SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHƯƠNG PHÁP GIẢI NHANH BÀI
TOÁN DAO ĐỘNG ĐIỀU HÒA – CON
LẮC LÒ XO
MỤC LỤC
Nội dung Trang
Phần A: Mở đầu 1
Phần B Nội dung
Chương I: Thực trạng và giải pháp thực hiện đề tài
3
Chương II: Bài tập vật lý phổ thông và vai trò của nó trong dạy học vật
lý ở trường THPT
4
Chương III: Lý thuyết về dao động điều hòa – Con lắc lò xo 6
Chương IV: Phân loại các dạng bài toán về Dao động điều hòa – Con
lắc lò xo
7
PHẦN C:
Kết quả thu được từ đề tài
Kết luận
Tài liệu tham khảo
25
26
PHẦN A - MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài.
Trong chương trình vật lý 12, phần dao động cơ học con lắc lò xo là phần có
nhiều dạng toán, vận dụng công thức khá đa dạng, thường học sinh rất lúng túng khi
gặp các bài toán của phần này.
Phần dao động cơ luôn chiếm tỉ lệ đáng kể trong các đề thi tốt nghiệp, cao đẳng
và đại học. Theo phân phối chương trình số tiết dành cho phần này lại không nhiều,
với 3 tiết lý thuyết, 1 tiết bài tập, do đó việc lĩnh hội kiến thức lý thuyết, vận dụng lý
thuyết để có kỹ năng giải và làm chủ cách giải các dạng toán về phần này là một vấn
đề không dễ, đòi hỏi người thầy phải chủ động về kiến thức và phải có phương pháp
hướng dẫn học sinh giải bài tập một cách ngắn gọn, dễ hiểu dễ nhớ mới có thể đáp
ứng được yêu cầu.
Hiện này việc kiểm tra đánh giá về kết quả giảng dạy và thi tuyển trong các kỳ
thi quốc gia đối với môn vật lý chủ yếu là trắc nghiệm khách quan. Do vậy trắc
nghiệm khách quan trở thành phương pháp chủ đạo trong kiểm tra đánh giá trong nhà
trường THPT. Điểm đáng lưu ý là nội dung kiến thức kiểm tra tương đối rộng, đòi hỏi
học sinh phải học kĩ, nắm vững toàn bộ kiến thức của chương trình, tránh học tủ, học
lệch.Với mong muốn tìm được phương pháp giải các bài toán trắc nghiệm một cách
nhanh chóng linh hoạt đồng thời có khả năng trực quan hoá tư duy của học sinh và lôi
cuốn được nhiều học sinh tham gia vào quá trình giải bài tập cũng như giúp một số
học sinh không yêu thích hoặc không giỏi môn vật lý cảm thấy đơn giản hơn trong
việc giải các bài tập trắc nghiệm vật lý.
Là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn vật lý ở trường phổ thông, bằng kinh
nghiệm thực tế tôi tổng kết hệ thống lại đề xuất “Phương pháp giải nhanh bài toán
dao động điều hòa – Con lắc lò xo” áp dụng cho lớp 12A2 nhằm nâng cao hiệu quả
giảng dạy môn học.
II. Mục đích nghiên cứu.
Hệ thống lại toàn bộ kiến thức lý thuyết về dao động điều hòa con lắc lò xo.
Tổng hợp các dạng bài toán về dao động điều hòa con lắc lò xo.
Phân tích các bài toán về “ Dao động điều hòa – con lắc lò xo” từ đó rút ra
cách giải bài toán một cách nhanh nhất ngắn gọn nhất.
Nghiên cứu phương pháp giảng dạy bài vật lý với quan điểm tiếp cận mới gúp
cho học sinh có phương pháp phân tích và giải nhanh các dạng bài tập về dao động
điều hòa con lắc lò xo giúp cho học sinh đạt được kết quả cao trong các kỳ thi bằng
“Phương pháp Trắc nghiệm khách quan”
III. Nhiệm vụ nghiên cứu.
Trao đổi với đồng nghiệp về những khó khăn khi giảng dạy phần dao động điều
hòa con lắc lò xo, tìm hiểu những hạn chế và các thiếu sót của học sinh khi học lý
thuyết và vận dụng lý thuyết làm bài tập.
Thăm dò, khảo sát học sinh trước khi thực hiện đề tài, trao đổi với học sinh về
những khó khăn khi vận dụng lý thuyết giải bài tập phần này.
Nghiên cứu các tài liệu về phương pháp dạy học vật lý ở trường phổ thông, các
tài liệu liên quan.
Nghiên cứu lý thuyết về các nội dung ( Dao động điều hòa, con lắc lò xo).
Vận dung lý thuyết trên để giải một số bài toán về “ Dao động điều hòa – con
lắc lò xo ”
Kiểm tra, đánh giá phân tích kết quả thu được sau khi thực hiện đề tài từ đó có
sự điều chỉnh, bổ sung có hiệu quả.
IV.Phương pháp nghiên cứu – Đối tượng nghiên cứu
1. Phương pháp nghiên cứu :
Nghiên cứu lý thuyết về “dao động động điều hòa – con lắc lò xo” vật lý 12
Phân tích và giải các bài tập phần “ Dao động điều hòa – con lắc lò xo” bằng
nhiều cách => Cách giải ngắn gọn nhanh và cho kết quả chính xác.
Sử dụng phương pháp hoạt động nhóm và động não khi dạy đề tài này cho học
sinh.
2. Đối tượng nghiên cứu :
Thực hiện dạy đề tài này trên lớp 12A2 trong năm học 2011 - 2012 so sánh kết
quả thu được với lớp 12A3 cùng đối tượng.
3. Thời gian nghiên cứu:
Nghiên cứu lý thuyết và thực hiện đề tài tháng 8 trước khi bắt đầu năm học mới
2011 – 2012
Thực hiện dạy lý thuyết theo phân phối chương trình hiện hành.
Dạy 4 tiết ôn tập rèn luyện kỹ năng cho học sinh lớp 12 vào tháng 9 năm 2011.
Phân tích số liệu tổng hợp => kết quả kết thúc đề tài tháng 10/2011.
V. Giải thuyết khoa học
Thông thường khi giải các bài tập về “Dao động điều hòa – con lắc lò xo” học
sinh sẽ gặp phải một số các bài tập mang tính chất khảo sát mối liên hệ giữa các đại
lượng vật lý và xác định giá trị các đại lượng này. Trên tinh thần trắc nghiệm khách
quan, nếu phải giải bài toán này trong thời gian ngắn thì quả là rất khó đối với học sinh.
Do đó tôi hệ thống lại các loại toán thường gặp và hướng dẫn học sinh giải các bài tập
vị dụ cơ bản bằng nhiều cách để các em hiểu, ghi nhớ và dễ dàng giải quyết các bài toán
tương tự khi gặp phải.
Triển khai có hiệu quả phương pháp sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học
giúp học sinh nắm vững kiến thức và vận dụng một cách thành thạo đạt kết quả cao
trong các kỳ thi.
VI. Giới hạn áp dụng của đề tài.
Trong giới hạn đề tài tôi chỉ đưa ra một số phương pháp, cách giải nhanh bài
toán về dao động điều hòa con lắc lò xo.
Đối tượng áp dụng : Áp dụng thực tế trên lớp 12A2 trong năm học 2011 –
2012 nếu kết quả thu được đáng tin cậy và có hiệu quả cao sẽ nhân rộng cho tất các
các đối học sinh tượng khối 12 trường THPT số 1 Bảo Yên.
PHẦN B - NỘI DUNG
CHƯƠNG I .
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
I. Thực trạng vấn đề:
1. Đối với giáo viên:
Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực hóa hoạt động học tập, tiếp cận
với các kĩ thuận dạy học, dần đổi mới phương pháp dạy học áp dụng rộng rãi cho
nhiều đối tượng học sinh, nhất là các học sinh có học lực yếu.
Với thời lượng 3 tiết lý thuyết 1 tiết bài tập phần dao động điều hòa con lắc lò
xo thì rất khó khăn để hướng dẫn học sinh có kỹ năng và làm chủ được phương pháp
giải 2 nội dung với hàng chục dạng toán.
2. Đối với học sinh:
Một bộ phận không nhỏ các em học sinh còn yếu về các môn học tự nhiên, tư
duy và kỹ năng môn học yếu chưa có kỹ năng vận dụng lý thuyết giải bài tập.
Phần lớn học sinh không nhớ biểu thức định lí hàm số sin, cosin, định lí Pitago,
... không xác định được giá trị của các hàm số lượng giác. Hoặc nhớ được các hàm
lượng giác thì việc vận dụng toán vào giải bài tập vật lý rất khó khăn.
Một số học sinh chưa có động cơ học tập đúng đắn.
Kết quả thu được sau khi học sinh học song phần này còn thấp qua các năm
học.
II. Giải pháp thực hiện :
1. Hướng dẫn học sinh hệ thống kiến thức lý thuyết cơ bản, mỗi nội dung sẽ có các
dạng toán và phương pháp giải các dạng đó. Đây là phần rất quan trọng, yêu cầu các
em hệ thống lại thành đề cương, giáo viên giúp chỉnh sửa cho ngắn gọn, khoa học.
Với mỗi dạng lựa chọn một bài tập điển hình, kèm theo một hay các cách giải chúng,
phân tích ưu nhược của từng cách từ đó học sinh biết vận dụng các bài tập tương tự và
sẽ chủ động được cách giải.
2. Nhắc lại và cung cấp thêm các công thức toán học có liên quan để vận dụng giải
toán phần Dao động điều hòa – Con lắc lò xo.
CHƯƠNG II.
BÀI TẬP VẬT LÝ PHỔ THÔNG VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ TRONG DẠY HỌC
VẬT LÝ Ở TRƯỜNG THPT.
1 Vai trò của bài tập vật lý trong việc giảng dạy vật lý ở trường phổ thông .
Việc giảng dạy bài tập vật lý trong nhà trường không chỉ giúp học sinh hiểu
được một cách sâu sắc và đầy đủ những kiến thức quy định trong chương trình mà còn
giúp các em vận dụng những kiến thức đó để giải quyết những nhiệm vụ của học tập
và những vấn đề mà thực tiễn đã đặt ra.
Muốn đạt được điều đó, phải thường xuyên rèn luyện cho học sinh những kỹ năng, kỹ
xảo vận dụng kiến thức vào cuộc sống hằng ngày.
Kỹ năng vận dụng kiến thức trong bài tập và trong thực tiễn đời sống chính là
thước do mức độ sâu sắc và vững vàng của những kiến thức mà học sinh đã thu nhận