Sổ tay Hỏi đáp về thực hành tốt và an toàn sinh học trong chăn nuôi gà bố mẹ quy mô vừa và nhỏ

Chia sẻ: Cuahapbia | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:156

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn “Sổ tay hỏi đáp về thực hành tốt và an toàn sinh học trong chăn nuôi gà bố mẹ quy mô vừa và nhỏ” là kết quả của sự hợp tác giữa Trung tâm Phòng chống và Kiểm soát Khẩn cấp Dịch bệnh động vật Xuyên biên giới (ECTAD), Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp quốc (FAO), với Trung tâm Khuyến Nông Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, trong khuôn khổ Dự án “Giảm thiểu rủi ro và quản lý các mối đe dọa sức khỏe con người dọc theo chuỗi giá trị động vật” (OSRO/VIE/402/USA) nhằm hỗ trợ các khuyến nông viên cơ sở, giảng viên các trường dạy nghề, sinh viên ngành chăn nuôi - thú y và người sản xuất về các vấn đề kỹ thuật thường gặp trong chăn nuôi và phòng bệnh cho đàn gà bố mẹ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sổ tay Hỏi đáp về thực hành tốt và an toàn sinh học trong chăn nuôi gà bố mẹ quy mô vừa và nhỏ

SỔ TAY HỎI ĐÁP về THỰC HÀNH TỐT VÀ AN TOÀN SINH HỌC TRONG CHĂN NUÔI GÀ BỐ MẸ QUY MÔ VỪA VÀ NHỎ
SỔ TAY HỎI ĐÁP về THỰC HÀNH TỐT VÀ AN TOÀN SINH HỌC TRONG CHĂN NUÔI GÀ BỐ MẸ QUY MÔ VỪA VÀ NHỎ NHÓM SOẠN THẢO: Trần Thanh Vân, Hoàng Thị Lan, Nguyễn Thị Tuyết Minh Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc Hà Nội, 2020
Trích dẫn bắt buộc: Trần Thanh Vân, Hoàng Thị Lan, Nguyễn Thị Tuyết Minh. 2020. Sổ tay hỏi đáp về thực hành tốt và an toàn sinh học trong chăn nuôi gà bố mẹ quy mô vừa và nhỏ. Hà Nội, FAO. Các thông tin được sử dụng và trình bày trong tài liệu này không đại diện cho ý kiến, quan điểm của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc (FAO) liên quan đến tình trạng pháp lý hoặc phát triển của bất kỳ quốc gia, lãnh thổ, thành phố hay khu vực hoặc chính quyền, hay liên quan đến việc phân định biên giới hoặc ranh giới. Việc đề cập đến các công ty hoặc sản phẩm cụ thể, dù đã được cấp bằng sáng chế hay chưa, không có nghĩa rằng những công ty này được FAO ủng hộ hay khuyến nghị hơn so những sản phẩm tương tự khác không được nhắc tới. Các quan điểm thể hiện trong tài liệu này là của (nhóm) tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm hoặc chính sách của FAO. ISBN 978-92-5-133361-7 © FAO, 2020 Một số quyền được bảo lưu. Tác phẩm này được cung cấp theo Giấy phép Creative Commons Attribution - NonCommercial - ShareAlike 3.0 IGO (CC BY - NC - SA 3.0 IGO; https: //creativecommons.org/ licenses/by - nc - sa/3.0/igo/legalcode). Theo các điều khoản của giấy phép này, tài liệu này có thể được sao chép, phân phối lại và điều chỉnh cho các mục đích phi thương mại với điều kiện là thông tin được trích dẫn thích hợp. Khi sử dụng hay trích dẫn thông tin từ tài liệu, đề nghị không đề cập rằng FAO ủng hộ cho bất kỳ tổ chức, sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể nào. FAO không cho phép các bên sử dụng logo của FAO. Trường hợp tài liệu cần bổ sung, sửa đổi thì việc này phải được cấp phép theo cùng hoặc giấy phép Creative Commons tương tự. Nếu tài liệu được dịch ra từ bản gốc, bản dịch cần nêu trong phần trích dẫn bắt buộc rằng: “FAO không dịch tài liệu này, FAO sẽ không chịu trách nhiệm về nội dung hoặc độ chính xác của bản dịch. Phiên bản tiếng Việt sẽ là phiên bản gốc”. Tranh chấp phát sinh liên quan đến giấy phép, nếu không thể giải quyết một cách thiện chí, sẽ được giải quyết bằng hòa giải và trọng tài như được mô tả trong Điều 8 của giấy phép trừ khi có quy đinh khác. Các quy tắc hòa giải có thể áp dụng là quy tắc hòa giải của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới http://www.wipo.int/ amc/en/mediation/rules, và thủ tục trọng tài sẽ phải được tiến hành theo Quy tắc Trọng tài của Ủy ban Liên hợp quốc về Luật Thương mại Quốc tế (UNCITRAL). Tài liệu của bên thứ ba. Người dùng muốn sử dụng một phần thông tin từ tài liệu này, mà các thông tin đó thuộc về bên thứ ba, ví dụ như bảng biểu, số liệu hoặc hình ảnh, họ cần chịu trách nhiệm xin phép bên giữ bản quyền thông tin đó. Người dùng cũng hoàn toàn chịu trách nhiệm nếu có bất kì khiếu nại phát sinh do vi phạm sử dụng thông tin thuộc quyền sở hữu của bất kì bên thứ ba nào. Bán hàng, quyền và giấy phép. Các sản phẩm thông tin của FAO có sẵn trên trang web của FAO (www.fao.org/publications) và có thể đặt mua tại địa chỉ publications - sales@fao.org. Các yêu cầu cho mục đích sử dụng thương mại cần được gửi tới địa chỉ: www.fao.org/contact - us/licence - request. Các câu hỏi liên quan đến quyền và cấp giấy phép nên được gửi tới: Copyright@fao.org. ẢNH TRANG BÌA: ©Trần Thanh Vân, Đinh Thị Xuân, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia
MỤC LỤC I. CÁC VẤN ĐỀ KỸ THUẬT THƯỜNG GẶP 1 I.1. Những vấn đề chung 1 1. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến năng suất sinh sản của đàn gà bố mẹ? 3 Vì sao trong chăn nuôi gà bố mẹ, giống là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến năng suất 2. 5 sinh sản? 3. Những giống gà lông màu nào đang được nuôi phổ biến làm gà mái mẹ? 6 4. Một số công thức lai của gà bố mẹ lông màu hiện nay? 7 5. Hãy cho biết mục tiêu kỹ thuật và yêu cầu về nuôi dưỡng gà bố mẹ theo từng giai đoạn? 8 6. Những lưu ý về thức ăn để nuôi gà là gì? 8 7. Thức ăn cho gà bố mẹ các giai đoạn nuôi khác nhau như thế nào? 9 8. Khoảng cách tối thiểu giữa các chuồng gà bao nhiêu là phù hợp? 10 Hãy cho biết mô hình chuồng nuôi gà đơn giản, thông thoáng tự nhiên cho các hộ quy mô 9. 11 vừa và nhỏ? 10. Khi nuôi nhốt gà vừa trên sàn, vừa trên nền thì tỷ lệ sàn/nền như thế nào là hợp lý? 13 Thiết kế chuồng thông thoáng tự nhiên, dùng sàn để nuôi gà giai đoạn sinh sản như 11. 14 thế nào? 12. Tập cho gà sinh sản quen với sàn thế nào? 15 13. Lợi ích và bất lợi khi sử dụng chuồng sàn thông thoáng tự nhiên để nuôi gà sinh sản? 15 Hãy cho biết mô hình chuồng kín có thể điều chỉnh được nhiệt độ, ẩm độ, ánh sáng, thông 14. 16 khí để nuôi gà bố mẹ? Làm hệ thống rèm che thế nào cho thuận tiện sử dụng và đảm bảo tiểu khí hậu 15. 18 chuồng nuôi? Tiểu khí hậu chuồng nuôi như thế nào là phù hợp để chăn nuôi gà bố mẹ đạt hiệu quả 16. 19 tốt nhất? Vì sao chuồng nuôi gà cần đảm bảo thông thoáng, làm thế nào để giữ thông thoáng trong 17. 20 những ngày nhiệt độ xuống quá thấp? 18. Làm cách nào để hạn chế đệm lót chuồng bị ẩm ướt khi độ ẩm không khí cao? 20 19. Hãy cho biết yêu cầu kỹ thuật về bãi thả gà bố mẹ? 21 20. Tại sao cần sử dụng luân phiên bãi thả gà? Luân phiên như thế nào là hợp lý? 22 21. Yêu cầu kỹ thuật về máng ăn cho gà bố mẹ như thế nào? 23 22. Yêu cầu kỹ thuật về máng uống cho gà bố mẹ như thế nào? 25 23. Nhu cầu nước uống của gà như thế nào? 26 iii
Hãy cho biết cách tính đúng liều lượng thuốc và cách pha vào nước cho đàn gà uống hết 24. 27 trong ngày? Hãy cho biết cách tính đúng liều lượng thuốc và cách trộn vào thức ăn cho đàn gà ăn hết 25. 28 trong ngày? I.2. Giai đoạn nuôi gà con 29 26. Mục tiêu kỹ thuật cần đạt được trong giai đoạn nuôi gà con là gì? 31 27. Tại sao khi mua gà giống cần phải biết rõ nguồn gốc và có bảo hành của nơi bán giống? 31 28. Biểu hiện và nguyên nhân làm gà con bị mất nước, biện pháp phòng và xử lý thế nào? 32 Sự tiêu hóa túi lòng đỏ của gà con phụ thuộc vào những yếu tố nào? Nếu gà con không tiêu 29. 33 hóa được túi lòng đỏ thì ảnh hưởng như thế nào? 30. Nguyên nhân làm chết nhiều gà con trong tuần đầu là gì, cách phòng ngừa thế nào? 33 Nguyên nhân làm gà con còi cọc, chậm lớn, chết rải rác trong tuần đầu là gì? Cách phòng 31. 35 ngừa thế nào? 32. Chuẩn bị chuồng nuôi như thế nào là đủ điều kiện an toàn sinh học (ATSH) để úm gà con? 36 Chuẩn bị chuồng nuôi, quây úm, dụng cụ thế nào là đạt yêu cầu cho 900 gà mái và 120 gà 33. 36 trống nuôi 3 tuần đầu trên nền có đệm lót? 34. Vì sao quây úm gà con thường làm dạng hình tròn hoặc elip? 38 35. Vì sao trong giai đoạn nuôi úm, việc đảm bảo nhiệt độ úm là rất quan trọng? 39 Sử dụng bếp than cấp nhiệt trong úm gà như thế nào để đảm bảo an toàn cho gà và người 36. 39 chăn nuôi? 37. Làm lò sưởi dưới nền chuồng để cấp nhiệt trong úm gà con như thế nào là đúng? 40 38. Làm thế nào để đảm bảo thông thoáng trong quây úm? 41 39. Cần lưu ý gì khi chọn nguyên liệu làm đệm lót chuồng cho úm gà con? 42 40. Sử dụng khay ăn, máng uống để úm gà con như thế nào là đúng? 43 41. Vệ sinh khay ăn, máng uống gà con như thế nào là đúng? 44 Vì sao phải có dụng cụ chăn nuôi riêng cho mỗi ô chuồng nuôi gà, nhà tôi có mình tôi chăm 42. 44 sóc gà ở nhiều ô chuồng, nhiều lứa tuổi khác nhau thì làm thế nào? 43. Tại sao phải cắt mỏ gà mái, cần lưu ý gì khi cắt mỏ gà? 45 44. Tại sao phải cắt mỏ và móng chân gà trống, kỹ thuật cắt như thế nào? 46 I.3. Giai đoạn nuôi hậu bị (sau khi úm đến trước khi chuyển vào chuồng gà sinh sản) 47 45. Mục tiêu cần đạt được trong giai đoạn nuôi gà hậu bị là gì? 49 Tính số lượng máng ăn cho gà giai đoạn hậu bị và cách treo, đặt máng ăn trong chuồng như 46. 49 thế nào là đúng kỹ thuật? Tính số lượng máng uống cho gà giai đoạn hậu bị và cách treo, đặt máng uống trong 47. 50 chuồng như thế nào là đúng kỹ thuật? iv
Nguyên nhân nào làm cho gà nuôi giai đoạn hậu bị có khối lượng không đồng đều, khắc 48. 51 phục thế nào? 49. Nguyên nhân nào gây hao hụt cao trong giai đoạn gà hậu bị và cách ngăn ngừa? 52 Nguyên nhân nào làm gà ăn lông, mổ cắn, ăn thịt nhau, ngăn ngừa và khắc phục như 50. 53 thế nào? 51. Hãy cho biết nguyên tắc chiếu sáng, chế độ chiếu sáng trong chăn nuôi gà sinh sản? 53 Nếu tôi bắt đầu nuôi đàn gà bố mẹ 01 ngày tuổi vào tháng 12 trong chuồng hở thì cần điều 52. chỉnh chế độ chiếu sáng như thế nào cho phù hợp quy tắc chiếu sáng của giai đoạn nuôi 56 hậu bị? Nguyên nhân nào làm gà mái đẻ sớm hoặc phát dục muộn hơn so với tiêu chuẩn của giống, 53. 57 biện pháp phòng tránh như thế nào? 54. Tại sao nuôi gà hậu bị phải cho ăn hạn chế? 57 55. Hãy cho biết cách cho gà hậu bị ăn hạn chế? 58 56. Làm thế nào để nuôi gà hậu bị đạt khối lượng chuẩn của giống và tăng tỷ lệ đồng đều? 58 Tiêu chuẩn ăn và khối lượng chuẩn của gà mái Lương Phượng trong giai đoạn hậu bị như 57. 59 thế nào? 58. Vì sao phải nuôi gà hậu bị và gà sinh sản ở hai khu chuồng khác nhau? 60 Vì sao nuôi gà giai đoạn hậu bị (nuôi nền) thường dùng đệm lót chuồng dầy và không 59. 60 cần thay? I.4. Giai đoạn sinh sản (trước khi gà bắt đầu đẻ hai tuần đến khi loại đàn) 61 60. Mục tiêu kỹ thuật cần đạt được trong giai đoạn nuôi gà sinh sản là gì? 63 61. Có nên cho gà ăn tự do ở giai đoạn sinh sản không, tại sao? 63 Hãy cho biết nguyên tắc chung cho gà ăn trong giai đoạn sinh sản? Cách cho gà trống 62. 64 và mái ăn hạn chế? Cho gà mái ăn trong giai đoạn từ tuổi đẻ đầu (5%) đến khi gà đẻ đạt đỉnh cao như thế nào 63. 65 là đúng kỹ thuật? 64. Cách cho gà mái ăn trong giai đoạn sinh sản từ khi tỷ lệ đẻ đạt đỉnh cao đến loại thải? 65 Hãy cho biết cách tính đủ số lượng máng ăn cho gà giai đoạn sinh sản và cách treo máng 65. 66 ăn trong chuồng đúng kỹ thuật? Hãy cho biết cách tính đủ số lượng máng uống cho gà giai đoạn sinh sản và cách treo, đặt 66. 66 máng uống trong chuồng đúng kỹ thuật? 67. Tỷ lệ gà trống/ mái bao nhiêu là phù hợp? 67 68. Tại sao phải định kỳ kiểm tra khối lượng cơ thể gà trong giai đoạn sinh sản? 67 69. Tại sao tỷ lệ loại thải gà trong giai đoạn sinh sản cao? Cách phòng ngừa thế nào? 68 70. Những biểu hiện của đàn gà sinh sản cho biết gà đang ủ bệnh? 68 71. Làm thế nào để phát hiện những gà mái đẻ kém hoặc không đẻ trong đàn? 69 72. Trong giai đoạn sinh sản, gà trống thường bị bệnh trước gà mái, vì sao? 69 v
Tại sao phải quan tâm và chăm sóc chân cho gà trống trong giai đoạn sinh sản, cách chăm 73. 70 sóc thế nào? 74. Làm thế nào để phát hiện nhanh gà trống không đạp mái hoặc đạp mái kém? 71 75. Gà trống trong giai đoạn sinh sản có biểu hiện như thế nào thì phải loại thải? 72 76. Dấu hiệu nhận biết đàn gà sinh sản bị mắc bệnh thông qua ấp trứng như thế nào? 72 77. Tại sao tỷ lệ đẻ của đàn gà thấp, giải pháp ngăn ngừa và khắc phục thế nào? 73 78. Tại sao trứng giống có tỷ lệ phôi thấp, biện pháp ngăn ngừa và khắc phục thế nào? 74 Tại sao gà đẻ ra nhiều trứng dị hình (vỏ mỏng, sần sùi, méo mó), hãy cho biết biện pháp 79. 75 hạn chế? 80. Vì sao gà đẻ nhiều trứng hai lòng đỏ, muốn hạn chế thì làm thế nào? 76 Để hạn chế gà đẻ trên nền chuồng và thu được nhiều trứng sạch, người chăn nuôi cần phải 81. 77 làm gì? 82. Thiết kế ổ đẻ cho gà bố mẹ như thế nào là đúng kỹ thuật? 78 83. Vì sao gà đẻ ăn trứng, làm thế nào để hạn chế tình trạng này? 79 84. Một ngày nhặt trứng mấy lần là tốt, trứng giống được xếp vào khay trứng như thế nào? 79 85. Thế nào là trứng bẩn, vì sao không nên đưa trứng bẩn vào ấp? 80 86. Bảo quản trứng giống như thế nào là đúng kỹ thuật? 81 Khi không có phòng bảo quản đảm bảo nhiệt độ và ẩm độ phù hợp, trứng giống nên được 87. 81 lưu giữ như thế nào trong khi chờ ấp? 88. Tại sao không nên bảo quản trứng giống ở nhiệt độ thấp hơn 120C? 82 Tại sao trứng giống được bảo quản và ấp nở ở chế độ phù hợp mà tỷ lệ nở vẫn thấp, gà con 89. 82 nở ra nhiều con khoèo chân, hở rốn, bết lông, lông xoắn? Tại sao ấp nở ở chế độ phù hợp mà gà con nở ra chết nhiều ngay trong máy nở? Cách phòng 90. 83 ngừa thế nào? 91. Có nên thường xuyên thay đệm lót chuồng cho gà trong giai đoạn sinh sản không? Tại sao? 83 Hãy cho biết cách làm đệm lót chuồng nuôi gà sinh sản có 100% nền hoặc 2/3 sàn 92. 84 và 1/3 nền? 93. Tại sao khi thời tiết nóng, ẩm gà đẻ giảm? 84 94. Xử lý chống nóng cho gà đẻ thế nào vào những ngày nắng nóng cao độ hoặc nóng ẩm? 85 95. Vì sao phải quét, nhặt lông gà thường xuyên trong chuồng nuôi? 86 96. Làm cách nào để hạn chế mùi hôi, thối trong chuồng nuôi gà? 86 II. THỰC HIỆN AN TOÀN SINH HỌC TRONG CHĂN NUÔI GÀ BỐ MẸ 87 97. Đàn gà bị mắc các bệnh truyền nhiễm từ những nguồn bệnh nào? 89 98. Hãy cho biết những mầm bệnh chính gây bệnh cho đàn gà? 90 99. Cho biết cấu tạo của trứng gia cầm, mầm bệnh xâm nhập vào trứng như thế nào? 90 100. Những mầm bệnh nào truyền từ gà mẹ sang gà con? 91 vi
101. An toàn sinh học trong chăn nuôi gà là gì? 91 102. Tại sao phải thực hiện tốt an toàn sinh học trong cơ sở chăn nuôi gà bố mẹ? 91 103. Hãy cho biết lợi ích của việc thực hiện an toàn sinh học trong cơ sở chăn nuôi gà bố mẹ? 92 104. An toàn sinh học gồm những nguyên tắc gì? 92 105. Làm gì để thực hiện nguyên tắc cách ly? 93 106. Tại sao phải tách riêng khu chăn nuôi với nơi ở của người? 93 107. Ngăn chặn mầm bệnh lây lan từ người, dụng cụ, thiết bị, vật tư sang đàn gà bằng cách nào? 94 Ngăn chặn mầm bệnh từ vật nuôi, động vật hoang dã, côn trùng xâm nhập cơ sở nuôi gà 108. 94 như thế nào? 109. Vì sao trong chăn nuôi gà, để trống chuồng là biện pháp cách ly quan trọng? 95 110. Vì sao không nên nuôi gà, vịt và ngan trong cùng một trại, một khu vực? 96 111. Vì sao phải chống chuột trong cơ sở chăn nuôi gà? 96 112. Vì sao phải thực hiện nguyên tắc vệ sinh làm sạch? 97 113. Làm thế nào để gà được “ăn sạch”? 98 114. Làm thế nào để gà được “uống sạch”? 98 115. Làm thế nào để gà được “ở sạch”? 99 116. Vì sao phải thực hiện khử trùng, để khử trùng đạt hiệu quả tốt cần làm gì? 99 117. Hố khử trùng có tác dụng gì? 100 118. Khử trùng không tác dụng khi nào? 100 119. Thế nào là khử trùng đúng kỹ thuật? 101 120. Hóa chất khử trùng ảnh hưởng đến con người như thế nào? 102 Khi sử dụng hóa chất khử trùng cần trang bị những dụng cụ bảo hộ nào để đảm bảo 121. 102 an toàn cho người sử dụng? 122. Khi bị hóa chất khử trùng bắn vào mắt hoặc da thì xử lý thế nào? 103 123. Các chất tẩy rửa và xà phòng có tác dụng khử trùng như thế nào? 103 124. Chất khử trùng nhóm Ammonium bậc 4 (Quats) có tác dụng khử trùng như thế nào? 104 125. Chất khử trùng nhóm Phenol có tác dụng khử trùng như thế nào? 104 126. Các chất khử trùng Iodophors có tác dụng khử trùng như thế nào? 105 127. Chất khử trùng nhóm Glutheraldehyde có tác dụng khử trùng như thế nào? 105 Các chất khử trùng hỗn hợp Glutheraldehyde - Ammonium bậc 4 có tác dụng khử trùng 128. 105 như thế nào? 129. Sử dụng formol kết hợp với thuốc tím để làm gì, cần lưu ý gì khi sử dụng? 106 130. Hãy cho biết các nguyên tắc khi thực hiện phun hóa chất khử trùng? 106 131. Cần lưu ý gì khi thực hiện phun hóa chất khử trùng? 107 132. Phun khử trùng thiết bị, chuồng trại như thế nào là đúng? 108 vii
133. Vì sao không nên phun chất khử trùng trực tiếp vào đàn gà? 108 134. Để hạn chế sử dụng hóa chất khử trùng, tôi có thể sử dụng các biện pháp thay thế nào? 109 135. Dùng vôi thế nào để có tác dụng khử trùng? 109 136. Hãy cho biết các bước thực hiện vệ sinh, khử trùng chuồng nuôi gà? 111 Hãy cho biết nguy cơ của việc vệ sinh, khử trùng chuồng trại không tốt trước khi đưa gà 137. 111 vào nuôi? 138. Khử trùng trứng khi nào là tốt nhất? 112 139. Hãy cho biết các phương pháp vệ sinh, khử trùng trứng giống hiện nay? 112 140. Cần lưu ý gì khi thực hiện xông khử trùng trứng? 112 141. Cách thiết kế tủ xông khử trùng sử dụng formol kết hợp với thuốc tím? 113 Xông khử trùng trứng bằng formol kết hợp với thuốc tím như thế nào là đúng kỹ thuật 142. 114 với tủ xông có thể tích 1 m3? 143. Cần lưu ý gì khi khử trùng trứng ấp bằng phương pháp phun sương? 114 III. SỬ DỤNG VẮC-XIN TRONG CHĂN NUÔI GÀ BỐ MẸ 115 144. Yêu cầu chung khi sử dụng vắc-xin phòng bệnh cho gà như thế nào? 117 Tại sao không nên tiêm vắc-xin cho gà trong khoảng thời gian từ khi gà bắt đầu đẻ trứng 145. 118 cho đến khi đạt đỉnh cao? 146. Hãy cho biết lịch dùng vắc-xin cho gà bố mẹ? 119 147. Khi dùng vắc-xin nhỏ mắt, mũi gà thì cần lưu ý gì? 120 148. Cách tiêm vắc-xin cho gà và những điều cần lưu ý? 121 149. Khi chủng vắc-xin đậu cho gà cần lưu ý gì? 122 150. Sử dụng vắc-xin bằng cách pha vào nước uống cho gà như thế nào là đúng kỹ thuật? 123 IV. SỬ DỤNG CHẾ PHẨM VI SINH TRONG CHĂN NUÔI GÀ 125 151. Bổ sung vi sinh hữu ích vào đệm lót chuồng nuôi gà như thế nào là đúng? 127 152. Bổ sung vi sinh hữu ích vào thức ăn của gà như thế nào là đúng? 127 153. Bổ sung vi sinh hữu ích vào nước uống của gà như thế nào là đúng? 128 154. Thực hiện các bước ủ phân theo phương pháp ủ hiếu khí (compost) như thế nào? 128 V. GHI CHÉP SỔ SÁCH TRONG CHĂN NUÔI GÀ BỐ MẸ 133 155. Sổ sách ghi chép hàng ngày cho cơ sở chăn nuôi gà bố mẹ thế nào? 135 156. Làm thế nào để hạch toán kinh tế cho chăn nuôi gà giống bố mẹ quy mô nông hộ? 139 viii
LỜI CẢM ƠN Cuốn “Sổ tay hỏi đáp về thực hành tốt và an toàn sinh học trong chăn nuôi gà bố mẹ quy mô vừa và nhỏ” là kết quả của sự hợp tác giữa Trung tâm Phòng chống và Kiểm soát Khẩn cấp Dịch bệnh động vật Xuyên biên giới (ECTAD), Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp quốc (FAO), với Trung tâm Khuyến Nông Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, trong khuôn khổ Dự án “Giảm thiểu rủi ro và quản lý các mối đe dọa sức khỏe con người dọc theo chuỗi giá trị động vật” (OSRO/VIE/402/USA) nhằm hỗ trợ các khuyến nông viên cơ sở, giảng viên các trường dạy nghề, sinh viên ngành chăn nuôi - thú y và người sản xuất về các vấn đề kỹ thuật thường gặp trong chăn nuôi và phòng bệnh cho đàn gà bố mẹ. Trân trọng cảm ơn các tác giả: PGS TS Trần Thanh Vân, Phó Giám đốc Đại học Thái Nguyên, ThS Hoàng Thị Lan và ThS Nguyễn Thị Tuyết Minh – các chuyên gia tư vấn của FAO, đã dành nhiều thời gian và tâm huyết để soạn thảo cuốn tài liệu này. Trân trọng cảm ơn các chuyên gia: TS Pawin Padungtod, TS Hạ Thúy Hạnh, ThS Tạ Ngọc Sính, TS Nguyễn Thị Hải, TS Lê Hồng Sơn, TS Nguyễn Thị Liên Hương, TS Nguyễn Duy Điều, TS Phạm Thị Minh Thu, ThS Nguyễn Văn Thạch, TS Trần Duy Khanh, BSTY Đinh Thị Xuân, ThS Trần Anh Tuấn, ThS Hoàng Văn Định đã đóng góp nhiều ý kiến kỹ thuật và cung cấp các ảnh minh họa cho sổ tay. Đặc biệt cảm ơn TS Yonathan Segal, chuyên gia tư vấn của FAO, đã cung cấp nhiều thông tin bổ ích cho nội dung của sách thông qua các bài giảng về an toàn sinh học của ông. Cuốn sổ tay này được hoàn thành và xuất bản nhờ sự tài trợ của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và sự hỗ trợ về thủ tục của các nhân viên FAO. ix
I. CÁC VẤN ĐỀ KỸ THUẬT THƯỜNG GẶP I.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG
I. 1. Những vấn đề chung 1. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến năng suất sinh sản của đàn gà bố mẹ? Năng suất sinh sản của gà bố mẹ được thể hiện bằng các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật sau: • Tỷ lệ nuôi sống qua các giai đoạn; • Số lượng trứng giống, số lượng gà con sản xuất ra từ một gà mái mẹ; • Tiêu tốn thức ăn để sản xuất ra một quả trứng giống hoặc một gà con loại I. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến năng suất sinh sản của gà bố mẹ, như: • Giống: Giống khác nhau thì khả năng sinh sản cũng khác nhau. Ví dụ: Tỷ lệ nuôi sống (%) Năng suất/mái Tiêu tốn thức ăn Giai đoạn Giai đoạn Cho/1 GIỐNG GÀ hậu bị Trứng Cho 1 gà sinh sản Gà con quả trứng (1 ngày giống con loại I (24 - 66 loại I (con) giống tuổi - 23 (quả) (gam) tuần tuổi) (gam) tuần tuổi) Lương Phượng 90 - 93 86 - 92 160 - 180 130 - 135 260 - 270 320 - 335 Sasso 90 - 93 92 - 95 176 - 178 140 - 155 268 - 275 300 - 320 Ai Cập* 90 - 93 90 - 92 190 - 220 130 - 140 210 - 230 240 - 260 ISA JA 57 90 - 93 86 - 92 180 - 200 155 - 190 190 - 220 242 - 290 Arbor Acres 85 - 87 86 - 90 120 - 125 90 - 100 420 - 430 506 - 520 Lohmann meat 90 - 96 90 - 92 175 - 180 153 - 155 350 - 360 370 - 400 Hubbard ISA 88 - 90 86 - 90 155 - 160 135 - 140 340 - 345 480 - 485 Cobb 500 90 - 95 90 - 92 162 - 168 132 - 136 310 - 320 360 - 370 Ross 308 90 - 95 90 - 92 173 150 - 155 310 - 320 360 - 375 Ri* 90 - 93 86 - 92 90 - 130 70 - 110 390 - 410 400 - 620 Mía* 90 - 93 86 - 92 60 - 80 48 - 68 640 - 660 680 - 960 Đông Tảo* 90 - 93 86 - 92 50 - 60 40 - 47 770 - 960 1020 - 1200 Chọi* 90 - 93 86 - 92 50 - 60 40 - 47 770 - 960 1020 - 1200 Ghi chú: Các giống gà có đánh dấu*: Năng suất trứng giống và gà con loại I tính cho 1 năm đẻ. Các giống còn lại tính cho 40 tuần đẻ. 3
Sổ tay hỏi đáp về thực hành tốt và an toàn sinh học trong chăn nuôi gà bố mẹ quy mô vừa và nhỏ • Thức ăn, dinh dưỡng: Thức ăn được chế biến từ nguyên liệu có chất lượng tốt, phối hợp cân đối, cung cấp đầy đủ năng lượng, protein, axit amin, axit béo, vitamin, khoáng, xơ,... thì gà sinh sản tốt và ngược lại. Ví dụ: Nuôi gà mái Ri Số ngày nuôi đẻ Tỷ lệ nuôi sống Năng suất trứng Tiêu tốn thức ăn/1 Loại thức ăn (ngày) (%) giống (quả) quả trứng giống (g) Thức ăn chế biến sẵn có 365 94 - 96 90 - 130 390 - 410 đầy đủ chất dinh dưỡng Chỉ cho ăn ngô và thóc, 365 90 - 92 70 - 80 550 - 630 nuôi thả • Chăm sóc, nuôi dưỡng bao gồm các yếu tố sau: -- Chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi; -- Tiểu khí hậu: nhiệt độ, ẩm độ, chiếu sáng, thông thoáng; -- Cách chăm sóc, nuôi dưỡng phù hợp từng giai đoạn tuổi; -- An toàn sinh học: Cách ly và kiểm soát vào ra, vệ sinh và khử trùng; -- Phòng bệnh bằng vắc-xin, v.v... Như vậy, để chăn nuôi gà sinh sản bố mẹ đạt năng suất, hiệu quả cao, người chăn nuôi phải quan tâm đồng thời đến 3 nhóm yếu tố: • Giống là tiền đề; • Thức ăn, dinh dưỡng là cơ sở; • Chăm sóc, nuôi dưỡng là quyết định. 4
I. 1. Những vấn đề chung 2. Vì sao trong chăn nuôi gà bố mẹ, giống là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến năng suất sinh sản? Trong chăn nuôi gà bố mẹ, giống là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến năng suất sinh sản, vì: • Khả năng sinh sản quyết định bởi đặc điểm di truyền của giống, giống khác nhau có khả năng sinh sản khác nhau, ví dụ: Giống gà Thời gian khai thác trứng giống (tuần) Năng suất trứng giống (quả/mái) Lương Phượng 40 160 - 180 Lohmann meat 40 175 - 180 Ai Cập 52 190 - 220 Ri 52 90 - 130 • Phẩm cấp giống khác nhau thì khả năng sinh sản cũng khác nhau, ví dụ: nếu dùng gà thương phẩm làm bố mẹ thì khả năng sinh sản kém hơn gà giống bố mẹ được sinh ra từ gà ông bà giống gốc. 5
Sổ tay hỏi đáp về thực hành tốt và an toàn sinh học trong chăn nuôi gà bố mẹ quy mô vừa và nhỏ 3. Những giống gà lông màu nào đang được nuôi phổ biến làm gà mái mẹ? Gà lông màu nhập vào Việt Nam là các giống gà kiêm dụng, chủ yếu là kiêm dụng thịt - trứng. Hiện nay, các cơ sở sản xuất giống và hộ chăn nuôi sử dụng các giống này để làm mái mẹ vì năng suất trứng cao hơn các giống gà nội. Giống gà nhập Năng suất trứng Nước cung cấp Năm đầu tiên nhập vào Việt Nam (quả/mái/40 tuần đẻ) Lương Phượng Trung Quốc 1997 160 - 180 ISA - JA 57 Pháp 1997 180 - 200 Sasso (SA 31) Pháp 1998 176 - 178 © Trung tâm Khuyến nông Quốc gia/ Nguyễn Thị Hải © Trung tâm Khuyến nông Quốc gia/ Nguyễn Thị Liên Hương Hình 1. Gà Lương Phượng Hình 2. Gà mái Sasso (SA31L) 6
I. 1. Những vấn đề chung © Đại học Thái Nguyên/ Trần Thanh Vân Hình 3. Gà mái ISA - JA của Pháp 4. Một số công thức lai của gà bố mẹ lông màu hiện nay? Hiện nay, trang trại và nông hộ đang sử dụng công thức lai giữa gà mái là gà lông màu nhập nội để lợi dụng ưu thế đẻ nhiều trứng và ít đòi ấp, còn con trống là gà nội hoặc gà nhập nội của giống khác. Trống nội X Mái ngoại Ri Lương Phượng Mía Sasso Chọi ISA JA57 Đông Tảo Hồ Một số công thức lai phổ biến: • Trống Ri x mái Lương Phượng • Trống Mía x mái Lương Phượng • Trống Chọi x mái Lương Phượng • Trống Mía x mái ISA JA57 7
Sổ tay hỏi đáp về thực hành tốt và an toàn sinh học trong chăn nuôi gà bố mẹ quy mô vừa và nhỏ 5. Hãy cho biết mục tiêu kỹ thuật và yêu cầu về nuôi dưỡng gà bố mẹ theo từng giai đoạn? Giai đoạn Gà con Gà hậu bị Gà sinh sản Mục tiêu Phát triển khung xương đạt Đạt khối lượng cơ thể chuẩn Duy trì tỷ lệ đẻ cao trong thời chuẩn của giống của giống gian dài. Gà bắt đầu đẻ đúng thời điểm Gà mái không béo (mập) theo quy trình của giống Yêu cầu về Kích thích sự ngon miệng Hạn chế khối lượng thức ăn Cho ăn định lượng theo tỷ lệ nuôi dưỡng Cho uống, ăn càng sớm theo tiêu chuẩn khẩu phần đẻ và tiêu chuẩn khẩu phần càng tốt của từng giống của giống Thức ăn có hàm lượng chất Cho ăn theo bữa Cho ăn theo bữa dinh dưỡng cao Trống và mái cho ăn riêng Trống và mái cho ăn riêng Cho ăn theo định lượng tiêu chuẩn khẩu phần của từng giống và tính biệt 6. Những lưu ý về thức ăn để nuôi gà là gì? Thức ăn để nuôi gà cần đảm bảo: • Tươi mới, thơm, ngon, còn hạn sử dụng, không ẩm, mốc; • Kích cỡ viên, hạt, mảnh thức ăn phù hợp với gà theo giai đoạn nuôi; • Đầy đủ, cân đối dinh dưỡng cho gà theo giống, giai đoạn nuôi. 8