B GIÁO DC
VÀ ĐÀO TẠO
VIN HÀN LÂM KHOA HC
VÀ CÔNG NGH VIT NAM
HC VIN KHOA HC VÀ CÔNG NGH
Nguyn Th Minh
NGHIÊN CU CU TRÚC VÀ TÍNH CHT CA VT LIU
BIẾN HÓA ĐA CHỨC NĂNG HẤP TH VÀ CHUYỂN ĐỔI
PHÂN CỰC SÓNG ĐIỆN T
TÓM TT LUN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC VT CHT
Ngành: Vt liệu điện t
Mã s: 9 44 01 23
Hà Ni Năm 2025
Công trình được hoàn thành ti Hc vin Khoa hc Công ngh - Vin
Hàn lâm Khoa hc và Công ngh Vit Nam.
Người hướng dn khoa hc 1: PGS.TS. Nguyn Th Qunh Hoa
Người hướng dn khoa hc 2: GS.TS. Vũ Đình Lãm
Phn bin 1: PGS.TS. Nguyn Th Thúy
Phn bin 2: PGS.TS. Nguyn Mnh Thng
Phn bin 3: PGS.TS. Mai Hng Hnh
Luận án đã được bo v trước Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ cấp Hc
vin, hp ti Hc vin Khoa hc và Công ngh - Vin Hàn lâm Khoa hc và
Công ngh Vit Nam vào hi gi 00, th ngày tháng năm 2025.
Có th tìm hiu lun án ti:
- Thư viện Hc vin Khoa hc và Công ngh
- Thư viện Quc gia Vit Nam
1
M ĐẦU
Gần đây, các nghiên cứu v vt liu biến hóa (Metamaterials - MMs)
tp trung vào việc điu khin cu trúc tính cht ca chúng nhằm định
hướng cho các ng dng thc tin. Mt s ng dụng đầy trin vng hin nay
ca MMs bao gm thiết kế b hp th và b chuyển đổi phân cực sóng điện
t.
Các nghiên cu v MMs hp th sóng điện t (Metamaterials Absorber
- MA) ch yếu tp trung vào vic m rng di tn làm vic, nâng cao hiu
sut hp thụ, và điều chnh vùng tn s hoạt động t di tn s vi ba đến di
tn s ánh sáng. Đồng thi, các nghiên cứu cũng chú trọng gim s nh
hưởng ca phân cc sóng góc sóng tới đối vi hiu sut hp th. Ngoài
ra, vi kh năng điều khiển biên độ và pha sóng ca MMs, vt liu biến hóa
chuyển đổi phân cực sóng điện t (Metamaterials Polarization Converter -
MPC) cũng đang nhận được nhiu s quan tâm nghiên cu. Nhng ng dng
tiềm năng của MPC bao gm gim tiết din phn x radar (Radar Cross
Section - RCS), ăng-ten thông minh, nhiu ng dng khác. Các nghiên
cu v MPC tp trung vào vic ci thin hiu sut chuyển đổi m rng
băng thông hoạt động c di tn s khác nhau. Mc dù các nghiên cu v
MMs đã đạt được hiệu năng hoạt đng cao thiết kế kích thước nh gn
trong ng dng thiết kế b hp th hoc b chuyển đổi phân cực sóng điện
từ, nhưng các cấu trúc này hin ti ch hoạt động vi tng chức năng riêng
l là hp th hoc chuyển đổi phân cực. Trong khi đó, mt s h thng yêu
cầu tính di động, kích thước nh gn kh năng hoạt động đa chức năng.
Đặc biệt, các đặc tính như chuyển đổi phân cc hp th sóng điện t đóng
vai tquan trng trong các thành phần đo lường điện t trưng, thiết kế ăng-
ten, cũng như các ng dụng đòi hi h s RCS thấp. Cho đến nay, mt s
nghiên cứu ban đầu v vt liu biến a đa chức năng (Multifunction
Metamaterial - MFM) kết hp kh năng hấp th chuyển đổi phân cc sóng
điện t đã được đề xut. Các nghiên cu này ch yếu s dụng các phương
2
pháp như: (1) điều khiển học để thay đổi cấu trúc trong đó thường s dng
cu trúc zig-zag hoc origami th thay đổi hình dạng đ điu chnh tính
cht hoạt động [10, 11]; (2) tích hp các linh kiện điện t như Điốt [12-14];
(3) tích hp vt liu có kh năng thay đổi trng thái như graphene hoặc VO₂
có th được s dng để điều chnh tính cht hp th và chuyển đổi phân cc
mà không làm thay đổi cu trúc thiết kế ban đầu [5, 15, 16] [17]; (4) tích hp
vt liệu nước, đây là phương pháp mớicó tiềm năng nhờ nước có tn tht
điện môi cao trong di tn s rng giúp hiu qu trong hp th băng rộng
[18-20]. Mặc dù các phương pháp đề xut cho thy hiu sut hoạt động hiu
qu trong di tn làm vic, tuy nhiên, các thiết kế đã công bố cu trúc còn
phc tạp khó khăn cho quá trình chế to hoc di tn hoạt động còn hp
không thích hp cho nhiu ng dng yêu cầu băng rộng trong thc tế hoc
hiu suất chưa đạt mức đồng thi cao trong c hai chế độ hoạt động. Ngoài
ra, các chế vt chi phi tính cht hp th chuyển đổi phân cc ca
vt liệu đa chức năng chưa được nghiên cu mt cách toàn din.
Ti Vit Nam, nghiên cu v MMs đang ngày càng phát trin vi s
tham gia ca nhiu nhóm nghiên cu t c trường đại hc vin nghiên
cu. Các kết qu nghiên cu ch yếu tp trung vào vt liệu đặc tính hp
th sóng điện t, trong khi các nghiên cu v vt liu chuyển đổi phân cc
sóng điện t và vt liệu đa chức còn hn chế. Nghiên cu bước đầu v MFM
đã được thc hin ti Hc vin Khoa hc Công ngh bởi TS. Văn Long
vi cu trúc tích hợp điốt [21]. Kết qu nghiên cứu đạt được cho thy tim
năng trong việc tích hp c chức năng hấp th chuyển đổi phân cc sóng
điện t.
Do đó, lun án tp trung vào vic nghiên cứu chế hoạt động ca MMs
đặc tính hp th và đặc tính chuyển đổi phân cực sóng đin t, t đó hướng
ti thiết kế cu trúc, chế to MFM kh năng chuyển đổi hoạt động gia
chế độ hp th và chuyển đổi phân cực sóng điện t trong vùng tn s GHz,
THz. Các thiết kế đ xut cu trúc nh gọn, đạt hiu sut hp th chuyn
3
đổi phân cc cao trong di tn s rộng, đồng thi ít b ảnh hưởng bi góc ti
và góc phân cc của sóng điện t.
Mc tiêu nghiên cu
Thiết kế cu trúc kho sát tính cht ca vt liu biến hóa đa chc
năng kh năng chuyển đổi hoạt động gia hai chế độ hp th chuyn
đổi phân cực sóng điện t hiu suất cao, băng tần rng c hai chế độ hot
động vùng tn s GHz và THz.
Chế tạo được vt liu biến hóa đa chức năng có khả năng chuyển đổi
hoạt động gia hai chế độ hp th và chuyển đổi phân cực sóng điện t hot
động vùng tn s GHz.
Làm rõ chế vt lí ca vt liu biến hoá đa chức năng hoạt động chế
độ hp th và chuyển đổi phân cực sóng điện t.
Ni dung nghiên cu
Nghiên cứu cơ chế hoạt động của MMs có đặc tính hp th và đặc tính
chuyển đổi phân cực sóng điện t.
Nghiên cu hình cu trúc kho t ảnh hưởng ca các thông s
đến hiu sut hoạt động ca MFM kh năng chuyển mch hoạt động
chế độ hp th và chuyển đổi phân cực sóng điện t hoạt động vùng tn s
GHz và THz.
Nghiên cu chế to MFM có kh năng chuyển mch hoạt động chế độ
hp th và chuyển đổi phân cực sóng điện tcu trúc nh gn hoạt động
vùng tn s GHz.
CHƯƠNG 1. TNG QUAN V VT LIU BIN HOÁ HP TH
CHUYỂN ĐỔI PHÂN CỰC SÓNG ĐIỆN T
1.1. Tng quan v vt liu biến hóa
Vt liu biến hóa (Metamaterials - MMs) là loi vt liu nhân to được
cu thành tc gi nguyên tử” có kích thước nh hơn nhiều lần bước sóng
hoạt động. Một đặc điểm quan trng ca MMs kh năng điều chnh các