BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP & PTNT
VIỆN KHOA HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM
NGHIÊN CỨU CƠ SỞ KHOA HỌC TRỒNG RỪNG THÂM
CANH CÂY HUỶNH (Tarrietia javanica Blume) CUNG CẤP
GỖ LỚN Ở VÙNG BẮC TRUNG BỘ
Ngành đào tạo: Lâm sinh
Mã ngành: 9.62.02.05
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP
Hà Nội - 2024
Công trình được hoàn thành tại Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam
Người hướng dẫn khoa học:
TS Võ Đại Hải 1. PGS.TS Nguyễn Hải Hòa
2. TS. Phạm Xuân Đỉnh
Chủ tịch Hội đồng: PGS.TS. …………………..
Phản biện 1: PGS.TS. ………………………….
Phản biện 2: PGS.TS. …………………………
Phản biện 3: TS. …………………………………
Luận án được bảo vệ trước hội đồng đánh giá luận án Tiến sĩ cấp
Viện họp tại Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam
Vào hồi … giờ … phút, ngày …. tháng …. năm 2024
Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia và Thư viện Viện
Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu
Huỷnh phân bố từ nam đèo Ngang trở vào tới Đồng Nai, Sông Bé cũ
và còn gặp ở Phú Quốc (Kiên Giang), đặc biệt tập trung nhiều ở Quảng Bình
(Viện khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, 2002). Gỗ Huỷnh có nhiều ưu điểm
đáp ứng cho yêu cầu của gỗ đóng tàu thuyền, có thể dùng trong kết cấu chịu
lực, chủ yếu là trong đồ mộc, giao thông vận tải và xây dựng (Viện KHLN
Việt Nam, 2002). Theo tiêu chuẩn TCVN1072 - 71 Gỗ - Phân nhóm theo
tính chất cơ lý, áp dụng chủ yếu trong xây dựng và giao thông vận tải, gỗ
Huỷnh được xếp vào nhóm II (Nguyễn Tử Kim et al., 2015). Ở nước ta trong
thời gian qua cây Huỷnh cũng đã được quan tâm nghiên cứu về mô tả đặc
điểm hình thái, phân bố và bước đầu đã thử nghiệm kỹ thuật trồng rừng
Huỷnh.
Tuy nhiên, do còn thiếu các nghiên cứu cơ sở khoa học về nhu cầu
sinh thái, lập địa trồng, nguồn giống, kỹ thuật nhân giống và biện pháp kỹ
thuật trồng thâm canh nên năng suất, chất lượng rừng trồng Huỷnh cung cấp
gỗ lớn ở các vùng sinh thái nên mặc dù Huỷnh là loài cây rất có tiềm năng
trong trồng rừng thâm canh cung cấp gỗ lớn nhưng loài cây này chưa được
quan tâm đầu tư phát triển đúng với tiềm năng và thế mạnh của nó.
Để góp phần giải quyết những tồn tại nêu trên, đề tài: "Nghiên cứu cơ
sở khoa học trồng rừng thâm canh cây Huỷnh (Tarrietia javanica Blume)
cung cấp gỗ lớn ở vùng Bắc Trung Bộ" đặt ra là hết sức cần thiết, có ý nghĩa
khoa học và thực tiễn sản xuất hiện nay.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Về lý luận
Xác định được một số cơ sở khoa học phục vụ trồng rừng Huỷnh cung
cấp gỗ lớn ở vùng Bắc Trung Bộ.
2.2. Về thực tiễn
- Xác định được một số gia đình Huỷnh có triển vọng để phục vụ trồng
rừng thâm canh cung cấp gỗ lớn ở vùng Bắc Trung Bộ;
- Bước đầu đề xuất được các biện pháp kỹ thuật nhân giống hữu tính
và trồng rừng Huỷnh thâm canh cây Huỷnh cung cấp gỗ lớn ở vùng Bắc
Trung Bộ.
2
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
3.1. Ý nghĩa khoa học
Góp phần cung cấp bổ sung các thông tin và kết quả nghiên cứu về
một số cơ sở khoa học cho việc gây trồng và phát triển rừng trồng Huỷnh
thâm canh cung cấp gỗ lớn ở vùng Bắc Trung Bộ và những nơi khác có điều
kiện tương tự.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Bổ sung được một số đặc điểm sinh học, xác định được các giống
Huỷnh có triển vọng, kỹ thuật nhân giống, trồng rừng Huỷnh thâm canh
phục vụ nhu cầu trồng rừng ở các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ và những nơi
khác có điều kiện tương tự.
4. Đối tượng, phạm vi và giới hạn nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Cây Huỷnh (Tarrietia javanica Blume) có phân
bố ở các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
* Giới hạn về nội dung nghiên cứu:
(1) Về đặc điểm sinh học cây Huỷnh: giới hạn nghiên cứu đặc điểm
phân bố, sinh thái; đặc điểm cấu trúc tầng cây cao, đặc điểm tái sinh; (2) Về
chọn cây trội và khảo nghiệm xuất xứ, hậu thế: Tập trung vào chọn cây trội
và khảo nghiệm xuất xứ kết hợp hậu thế Huỷnh; (3) Về đặc điểm sinh học
hạt giống và kỹ thuật nhân giống Huỷnh từ hạt: đặc điểm sinh lý hạt giống,
kỹ thuật nhân giống bằng hạt; (4) Về kỹ thuật trồng rừng thâm canh: Nghiên
cứu cơ sở khoa học bón phân, phương thức trồng rừng Huỷnh.
* Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
(1) Các đặc điểm sinh học cây Huỷnh được thực hiện tại các khu vực
rừng tự nhiên có Huỷnh phân bố tại 2 tỉnh vùng Bắc Trung Bộ: Quảng Bình
và Thừa Thiên Huế; (2) về chọn cây trội, khảo nghiệm hậu thế, kỹ thuật nhân
giống Huỷnh: Cây trội được chọn lọc từ các xuất xứ Quảng Bình, Quảng Trị,
Quảng Nam và Quảng Ngãi. Khảo nghiệm xuất xứ và hậu thế, kỹ thuật nhân
giống được bố trí thực hiện tại huyện Cam Lộ, Quảng Trị; (3) về lấy mẩu đất,
sinh khối, kỹ thuật trồng rừng Huỷnh: tại Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa
Thiên Huế.
3
5. Những đóng góp mới của luận án
(i) Đã bổ sung được một số đặc điểm sinh học loài Huỷnh phân bố tại
vùng Bắc Trung Bộ, bao gồm: đặc điểm sinh lý, sinh thái, cấu trúc lâm phần
tự nhiên, đặc điểm tái sinh, đặc điểm sinh học hạt giống Huỷnh;
(ii) Bước đầu đã xác định được 9 gia đình của 2 xuất xứ có triển vọng
và kỹ thuật nhân giống hữu tính để trồng rừng thâm canh cây Huỷnh cung
cấp gỗ lớn ở vùng Bắc Trung Bộ;
(iii) Bước đầu đã xác định và bổ sung được một số biện pháp kỹ thuật
trồng rừng thâm canh cây Huỷnh cung cấp gỗ lớn ở vùng Bắc Trung Bộ.
6. Cấu trúc và bố cục của luận án
Luận án gồm 134 trang, 44 bảng, 9 hình; ngoài phần danh mục các
công trình đã công bố có liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo,
luận án được kết cấu gồm các phần chính: Phần mở đầu 5 trang; Chương 1.
Tổng quan vấn đề nghiên cứu 22 trang; Chương 2. Nội dung và phương
pháp nghiên cứu 24 trang; Chương 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 79
trang; Kết luận, tồn tại và kiến nghị 4 trang.
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Phần tổng quan luận án đã tham khảo 117 tài liệu (83 tài liệu trong
nước; 30 tài liệu nước ngoài và 4 web) có liên quan để tổng hợp, phân tích
những kết quả đã đạt được và những vấn đề còn tồn tại luận án cần nghiên
cứu bổ sung. Các công trình nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam đều
thống nhất chung tên khoa học của Huỷnh là Tarrietia cochinchinensis
Pierre; tên đồng nghĩa Tarrietia javanica Blume; Heritiera cochinchinensis
(Pierre) Kosterm; thuộc chi Tarrietia, họ Trôm (Sterculiaceae).
Trên thế giới, việc nghiên cứu về Huỷnh đã được thực hiện từ rất sớm
và tương đối toàn diện về phân loại thực vật, mô tả đặc điểm hình thái, sinh
thái, phân bố, nhân giống và trồng rừng,... Các kết quả nghiên cứu này đã
góp phần quan trọng trong việc phát triển rừng trồng Huỷnh cũng như phục
hồi rừng nói chung ở các nước trên thế giới trong những năm qua, đặc biệt
ở các nước Campuchia, Philippines,… Tuy nhiên, tồn tại cơ bản nhất tại các
nước là vấn đề chọn giống và trồng rừng thâm canh chưa được nghiên cứu