B GIÁO DC
VÀ ĐÀO TẠO
VIN HÀN LÂM KHOA HC
VÀ CÔNG NGH VIT NAM
HC VIN KHOA HC VÀ CÔNG NGH
Đào Trọng Khoa
XÂY DNG CƠ S D LIU DNA
METAGENOME H VI KHUN D C DÊ VÀ
KHAI THÁC, NGHIÊN CU TÍNH CHT CA
ENDO-XYLANASE
TÓM TT LUN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC
Ngành: Hóa sinh hc
Mã s: 9 42 01 16
Hà Ni 2024
Công trình được hoàn thành ti: Hc vin Khoa hc và Công
ngh, Vin Hàn lâm Khoa hc và Công ngh Vit Nam.
Người hướng dn khoa hc:
Người hướng dn 1: GS.TS. Trương Nam Hải
Vin Công ngh sinh hc
Người hướng dn 2: PGS.TS. Đỗ Th Huyn
Vin Công ngh sinh hc
Phn bin 1: PGS. TS. Phm Thế Hi
Trường Đại hc Khoa hc T nhiên, Đại hc Quc gia Hà Ni
Phn biện 2: GS. TS. Lê Mai Hương
Vin Hóa hc các hp cht thiên nhiên, Vin Hàn lâm Khoa hc
và Công nghê Vit Nam
Phn biện 3: PGS. TS. Trương Quốc Phong
Trường Hóa và Khoa hc S sống, Đại hc Bách Khoa Hà Ni
Lun án s được bo v trước Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ
cp Hc vin, hp ti Hc vin Khoa hc và Công ngh - Vin
Hàn lâm Khoa hc và Công ngh Vit Nam vào hồi … gi …’,
ngày … tháng … năm 202….
Có th tìm hiu lun án ti:
1. Thư viện Hc vin Khoa hc và Công ngh
2. Thư viện Quc gia Vit Nam
1
M ĐẦU
1.1. Tính cp thiết ca lun án
Lignocellulose, mt trong nhng nguồn năng lượng tái to di dào
trên Trái Đất phn ln b đem đi đt, gây lãng phí ảnh hưởng nghiêm
trọng đến chất lượng môi trường sống cũng như sc kho của người dân.
vy, vic tn dng ngun nguyên liệu thừa này để chuyn hóa chúng
thành nhiên liu sinh hc không nhng làm gim thiu ô nhiễm môi trường
còn góp phn gii quyết nhu cầu năng lượng quc gia. Tuy nhiên, trên
thc tế, lignocellulose sinh khi rn chc khó chuyển a và đường a.
ng x phân gii lignocellulose bằng phương pháp sinh học theo
hướng thân thin với môi trường ngày càng được xem trng ng dng
rng rãi. Vic tìm kiếm ngun lignocellulase hot tính mạnh đã đang
mt trong nhng hướng nghiên cu trng tâm ca nhiu nhà khoa hc
trên thế gii. Vi khun khu ttrong các khu h giàu lignocellulose được
xác định nhng ngun tiềm năng để khai thác gene nói chung gene
phân gii lignocellulose nói riêng s đa dạng phong phú ca chúng.
Tuy nhiên, thc tế hin ti 99% vi sinh vt vẫn chưa th phân lp nuôi
cấy được. Để khc phc hn chế đó, kỹ thut metagenomics cho phép
nghiên cứu và đánh giá trực tiếp và tng th tt c các loài vi sinh vt trong
mu không cn nuôi cy. H sinh thái mini ca d c nuôi Vit
Nam là mt trong nhng h rt tiềm năng, chưa được nghiên cu nhiu. Vì
vy, nghiên cứu này được thc hiện đ giải DNA đa hệ gene vi khun
trong d c dê (gii to b d liu nhỏ, thông thưng giải sâu để
đánh giá khả năng khai thác gene ca c hai b d liu) tìm cách tiếp
cn mi nhm khai thác hiu qu enzyme phân gii lignocellulose, bao gm
enzyme tin x lý, enzyme phân gii cellulose, hemicellulose và lignin. Do
đó, chúng tôi đã thực hiện đề tài luận án: Xây dựng s d liu DNA
2
metagenome h vi khun d c dê và khai thác, nghiên cu tính cht ca
endo-xylanase”.
1.2. Mc tiêu nghiên cu:
- Xây dựng được b d liu DNA metagenome ca h vi khun d
c dê;
- Biu hin nghiên cứu được tính cht ca mt endo-xylanase
hóa t gene trong b d liu gene chức năng phân giải lignocellulose t
mu DNA metagenome vi khun d c dê.
1.3. Ni dung nghiên cu:
Để đạt được mc tiêu của đề tài, chúng tôi đã thực hin các ni
dung nghiên cu chính sau:
1. Nghiên cu giải DNA đa hệ gene ca vi khun trong d c
với dung lượng thông thường (8-10 Gb) dung ng ln (gii sâu,
45-50 Gb), xây dng b d liệu đánh giá đa dng vi khun trong d c
dê;
2. Khai thác gene và thiết lp công c HMM chú gii chức năng gene
cho khai thác gene hóa enzyme/protein tham gia chuyn hóa
lignocellulose.
3. Nghiên cu la chn gene, biu hiện xác định đặc điểm endo-
xylanase hóa bi gene trong d liu DNA metagenome ca vi khun
trong d c dê.
3
CHƯƠNG 1. TNG QUAN
1.1. Tng quan v lignocellulose
Lignocellulose là mt thành phn quan trng và chiếm t l ln
nht ca sinh khi thc vt, ch yếu cu thành nên thành tế bào thc vt.
Lignocellulose được cu thành t ba thành phn chnh đều là các polymer
phân t ln: cellulose, hemicellulose, lignin. Sinh khi lignocellulose
mt trong ba ngun sinh khi chính th được s dụng để sn xut nhiên
liu sinh hc, nguồn năng lượng mi, khc phc những nhược điểm ca
nguồn năng lượng hóa thch. Thành phn của lignocellulose khi đưc phân
gii ngoài vic cung cấp năng lượng còn ng dng trong nhiu ngành
kinh tế - xã hội khác như công nghiệp thc phẩm, y dược, min dch...
1.2. Xylanase
Xylanase mt trong nhng enzyme phân gii xylan quan trng
nht, vi vai trò phân ct mch chính ca xylan, tạo điu kin cho các
enzyme khác hoạt động. Nhng h GH quan trng nht hot tính
xylanase là GH 5, 7, 8, 10, 11 và 43, theo cơ sở d liu CAZy. Xylanase rt
ph biến trong t nhiên, ngun gc t rt nhiu lp sinh vật, trong đó
xylanase t vi khun và nấm đã và đang được nghiên cu và ng dng rng
rãi trong nhiu ngành công nghip.
1.3. K thut metagenomics nhm khai thác hiu qu gene tim năng
K thut metagenomics là k thut nghiên cu trc tiếp DNA đa hệ
gene không thông qua nuôi cấy, trong đó ớng đi mới nht bng
phương pháp giải trình t toàn b nh nhng tiến b ca k thut gii trình
t. Thông tin trình t được phân tích x lý bng phn mm để định dng v
phân loi chức năng. Rất nhiều phương pháp mới đã và đang đưc phát