BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
TRẦN THANH THẮNG
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
CÓ HỌC SINH DÂN TỘC S’TIÊNG
THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 9140114
NGHỆ AN - 2024
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chn đ tài
Nghị quyết số 29/NQ-TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo
(GD&ĐT) của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá XI đã chỉ rõ: “Phát triển
GD&ĐT là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá
trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm
chất người học”. Vì vậy, có thể nói, giáo dục phát triển năng lực (NL) người học là yêu
cầu cấp thiết, thể hiện quan điểm của Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT
trong giai đoạn hiện nay.
Luật Giáo dục (2019) cng xác định mục tiêu của giáo dục phổ thông (GDPT)
đó là: “Phát triển toàn diện cho người học về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, kĩ
năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo; hình thành nhân
cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho
người học tiếp tục học chương trình giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp hoặc tham
gia lao động, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Giáo dục tiểu học (GDTH) là bộ phận hợp thành nền tảng của hệ thống giáo dục
nói chung và GDPT nói riêng. GDTH giúp học sinh “hình thành và phát triển những
yếu tố căn bản đặt nền móng cho sự phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, phẩm
chất và năng lực; định hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng
đồng và những thói quen, nền nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt”. GDTH có mục
tiêu “hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ,
năng lực của học sinh; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học trung học cơ sở”
Chương trình GDPT, trong đó có Chương trình GDTH được ban hành theo
Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT có nhiều điểm mới. Trong đó, điểm mới cơ bản nhất là
“phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung giáo dục với những
kiến thức, kĩ năng cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hoà đức, trí, thể, mĩ; chú trọng thực
hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời
sống”. Để phát triển các phẩm chất và năng lực người học, đòi hỏi các hoạt động trong
nhà trường, trong đó có hoạt động dạy học (HĐDH) phải tiếp cận năng lực.
Tính đến năm 2019, toàn quốc có 100.752 người dân tộc S’tiêng có mặt ở 34/63
tỉnh, thành (đứng thứ 5 trong các dân tộc thiểu số). Họ sinh sống tập trung ở các tỉnh
Bình Phước, Đồng Nai và Tây Ninh, trong đó tuyệt đại đa số là ở Bình Phước (88.425
người, chiếm khoảng 95,6% tổng số). Tại tỉnh Bình Phước, hiện có 10.215 học sinh
tiểu học là người S’tiêng, chiếm 49,6% tổng số học sinh dân tộc (HSDT) thiểu số toàn
tỉnh. Việc nâng cao chất lượng HĐDH ở các trường tiểu học có HSDT S’tiêng đáp ứng
Chương trình GDPT 2018 chung và phù hợp với đặc điểm HĐDH ở các trường tiểu
học có HSDT S’tiêng là việc làm cấp thiết để đảm bảo sự bình đẳng về giáo dục cho
các em hiện tại và tương lai và bình đẳng giữa các dân tộc.
Để triển khai HĐDH ở các trường tiểu học có HSDT S’tiêng theo tiếp cận năng
lực có hiệu quả cao thì công tác quản lý hoạt động này đóng vai trò rất quan trọng. Đó
là toàn bộ sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý tới đối tượng quản
lý nhằm đạt được mục tiêu dạy học. Căn cứ vào các năng lực mà HSDT S’tiêng cần
2
đạt theo Chương trình GDPT 2018, các chủ thể quản lý phải xác định được những nội
dung cụ thể của từng thành tố trong HĐDH theo tiếp cận năng lực cho HSDT S’tiêng
phù hợp với đặc điểm tâm, sinh lý của các em. Tuy nhiên, công tác quản lý HĐDH ở
các trường TH có HSDT S’tiêng ở tỉnh Bình Phước theo tiếp cận năng lực hiện nay
vẫn còn nhiều hạn chế, chưa thực sự theo tiếp cận năng lực.
Cho đến nay hầu như chưa có một công trình nào nghiên cứu về HĐDH và quản
lý HĐDH theo tiếp cận năng lực ở các trường TH có HSDT S’tiêng.
Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học ở các
trường tiểu học có học sinh dân tộc S’tiêng theo tiếp cận năng lực” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH
ở các trường tiểu học có HSDT S’tiêng theo tiếp cận năng lực, góp phần nâng cao chất
lượng công tác quản lý HĐDH đáp ứng Chương trình GDPT 2018 ở các trường tiểu
học có HSDT S’tiêng.
3. Khách th và đối tng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học ở các trường tiểu học có HSDT
S’tiêng theo tiếp cận năng lực.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý HĐDH ở các trường tiểu học có HSDT
S’tiêng theo tiếp cận năng lực.
4. Giả thuyết khoa học
Dạy học theo tiếp cận năng lực là một yêu cầu có tính cấp thiết, đáp ứng yêu cầu
đổi mới GDPT hiện nay. Trong thời gian qua, HĐDH theo tiếp cận năng lực ở các
trường TH nói chung, ở các trường TH có HSDT S’tiêng nói riêng đã đạt được những
kết quả bước đầu nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Nguyên nhân chủ yếu của
những hạn chế, bất cập này là do HĐDH ở các trường TH có HSDT S’tiêng theo tiếp cận
năng lực chưa được quản lý bằng các biện pháp có cơ sở khoa học, đồng bộ và có tính khả
thi. Nếu đề xuất và thực hiện được các biện pháp quản lý dựa trên thành tố của HĐDH theo
tiếp cận năng lực; đồng thời tính đến điều kiện dạy học ở các trường tiểu học có HSDT
S’tiêng thì có thể nâng cao năng lực quản lý HĐDH theo tiếp cận năng lực của đội ng
CBQL, từ đó nâng cao chất lượng công tác quản lý HĐDH theo tiếp cận năng lực ở
các trường TH có HSDT S’tiêng.
5. Nhim vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý HĐDH ở trường TH có HSDT S’tiêng
theo tiếp cận năng lực.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng HĐDH và quản lý HĐDH theo tiếp cận năng
lực ở các trường TH có HSDT S’tiêng (Mẫu khảo sát ở tỉnh Bình Phước).
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý HĐDH ở các trường TH có HSDT S’tiêng theo
tiếp cận năng lực; Khảo sát tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp đề xuất và tổ
chức thử nghiệm một biện pháp.
6. Phm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý
HĐDH của Hiệu trưởng các trường TH có HSDT S’tiêng theo tiếp cận NL.
3
- Về địa bàn nghiên cứu: 11 trường tiểu học có HSDT S’tiêng của 6 huyện/thị
trên địa bàn tỉnh Bình Phước.
- Về thời gian: Từ năm 2020 tới năm 2023.
7. Quan đim tiếp cận và phơng pháp nghiên cứu
7.1. Quan điểm tiếp cận
7.1.1. Tip cn hệ thống
HĐDH theo tiếp cận năng lực và quản lý HĐDH theo tiếp cận năng lực là những
hệ thống được cấu thành bởi các thành tố. Các thành tố này quan hệ biện chứng với
nhau. Để hệ thống này hoạt động hiệu quả, Hiệu trưởng các trường tiểu học cần tác
động đến nó một cách toàn diện, đồng bộ nhằm làm cho nó vận hành hiệu quả, thực
hiện phát triển năng lực của học sinh. Đồng thời, cần đặt quản lý HĐDH theo tiếp cận
năng lực trong mối quan hệ với các hoạt động quản lý khác của nhà trường như: quản
lý nhân sự, quản lý tài chính, quản lý tài sản….
7.1.2. Tip cn hot đng
Để quá trình quản lý HĐDH vận hành hiệu quả, Hiệu trưởng các trường tiểu học
cần xem xét và tác động đến các thành tố của nó với tư cách là một hoạt động. Phải lưu
ý tới mục đích, động cơ hoạt động … của từng chủ thể, đặc biệt lưu ý tới chủ thể là
HSDT S’tiêng với những đặc điểm riêng biệt.
7.1.3. Tip cn nng lc
Để HĐDH ở các trường tiểu học có HSDT S’tiêng phát triển được một cách tốt
nhất năng lực cho các em HSDT S’tiêng, giúp các em thích nghi được với cuộc sống
hiện đại sau này, đòi hỏi các biện pháp quản lý HĐDH mà luận án đề xuất phải hướng
đến đảm bảo phát triển ở HSDT S’tiêng những năng lực chung và những năng lực đặc
thù của Chương trình GDPT 2018 nói chung, đồng thời cng hướng đến phát triển năng
lực đặc thù của HSDT S’tiêng, phải phát huy được những ưu điểm và khắc phục được
những hạn chế của nền văn hóa dân tộc S’tiêng trong quá trình DH. Đặc biệt, HĐDH và
quản lý HĐDH phải tuân thủ theo đúng quan điểm tiếp cận năng lực, điều đó nghĩa là
HS không chỉ có kiến thức, kỹ năng mà còn phải biết vận dụng sáng tạo và giải quyết
các vấn đề thực tiễn của chính bản thân các em trong cuộc sống.
7.1.4. Tip cn ni dung qun lý theo các thành tố của hot đng
HĐDH bao gồm các thành tố: mục tiêu, nội dung dạy học; hoạt động dạy của
GV; hoạt động học của HS; đánh giá kết quả học tập; điều kiện hỗ trợ HĐDH phù hợp
với đặc điểm tâm sinh lý của HS tiểu học dân tộc S’tiêng. Luận án xác định nội dung
quản lý HĐDH tại các trường tiểu học có HSDT S’tiêng theo tiếp cận năng lực là quản
lý các thành tố cơ bản của HĐDH nêu trên.
7.1.5. Tip cn thc tiễn
Quản lý HĐDH tại các trường TH có HSDT S’tiêng theo tiếp cận năng lực bên
cạnh những nội dung chung, cơ bản của quản lý HĐDH tại các trường tiểu học còn có
những đặc thù riêng của trường TH có HSDT S’tiêng. Vì vậy, những biện pháp đề xuất
phải xuất phát và phù hợp, hiệu quả đối với những đặc điểm thực tiễn tại địa phương
như: đặc điểm KT-XH, văn hoá dân tộc S’tiêng, khoa học - công nghệ; quy mô HS,
mạng lưới trường lớp, đội ng CBQL, GV, nhân viên, trang thiết bị, cơ sở vật chất,
4
môi trường giáo dục,... và yêu cầu phát triển sự nghiệp giáo dục, phát triển nguồn nhân
lực nói chung và nguồn nhân lực dân tộc S’tiêng ở địa phương.
7.2. Phương pháp nghiên cu
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý lun
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thc tiễn
7.2.3. Phương pháp toán thống kê
8. Nhng luận đim cn bảo v
8.1. HĐDH theo tiếp cận năng lực ở các trường tiểu học có HSDT S’tiêng bao gồm
các thành tố: mục tiêu, nội dung, hoạt động dạy của GV, hoạt động học của HS, kết quả
dạy học và điều kiện dạy học. Quản lý HĐDH theo tiếp cận năng lực ở các trường tiểu
học có HSDT S’tiêng là quản lý việc thực hiện mục tiêu dạy học, quản lý thực hiện nội
dung dạy học, quản lý hoạt động dạy của GV, quản lý hoạt động học của HS, quản lý kết
quả dạy học và quản lý điều kiện dạy học.
8.2. HĐDH và quản lý HĐDH theo tiếp cận năng lực ở các trường tiểu học có
HSDT S’tiêng tỉnh Bình Phước đã đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn còn
nhiều hạn chế, bất cập. Nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế, bất cập này là thiếu
các biện pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi để quản lý hiệu quả HĐDH theo tiếp
cận năng lực ở các trường tiểu học có HSDT S’tiêng.
8.3. Để quản lý hiệu quả HĐDH theo tiếp cận năng lực ở các trường tiểu học có
HSDT S’tiêng cần thực hiện đồng bộ các biện pháp như: Nâng cao nhận thức về quản lý
HĐDH theo tiếp cận NL cho đội ng CBQL trường TH có HSDT S’tiêng; Đổi mới quản lý
hoạt động dạy của GV theo tiếp cận NL học sinh tiểu học dân tộc S’tiêng theo hướng dựa vào
TCM; Tổ chức bồi dưỡng nâng cao NL quản lý HĐDH cho TTCM các trường TH có HSDT
S’tiêng theo tiếp cận NL; Đổi mới công tác QL hoạt động học theo tiếp cận NL phù hợp với
đặc điểm HSDT S’tiêng; Tăng cường QL có hiệu quả các điều kiện hỗ trợ HĐDH theo tiếp
cận NL ở các trường TH có HSDT S’tiêng.
9. Đóng góp mới ca luận án
9.1. Về mặt lý luận
Luận án đã bổ sung, phát triển các vấn đề lý luận về HĐDH và quản lý HĐDH theo
tiếp cận năng lực ở trường tiểu học có HSDT S’tiêng. Cụ thể đã phát hiện các vấn đề cần
nghiên cứu qua tổng quan nghiên cứu vấn đề; HĐDH theo tiếp cận năng lực ở trường tiểu
học có HSDT S’tiêng; làm rõ các nội dung quản lý HĐDH theo tiếp cận năng lực ở trường
tiểu học có HSDT S’tiêng; các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý HĐDH theo tiếp cận năng
lực ở trường tiểu học có HSDT S’tiêng.
9.2. Về mặt thực tiễn
- Luận án đã phân tích, đánh giá khách quan thực trạng HĐDH và quản lý HĐDH
theo tiếp cận năng lực ở các trường tiểu học có HSDT S’tiêng tỉnh Bình Phước được
khảo sát; từ đó chỉ ra những mặt mạnh, mặt hạn chế và nguyên nhân của thực trạng
làm cơ sở cho việc đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH theo tiếp cận năng lực ở các
trường tiểu học có HSDT S’tiêng tỉnh Bình Phước.
- Luận án đã đề xuất được 05 biện pháp quản lý HĐDH theo tiếp cận năng lực ở
các trường tiểu học có HSDT S’tiêng tỉnh Bình Phước, góp phần nâng cao chất lượng