nếu có thể sử dụng được bất kì<br /> một loại nhạc cụ nào đều rất khuyến khích và lựa chọn<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 71-76<br /> <br /> đàn Organ để học và biết cách sử dụng là điều tối ưu nhất.<br /> Đàn Organ là sự tổng hợp của nhiều âm sắc nhạc cụ khác<br /> nhau nên GV có thể cho trẻ nghe được nhiều loại nhạc<br /> cụ chỉ trên một cây đàn. Không những vậy, đàn Organ<br /> còn có nhiều tính năng rất hữu ích như có thể thu, ghi lại<br /> những bản nhạc, tiết tấu trên bộ nhớ của đàn, có thể tăng<br /> giảm tốc độ, thay đổi âm sắc các nhạc cụ tùy ý. Hơn nữa<br /> nó dễ dàng mang đi và sử dụng mọi nơi, mọi địa điểm…<br /> Khi biết đánh đàn, GV có thể tự mình đàn và hát cho trẻ<br /> nghe, có thể sửa sai cho trẻ bằng cách đàn giai điệu, có<br /> thể sưu tầm các bài hát mới để đưa vào chương trình, biểu<br /> diễn trong chương trình văn nghệ của trường,… Đó là<br /> những lợi ích vô cùng thiết thực của việc biết chơi nhạc<br /> cụ đem lại.<br /> Trong hoạt động dạy nghe, đòi hỏi GV cần phải đầu<br /> tư công sức để tìm hiểu những nội dung xung quanh bài<br /> lựa chọn dạy cho trẻ để mở rộng kiến thức cho trẻ. GV<br /> mầm non cần phải tìm hiểu, học hỏi để có thể cho trẻ<br /> nghe nhiều hơn nhạc không lời. Có thể lựa chọn nhạc dân<br /> ca Việt Nam được diễn tấu bởi các nhạc cụ dân tộc để<br /> cho trẻ hiểu hơn về truyền thống dân tộc mình hoặc các<br /> bản nhạc cổ điển nổi tiếng để cho trẻ được tiếp xúc với<br /> âm nhạc bác học. Nghe nhạc không lời tức là cho người<br /> nghe có được sự cảm nhận âm nhạc mà không bị định<br /> hướng bởi nội dung của tác phẩm mà nó hoàn toàn phụ<br /> thuộc vào kinh nghiệm sống và sự cảm nhận, rung cảm<br /> của trái tim mỗi người nghe nhạc.<br /> Khi cho trẻ nghe các bản nhạc cổ điển nổi tiếng sẽ<br /> mở rộng cho trẻ vốn kiến thức về các nhạc cụ như đàn<br /> organ, sáo, đàn ghita, violin, các loại kèn,… một chút về<br /> nội dung của tác phẩm, tác giả. Ví dụ, trẻ có thể nghe<br /> tiếng đàn piano thông qua các trích đoạn của tác phẩm<br /> Hành khúc Thổ Nhĩ Kì (Mozart), Fur Elise (Beethoven),<br /> Serenade (Schubert),… hay trẻ có thể nghe được cả dàn<br /> nhạc lớn với sự kết hợp của nhiều loại nhạc cụ thông qua<br /> các giao hưởng như trích đoạn giao hưởng số 9 với Chủ<br /> đề Giao hưởng niềm vui (Beethoven),… Tuy nhiên, GV<br /> cần phải đầu tư công sức để sưu tầm, chọn lọc kĩ lưỡng<br /> các bản nhạc chuẩn, đảm bảo chất lượng âm thanh tốt,<br /> hình ảnh đẹp và phù hợp với khả năng nghe nhạc của<br /> từng lứa tuổi trẻ.<br /> Vì khả năng nhận thức cũng như kinh nghiệm sống<br /> của trẻ nhỏ còn rất nhiều hạn chế nên việc cảm nhận<br /> được những cái hay, cái đẹp của tác phẩm nhạc không<br /> lời là vô cùng khó khăn. Chính vì vậy mà việc giải<br /> thích cho trẻ hiểu được cái hay, cái đẹp trong tác phẩm<br /> của GV là vô cùng quan trọng. Ví dụ, khi cho trẻ nghe<br /> trích đoạn chương IV, bản giao hưởng số 9 với chủ đề<br /> Giao hưởng niềm vui của nhạc sĩ Beethoven, GV có<br /> thể dùng lời để giảng giải cho các cháu biết một chút<br /> về nhạc sĩ như: “Đây là bản giao hưởng cuối cùng và<br /> <br /> 75<br /> <br /> được nhiều người biết đến nhất của nhạc sĩ đấy các con<br /> ạ! Và các con có biết không, nhạc sĩ Beethoven đã sáng<br /> tác bản Giao hưởng này khi ông bị điếc cả hai tai đấy các<br /> con ạ! Các con có thấy khâm phục nhạc sĩ không nhỉ?”<br /> Như vậy, thông qua việc cho trẻ nghe nhạc kết hợp<br /> với biện pháp giảng giải về nội dung cũng như tác giả thì<br /> không những giúp trẻ mở mang thêm kiến thức về thế<br /> giới bên ngoài mà còn cho góp phần giáo dục cho trẻ dù<br /> làm việc gì cũng phải cố gắng, không sợ khổ, sợ khó thì<br /> sẽ đạt được thành công,…<br /> GV cần thấy được tác dụng thiết thực của hoạt động<br /> nghe nhạc có tác động rất tích cực đến các hoạt động âm<br /> nhạc khác như thế nào. Việc học hát trẻ cũng cần phải<br /> nghe được giai điệu của bài qua đó, trẻ mới hát đúng, hát<br /> hay được, trẻ vận động theo nhạc, chơi trò chơi âm<br /> nhạc… Khi trẻ nghe được nhạc thì trẻ mới thực hiện các<br /> yêu cầu của cô được tốt. Như vậy, muốn trẻ học tốt âm<br /> nhạc ta cần phải tạo sự hứng thú cho trẻ và có phương<br /> pháp dạy học nghe nhạc có chủ đích, phải có mục tiêu rõ<br /> ràng cho từng hoạt động nghe nhạc của trẻ.<br /> Trong hoạt động vận động theo nhạc, cụ thể ở nhóm<br /> vận động nhịp điệu, GV thường hướng dẫn trẻ vỗ tay, gõ<br /> dụng cụ âm nhạc theo các tiết tấu nhưng như vậy chưa<br /> đủ bởi nếu chỉ dừng lại ở đây thì yêu cầu của hoạt động<br /> này đó là trẻ hát kết hợp với vỗ tay hoặc gõ dụng cụ âm<br /> nhạc chính xác, đúng với tác phẩm chứ không cần phải<br /> có dáng, có tư thế, không cần phải đẹp. Nếu như vậy thì<br /> chưa đúng với nội dung vận động theo nhạc. Vì vậy, sau<br /> khi trẻ vỗ tay hoặc gõ nhạc cụ xong GV cần phải thiết kế<br /> thành các động tác và các động tác đó phải được tạo<br /> dáng, có tư thế và phải đẹp.<br /> Với nhóm vận động nhịp điệu này, vì GV còn hạn<br /> chế trong việc thực hành các âm hình tiết tấu khác nhau<br /> nên việc ứng dụng vào cho trẻ cũng bị hạn chế, chủ yếu<br /> hay sử dụng nhất là hình tiết tấu 1 (chậm). Để làm tốt<br /> nhóm vận động nhịp điệu này cần phải ghi nhớ một vài<br /> chú ý:<br /> + Lựa chọn bài có nhịp chẵn (2/4; 4/4;…)<br /> + Không vào ngay từ nhịp lấy đà.<br /> Sau khi lựa chọn bài cho phù hợp thì phương pháp<br /> tập luyện cũng hết sức quan trọng. Người tập cần phải<br /> giảm tốc độ tập cho thật tốt một câu đầu tiên rồi sau đó<br /> tăng dần tốc độ. Khi tập được thành thạo thì có thể tập cả<br /> bài kết hợp với đúng tốc độ của bài hát. Hiểu rõ và thực<br /> hành thường xuyên sẽ giúp cho người tập làm tốt được<br /> với bất kì một bài hát nào.<br /> 2.3.4. Lựa chọn nhạc phù hợp với tone giọng của trẻ và GV<br /> Chọn nhạc để dạy cho trẻ cũng là một vấn đề cần chú<br /> ý bởi hiện nay GV mầm non có thể sự dụng được đàn<br /> organ hoặc một loại nhạc cụ nào khác là rất ít nên việc<br /> <br />