Đ bài: Phân tích tác ph m M nh trăng cu i r ng c a Nguy n Minh Châuề ẩ ả ố ừ ủ ễ
Bài làm
Vi t v truy n tranh, v nh ng con ng i làm nên chi n th ng, n u ch l y ph m trùế ề ệ ề ữ ườ ế ắ ế ỉ ấ ạ
th m mĩ "cái hùng" làm đi l thì không tránh đc khuynh h ng gi n đn, m t chi u,ẩ ạ ộ ượ ướ ả ơ ộ ề
s l c. Ngay m t ti ng đàn c a nàng Ki u, đn gi n v y thôi mà cũng "Nghe ra ti ngơ ượ ộ ế ủ ề ơ ả ậ ế
s t ti ng vàng chen nhau". Nói gì đn chi n tranh khi cu c s ng đã t đào x i lên t n g cắ ế ế ế ộ ố ự ớ ậ ố
v i bao nhiêu tình hu ng, c nh ng , tâm tr ng c a con ng i. Do tính ch t không tr cớ ố ả ộ ạ ủ ườ ấ ự
di n c a đ tài, M nh trăng cu i r ng c a Nguy n Minh Châu đã làm m t b sung, m tệ ủ ề ả ố ừ ủ ễ ộ ổ ộ
khám phá v m t ph ng di n khác, đó không ph i không có ti ng m m "rung cề ộ ươ ệ ở ả ế ầ ầ ả
đng sá, núi non" c a xe xích kéo pháo, âm thanh " p đn nh ti ng sét" c a máy bayườ ủ ậ ế ư ế ủ
đch đánh t a đ, nh ng chi c c u b ng đá "xanh bi c và đp nh m t gi c m ng" chị ọ ộ ữ ế ầ ằ ế ẹ ư ộ ấ ộ ỉ
m t nháy m t đã "b c t làm đôi nh m t nhát rìu phang r t ng t"... đó còn có cái yênộ ắ ị ắ ư ộ ấ ọ Ở
tĩnh, đ l ng sâu, nh ng n i ni m l n khu t, hi v ng đc nhóm lên b n b , d o dai g nộ ắ ữ ỗ ề ẩ ấ ọ ượ ề ỉ ẻ ầ
nh t ng ng v i s kh c li t, xô b , ng n ngang c a cu c chi n hi n ra tr c m t.ư ươ ứ ớ ự ố ệ ồ ổ ủ ộ ế ệ ướ ắ
Ch có đi u t t c nh ng cung b c đa di n c a đi s ng n i tâm y không tách r i,ỉ ề ấ ả ữ ậ ệ ủ ờ ố ộ ấ ờ
ng c l i in r t đm d u v t c a chi n tranh. Cu c g p g , s ch đi c a m t tình yêuượ ạ ấ ậ ấ ế ủ ế ộ ặ ỡ ự ờ ợ ủ ộ
ch ng h n, tr c tr , mong manh, m h nh ng hình nh là có th t, có th t mà c t ngẳ ạ ắ ở ơ ồ ư ư ậ ậ ứ ưở
nh m t gi c chiêm bao. M nh trăng cu i r ng là hình nh khúc x t nh ng gi c chiêmư ộ ấ ả ố ừ ả ạ ừ ữ ấ
bao y.ấ
Nhân v t chính c a câu chuy n là nh ng nhân v t đi th ng, th m chí r t quen thu cậ ủ ệ ữ ậ ờ ườ ậ ấ ộ
c a chi n tranh: anh b đi lái xe và nh ng cô công nhân làm đng vùng tuy n l a.ủ ế ộ ộ ữ ườ ế ử
Chi n tranh là cái g ch n i cho h g p nhau, nh ng cu c g p g đ nh đ quên, khôngế ạ ố ọ ặ ữ ộ ặ ỡ ể ớ ể
có gì đc bi t. Chính vì v y, m c dù xe m i đang lăn bánh, nhìn v n i mà mình s điặ ệ ậ ặ ớ ề ơ ẽ
đn. Lãm đã hình dung ngay đc cu c g p g "gi a đám các cô gái ngh ch nh qu s "ế ượ ộ ặ ỡ ữ ị ư ỷ ứ
y nó th nào. G p anh, Nguy t s nói r t ít, còn "các cô b n thì s làm lo n lên". Song,ấ ế ặ ệ ẽ ấ ạ ẽ ạ
ch ng h gì b i "h đu là nh ng ng i b n c a anh em lái xe, đu là nh ng ng i conẳ ề ở ọ ề ữ ườ ạ ủ ề ữ ườ
dũng c m, chân th c và m n khách". V y cái h p d n ng i đc là gì, n u không ph i làả ự ế ậ ấ ẫ ườ ọ ế ả
tình hu ng khá đc bi t: Cu c "tr n tìm" ch a m t l n t i đích c a m t tình yêu, m t tìnhố ặ ệ ộ ố ư ộ ầ ớ ủ ộ ộ
yêu cũng l i khác th ng. Nó ch có th x y ra trong nh ng cu c chi n tranh. Yêu nhauạ ườ ỉ ể ả ữ ộ ế
mà ch a m t l n g p m t, cũng không m t s h n hò, th mà v n chung th y, ch điư ộ ầ ặ ặ ộ ự ẹ ế ẫ ủ ờ ợ
nhau gi a muôn trùng cách tr . Tình hu ng đc bi t y t o đc m t không khí, m t dữ ở ố ặ ệ ấ ạ ượ ộ ộ ư
v r t giàu ch t th . Chính cái bóng này, ch không ph i cái hình (c t truy n) khoác lênị ấ ấ ơ ứ ả ố ệ
đc chi c áo nhi u màu cho các s ki n đy ch t ng u nhiên, đem đn cho ng i đcượ ế ề ự ệ ầ ấ ẫ ế ườ ọ
nh ng liên t ng nhi u chi u, b t t n.ữ ưở ề ề ấ ậ
Câu chuy n đc chính ng i "trong cu c" k l i trong m t chi c lán gi a r ng. Nó b pệ ượ ườ ộ ể ạ ộ ế ữ ừ ậ
bùng nhóm lên nh ng n đèn d u tâm tình, tâm s . Nói v i đng đi trong trung đi lái xeư ọ ầ ự ớ ồ ộ ộ
mà cũng là nói v i chính mình, nó nh m t đc tho i n i tâm. Cái riêng đã hòa nh p vàoớ ư ộ ộ ạ ộ ậ
cái chung, do v y có s lan t a, đng v ng ngân nga. Hi n t ng này là ph bi n trongậ ự ỏ ồ ọ ệ ượ ổ ế
chi n tranh: Nh ng ng i sát cánh, s chia cái s ng, cái ch t t ng gi . Không có gì là sế ữ ườ ẻ ố ế ừ ờ ở
h u riêng. Ngay đn m t b c th , gi a ch n r ng núi heo hút y, nó cũng "xem nh c aữ ế ộ ứ ư ữ ố ừ ấ ư ủ
chung c a m i ng i", n i bu n, ni m vui c a b t k ai cũng thu c v t t c . Vì v yủ ọ ườ ỗ ồ ề ủ ấ ỳ ộ ề ấ ả ậ
gi a ng i k chuy n và ng i nghe chuy n, gi a kênh phát v i kênh thu có cùng m tữ ườ ể ệ ườ ệ ữ ớ ộ
t n s . Cái ăng ten giao c m này t o nên s g n bó gi a nh ng con ng i và đy cho câuầ ố ả ạ ự ắ ữ ữ ườ ẩ
chuy n c th lăn đi trên cái m ch khi liên t c, lúc ng t ng ng c a nó...ệ ứ ế ạ ụ ắ ừ ủ
Hoàn toàn không ph i là phung phí, dài l i khi tình hu ng vào truy n là hai n i b c n iả ờ ố ệ ỗ ự ố
ti p nhau cua ng i lái xe có tên là Lãm y. Còn gì "s t ru t" h n khi ng i ch xe làế ườ ấ ố ộ ơ ườ ờ
ng i lái, nh t là ng i lái đy tinh th n trách nhi m, l i trong m t hoàn c nh khácườ ấ ườ ầ ầ ệ ạ ộ ả
th ng: "Gi a th i chi n, xe mình ch c n v t lên thiên h n a vành bánh, khi qua phàườ ữ ờ ế ỉ ầ ượ ạ ử
qua ng m đã đ nhàn". Nh ng cái mà anh ch là ti ng máy chi c Gát quen thu c c aầ ủ ư ờ ế ế ộ ủ
mình mãi ch a th y dù đã "h t s c l ng tai nghe", trong lúc nh ng chi c xe không điư ấ ế ứ ắ ữ ế ợ
không ch "c lao vun vút tr c m t nh ng a đua". Đó là ch a nói chuy n xe này đãờ ứ ướ ặ ư ự ư ế
đc ho ch đnh trong đ sít sao c a nó. Ch m m t phút là k ho ch có th đ v hoànượ ạ ị ộ ủ ậ ộ ế ạ ể ổ ỡ
toàn không gì bù đp n i. V i d đnh ch y s m, giao hàng s m k p quay v gi u xe ắ ổ ớ ự ị ạ ớ ớ ị ề ấ ở
r ng săng l , m t đa đi m an toàn, Lãm s ghé thăm ng i ch ru t khu v c g n c uừ ẻ ộ ị ể ẽ ườ ị ộ ở ự ầ ầ
Đá Xanh. Cu c thăm vi ng không ch là đáp ng yêu c u m t phía v i l i phàn nàn v aộ ế ỉ ứ ầ ộ ớ ờ ừ
trách móc v a thi t tha: "Đã h n ba năm ch a đc g p c u Lãm đy!". Còn cái riêng c aừ ế ơ ư ượ ặ ậ ấ ủ
Lãm là gì, anh ch a nói, dù nó quan tr ng không kém. "Nh ng d u sao nó cũng ch là m tư ọ ư ầ ỉ ộ
vi c riêng". Gài vào câu chuy n m t cách kín đáo nh ng n i ni m nh th , đó là "cáiệ ệ ộ ữ ỗ ề ư ế
duyên" c a ng i k . B i nó t o nên m t t ng nghĩa th hai, m t m ch ng m, phía d iủ ườ ể ở ạ ộ ầ ứ ộ ạ ầ ướ
nh ng con sóng đu đu m t n i bên trên c a nh ng s ki n. Đây là cái nút, m t th nútữ ề ề ặ ổ ủ ữ ự ệ ộ ứ
b m không ph i lúc nào cũng có th m ra, vì n u s m m ra, truy n không còn là truy nấ ả ể ở ế ớ ở ệ ệ
n a. V a h t cái b c d c th nh t khi "đng chí lái ph đánh xe lên, t d i chân d c, đãữ ừ ế ự ọ ứ ấ ồ ụ ừ ướ ố
bóp còi inh i nh xe ch a cháy" cùng v i lô hàng đã nh n và phi u giao hàng có kí nh nỏ ư ữ ớ ậ ế ậ
h n hoi, l i n y sinh m t tình hu ng ngoài d ki n. Anh chàng lái ph vui tính khôngẳ ạ ả ộ ố ự ế ụ
ph i vô c mà lúc m i giao xe đã nháy m t ranh mãnh và phát m nh vào vai Lãm "m t cáiả ớ ớ ắ ạ ộ
đau đi ng. Cái gì v y?". "Còn m t cái n a, cái này có nh ng mà không ghi trong phi u".ế ậ ộ ữ ư ế
Xe ch hàng quân s mà cho ng i đi nh là trái đi u l nh, "dù b t c trong hoàn c nhở ự ườ ờ ề ệ ấ ứ ả
nào". Cho nên ng i lái ph trình bày dù có "h p lý" đn đâu, Lãm v n gi n cái hành vìườ ụ ợ ế ẫ ậ
"t đng vô nguyên t c" y. Là m t lái xe, anh l gì nh ng cu c g p g . M t "c nhự ộ ắ ấ ộ ạ ữ ộ ặ ỡ ộ ả
t ng quen m t" hi n ra gi a m t bên là "cái ve nũng n u c a m t cô nàng ôm chi c nónượ ắ ệ ữ ộ ị ủ ộ ế
tr ng đng sát c a xe", còn m t bên là "nh ng câu h i m " c a anh tài ph "c a tôiắ ứ ử ộ ữ ỏ ỡ ờ ủ ụ ủ
đang ng i v t v o trong bu ng lái". Lãm chán n n, xót xa: "Th là đ tai h a cho tôi r i!ồ ắ ẻ ồ ả ế ủ ọ ồ
Tàn cho đc câu chuy n y th xe lèn s m làm sao đc?". V i m t "vi c đã r i" nhượ ệ ấ ỉ ớ ượ ớ ộ ệ ồ ư
th , mà ch p nh n thì m c vì anh là m t k đng tình v i vi c làm trái nguyên t c nóiế ấ ậ ấ ứ ộ ẻ ồ ớ ệ ắ
trên. "Gi n cá" thì ch còn bi t "chém th t". S "ch ng l y gì làm ôn t n" c a Lãm khi lênậ ỉ ế ớ ự ẳ ấ ồ ủ
ti ng h i, câu h i đu tiên là "Ai ng i trong đó", là l th ng tình. Và cũng là th ng tìnhế ỏ ỏ ầ ồ ẽ ườ ườ
khi ng i đi nh xe im l ng (ch c ng i y đang ph p ph ng s tôi không cho đi nh -ườ ờ ặ ắ ườ ấ ấ ỏ ợ ờ
Lãm nghĩ). Nh ng b t ng đu tiên, sau cái im l ng kia, v i Lãm là câu tr l i c a ng iư ấ ờ ầ ặ ớ ả ờ ủ ườ
đi nh xe: không s s t nh Lãm đoán. Trong cái câu nói: "Tôi đây... Tôi nh đng chí lênờ ợ ệ ư ờ ồ
c u Đá Xanh m t t o", anh "đoán ch ng sai" có m t n a. Cái n a y là gi ng nói c a phầ ộ ẹ ẳ ộ ử ử ấ ọ ủ ụ
n . N a còn l i kia, m c dù là v n c a cô gái đi nh xe đang ph i nh v vào anh, nh ngữ ử ạ ặ ẫ ủ ờ ả ờ ả ư
"ti ng nói trong l m và r t bình tĩnh, c ng c i n a là khác". Cái s "c ng c i" trong điế ắ ấ ứ ỏ ữ ự ứ ỏ ố
đáp sau đó đã thay đi h n m i t ng quan. Ng i ch đng h i, h i trong tình th chổ ẳ ố ươ ườ ủ ộ ỏ ỏ ế ủ
đng đã ch còn vào m t tình th b đng "v i n máy" cho xe đi vì trong b ng đangộ ỉ ở ộ ế ị ộ ộ ổ ụ
"phát ho ng lên vì cái cách con gái ăn nói đi đáp b o d n d ng y". Mà không "phátả ố ạ ạ ườ ấ
ho ng" làm sao khi bi t rõ ng i y là đàn bà, nh ng khi g ng h i thì câu tr l i ngay t cả ế ườ ấ ư ặ ỏ ả ờ ứ
kh c: "Đàn ông". Đc tr ng c a ph n là s kín đáo ch ng h n, th mà khi đc m tắ ặ ư ủ ụ ữ ự ẳ ạ ế ượ ộ
chàng trai tò mò h i là đi thăm ch ng hay ng i yêu, l i không h do d m t giây: "Em điỏ ồ ườ ạ ề ự ộ
thăm ng i yêu đy". Có th nói, tr c Lãm lúc này là m t chân dung ch a toàn di n (vìườ ấ ể ướ ộ ư ệ
anh còn ch a bi t m t cô gái kia mà) nh ng đã s c s o hi n ra m t "cái tôi" không d coiư ế ặ ư ắ ả ệ ộ ễ
th ng. Đó là m t nhân cách. Cũng v n là nhân cách y, nh ng m t phía khác, phía hoànườ ộ ẫ ấ ư ộ
ch nh h n, Lãm s nh n ra khi anh đã "thân m t" v i cô gái h n m t chút v i câu h i d uỉ ơ ẽ ậ ậ ớ ơ ộ ớ ỏ ị
dàng: "Cô làm ng m Đá Xanh hay ch v đây thăm ai?". Cùng m t l ng thông tin ngangở ầ ỉ ề ộ ượ
nhau nh ng do m c đ c m thông và hi u bi t đc tăng c ng, đã v a đ đ xu t hi nư ứ ộ ả ể ế ượ ườ ừ ủ ể ấ ệ
trên khuôn m t sáng s a c a cô gái "m t nét e th n", không còn đáng s mà là đáng yêu.ặ ủ ủ ộ ẹ ợ
Nh th là m t ho t c nh đn s mà sinh đng, r t "th i chi n" đã di n ra và đt ng tư ế ộ ạ ả ơ ơ ộ ấ ờ ế ễ ộ ộ
d ng l i cái chi ti t có ph n b t phát, quá đà đ đnh hình m t chân dung ch a hoànừ ạ ở ế ầ ộ ể ị ộ ư
thi n, ch a hoàn thi n nh ng đã lung linh. Câu tr l i c a cô ta, v i Lãm v n còn là lệ ư ệ ư ả ờ ủ ớ ẫ ơ
l ng, cái câu "Em đi thăm ng i yêu đy". Th t hay đùa? "Bi t đâu đy, bi t dâu cô ta nóiử ườ ấ ậ ế ấ ế
th t?". S d ng l i y gi ng nh vi c hãm phanh nh ng không ph i đ v t m iậ ự ừ ạ ấ ố ư ệ ư ả ể ượ ọ
ch ng ng i nào mà chi c xe quân s c a anh c n ph i v t qua, nó ch nh m ti p thêmướ ạ ế ự ủ ầ ả ượ ỉ ằ ế
nhiên li u cho cu c hành trình, đây, v hình th c, nó nh r sang m t m ch khác,ệ ộ ơ ề ứ ư ẽ ộ ạ
nh ng th c ch t là đi u ch nh l i nh ng đng dây liên h t ng là r i r c mà k th cư ự ấ ề ỉ ạ ữ ườ ệ ưở ờ ạ ỳ ự
l i g n bó h u c . Đ t đó, m i chi ti t - t ngôn ng đn c ch c a nhân v t trongạ ắ ữ ơ ể ừ ọ ế ừ ữ ế ử ỉ ủ ậ
t m quan sát c a ng i đi xe không còn đn nghĩa. Ch ng h n, sau này, tr c câu h i làmầ ủ ườ ơ ẳ ạ ướ ỏ
nh thu n mi ng vô tình c a Lãm: "A quên, tôi ch a k p h i tên cô đy nhé" và câu tr l iư ậ ệ ủ ư ị ỏ ấ ả ờ
r t rè c a ng i đi nh xe: "Em là... Nguy t!", ng i k chuy n và ng i nghe chuy nụ ủ ườ ờ ệ ườ ể ệ ườ ệ
t ch p n i nh ng liên t ng, nh ng gi đnh c a mình. Vì c hai đi t ng (ng i kự ắ ố ữ ưở ữ ả ị ủ ả ố ượ ườ ể
và ng i nghe) đã có đc m t thông báo tiên đ: m t cô Nguy t trong b c th c a chườ ượ ộ ề ộ ệ ứ ư ủ ị
Tính. Cô Nguy t trong th d u dàng và xinh đp nh đc t a ra t v ng v c, r ng ng iệ ư ị ẹ ư ượ ỏ ừ ằ ặ ạ ờ
m t s c trăng đêm, còn cô Nguy t trong đi th c lúc này, tr c m t Lãm, dù đc nhìnộ ắ ệ ờ ự ướ ắ ượ
qua "ánh đèn tù mù" khi thì c a bóng đèn g m h t xu ng, khi thì c a đoàn xe xích "lao điủ ầ ắ ố ủ
m m bên c nh", v n là m t cái gì khó tr n l n. Đó là "m t v đp gi n d và mát mầ ầ ạ ẫ ộ ộ ẫ ộ ẻ ẹ ả ị ẻ
nh s ng núi t a ra t nét m t, l i nói và t m thân m nh d ". Không hi u vì sao, côư ươ ỏ ừ ặ ờ ấ ả ẻ ể
Nguy t lúc này, v n là dáng đi u y, chi c áo màu xanh và chi c nón khoác tay nh m iệ ẫ ệ ấ ế ế ư ọ
cô gái đi nh xe khác mà Lãm nh m m t l i cũng hi n ra rõ m n m t, l i không gi ng b tờ ắ ắ ạ ệ ồ ộ ạ ố ấ
c m t ai. Ngoài thân hình m nh d "khác h n v i nhi u cô gái công tr ng th ng côứ ộ ả ẻ ẳ ớ ề ườ ườ
nào cũng th p và đy đà", Nguy t còn có nh ng nét riêng, và nét nào cũng duyên dáng dùấ ẫ ệ ữ
kín đáo ch không lòe lo t phô tr ng. Cũng là cái áo chít hông nh ng "v a khít", còn cáiứ ẹ ươ ư ừ
làn, cái nón cũng khoác cánh tay nh ng không g ng g o mà "nh nhàng" thanh thoát tở ư ượ ạ ẹ ự
nhiên.
Nh v y, s trùng h p đn là vô lý đã x y ra. Cu c đi sao l i tr trêu làm v y! Cô gáiư ậ ự ợ ế ả ộ ờ ạ ớ ậ
đang đi ch anh là Nguy t. V y cô Nguy t ng i đây có ph i là n i ch đi đó không?ợ ờ ệ ậ ệ ồ ả ỗ ờ ợ
V i băn khoăn không dê gi i đáp m c dù trong thâm tâm Lãm "ph i tìm cho đn ng nớ ả ặ ả ế ọ
ngu n l ch sông", cô gái đi nh xe mang v đp l p lánh hai chi u (th c và m ng) đ làmồ ạ ờ ẻ ẹ ấ ề ự ộ ể
cho ng i chi n sĩ lái xe không th nào còn d ng d ng đc n a. Ph n ng c a Lãmườ ế ể ử ư ượ ữ ả ứ ủ
m c dù có v h h ng "nh không", nh ng s m i m c "v n vã" thì đã ân c n không chặ ẻ ờ ữ ư ư ự ờ ọ ồ ầ ỉ
gi ng nói. Cùng v i cánh tay m r ng c a bu ng lái, còn là cái nhìn không th nói là vôở ọ ớ ở ộ ử ồ ể
tâm khi anh "v i đa m t ng m cô gái m t l n n a th t k l ng". R i khi cô gái tên làộ ư ắ ắ ộ ầ ữ ậ ỹ ưỡ ồ
Nguy t y đã ng i vào cái ch đc bi t mà c m t đi lái xe c a Lãm, ch a bao gi anhệ ấ ồ ỗ ặ ệ ả ộ ờ ủ ư ờ
"m i m t cô gái ng i trong bu ng lái" bao gi , nh ng câu h i c a anh đã không d ngờ ộ ồ ồ ờ ữ ỏ ủ ừ
đc n a. C m t h th ng câu h i v nh ng cô Nguy t đn v làm đng... đã làmượ ữ ả ộ ệ ố ỏ ề ữ ệ ở ơ ị ườ
cho chính ng i đc h i ph i ng c nhiên: "Sao anh h i t m v y?". Nói cho đúng thì đóườ ượ ỏ ả ạ ỏ ỉ ỉ ậ
là cu c thăm dò. Mà đi u y đâu ch có riêng anh? V i t cách là ng i quan sát, Lãmộ ề ấ ỉ ớ ư ườ
không đc đc tâm tr ng c a Nguy t, nh ng ch c ch n v phía ng i đc chúng ta,ọ ượ ạ ủ ệ ư ắ ắ ề ườ ọ
Nguy t không th không có thoáng ch c phân vân. Vì ng i cô yêu cũng là lính lái xe, c uệ ể ố ườ ậ
em trai mà ch Tính "nói th ng ý đnh" c a ch y nhi u l n, trong nh ng l n y Nguy tị ẳ ị ủ ị ấ ề ầ ữ ầ ấ ệ
ch bi t im l ng và "đ m t b ng lên" cũng đi trên tuy n đng này, và hôm nay mìnhỉ ế ặ ỏ ặ ừ ế ườ
v a ra đi t cái n i h n g p ng i y... Ch có đi u khác là dù có băn khoăn đn đâu,ừ ừ ơ ẹ ặ ườ ấ ỉ ề ế
Nguy t cũng không d dò h i nh Lãm. N u có, nó cũng không th v i vàng, ch nh m tệ ễ ỏ ư ế ể ộ ỉ ư ộ
cái gì n hi n mà thôi. Cho nên ý m i n sau l i, tr n ch y trong tr ng âm, ng đi u:ẩ ệ ớ ẩ ờ ố ạ ọ ữ ệ
