vietnam medical journal n02 - APRIL - 2020
140
9 bệnh nhi này đều ở giai đoạn I, II [7]. Trong
nghiên cứu không có bệnh nhi nào giai đoạn III,
IV. Theo Al-Shanafey (2008) khi ứng dụng phẫu
thuật nội soi điều trị các khối tuyến thượng thận
trong đó nhấn mạnh về hiệu quả các tổn thương
ác tính trong đó có u NBTK với 5 bệnh nhi (17%)
tất cả đều ở giai đoạn IVs. Theo De Lagausie
(2002) trong 9 ca bệnh của ông có 7 bệnh nhi u
NBTK, trong đó có 4 bệnh nhi giai đoạn I và 3
bệnh nhi ở giai đoạn IV. Điều này là hợp lý do
nhóm bệnh nhi trong nghiên cứu được lựa chn
theo kiến nghị của hiệp hội ung thư nhi về việc
lựa chn bệnh nhân cho phẫu thuật nội soi cắt
tuyến thượng thận cùng với u để đều trị u NBTK
tuyến thượng thận.
V. KẾT LUẬN
U nguyên bào thần kinh thượng thận hay gặp
ở trẻ em. Triệu chứng lâm sàng thường không
đặc hiệu do vậy chẩn đoán hình ảnh đóng vai trò
quan trng trong chẩn đoán bệnh. Lựa chn
bệnh nhân cho phẫu thuật nội soi khi chưa có di
căn và xâm lấn vào tổ chức xung quanh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lukens John N. (1999), Neuroblastoma in the
Neonate, Seminars in Perinatology, 23(4), 263-273.
2. Bộ Y Tế (2015), U nguyên bào thần kinh, Hướng
dẫn chẩn đoán một số bệnh thường gặp ở trẻ em,
Nhà xuất bản Y hc, 602-611.
3. Kennamer Debra L. Callender Glenda G.,
Grubbs Elizabeth G. et al. (2009), Posterior
Retroperitoneoscopic adrenalectomy, Advances in
surgery, 43, 147 – 157.
4. Phùng Tuyết Lan (2007), Nghiên cứu một số đặc
điểm lâm sàng, cận lâm sàng và điều trị U nguyên
bào thần kinh ở trẻ em, Luận văn tiến sỹ y hc,
Đại hc Y Hà Nội.
5. Lê Thị Kim Ngọc (2008), Nghiên cứu một số đặc
điểm lâm sàng, xét nghiệm và chụp cắt lớp vi tính
u nguyên bào thần kinh sau phúc mạc ở trẻ em,
Luận văn thạc sỹ y hc, (Đại hc Y Hà Nội).
6. Trần Anh Quỳnh Phạm Duy Hiền, Trần Xuân
Nam (2017), Kết quả sớm phẫu thuật nội soi cắt u
tuyến thượng thận ở trẻ em, Tạp chí Y hc Việt
Nam, 455, 65-71.
7. Nguyễn Thanh Liêm Trần Ngọc Sơn (2011),
Phẫu thuật nội soi cắt u thượng thận ở trẻ em: tiếp
cận đường qua phúc mạc hay sau phúc mạc, Tạp
chí nghiên cứu y hc- Y hc thành phố Hồ Chí
Minh, 15(3), 116 – 120.
THỰC HÀNH SƠ CỨU BỎNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN
NGƯỜI CHĂM SÓC TRẺ DƯỚI 6 TUỔI ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN
ĐA KHOA TỈNH BÌNH ĐỊNH NĂM 2019
Nguyễn Thị Như Tú1, Võ Hồng Phong2,
Trần Thị Xuân Tâm2, Phan Trọng Lân3
TÓM TẮT34
Nghiên cứu mô tả cắt ngang được tiến hành tại
Khoa Ngoại chấn thương bỏng của Bệnh viện đa khoa
tỉnh Bình Định từ tháng 7/2019-12/2019 trên 61 người
chăm sóc trẻ điều trị bỏng. Số người có thực hành sơ
cứu bỏng ở mức độ đạt chiếm 23%. Có mối liên quan
giữa kiến thức của những người chăm sóc trẻ và thực
hành sơ cứu bỏng tại nhà cho trẻ; những người có
kiến thức ở mức độ đạt thì thực hành sơ cứu bỏng đạt
cao hơn gấp 4,2 lần so với những người kiến thức ở
mức độ không đạt, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê
(p<0,05). Xây dựng kế hoạch Chương trình phòng
chống tai nạn thương tích trẻ em tại địa phương cần
tăng cường hoạt động truyền thông giáo dục sơ cứu
1Sở Y tế Bình Định
2 Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Định
3Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Như Tú
Email: nhutu66@gmail.com
Ngày nhận bài: 3.2.2020
Ngày phản biện khoa hc: 2.4.2020
Ngày duyệt bài: 7.4.2020
bỏng nhiệt tại cộng đồng, tập trung hướng dẫn chi tiết
các bước sơ cứu ngay sau khi tai nạn bỏng xảy ra và
nhấn mạnh tầm quan trng của việc làm mát vết bỏng
bằng nước sạch, thời gian cần thiết để làm mát vết
bỏng và khuyến cáo không sử dụng các phương pháp
không khoa hc bôi trực tiếp lên vùng bỏng.
Từ khóa:
người chăm sóc trẻ, trẻ dưới 6 tuổi, sơ
cứu bỏng, tỉnh Bình Định
SUMMARY
PRACTICE OF FIRST-AID AND SOME
FACTORS RELATED TO CAREGIVERS OF
CHILDREN UNDER 6 YEAR OLD TREATED
AT BINH DINH GENERAL HOSPITAL, 2019
A cross-sectional descriptive study was conducted
in the Traumatic Surgery and Burning Department in
Binh Dinh General Hospital from July to December
2019 on 61 child-caregivers treated burns. The
number of caregivers who practiced first aid burns at
attainned level was 23%. There was a relationship
between the knowledge of child-caregivers and the
practice of the burn first-aid at home; The caregivers
having knowledge at attainned level practiced burns
first-aid 4.2 times higher than those who have
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 489 - THÁNG 4 - SỐ 2 - 2020
141
knowledge at unattainned level, the difference was
statistically significant (p <0.05). Developing a plan for
local children injury prevention programs should
enhance communication activities in community burn
first aid, focused on giving detailed instructions on
first-aid steps right immedialtely after the burn
accident occurred and emphasizing the importance of
cooling the burn with clean water, the time needed to
cool the burn and advising not to use unscientific
methods applied directly to the burn area.
Key words:
Child caregivers, Children under 6
years old, burns first-aid, Bình Dinh Province
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tại Việt Nam theo báo cáo của Viện bỏng
quốc gia tai nạn thương tích về bỏng ở nước ta
đứng hàng hai chỉ sau tai nạn giao thông, mỗi
năm có khoảng 15,000-16,000 BN bỏng phải
nhập viện [6]. Năm nguyên nhân hàng đầu gây
chấn thương không tử vong cho trẻ dưới 18 tuổi
tại 6 tỉnh của Việt Nam thì chấn thương do bỏng
(324/100.000) xếp hàng thứ 5. Trẻ dưới 5 tuổi
chấn thương chủ yếu do bỏng và ngã, trong đó
bỏng chiếm 9% [1].
Nghiên cứu của Vũ Đỗ Mạnh cho thấy tai nạn
bỏng thường xảy ra một cách bất ngờ tại nhà
chiếm tỷ lệ hơn 84,7% [2] và nghiên cứu của Lê
Vũ Anh cũng kết luận chính người bị nạn sẽ tự
mình sơ cứu hay được người thân trong gia đình
sơ cứu [1]. Do đó việc sơ cứu bỏng hợp lý và
chính xác tại nhà như làm mát vết bỏng bằng
nước lạnh khoảng 20 phút sẽ giúp làm giảm tỷ lệ
tử vong, giảm đau đớn, giảm tổn thương tế bào,
giảm sưng, hạn chế mức độ bỏng sâu [3].
Tính đến thời điểm hiện tại, Bình Định chưa
có nghiên cứu nào kể cả trong cộng đồng và tại
các cơ sở y tế về lĩnh vực sơ cứu bỏng ở trẻ dưới
6 tuổi. Nghiên cứu của chúng tôi tiến hành nhằm
mô tả thực hành sơ cứu bỏng của những người
chăm sóc trẻ dưới 6 tuổi điều trị tại Bệnh viện đa
khoa tỉnh Bình Định năm 2019 và một số yếu tố
liên quan.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu:
- Người chăm sóc bệnh nhân bỏng là trẻ em
dưới 6 tuổi;
Tiêu chuẩn chn: Người chăm sóc trẻ tỉnh táo
hoàn toàn, đủ khả năng tiếp xúc và trả lời các câu
hỏi (không bị câm điếc, mắc các bệnh tâm
thần...). Tự nguyện, đồng ý tham gia nghiên cứu.
2.2. Thời gian nghiên cứu: 07 tháng từ
01/6/2019 đến 31/12/2019.
2.3. Địa điểm nghiên cứu: Tại Khoa Ngoại
Chấn thương bỏng bệnh viện tỉnh Bình Định
2.4. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô
tả ngang.
2.5. Cỡ mẫu nghiên cứu: Cỡ mẫu toàn bộ.
2.6. Biến số và chỉ số nghiên cứu
- Nơi sống: tỷ lệ % sống ở thành phố/thành
thị, nông thôn
- Nghề nghiệp: tỷ lệ % sinh viên, hc sinh,
nông dân, công nhân, công/viên chức, nội trợ,
thất nghiệp, hưu trí, khác
- Có từng nghe về sơ cứu bỏng: Tỷ lệ % có
nghe, chưa nghe
- Xử trí ngay hiện trường: tỷ lệ % có sơ cứu
hay không
- Dung dịch/ hóa chất bôi vết bỏng: tỷ lệ %
bôi kem đánh răng, dầu phụng, nước mắm,
trứng gà, dầu nhớt, khác
- Hạ nhiệt vết bỏng: tỷ lệ % dùng nước lạnh
hoặc nước xối hoặc nước ngâm vùng bỏng
- Thời gian tưới vết bỏng bằng nước 15-20’:
tỷ lệ % có hoặc không
- Che chở vết bỏng bằng vải sạch: tỷ lệ % có
hoặc không
- Tìm kiếm sự hỗ trợ của cán bộ y tế: tỷ lệ %
có hoặc không
- Cởi bỏ quần áo và vật dụng: tỷ lệ % có hoặc không
2.7. Nội dung nghiên cứu chính
- Đánh giá thực hành của người chăm sóc trẻ
về cách sơ cứu bỏng, thông qua sử dụng bộ câu
hỏi phỏng vấn trực tiếp trong ngày đầu khi bệnh
nhân nhập viện;
- Phân tích các yếu tố liên quan đến thực
hành sơ cứu bỏng của người chăm sóc trẻ từ
những dữ liệu thu được thông qua test kiểm
định thống kê
2.8. Quy ước điểm số, cách tính điểm,
đánh giá thực hành
- Quy ước điểm số và cách tính điểm
+ Mỗi câu hỏi trong từng nội dung trả lời đúng
hoặc thực hiện đúng được tính tương ứng 1 điểm
nhân với hệ số, nếu trả lời sai không có điểm;
+ Cách xây dựng hệ số tùy thuộc vào mức
độ, ý nghĩa, tầm quan trng của nội dung, nhóm
nghiên cứu đã tự xây dựng hệ số cho bộ phiếu
khảo sát.
Biến số
Hệ
số
Điểm
chuẩn
Không dùng đá lạnh hoặc
nước đá lạnh để chườm hoặc
xối hoặc ngâm vết bỏng (**)
3
3
Đặt vùng bỏng dưới vòi nước
sạch cho chảy với tốc độ nhẹ
nhàng khoảng 20 phút (**)
3
3
Không bôi bất cứ vật gì lên
vùng bỏng (*)
2
2
Cho trẻ uống nước sau khi bị bỏng
1
1
Giữ ấm cơ thể trẻ sau bỏng để
tránh hạ nhiệt
1
1
vietnam medical journal n02 - APRIL - 2020
142
Sau sơ cứu đưa trẻ đến cơ sở
y tế chuyên khoa
1
1
Tổng cộng:
11
+ Thực hành được phân loại như sau:
+ Xếp loại đạt: Nếu tổng số điểm đạt từ 50%
tổng số điểm chuẩn trở lên
+ Xếp loại không đạt: Nếu tổng điểm đạt
dưới 50% tổng điểm chuẩn
Vì điểm chuẩn là 11 điểm nên thực hành được
xếp ở mức độ đạt nếu tổng số điểm đạt từ 6 điểm
trở lên và xếp không đạt nếu dưới 6 điểm.
2.10. Sai số và các biện pháp khống chế
sai số: - Bộ công cụ được thiết kế rõ ràng, dễ
hiểu, thống nhất và có sự cố vấn của các chuyên
gia về lĩnh vực y tế bỏng;
- Tiến hành điều tra thử nghiệm bộ câu hỏi
trước khi tiến hành điều tra;
- Điều tra viên và cán bộ giám sát sẽ được
tập huấn, giao nhiệm vụ cụ thể và được giám sát
khi thực hiện các hoạt động điều tra.
2.11. Phương pháp quản lý, xử lý và
phân tích số liệu
- Phiếu điều tra được kiểm tra, làm sạch, mã
hóa và nhập liệu bằng phần mềm EpiData và xử
lý số liệu trên phần mềm Stasta 14.00;
- Phân tích đơn biến để mô tả tần suất, tỷ lệ
phần trăm về thực hành của người chăm sóc trẻ,
sự khác biệt coi là có ý nghĩa thống kê khi p<0,05;
- Dùng Test Chi bình phương để tìm mối liên
quan giữa thực hành với một số yếu tố với mức
ý nghĩa được chn là 0,05 và tỷ suất chênh OR
với khoảng tin cậy 95%.
2.12. Đạo đức trong nghiên cứu.
- Đề cương nghiên cứu được phê duyệt và
thông qua Hội đồng xét duyệt đề cương của
Ngành Y tế trước khi triển khai;
- Các thông tin do đối tượng cung cấp được
cam kết giữ bí mật và chỉ sử dụng cho mục đích
của nghiên cứu;
- Việc khảo sát chỉ được thực hiện khi ĐTNC
tự nguyện, không ép buột.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Thực hành sơ cứu bỏng của người
chăm sóc trẻ
Hình 3.1. Tình hình sử dụng đá lạnh, nước
đá chườm lên vết bỏng (n=61)
Nhận xét:
Hơn 2/3 người chăm sóc trẻ đã
dùng đá lạnh chườm trực tiếp lên vết bỏng hoặc
ngâm vùng cơ thể trẻ có vết bỏng vào nước đá
lạnh, chiếm 70,5%
Hình 3.2. Các phương pháp không khoa
học đã sử dụng (n=61)
Nhận xét:
Có 42,6% (26/61) người chăm
sóc trẻ đã dùng những phương pháp không khoa
hc bôi trực tiếp lên vùng bỏng, cụ thể: bôi
trứng gà chiếm tỷ lệ 4,9%, bôi kem đánh răng
6,6%, bôi lá dâm bụt 8,8%, bôi nước mắm
10,3% và bôi dầu mỡ chiếm nhiều nhất 18%
Hình 3.3. Mức độ thực hành sơ cứu bỏng
của người chăm sóc (n=61)
Nhận xét:
Có 23% người chăm sóc trẻ có
thực hành sơ cứu bỏng ở mức độ đạt.
Bảng 3.1. Thực hành đúng về sơ cứu
bỏng của người chăm sóc trẻ (n=61)
Nội dung phỏng vấn và trả
lời đồng ý
Số
lượng
Tỷ lệ
(%)
Không dùng đá lạnh hoặc nước đá
lạnh để chườm hoặc xối hoặc
ngâm vết bỏng (**)
18
29,5
Đặt vùng bỏng dưới vòi nước sạch
cho chảy với tốc độ nhẹ nhàng
khoảng 20 phút (**)
06
9,8
Không bôi bất cứ vật gì lên vùng
bỏng (*)
35
57,4
Cho trẻ uống nước sau khi bị bỏng
36
59,0
Giữ ấm cơ thể trẻ sau bỏng để
44
72,1
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 489 - THÁNG 4 - SỐ 2 - 2020
143
tránh hạ nhiệt
Sau sơ cứu đưa trẻ đến
cơ sở y tế chuyên khoa
58
95,1
Nhận xét:
Trong số 61 người chăm sóc trẻ,
chỉ duy nhất có 06 người biết cách đặt vùng bỏng
dưới vòi nước sạch cho chảy với tốc độ nhẹ nhàng
khoảng 20 phút chiếm 9,8% và 29,5% người
chăm sóc trẻ không dùng đá lạnh hoặc nước đá
lạnh để chườm hoặc xối hoặc ngâm vết bỏng.
3.2. Một số yếu tố liên quan đến thực hành sơ cứu bỏng của người chăm sóc trẻ tại
Khoa Ngoại Chấn thương bỏng Bệnh viện đa khoa Bình Định
Bảng 3.2. Liên quan giữa kiến thức và thực hành về sơ cứu bỏng (n=61)
Kiến thức
Thực hành
OR 95% CI
p
Không đạt
Đạt
Không đạt
25 (53,2%)
3 (21,4%)
OR=4,17
(1,028-16,884)
p = 0,036
p < 0,05
Đạt
22 (46,8%)
11 (78,6%)
* Kiểm định với Test Chi bình phương
Nhận xét:
Có mối liên quan giữa kiến thức và thực hành sơ cứu bỏng của những người chăm sóc
trẻ, những người có kiến thức ở mức độ đạt thì thực hành sơ cứu bỏng đạt cao gấp 4,2 lần so với
những người kiến thức xếp mức độ không đạt với OR=4,17 và 95% CI (1,028-16,884), p<0,005
Bảng 3.3. Liên quan giữa nhận thông tin và thực hành sơ cứu bỏng (n=61)
Thông tin
Thực hành
OR 95% CI
p
Không đạt
Đạt
Chưa nhận
15 (31,9%)
4 (28,6%)
OR=1,17
(0,316-4,351)
p>0,05
Có nhận
32 (68,1%)
10 (71,4%)
*Kiểm định với Fisher’s Exact Test
Nhận xét:
Người chăm sóc trẻ có nhận được thông tin về sơ cấp cứu bỏng thì thực hành sơ cứu
bỏng ở mức độ đạt chiếm 71,4%, còn người chăm sóc trẻ không nhận được thông tin về sơ cấp cứu
bỏng thì thực hành sơ cứu bỏng ở mức độ đạt chỉ chiếm 28,6% nhưng sự khác biệt không có ý nghĩa
thống kê với p>0,05 và 95% CI (0,316-4,351). Chưa tìm thấy mối liên quan giữa việc người chăm sóc
trẻ được nhận thông tin về sơ cấp cứu bỏng và thực hành sơ cứu bỏng
Bảng 3.4. Liên quan giữa nơi sinh sống và thực hành về sơ cứu bỏng (n=61)
Nơi sinh sống
Thực hành
OR 95% CI
p
Không đạt
Đạt
Thành thị
19 (40,4%)
7 (50%)
OR=1,47
(0,444-4,887)
p>0,05
Khác
28 (59,6%)
7(50%)
*Kiểm định với Test Chi bình phương
Nhận xét:
Người chăm sóc trẻ ở thành thị và người chăm sóc trẻ ở nông thôn, miền núi, hải đảo
có thực hành sơ cứu bỏng ở mức độ đạt ngang nhau đều chiếm 50%. Chưa tìm thấy mối liên quan
giữa nơi sinh sống của người chăm sóc trẻ và thực hành sơ cứu bỏng của người chăm sóc trẻ
Bảng 3.5. Liên quan giữa nghề nghiệp và thực hành về sơ cứu bỏng (n=61)
Nghề nghiệp
Thực hành sơ cứu bỏng
OR 95% CI
p
Không đạt
Đạt
Nông dân
17 (36,2%)
3 (21,4%)
OR=0,48
(0,118-1,118)
p>0,05
Khác
30 (63,8%)
11 (78,6%)
*Kiểm định với Fisher’s Exact Test
Nhận xét:
Người chăm sóc trẻ là nông dân
thì thực hành sơ cứu bỏng ở mức độ đạt chỉ
chiếm 21,4%, còn người chăm sóc trẻ có nghề
nghiệp khác (công chức, sinh viên, nội trợ, kinh
doanh…) thì thực hành sơ cứu bỏng ở mức độ
đạt cao hơn chiếm 78,6% nhưng sự khác biệt
không có ý nghĩa thống kê với p>0,05 và 95%
CI (0,118-1,118). Chưa tìm thấy mối liên quan
giữa nghề nghiệp của người chăm sóc trẻ và
thực hành sơ cứu bỏng của người chăm sóc trẻ.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Thực trạng thực hành sơ cứu bỏng
của người chăm sóc trẻ
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy một số lợi ích
của việc điều trị bỏng bằng cách ngay lập tức
làm mát vết bỏng bằng nước lạnh. Nghiên cứu
của Nguyễn Như Lâm và cộng sự trên 695 trẻ
em bị bỏng, được điều trị tại Viện Bỏng quốc gia
Hà Nội, Việt Nam; kết quả cho thấy số trẻ em
được làm mát ngay lập tức vết bỏng bằng nước
có tỷ lệ bị bỏng sâu thấp hơn chỉ 33% so với
49% trẻ em không được làm mát ngay lập tức;
đã giảm khoảng 32% nhu cầu ghép da, mức
giảm có ý nghĩa thống kê. Nguyễn Như Lâm và
vietnam medical journal n02 - APRIL - 2020
144
cộng sự đã kết luận việc làm mát sớm sẽ ngăn
chặn một tỷ lệ đáng kể các vết bỏng bề mặt tiến
triển thành bỏng sâu. Điều này sẽ không chỉ làm
giảm khả năng ghép da và điều trị tốn kém, mà
còn làm giảm nguy cơ hậu quả khác của bỏng
sâu, có thể gây tử vong. Các chương trình y tế
công cộng thúc đẩy làm mát vết bỏng ngay lập
tức bằng nước mát cũng quan trng không kém
như việc điều trị y tế và phẫu thuật giải quyết
các hậu quả của bỏng ở trẻ em. Nghiên cứu của
Fadeyibi cho thấy bệnh nhân không được sơ cứu
bằng nước có tỷ lệ biến chứng cao hơn (35,3%
so với 18,4%) so với những bệnh nhân được sơ
cứu bằng nước. Từ kết quả nghiên cứu của một
số tác giả trong và ngoài nước cho thấy tình hình
sơ cứu bỏng tại tuyến y tế cơ sở và của cộng
đồng vẫn còn nhiều hạn chế.
Một số nghiên cứu ở một số nước cũng cho
thấy việc người dân sử dụng các phương pháp sơ
cứu bỏng không khoa hc cũng thường xảy ra:
Nghiên cứu của Alomar (2016) và cộng sự phỏng
vấn 408 người chăm sóc cho các bệnh nhi tại các
bệnh viện của Saudi Arabia kết quả cho thấy 32%
bôi trực tiếp lên vết bỏng bằng mật ong, lòng
trắng trứng, kem đánh răng, bột mì, bột cà chua,
sữa chua, trà, lát khoai tây, bơ hoặc đá hoặc sử
dụng riêng lẻ hoặc kết hợp [7]. Nghiên cứu của
Chirongoma (2017) và cộng sự tại hai bệnh viện
lớn tại Harare, Zimbabwe, cũng cho thấy một số
người CS đã dùng trứng, bơ thực vật và một số
loại thảo mộc truyền thống để sơ cứu, thực hành
thông thường của người CS bao gồm bôi nước
tiểu sau khi bị bỏng chiếm 80%, sử dụng gel Aloe
Vera 40%, dùng tinh dầu dịu nhẹ 32%; dùng bột
20% và kem dưỡng da như kem camphor 18%
[8]. Nghiên cứu của Cox trên 353 trẻ em bị bỏng
do nhiệt được đưa vào Bệnh viện Nhi đồng
Tưởng niệm Chiến tranh Chữ thập đỏ ở Cape
Town cho thấy việc xử trí không thỏa đáng trong
giai đoạn trước khi nhập viện như: sơ cứu, làm
mát vết thương, che vết thương sớm, hồi sức,
kiểm soát đau và chuyển tuyến[9].
Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy
gần một nửa người chăm sóc trẻ đã dùng những
phương pháp không khoa hc bôi lên vùng bỏng
chiếm tỷ lệ 42,6%. Người chăm sóc trẻ đã bôi
trực tiếp lên vùng bỏng như: bôi trứng gà chiếm
tỷ lệ 4,9%, bôi kem đánh răng 6,6%, bôi lá dâm
bụt 8,8%, bôi nước mắm 10,3% và bôi dầu mỡ
chiếm nhiều nhất 18% (Hình 3.2).
Vai trò của làm mát trong sơ cứu bỏng đã
được chấp nhận rộng rãi trong thực hành lâm
sàng và là nền tảng cơ bản trong sơ cứu bỏng.
Mặc dầu cơ chế về những lợi ích mà nó mang lại
chưa được hiểu rõ, nhưng có sự giảm tiến triển
bỏng trong 48 giờ đầu, giảm thời gian lành vết
thương và một số cải thiện trong hình thành sẹo
nếu vết bỏng được làm mát ngay sau khi bỏng
xảy ra.
Từ các kết quả nghiên cứu cho thấy việc làm
mát trong sơ cứu bỏng chưa được áp dụng rộng
rãi. Fiandeiro và cộng sự (2015) đã thực hiện một
nghiên cứu hồi cứu cơ sở dữ liệu về bỏng của tất
cả các BN bị bỏng nặng tại Bệnh viện Edendale,
Pietermaritzburg, Nam Phi, kết quả nghiên cứu
cho thấy việc làm mát các vết bỏng nặng một
cách thích hợp thường không được thực hiện đầy
đủ. BN không được nhận đủ thời gian làm mát để
hạ nhiệt cần thiết cho vết bỏng, thời gian làm mát
không đủ chiếm 25,6% và có 32,3% BN từ khi bị
bỏng đến 3 giờ sau khi bỏng không được làm
mát. Nghiên cứu của Alomar cho thấy 41% người
bệnh được chữa bỏng bằng nước mát hoặc nước
lạnh[7], nghiên cứu của Chirongoma là 60% [8],
nghiên cứu của Kattan là 5,8%.
Nguyễn Như Lâm và cộng sự tiến hành
nghiên cứu hồi cứu trên 83 vụ bỏng hàng loạt có
từ 3 nạn nhân trở lên với 338 BN được điều trị
tại Viện Bỏng Quốc gia. Kết quả cho thấy ngay
sau khi bỏng có 16,5% số BN được làm lạnh vết
bỏng bằng nước lạnh, có 1,5% BN được băng
vết bỏng và 6,2% được cho uống Oresol [4].
Cũng theo Nguyễn Như Lâm và cộng sự việc sơ
cứu bỏng ngay lập tức và đúng cách sẽ làm giảm
tình trạng bệnh và biến chứng. Tại Bình Định
cũng không ngoại lệ, kết quả nghiên cứu của
chúng tôi cho thấy chỉ có 21% NB được làm mát
vết bỏng bằng nước lạnh. Theo nhóm nghiên
cứu, những sai lầm trong sơ cứu bỏng tại nhà có
thể là do người dân thiếu thông tin, chưa được
giáo dục về phương pháp sơ cứu bỏng tại hiện
trường xảy ra tai nạn.
4.2. Một số yếu tố liên quan đến thực
hành sơ cứu bỏng của người chăm sóc trẻ
tại Khoa Ngoại Chấn thương bỏng Bệnh
viện đa khoa tỉnh Bình Định
Kết quả nghiên cứu của chúng tôi đóng góp
thêm một minh chứng cho mối liên quan giữa
kiến thức và thực hành, những người có kiến thức
tốt sẽ thực hành tốt hơn nhưng người khác, cụ
thể những người chăm sóc trẻ bỏng có kiến thức
về sơ cứu bỏng ở mức độ đạt thì thực hành sơ
cứu bỏng đạt cao gấp 4,2 lần so với những người
kiến thức sơ cứu bỏng xếp mức độ không đạt với
OR=4,17 và 95% CI (1,028-16,884), p<0,05.
Tại Việt Nam nghiên cứu của Nguyễn Thị Hải
Lê và cộng sự (2017) cũng cho thấy nhóm phụ
nữ tiếp cận với các tài liệu/kênh thông tin có tỷ
lệ kiến thức đạt cao hơn so với nhóm không tiếp
cận với các tài liệu/kênh thông tin [5]. Tuy nhiên