Tìm hiểu bí ẩn sự biến mất của các nền văn minh cổ đại

Bí ẩn sự biến mất của các nền văn minh cổ đại<br /> <br /> Sự biến mất của các nền văn minh cổ đại luôn khiến nhiều nhà nghiên cứu phải đau<br /> đầu vì chưa có giải đáp cuối cùng cho những hiện tượng kỳ bí này.<br /> Thành Troy - hư hay thực<br /> Câu chuyện về thành Troy được gắn liền với hai trường thi của Homer: Iliad và Odyssey<br /> trong thần thoại Hy Lạp. Trong khi rất nhiều các nền văn minh cổ đại để lại di tích vật<br /> chất cho hậu thế thì thành Troy được coi như một câu chuyện trong trí tưởng tượng của<br /> người xưa bởi trên trái đất thời hiện đại, người ta không thấy dấu vết của bức thành gắn<br /> liền với cuộc chiến tranh bất hủ và con ngựa gỗ huyền thoại.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tàn tích của thành Troy<br /> Thế nhưng theo những nghiên cứu mới đây của các nhà sử học, thành Troy là có thật. Họ<br /> khẳng định rằng cách đây hơn 3.000 năm, thành Troy nằm trên một đỉnh đồi, gần bến<br /> cảng thông ra biển Aegae (hiện cảng này đã bị cát vùi lấp). Khi những nhà buôn Hy Lạp,<br /> Italy, Bồ Đào Nha dong thuyền từ biển Aegae tới Biển Đen, họ đều dừng chân ở Troy để<br /> tiếp tế lương thực và giải trí. Những dấu tích khảo cổ học mới được phát hiện như: mảnh<br /> thuyền và cọc sắt nằm rải rác dưới những lớp đất cách thành Troy (thuộc Thổ Nhĩ Kỳ<br /> ngày nay) khoảng 4 km là bằng chứng cho thấy chiến thuyền Hy Lạp đã từng đậu ở đây<br /> trước khi tấn công vào thành, giống như lời kể của Homer trong anh hùng ca Iliad.<br />  Con ngựa gỗ thành Troy trong truyền thuyết.<br /> Vì sao thành Troy biến mất? Đó là câu hỏi mà nhiều thế hệ các nhà khoa học mất công đi<br /> tìm câu trả lời.<br /> Giáo sư vật lý Amos Nur tại Đại học Stanford, Mỹ cho biết: “Chúng tôi tin rằng các<br /> thảm họa tự nhiên, đặc biệt là động đất, đã đóng vai trò quan trọng trong sự mất tích bí<br /> ẩn của nhiều nền văn minh”. Các nhà khoa học khác của Hiệp hội Địa vật lý Mỹ lại phát<br /> triển một giả thuyết hoàn toàn khác. Khi nghiên cứu vùng phía đông Địa Trung Hải ở<br /> cuối thời kỳ đồ đồng, họ cho rằng một trận động đất lớn có thể là thủ phạm chính đằng<br /> sau sự biến mất của nhiều thành phố như Troy, Mycenae và Knossos. Các thành phố này<br /> đã bị quét khỏi bản đồ thế giới trong khoảng năm 1.225 - 1.175 trước Công nguyên. Và<br /> luận điểm này đã được Hiệp hội Địa lý, Vật lý Mỹ ủng hộ.<br /> Văn hóa Harappa - những pháo đài bằng đất sét nung<br /> Một nền văn minh cổ đại nằm trong tổng thể các nền văn minh Sông Ấn là một nền văn<br /> minh thời Cổ đại phát triển vào khoảng thời gian từ năm 2.800 đến năm 1.800 trước<br /> Công nguyên. Sử sách còn ghi nhận sự phát triển cao của nền văn minh này về sự phát<br /> triển kinh tế, thương mại, nông nghiệp, nghệ thuật, chữ viết... Nhưng nền văn hóa này đã<br /> biến mất mà nguyên nhân cho đến nay vẫn chưa rõ nhưng hàng loạt đền thờ được phát<br /> hiện đã chứng minh cho sự tồn tại.<br /> Giả thuyết phổ biến nhất là do người du mục Arian (tiếng Anh: Aryan) xuất hiện và<br /> đánh chiếm. Giả thuyết thứ hai được nhiều người chấp nhận là về những biến đổi khí<br /> hậu. Vào khoảng 1.800 năm trước Công nguyên, khí hậu trong lưu vực sông Ấn thay đổi,<br /> trở nên lạnh và khô hơn, sông Ghaggra-Hakra trở nên khô cạn làm biến đổi kiến tạo<br /> mảng, nguồn nước của hệ thống sông bị chuyển hướng về đồng bằng sông Hằng dẫn đến<br /> sự suy tàn của nền văn minh Harappa.<br /> Các thuyết khác cho rằng sự suy tàn của nền văn minh sông Ấn có liên quan đến việc<br /> vương quốc người Sumer chấm dứt và các quan hệ buôn bán với vương quốc này đã<br /> không còn nữa, hay xung đột quân sự và bệnh tật đã chấm dứt nền văn hóa này. Nguyên<br /> nhân quyết định cho sự suy vong vẫn chưa được giải thích rõ ràng. Giáo sư Amos Nur và<br /> đồng nghiệp Prasad, khi xem xét lịch sử địa chấn, đã nhận thấy có những trận động đất<br /> thảm khốc đổ xuống vùng ven biển gần biên giới giữa Ấn Độ và Pakistan. Theo giả<br /> thuyết của họ, một hoặc nhiều chấn động lớn có thể đã làm vỏ trái đất di chuyển, kéo<br /> theo việc chặn dòng chảy của một con sông lớn trong vùng. Nền sản xuất nông nghiệp bị<br /> phá hủy, các trận lụt nghiêm trọng xảy ra và cuối cùng vùi lấp các thành phố dưới bùn<br /> lầy.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Những tường thành của văn hóa Harappa. (Ảnh: Globalheritagefund)<br /> Và nền văn minh Maya<br /> Maya là nền văn minh cổ đặc sắc bên cạnh nền văn minh Andes, được xây dựng bởi<br /> người Maya, một bộ tộc thổ dân châu Mỹ từ năm 1.000 trước Công nguyên. Nền văn<br /> minh Maya đạt một trình độ cao không những về lĩnh vực xây dựng nhà nước mà còn<br /> phát triển rực rỡ cả lĩnh vực kiến trúc, toán học, thiên văn học và tính toán thời gian.<br /> Những di tích khảo cổ học đã chứng minh người Maya đã phát triển khái niệm “số 0” vào<br /> năm 357, sớm hơn châu Âu khoảng gần 900 năm, xác định chính xác độ dài của một<br /> năm, thời gian trái đất quay hết một vòng quanh mặt trời, chính xác hơn rất nhiều lịch<br /> được châu Âu sử dụng vào thời đó. Không những thế, tôn giáo của người Maya cũng rất<br /> đặc biệt vì có sự kết hợp giữa lễ nghi với các chu kỳ của vũ trụ.<br />  Hình minh họa bộ lịch Tzolk'in của người Maya. (Ảnh: yucatanadventure)<br /> Cùng chung số phận với thành Troy và văn minh Harappa, hai thành phố Quirigua<br /> (Đông Guatemala ngày nay) và Benque Viejo, vốn là trung tâm văn hóa của người Maya<br /> trong thời kỳ đỉnh cao, đột ngột biến mất vào cuối thế kỷ thứ 9 trước Công nguyên.<br /> Nhiều nhà sử học trên thế giới cho rằng sự biến mất này là hậu quả của những cuộc chiến<br /> liên miên, ban đầu là ngay trong bộ tộc của người Maya nhằm tranh giành quyền lực và<br /> sau đó là của người Maya chống lại sự xâm lăng mang tên đế quốc Tây Ban Nha. Nhưng<br /> kết quả nghiên cứu của nhà địa - vật lý Robert Kovach lại cho chúng ta một nguyên nhân<br /> hủy diệt khác: một trận động đất kinh hoàng.<br /> Nền văn minh Chan Chan<br /> Theo các tài liệu nghiên cứu, nền văn minh Chan Chan khởi nguồn từ năm 850 trước<br /> Công nguyên và trải qua giai đoạn cực thịnh trong những năm đầu thế kỷ 15.<br />  Nền văn minh Chan Chan<br /> Tuy nhiên, nền văn minh này đã bị lụi tàn khi đế chế Inca xâm lược. Ngày nay nhân loại<br /> vẫn trầm trồ trước những tàn tích của nền văn minh Chan Chan như những hình vẽ khổng<br /> lồ, kỳ dị trên cao nguyên Nazca.<br /> Người ta đưa ra rất nhiều giả thuyết xung quanh những hình vẽ. Nhiều người tin rằng<br /> những hình vẽ kỳ dị ấy là cách thức để người xưa liên lạc với sinh vật ngoài hành tinh.<br /> Những cơn giận dữ của hành tinh vốn là nguyên nhân của đổ nát nhưng đến nay, đây còn<br /> được xác định là nguyên nhân dẫn đến sự mất tích bí hiểm của nhiều nền văn minh<br /> trong lịch sử loài người.<br /> Nền văn minh thung lũng Indus, Pakistan<br /> Nền văn minh thung lũng Indus là một trong những kỳ quan kiến trúc vĩ đại nhất do con<br /> người sáng tạo ra trong thế giới cổ đại (được biết đến với mức độ ảnh hưởng như là nền<br /> văn minh Harappan). Đây là một trong các đô thị lớn nhất trên lục địa.<br />  Nền văn minh thung lũng Indus, Pakistan<br /> Nằm ở vị trí Pakistan ngày nay, nền văn minh thung lũng Indus phát triển mạnh cách đây<br /> 4.500 năm và sau đó bị lãng quên cho đến khi di tích được khai quật vào những năm<br /> 1920.<br /> Với các công nghệ tinh vi và tiên tiến, nền văn minh này nổi bật với hệ thống vệ sinh môi<br /> trường đô thị cũng như bằng chứng về trình độ đáng ngạc nhiên trong kỹ thuật, toán học<br /> và thậm chí là nha khoa.<br /> Vào khoảng năm 1500 trước Công nguyên, nền văn minh thung lũng Indus hầu như đã bị<br /> lãng quên, có thể là sau cuộc xâm lược của các bộ tộc Ấn-Âu hay sự sụp đổ trong nông<br /> nghiệp do biến đổi khí hậu.<br /> Đế chế Khmer, Campuchia<br /> Là một trong những đế quốc hùng mạnh nhất khu vực Đông Nam Á, nên nền văn minh<br /> Khmer ảnh hưởng từ đất nước Campuchia ngày nay cho đến Lào, Thái Lan, Việt Nam,<br /> Myanmar và Malaysia. Ngày nay, nó được biết đến với tên gọi Angkor.<br /> Ngoài những di tích khắc trên đá thì không có bất kỳ chứng tích bằng văn bản nào tồn tại,<br /> do vậy hiểu biết của chúng ta về nền văn minh cổ đại này chỉ được chắp ghép từ các điều<br /> tra khảo cổ học, phù điêu trên bức tường trong các ngôi đền và các tài liệu bên ngoài bao<br /> gồm cả tài liệu của Trung Quốc.<br />  Đế chế Khmer, Campuchia<br /> Người Khmer áp dụng cả Ấn Độ giáo lẫn Phật giáo vào xây dựng các ngôi đền, tòa tháp<br /> và các cấu trúc phức tạp khác như Angkor Wat chỉ để thờ thần Vishnu.<br /> Các cuộc xâm chiếm của kẻ thù, tử vong do bệnh dịch hạch, các vấn đề về quản lý nguồn<br /> nước ảnh hưởng đến nông nghiệp và xung đột về quyền lực giữa các gia đình trong hoàng<br /> tộc có thể là nguyên nhân dẫn đến sự tàn lụi của đế chế này.<br /> Anasazi, New Mexico, Mỹ<br /> "Anasazi" là tên hiện đại của người dân Pueblo cổ đại, những người dân sống ở khu vực<br /> "Ngã tư" (Four Corners) của Đông Nam Hoa Kỳ tại đường giao nhau của các tiểu bang<br /> Utah, Arizona, New Mexico và Colorado.<br /> Nền văn minh của họ xuất hiện vào khoảng thế kỷ thứ 12 trước Công nguyên, và vẫn còn<br /> được biết đến với những cấu trúc bằng đá và gạch xây dựng dọc theo các vách đá bao<br /> gồm Cliff Palace trong Công viên quốc gia Mesa Verde, những tàn tích của Nhà Trắng<br /> (White House Ruins) và Pueblo Bonito tại mép phía Bắc của Chaco Canyon. Kiến trúc<br /> này được phát triển thành chung cư nhiều tầng mà thường chỉ có thể đi vào bằng dây<br /> thừng hoặc thang.<br />  Anasazi, New Mexico, Mỹ<br /> Người Pueblo cổ đại không nhất thiết phải "biến mất", tuy nhiên, họ đã từ bỏ quê hương<br /> của mình vì những lý do mà đến nay vẫn chưa có lời giải đáp. Nhiều chuyên gia cũng<br /> như những người Pueblo hiện đại – những người coi người Pueblo cổ đại như tổ tiên của<br /> mình tin rằng nạn phá rừng và hạn hán đã gây ra xung đột nội bộ và chiến tranh đã khiến<br /> người Pueblo rời bỏ quê hương.<br /> Nền văn minh Olmec, Mexico<br /> Veracruz và Tabasco ở vùng đất thấp nhiệt đới phía nam miền trung Mexico đã từng là<br /> một nền văn minh lớn mạnh tiền Columbia - nơi xây dựng nên những thủ phủ khổng lồ<br /> đáng kinh ngạc, nơi diễn ra các cuộc đổ máu và sự hy sinh của con người, nơi phát minh<br /> ra khái niệm về số không và về cơ bản đặt nền móngcho mọi nền văn hóa Trung Mỹ.<br />  Nền văn minh Olmec, Mexico<br /> Nền văn minh Olmec thậm chí có thể là nền văn minh đầu tiên tại Tây bán cầu đã phát<br /> triển hệ thống chữ viết, và có thể là đã phát minh ra cả la bàn và lịch Trung Mỹ. Có niên<br /> đại khoảng 1.500 năm trước Công nguyên, nền văn minh Olmec đã không được phát hiện<br /> bởi các sử gia cho đến giữa thế kỷ 19. Sự biến mất của nó được cho là do những thay đổi<br /> môi trường gây ra bởi các vụ phun trào núi lửa, động đất hoặc có thể là do sự suy yếu về<br /> nông nghiệp.<br /> Đế chế Aksumite, Ethiopia<br /> Một đế chế có hoạt động thương mại chủ yếu với đế chế La Mã và Ấn Độ cổ là Đế chế<br /> Aksumite - còn được gọi là Vương quốc Aksum hoặc Axum - cai trị các nước ở Tây Bắc<br /> Châu Phi bao gồm cả nước Ethiopia từ thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên.<br />  Đế chế Aksumite, Ethiopia<br /> Từng được cho là quê hương của nữ hoàng Sheba, đế quốc Aksumite có thể là một nước<br /> bản địa phát triển hùng mạnh của châu Phi bao gồm hầu hết Eritrea ngày nay, miền Bắc<br /> Ethiopia, Yemen, miền Nam A-rập Xê-út và miền bắc Sudan.<br /> Đế chế đã có bảng chữ cái riêng của mình và xây dựng nên các bia tưởng niệm khổng lồ.<br /> Đây là đế chế đầu tiên chuyển đổi sang Thiên Chúa giáo. Sự biến mất của đế chế này<br /> được cho là do bị cô lập về kinh tế khi mở rộng sang Hồi giáo, do bị xâm lược, hoặc biến<br /> đổi khí hậu làm thay đổi mô hình dòng lũ của sông Nile.<br /> Nền văn minh Minoans, đảo Crete<br /> Được đặt theo tên của vua Minos huyền thoại, nền văn minh Minoan của đảo Crete được<br /> tái phát hiện vào đầu thế kỷ 20, và kể từ đó đã phát hiện thêm ra các mảnh ghép hấp dẫn<br /> của một nền văn minh cổ đại bắt đầu phát triển mạnh từ hơn 7.000 năm trước đây. Đỉnh<br /> cao của nó vào khoảng năm 1600 trước Công nguyên.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nền văn minh Minoans, đảo Crete<br /> Là một trong những trung tâm thương mại xuất hiện vào khoảng năm 2700 trước Công<br /> nguyên, và được cho là nền văn minh tiên tiến với những cung điện nguy nga được xây<br /> dựng lại nhiều lần sau hàng loạt thiên tai (có thể là động đất và núi lửa Thera phun trào).<br /> Một trong những cung điện đó là cung điện Knossos, "mê cung" gắn liền với truyền<br /> thuyết về vua Minos, và hiện tại là một địa điểm khảo cổ lớn thu hút khách du lịch.<br /> Nhưng vào khoảng năm 1450 trước Công nguyên, một thảm họa đã khiến cho nền văn<br /> minh Minoans không thể phục hồi và sụp đổ.<br /> Nền văn minh Cucuteni - Trypillian, Ukraine & Romania<br /> Các khu định cư lớn nhất ở Châu Âu thời kỳ đồ đá mới được xây dựng bởi những người<br /> Cucuteni Trypillian của Ukraine, Romania và Moldova ngày nay. Nền văn minh bí ẩn<br /> này phát triển mạnh vào giữa năm 5500 trước Công nguyên và năm 2750 trước Công<br /> nguyên với đặc trưng là làm gốm và thói quen kỳ lạ cứ sau 60 đến 80 năm lại đốt làng<br /> của mình.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nền văn minh Cucuteni - Trypillian, Ukraine & Romania<br /> Các ngôi làng sau đó được xây dựng lại trên đống tro tàn của ngôi làng cũ. Khoảng 3.000<br /> địa điểm khảo cổ về Cucuteni - Trypillian đã được xác định. Giống như nhiều nền văn<br /> minh khác, nền văn minh Cucuteni - Trypillian có thể đã bị xóa sổ bởi biến đổi khí hậu,<br /> nhưng có giả thuyết khác cho rằng họ dần dần hòa lẫn với các nhóm dân tộc khác cho đến<br /> khi nền văn hóa riêng của họ biến mất.<br /> Nền văn minh của người Nabatean, Jordan<br /> Nền văn minh Nabatean cổ đại ngụ tại miền Nam Jordan, Canaan và phía Bắc Arabia từ<br /> thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, khi mà những người du mục Nabatean nói tiếng<br /> Aramaic bắt đầu di cư khỏi Ả Rập.<br /> Các di tích về họ được khắc vào các tảng sa thạch trên các ngọn núi của Jordan, và được<br /> nhớ đến với kỹ thuật thủy lợi. Việc quản lý hệ thống phức tạp các đập nước, kênh rạch và<br /> hồ chứa đã giúp họ mở rộng và phát triển mạnh trong một khu vực sa mạc khô cằn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nền văn minh của người Nabatean, Jordan<br /> Họ đã bị xâm lược bởi những người La Mã vào năm 65 trước Công nguyên và mất quyền<br /> làm chủ đất nước vào năm 106 sau Công nguyên. Sau đó, đổi tên thành vương quốc<br /> Arabia Petrea.<br /> Vào khoảng thế kỷ thứ 4 sau Công nguyên, người Nabateans đã rời bỏ Petra mà cho đến<br /> nay vẫn chưa tìm được lý do chính xác khiến họ ra đi. Người ta tin rằng, sau nhiều thế kỷ<br /> bị người nước ngoài cầm quyền, nền văn minh Nabatean đã bị tàn lụi do các nhóm nông<br /> dân người Hy Lạp cuối cùng đã chuyển đổi sang Thiên Chúa giáo trước khi đất đai của<br /> họ bị thu giữ hoàn toàn bởi những kẻ xâm lược người Ả Rập.<br /> Cahokia, Illinois, Mỹ<br /> Rất ít người Mỹ nhận ra rằng có tàn tích của một nền văn minh cổ đại biến mất ngay tại<br /> Mỹ - ở Illinois, ngay bên kia sông Mississippi, từ St Louis, Missouri.<br /> Ngọn núi Cahokia là tất cả những gì còn lại của một nền văn minh bản địa của người<br /> Mississippi. Những cư dân của Cahokia không lưu giữ lại văn bản mà bảo quản di sản thế<br /> giới này bằng những mô đất nhân tạo phủ đầy cỏ cũng như bằng đồ gốm và các đồ chế<br /> tác khác.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Cahokia, Illinois, Mỹ<br /> Cahokia đã từng là trung tâm đô thị lớn nhất phía Bắc Trung Mỹ trong số những thành<br /> phố lớn của Mexico và có thể đã từng là nơi cư ngụ của khoảng 40.000 người vào năm<br /> 1250. Cahokia đã bị xóa sổ khoảng 100 năm trước khi người châu Âu đến Bắc Mỹ, có thể<br /> do các yếu tố môi trường hoặc do các cuộc xâm lược của những dân tộc khác.<br /> Nền văn minh Mycenae, Hy Lạp<br /> Không giống như người Minoan, người Mycenae không phát triển mạnh về thương mại.<br /> Đỉnh cao của nền văn minh này là vào khoảng thời gian nền văn minh Minoan biến mất.<br /> Nền văn minh Mycenaean đã từng phải chịu đựng sự thống trị trong 5 thế kỷ trước khi<br /> biến mất vào khoảng năm 1100 trước Công nguyên.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nền văn minh Mycenae, Hy Lạp<br /> Theo huyền thoại Hy Lạp, Mycenae đã đánh bại thành Troy thần thoại. Các đồ tạo tác<br /> của đế chế này đã được tìm thấy ở vùng đất Ireland xa xôi.<br /> Trong thực tế, nền văn minh với sự hùng mạnh về cả văn hóa lẫn kinh tế này đã bỏ lại<br /> đằng sau sự giàu có về kiến trúc, nghệ thuật và đồ chế tác. Điều gì đã xảy ra với để chế<br /> Mycenae? Có thể là do thiên tai, nhưng hầu hết các chuyên gia tin rằng đó có thể là do<br /> những kẻ xâm lược nước ngoài hay là do xung đột nội bộ đã dẫn đến sự biến mất của đế<br /> chế.<br /> Nền văn minh Moche, Peru<br /> Nền văn minh Moche đã phát triển một xã hội nông nghiệp hoàn hảo với các cung điện,<br /> kim tự tháp và các kênh mương tưới tiêu phức tạp trên bờ biển phía Bắc của Peru vào<br /> khoảng từ năm 100 đến năm 800.<br /> Mặc dù họ không có tài liệu lưu giữ bằng văn bản nhưng đã để lại một vài manh mối về<br /> lịch sử của họ. Đó là những món đồ gốm vô cùng chi tiết, tinh xảo và những công trình<br /> kiến trúc hoành tráng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nền văn minh Moche, Peru<br /> Vào năm 2006, một căn phòng của người Moche đã được phát hiện và dường như căn<br /> phòng này đã được sử dụng để lưu giữ hài cốt của con người.<br /> Có rất nhiều giả thuyết được đưa ra xoay quanh lý do tại sao nền văn minh Moche lại<br /> biến mất, nhưng lời giải thích phổ biến nhất là do ảnh hưởng của El Nino, một mô hình<br /> thời tiết khắc nghiệt với đặc điểm xen kẽ thời gian lũ lụt và hạn hán khắc nghiệt.<br /> Nền văn minh Clovis, Bắc Mỹ<br /> Rất ít người biết về người Clovis, một tộc người Ấn Độ thời tiền sử được cho là các cư<br /> dân đầu tiên của Bắc Mỹ.<br /> Các đồ chế tác, xương và lưỡi dao bằng đá là những đầu mối duy nhất cho rằng nền văn<br /> minh này đã từng tồn tại.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nền văn minh Clovis, Bắc Mỹ<br /> Trong 30 năm qua, những tàn tích về hoạt động của con người cổ đại đã được phát hiện,<br /> nhưng lý do họ biến mất vẫn còn trong bí ẩn. Một số suy đoán cho rằng người Clovis đã<br /> săn bắn quá nhiều khiến ảnh hưởng đến nguồn cung cấp thực phẩm của họ, hoặc do sự<br /> thay đổi khí hậu, bệnh tật và thú dữ đã lấy đi nguồn thực phẩm của họ.<br /> Những người khác tin rằng người Clovis không hoàn toàn biến mất, mà chỉ đơn giản<br /> phân tán vào các bộ lạc người Mỹ bản địa.<br />