TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
237
NỒNG ĐỘ ETHANOL TRONG MÁU VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN
Ở BỆNH NHÂN CẤP CỨU DO TAI NẠN GIAO THÔNG
Lê Thanh Hà1, Đậu Văn Hoàng1, Nguyễn Văn Cường1,
Mai Thị Phương Thảo1, Lê Thị Hằng1, Cấn Thu Anh1,
Đỗ Nguyễn Hoàng Anh1, Phạm Văn Trân1
TÓM TẮT34
Mục tiêu: Định lượng nồng độ ethanol trong
máu, đánh giá mối liên quan giữa một số yếu tố
với nồng độ ethanol trong máu ở những người
cấp cứu do tai nạn giao thông (TNGT). Đối
tượng và phương pháp: 104 người bị TNGT và
106 người khỏe mạnh được xét nghiệm ethanol
bằng máy xét nghiệm sinh hóa tự động Olympus
AU5800 (Hãng Beckman Coulter, Hoa Kỳ). Kết
quả: Tỷ lệ dương tính ethanol trong máu những
người bị TNGT là 25,96% với nồng độ
47,11±89,26 mg/dL. Trong số những người bị
TNGT có kết quả xét nghiệm ethanol trong máu
dương tính, cao nhất là nhóm tuổi 30-50 (>
40%), 100% là nam giới, chấn thương sọ não cao
nhất (77,78%), chủ yếu nhập viện trong khoảng
thời gian 24h-3h (20,19%). Kết luận: Tất cả
những người bị TNGT có nồng độ ethanol trong
máu cao đều là nam giới, nhiều nhất ở lứa tuổi
30-50, hơn 3/4 là bị chấn thương sọ não, nhập
viện trong khoảng thời gian 24h-3h. Rõ ràng là
khi đã uống rượu, bia thì không điều khiển
phương tiện khi tham gia giao thông.
Từ khóa: Ethanol, tai nạn giao thông.
1Bộ môn Khoa Sinh hóa - Bệnh viện Quân y 103 -
Học viện Quân y
Chịu trách nhiệm chính: Lê Thanh Hà
SĐT: 0905111955
Email: lethanhhash@yahoo.com
Ngày nhận bài: 28.7.2024
Ngày phản biện khoa học: 7.8.2024
Ngày duyệt bài: 23.8.2024
Người phản biện: PGS.TS Hoàng Văn Sơn
SUMMARY
ETHANOL CONCENTRATION IN
BLOOD AND SOME RELATED
FACTORS IN EMERGENCY
PATIENTS DUE TO TRAFFIC
ACCIDENTS
Objective: Quantify the blood ethanol
concentration, evaluate the correlation between
some factors and blood ethanol concentration of
people receiving emergency treatment due to
traffic accidents. Subjects and methods: 104
people with traffic accidents and 106 healthy
people were tested for ethanol using an Olympus
AU5800 automatic biochemical testing machine
(Beckman Coulter, USA). Results: The positive
rate of ethanol in blood of people with traffic
accidents was 25,96% with a concentration of
47,11±89,26 mg/dL. Among people in traffic
accidents with positive blood ethanol test results,
the highest numbers were in the 30-50 age group
(over 40%), 100% were men, the highest
numbers were traumatic brain injury (77,78%),
mostly hospitalized within a period of 24h-3h
(20,19%). Conclusions: All people in traffic
accidents with high blood ethanol concentrations
were men, most of them were in the 30-50 age
group, more than ¾ of them had traumatic brain
injuries, and were hospitalized within a period of
24-3 hours. Obviously, if you drink alcohol or
beer, you should not drive a vehicle in traffic.
Keywords: Ethanol, traffic accident
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
238
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trên thế giới tai nạn giao thông (TNGT)
đường bộ là nguyên nhân gây tử vong đứng
thứ tám ở tất cả các nhóm tuổi, vượt qua
HIV/AIDS, bệnh lao và tiêu chảy [5]. Tại
Việt Nam, thống kê trung bình mỗi ngày có
khoảng 30 người tử vong và hàng trăm người
bị thương tật do TNGT. TNGT ở Việt Nam
chủ yếu xảy ra ở người trẻ làm ảnh hưởng
trực tiếp đến kinh tế, giảm sức lao động và
gây gánh nặng cho xã hội [3,4].
Theo một số nghiên cứu, ước tính có
khoảng 36,9% số vụ TNGT và 11% số người
chết do TNGT có liên quan đến rượu,
bia. Việt Nam là nước xếp thứ 2 ở khu vực
Đông Nam Á về mức tiêu thụ rượu bia. Việt
Nam cũng là nước có tỷ lệ tử vong do TNGT
liên quan đến rượu bia cao nhất với tỷ lệ
18,45%. Trong khi các nước khác có tỷ lệ
thấp hơn như Lào (15,85%), Thái Lan
(13,15%), Timor Leste (0,15%), Myanmar
(0,25%), Brunei (0,3%), Malaysia (0,7%),
Indonesia (1,9%) và Singapore (2,25%%)
[4]. Ở Châu Á, tỷ lệ này ở Ấn Độ (17,6%),
Hàn Quốc (14,6%) và Trung Quốc (13,3%).
Mông Cổ là nước có tỷ lệ này cao nhất ở
châu Á (20,7%) [7].
Từ trước đến nay tại Việt Nam chưa có
nhiều nghiên cứu về nồng độ ethanol trong
máu ở những người bị TNGT nên chúng tôi
đã tiến hành đề tài “Nghiên cứu nồng độ
ethanol trong máu và một số yếu tố liên quan
trên bệnh nhân cấp cứu do tai nạn giao thông
tại Bệnh viện Quân y 103” nhằm đánh giá
nồng độ ethanol trong máu và mối liên quan
giữa một số yếu tố với nồng độ ethanol trong
máu ở những người cấp cứu TNGT tại Bệnh
viện Quân y 103.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là 104 người bị
TNGT được điều trị cấp cứu tại Bệnh viện
Quân y 103.
Nhóm chứng là 106 người khỏe mạnh
kiểm tra sức khoẻ để xin cấp bằng lái xe tại
Bệnh viện Quân y 103.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu theo phương pháp mô tả cắt
ngang kết hợp với so sánh yếu tố nguy cơ
(nồng độ ethanol trong máu) giữa các nhóm
nghiên cứu từ tháng 03/2024 đến tháng
06/2024. Xét nghiệm tiến hành tại Bộ môn
Khoa Sinh hóa, Bệnh viện Quân y 103.
2.2.2. Phương pháp xét nghiệm
Ethanol được định lượng trên máy
Olympus AU5800 của hãng Beckman
Coulter, Hoa Kỳ theo phương pháp enzym
động học. Ethanol và NAD được chuyển
thành acetaldehyd và NADH dưới xúc tác
của ADH (alcol dehydrogenase). NADH
được hình thành trong quá trình phản ứng
làm thay đổi độ hấp thụ quang học. Tiến
hành đo độ hấp thụ ở bước sóng 340nm.
Quy trình xét nghiệm ethanol sử dụng
hoá chất và hệ thống máy Olympus AU5800
định lượng chính xác nồng độ ethanol huyết
tương trong khoảng 10-600 mg/dL (0,01–
0,60%, 0,1–6,0 g/L). Khi nồng độ ethanol
trong huyết tương <10 mg/dL, kết quả xét
nghiệm sẽ được chuyển đổi thành “ÂM
TÍNH”. Khi nồng độ ethanol trong huyết
tương >10 mg/dL, kết quả xét nghiệm hiển
thị chính xác giá trị định lượng được và có
thể chuyển đổi thành “DƯƠNG TÍNH” khi
tiến hành xử lý số liệu.
2.2.3. Xử lý số liệu
Xử lý số liệu bằng phần mềm Excel. Tính
số trung bình, độ lệch chuẩn, giá trị min,
max, tính tỷ lệ phần trăm.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
239
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Kết quả nồng độ ethanol máu ở các nhóm nghiên cứu
Bảng 3.1. Tỷ lệ dương tính ethanol trong máu ở các nhóm nghiên cứu
Nhóm
Nồng độ ethanol
Nhóm người khỏe mạnh
Nhóm TNGT
n
%
n
%
Dương tính (>10 mg/dL)
0
0
27
25,96
Âm tính (<10 mg/dL)
106
100
77
74,04
Tổng
106
100
104
100
Bảng 3.2. Nồng độ ethanol máu ở các nhóm nghiên cứu
Nhóm
Nồng độ ethanol (mg/dL)
Nhóm TNGT
Trung bình
47,11±89,26
Min-Max
<10
<10
<10
357,37
Theo kết quả trên Bảng 3.1, tỷ lệ dương
tính ethanol trong máu (nồng độ >10mg/dL)
ở nhóm người khỏe mạnh là 0% và nhóm
TNGT là 25,96%.
Theo kết quả ở Bảng 3.2, nồng độ
ethanol trong máu của nhóm người khỏe
mạnh là <10 mg/dL và nhóm TNGT là
47,11±89,26 mg/dL.
3.2. Kết quả liên quan giữa một số yếu
tố với nồng độ ethanol trong máu ở người
cấp cứu do TNGT
3.2.1. Kết quả liên quan giữa tuổi với
nồng độ ethanol ở người cấp cứu do TNGT
Bảng 3.3. Kết quả liên quan giữa tuổi với nồng độ ethanol ở người cấp cứu do TNGT
TT
Nhóm
tuổi
Nhóm ethanol
dương tính
(>10 mg/dL)
Nhóm ethanol
âm tính
(<10 mg/dL)
Tổng
Tỷ lệ ethanol
dương tính
(>10 mg/dL)
n
%
n
%
n
%
%
1
11-19
0
0
18
23,38
18
17,31
0
2
20-29
8
29,63
23
29,87
31
29,81
25,8
3
30-39
9
33,33
13
16,88
22
21,15
40,9
4
40-49
6
22,22
8
10,39
14
13,46
42,9
5
50-59
3
11,11
6
7,79
9
8,65
33,3
6
60-69
0
0
4
5,19
4
3,85
0
7
70-79
1
3,70
5
6,49
6
5,77
16,7
Tổng
27
100
77
100
104
100
Theo kết quả ở Bảng 3.3, ở nhóm ethanol
dương tính, TNGT xảy ra nhiều nhất ở nhóm
tuổi 30-39, không gặp ở nhóm tuổi 11-19 và
60-69. Ở nhóm ethanol âm tính, TNGT xảy
ra nhiều nhất ở nhóm tuổi từ 20-29, ít ở
nhóm >50. Đặc biệt ở nhóm tuổi 11-19,
không có trường hợp nào bị TNGT có kết
quả ethanol dương tính. Ngoài ra, tỷ lệ
ethanol dương tính ở những người bị TNGT
tập trung chủ yếu ở độ tuổi 30-50 (> 40%).
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
240
3.3.2. Kết quả liên quan giữa giới tính với nồng độ ethanol ở người cấp cứu do TNGT
Bảng 3.4. Kết quả liên quan giữa giới tính với nồng độ ở người cấp cứu do TNGT
Giới tính
Nhóm ethanol dương tính
(>10 mg/dL)
Nhóm ethanol âm tính
(<10 mg/dL)
Tổng
N
%
n
%
n
%
Nam
27
100
49
63,63
76
73,08
Nữ
0
0
28
36,37
28
26,92
Tổng số
27
100
77
100
104
100
Theo kết quả Bảng 3.4, trong nhóm
ethanol dương tính, TNGT xảy ra hoàn toàn
ở nam giới (100%). Trong nhóm ethanol âm
tính, TNGT xảy ra ở nam giới là 63.63%, cao
hơn nữ giới (26,92%).
3.3.3. Kết quả liên quan giữa chẩn đoán
với nồng độ ethanol ở người cấp cứu do
TNGT
Bảng 3.5. Kết quả liên quan giữa chẩn đoán khi vào viện với nồng độ ethanol ở người
cấp cứu do TNGT
TT
Chẩn đoán khi vào
viện
Nhóm ethanol dương tính
(>10 mg/dL)
Nhóm ethanol âm tính
(<10 mg/dL)
Tổng
n
%
n
%
n
%
1
Chấn thương sọ não
21
77,78
26
33,77
47
45,19
2
Chấn thương cột sống
0
0
3
3,90
3
2,88
3
Gãy xương chi trên
1
3,70
6
7,79
7
6,73
4
Gãy xương chi dưới
2
7,41
21
27,27
23
22,12
5
Đa chấn thương
1
3,70
4
5,19
5
4,81
6
Chấn thương ngực
0
0
4
5,19
4
3,85
7
Vết thương phân mềm
2
7,41
13
16,88
15
14,42
Tổng
27
100
77
100
104
100
Theo kết quả ở Bảng 3.5, ở nhóm ethanol dương tính, TNGT có tỷ lệ cao dẫn đến chấn
thương sọ não (77,78%), trong khi đó tỷ lệ này ở nhóm ethanol âm tính chỉ là 33,77%.
3.3.4. Kết quả liên quan giữa thời gian vào viện với nồng độ ethanol ở người cấp cứu
do TNGT
Bảng 3.6. Kết quả liên quan giữa thời gian khi vào viện với nồng độ ethanol ở người
cấp cứu do TNGT
TT
Thời gian khi
vào viện
Nhóm ethanol dương tính
(>10 mg/dL)
Nhóm ethanol âm tính
(<10 mg/dL)
Tổng
n
%
n
%
n
%
1
0:00-3:00
9
33,33
12
15,58
21
20,19
2
3:00-6:00
1
3,70
3
3,90
4
3,85
3
6:00-9:00
0
0
7
9,09
7
6,73
4
9:00-12:00
2
7,41
15
19,48
17
16,35
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
241
5
12:00-15:00
0
0
11
14,29
11
10,58
6
15:00-18:00
4
14,81
12
15,58
16
15,38
7
18:00-21:00
2
7,41
9
11,69
11
10,58
8
21:00-24:00
9
33,33
8
10,39
17
16,35
Tổng
27
100
77
100
104
100
Theo kết quả ở Bảng 3.6, ở nhóm ethanol
dương tính, tỉ lệ nhập viện cao nhất trong
khoảng thời gian 21h-03h, thấp nhất trong
khoảng 12-15h. Ở nhóm ethanol âm tinh, tỉ
lệ nhập viện cao nhất trong khoảng thời gian
9h-12h, thấp nhất trong khoảng 3h-6h.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Nồng độ ethanol trong máu ở
những người nhập viện do TNGT
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra có mối liên
quan giữa việc sử dụng rượu bia khi tham gia
giao thông và nguy cơ bị TNGT. Kết quả
nghiên cứu của chúng tôi cho thấy trong
nhóm nhập viện do TNGT, có 25,96% số ca
dương tính với ethanol trong máu. Theo
Huỳnh Văn Hùng nạn nhân bị TNGT đến
khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Cà
Mau có sử dụng rượu, bia chiếm 34,5% [1].
Theo Nguyễn Trung Kiên, có 53.36% nạn
nhân bị TNGT có nồng độ ethanol trong máu
[2]. Kết quả của các nghiên cứu này đã cho
thấy có một tỷ lệ lớn người bị TNGT tại Việt
Nam có uống rượu bia.
Theo kết quả nghiên cứu của chúng tôi,
nồng độ ethanol trong máu của nhóm người
khỏe mạnh là <10 mg/dL, nhóm TNGT là
47,11±89,26 mg/dL. Kết quả này khá phù
hợp với quy định mức phạt nồng độ ethanol
được quy định tại nghị định 100/2019/NĐ-
CP tại Việt Nam. Theo đó, người điều khiển
xe trên đường mà trong máu có nồng độ
ethanol >50 mg/dL thì sẽ bị giam xe.
4.2. Mối liên quan giữa một số yếu tố
với nồng độ ethanol ở những người nhập
viện do TNGT
Tỷ lệ có kết quả xét nghiệm ethanol
dương tính ở những người bị TNGT tập
trung ở độ tuổi 30-50 (> 40%). Một trong
những lý do để giải thích điều này là có thể
tại Việt Nam, những người ở lứa tuổi 30-50
thường có thói quen sử dụng rượu, bia khi
tham gia giao thông hơn so với các lứa tuổi
khác. Trong khi đó, kết quả cũng chỉ ra rằng
ở các nhóm tuổi từ 60 trở lên tỷ lệ có kết quả
xét nghiệm ethanol dương tính ở những
người bị TNGT rất thấp hoặc không có
trường hợp nào. Điều đặc biệt cần lưu ý ở
đây là ở nhóm tuổi thanh thiếu niên (11-19),
100% trường hợp bị TNGT ở nhóm tuổi này
đều có kết quả xét nghiệm ethanol máu âm
tính. Điều này có thể giải thích TNGT xảy ra
ở những người 11-19 tuổi chủ yếu liên quan
đến ý thức và kỹ năng của họ khi tham gia
giao thông. Tóm lại, kết quả nghiên cứu của
chúng tôi đã cung cấp cái nhìn tổng quát về
mối quan hệ giữa các nhóm tuổi và mức độ
dương tính ethanol trong cơ thể, giúp cho các
nhà nghiên cứu và chuyên gia có thêm dữ
liệu để đưa ra các chiến lược can thiệp và
phòng ngừa phù hợp với từng đối tượng
trong cộng đồng nhằm giảm thiểu số lượng
TNGT.
Kết quả nghiên cứu còn cho thấy có mối
liên quan giữa giới tính với kết quả xét
nghiệm ethanol máu dương tính ở những
người nhập viện do TNGT. Ở đây có sự khác
biệt rõ rệt giữa nam và nữ trong số những
người bị TNGT có liên quan đến rượu, bia.
Trong số 27 trường hợp bị TNGT xét nghiệm
ethanol dương tính thì 100% là nam giới.
Không có trường hợp nào là nữ giới được