Phân tích bài thơ Tiến sĩ giấy

Đề bài: Phân tích bài thơ Tiến sĩ giấy<br /> Bài làm<br /> Được biết đến là nhà thơ  của quê hương làng cảnh Việt Nam, Nguyễn Khuyến đã miêu <br /> tả  đời sống nông thôn với ngòi bút giản dị,  ấm áp. Thế  nhưng, những vần thơ  của ông <br /> còn gửi gắm tâm sự yêu nước, nỗi u hoài trước sự đổi thay của thời cuộc. Thế kỉ XIX với  <br /> những khủng hoảng về tư tưởng và kinh tế khiến nhà thơ  không khỏi cảm thấy bất lực.  <br /> "Tiến sĩ giấy" là bài thơ  trào phúng thể  hiện cái nhìn mỉa mai, châm biếm của Tam  <br /> nguyên Yên Đổ  đối với hạng người mang danh khoa bảng mà không có thực chất, đồng  <br /> thời cũng mang thoáng chút tự trào của tác giả.<br /> Nhan đề bài thơ "Tiến sĩ giấy" vốn để miêu tả một nét đẹp văn hóa của dân tộc ta. Đó là  <br /> hình nộm bằng giấy cho trẻ em chơi trung thu, giả hình ông tiến sĩ để  khơi dậy trẻ  em  <br /> lòng ham học và ý thức theo con đường khoa cử. Tuy nhiên trong văn bản, "giấy" không <br /> chỉ  để  gợi về  chất liệu mà còn khiến người đọc liên tưởng đến tính chất hư  danh. Bởi  <br /> vậy, đặt tên tác phẩm là "Tiến sĩ giấy", Nguyễn Khuyến đã ngụ  ý phê phán một cách <br /> khéo léo tính chất hư  danh của học vị  tiến sĩ trong thời buổi Hán học suy tàn, Tây học  <br /> ngày càng lấn át.<br /> Mở  đầu bài thơ, hình tượng ông tiến sĩ giấy hiện lên với những nét phác họa khái quát <br /> nhất:<br /> "Cũng cờ, cũng biển, cũng cân đai<br /> Cũng gọi ông nghè có kém ai."<br /> Đối tượng Nguyễn Khuyến miêu tả  có "cờ", có "biển" ­ tấm biển gỗ in chữ "ân tứ  vinh <br /> quy", có "cân đai" ­ khăn bịt tóc để đội mũ và đai đeo ngang lưng. Tất cả những thứ đó tạo  <br /> nên y phục của quan lại, quý tộc lớn thời phong kiến. Thế  nhưng điệp từ  "cũng" được <br /> nhắc đi nhắc lại đến bốn lần ở  đầu mỗi dòng thơ  khiến người đọc không thể  nghi ngờ <br /> bản chất của đối tượng. Tuy giống nhưng đó không phải là ông tiến sĩ thật, hóa ra đó chỉ <br /> là ông tiến sĩ làm bằng giấy để tạo thành đồ chơi cho trẻ con. Câu thơ vì thế thoáng chút  <br /> mỉa mai, châm biếm của tác giả.<br /> Đến với hai câu thực, hình dáng tiến sĩ giấy được khắc họa rõ nét hơn:<br /> "Mảnh giấy làm nên thân giáp bảng<br />  Nét son điểm rõ mặt văn khôi."<br /> Tiến sĩ giấy ấy chỉ cần vài mảnh giấy là tạo thành hình dáng, chỉ cần vài ba nét son là tạo  <br /> nên khuôn mặt của một người đứng đầu làng văn. Vậy nhưng hàm ý của Nguyễn Khuyến <br /> đâu dừng ở đó, câu thơ ẩn sâu dưới nghĩa tả thực là nghĩa ẩn dụ. Phải chăng để trở thành <br /> một tiến sĩ, có danh khoa bảng sao mà dễ dàng đến thế, chỉ cần vài ba "mảnh giấy" (tiền <br /> giấy) là có thể  làm được? Bởi vậy, đến hai câu thực, nhà thơ  trực tiếp bày tỏ  cảm xúc  <br /> của mình:<br /> "Tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ<br /> Cái giá khoa danh ấy mới hời."<br /> Để trở thành tiến sĩ mang danh khoa bảng, bao nhiêu giọt mồ hôi phải đổ trên trang sách, <br /> bao ngày dùi mài kinh sử cần mẫn, vậy mà giờ  đây, "tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ" đến <br /> thế. Thực trạng đất nước lúc bấy giờ  với những thay đổi về  đường hướng tuyển chọn  <br /> nhân tài, tệ mua danh bán chức diễn ra phổ biến dẫn đến xuất hiện những kẻ chỉ có hư <br /> danh mà không có thực học. Hậu quả là, những người có tài năng thực sự, những người <br /> bằng thực lực của mình đỗ  đạt cao cũng chỉ  bằng những kẻ  "tiến sĩ giấy". Bởi vậy,  <br /> giọng điệu hai câu thơ, đặc biệt "cái giá khoa danh ấy mới hời" cất lên sao mà chua chát,  <br /> thoáng chút tự  trào của nhà thơ. Tác giả  như  vừa châm biếm mỉa mai thực trạng xã hội, <br /> vừa cười người nhưng để  rồi cười mình, để  xót xa cho chính bản thân và cho cả  đất  <br /> nước.<br /> Tiếng cười ở hai câu thực đã chua chát, sâu cay nhưng phải đến hai câu thơ kết, tính chất <br /> trào phúng của bài thơ mới thực sự đạt tới đỉnh cao, nó phá tan thật thật giả giả ở các câu  <br /> thơ trước:<br /> "Ghế chéo lọng xanh ngồi bảnh chọe<br /> Nghĩ rằng đồ thật hóa đồ chơi."<br /> Ông tiến sĩ giấy hiện lên với hành động "ngồi bảnh chọe" gợi dáng vẻ oai vệ cùng lối ăn <br /> mặc đầy tính trưng diện, kết hợp với "ghế tréo" và "lọng xanh" oai nghiêm. Ta như cảm  <br /> nhận được thái độ đả kích của tác giả với những kẻ nhờ có đồng tiền lo lót mà mua quan  <br /> bán chức, không chỉ vậy những kẻ đó còn thích thể hiện, ra oai. Tất cả làm nên ông tiến sĩ <br /> kệch cỡm, đáng khinh thường. Để  rồi, kết lại bài thơ, ông bày tỏ  quan điểm của mình  <br /> một cách trực tiếp: "tưởng rằng đồ thật hóa đồ chơi". Cứ nghĩ là thật nhưng đến đây mới <br /> vỡ  òa chỉ  là một thứ  đồ  chơi bằng giấy, kết thúc khiến bao bạn đọc bất ngờ  nhưng khi <br /> xét đến khía cạnh tự  nhiên lại thấy hoàn toàn hợp lí. Nhà thơ  như  đang lột tả  bản chất  <br /> trống rỗng, chỉ  có hư  danh mà không có thực học của những ông nghè có thực trong đời <br /> sống. Là người trong cuộc, thấy được bộ mặt thật của cả xã hội bấy giờ, rằng những kẻ <br /> có danh mà không có thực ngày càng được đề  cao, Nguyễn Khuyến chỉ biết bất lực mỉa  <br /> mai và tự xót xa cho chính bản thân mình:<br /> "Nghĩ mình cũng gớm cho mình nhỉ<br /> Thế cũng bia xanh cũng bảng vàng"<br /> (Tự trào)<br /> Bài thơ  mượn hình  ảnh tiến sĩ giấy quen thuộc từ  thực tế  đời sống để  phê phán hạng <br /> người mang danh khoa bảng nhưng không có thực chất, cùng đó thể  hiện thái độ  tự  trào <br /> của nhà thơ. Không phải chỉ trong thời đại của Nguyễn Khuyến, hiện tượng đó mới phổ <br /> biến mà ở  bất cứ thời đại nào, đây vẫn là đề  tài nóng bỏng của xã hội. Nhìn vào những <br /> mặt trái của thực tế ấy để khắc phục, đó mới là một xã hội bình đẳng và tiến bộ.<br />  <br />