136
U MEN XƢƠNG HÀM
(Ameloblastoma)
I. ĐỊNH NGHĨA
U men xƣơng hàm là u có nguồn gốc từ liên bào tạo men, là u lành tính nhƣng có
tính chất phá hủy và có thể chuyển dạng thành ác tính.
II. NGUYÊN NHÂN
Phát sinh từ liên bào tạo men còn vùi kẹt ở trong xƣơng hàm.
III. CHẨN ĐOÁN
1. Chẩn đoán xác định
1.1. Lâm sàng
a. Giai đoạn đầu: Bệnh tiến triển trong xƣơng hàm, không có triệu chứng và đƣợc
phát hiện tình cờ khi chụp X quang xƣơng hàm.
b. Giai đoạn u to làm phồng xƣơng hàm
- Ngoài mặt
Mặt biến dạng, sờ không đau, khối u không đều sờ có chỗ cứng, chỗ mềm.
- Trong miệng
U làm phồng xƣơng hàm, làm đầy ngách lợi, thời kỳ đầu niêm mạc và răng
trên u bình thƣờng, ấn cứng. Khi u đã phá hủy tới vỏ xƣơng thì ấn có dấu hiệu bóng
nhựa. Khi u đã phá hủy hầu hết xƣơng có các dấu hiệu dƣới đây:
+ Các răng trên vùng u có biểu hiện di lệch.
+ Niêm mạc trên vùng u có thể bị loét do sang chấn hoặc có các dấu răng.
+ Trƣờng hợp u bị bội nhiễm: có cảm giác đau, niêm mạc và da trên u đỏ, các
răng trên u lung lay nhiều. Bệnh nhân có sốt và xuất hiện hạch vùng ngoại vi.
+ Hiếm gặp u men ở hàm trên. Nếu gặp thì có thể có thấy triệu chứng mũi
xoang.
1.2. Cận lâm sàng
- X quang
Có hình ảnh tổn thƣơng phá hủy xƣơng hàm dạng nang có thể một hoặc nhiều
buồng, ranh giới không rõ. Có thể có hình ảnh tiêu chân răng các răng liên quan.
- Mô bệnh học
137
Thấy hình ảnh tổn thƣơng đặc trƣng của u men. Dựa vào hình ảnh mô bệnh
học, u men đƣợc phân loại thành các thể dƣới đây:
+ U men thể nang: Ameloblastoma.
+ U men dạng tuyến: Adeno-Ameloblastoma.
+ U men - xơ: Fibro-Ameloblastoma.
+ U men dạng nhày: Myxo-Ameloblastoma.
+ U men máu: Angio-Ameloblastoma.
2. Chẩn đoán phân biệt
- Nang xƣơng hàm
+ Nang thân răng: trên X quang có hình ảnh tổn thƣơng xƣơng hàm có ranh
giới rõ, và liên quan đến thân răng ngầm nằm trong nang.
+ Nang chân răng: liên quan với răng nguyên nhân nhƣng trên X quang không
có hình ảnh tiêu chân răng.
IV. ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc
Phẫu thuật cắt bỏ triệt để toàn bộ khối u để tránh tái phát.
2. Điều trị cụ thể
- Trƣờng hợp u có kích thƣớc nhỏ, chƣa phá hủy nhiều xƣơng
+ Phẫu thuật cắt bỏ u, giữ lại bờ nền xƣơng hàm.
+ Phục hình răng để phục hồi chức năng ăn nhai.
- Trƣờng hợp u có kích thƣớc lớn, phá hủy nhiều xƣơng
+ Phẫu thuật cắt bỏ u và đoạn xƣơng hàm.
+ Phục hồi đoạn xƣơng cắt bỏ bằng kỹ thuật ghép xƣơng hàm.
+ Phục hình răng để phục hồi chức năng ăn nhai.
- Trong một số trƣờng hợp có thể tiến hành phẫu thuật mở thông u men để
chuẩn bị cho phẫu thuật cắt bỏ triệt để.
V. TIÊN LƢỢNG VÀ BIẾN CHỨNG
- Nếu phẫu thuật không triệt để, lấy bỏ toàn bộ u thì có nguy cơ tái phát cao.
- Nếu không đƣợc điều trị thì u gây phá hủy xƣơng hàm nhanh chóng, có thể
gây gãy xƣơng bệnh lý và xâm lấn mô mềm xung quanh. U men còn có nguy cơ
chuyển dạng ác tính.
- Nếu phẫu thuật triệt để lấy bỏ toàn bộ u thì sẽ có tiên lƣợng tốt.
138
VI. PHÒNG BỆNH
Khám chuyên khoa răng hàm mặt định kỳ để phát hiện tổn thƣơng sớm và điều
trị kịp thời.