Ung Thư Buồng Trứng
(Ovarian cancer)
Bây giờ có hơi rảnh, mới viết một vài trường hợp dính líu đến ung
thư..., ovarian cancer là một trong những ung thư khó tìm ra sớm.
Cách đây độ 6 năm, có một bà khoảng 55-60 tuổi, caucasian, bà ấy là
con của một cụ bà khoảng 78 - 80 tuổi. Bà con gái thường đem mẹ đến
office, mỗi năm 3-4 lần , để theo dõi ung thư vú, tìm ra khi cụ bà khoảng 70
tuổi, may chỉ cần surgery, radiation, và vì Estrogen receptor positive, dùng
Tamoxifen...ung thư vú chưa từng trở lại sau hơn 10 năm theo dõi.
Bà con gái không phải là bnhân của mình ; thật sự bà ấy không có BS,
vì cả đời khoẻ mạnh, thấy không cần BS.
Một ngày đẹp trời, hỏi : "Thưa BS, tôi có thể hỏi BS mấy câu hỏi
được không, chuyện này không dính đến mẹ, mà đến tôi (mà tôi không có
BS riêng). Mấy hôm nay tôi cứ thấy nằng nặng, như đầy hơi (bloating)
khoảng ở lỗ rún, bên trái lỗ rún một chút, ăn ngủ cũng như thường, không có
sai hỏng gì về tiêu hóa, không táo bón, không tiêu chảy, không muốn ói,
không mất kí, không sốt ... Chỉ khi ăn xong thì thấy hơi khó chịu độ nửa
tiếng, rồi thôi...BS làm ơn nhận tôi làm bệnh nhân, rồi lo cho tôi... À mà tôi
có sang BS sản phụ khoa (gynecologist) của tôi rồi, ông ấy khám, bảo chả
dính líu gì đến phía chuyên môn của ông ấy cả. Mammogram hàng năm đã
negative ",
Ngại qúa vì mình đã bận tối mắt mũi, nhưng đã chữa cho mẹ, chả lẽ từ
chối con... Đành phải nhận...
Hỏi thêm vài chuyện, khám cơ thể : chả có gì đáng đế ý, không có
hạch, nhưng không có cách gì biết gan hay spleen có lớn không. Nhưng làm
sao nói được, bụng quá lớn : ngay cả có ascites cũng không có cách gì biết
có shifting dullness hay không ... Bởi vì bệnh nhân nặng gấp đôi số kí lý
tưởng ...
Chỉ thị cho lấy máu, cũng chả thấy gì lạ, nuớc đái cũng bình thường.
Dĩ nhiên có thể là bệnh tiêu hóa ngày nào chả thấy, chỉ cần antacid etc...
Tuy nhiên, khi khám bệnh nhân (theo lối làm việc của riêng tôi), thì
nên chia ngay ra làm hai categories:
(1) đây có phải là một bệnh chết nguời đang tiềm ẩn, mà mình không
tìm ra ngay thì rất nguy hiểm; tức là phải làm tất cả các tests một cách rất
nhanh chóng, và không bỏ sót bất cứ một differential diagnosis nào.
(2) hay chỉ là một bệnh dễ chữa nào đó, có chậm cũng không sao ...
Trong trường hợp này, vì chưa rõ được diagnosis, mà than phiền -
complaint - chính ở trong bụng thì ở category thứ nhất , phải tìm cách loại ra
ngay : (a) ung thư tiềm ẩn (occult solid tumors) : ovaries, pancreas, gan, thận
(b) các loại ung thư khác không thuộc solid tumors: chẳng hạn lymphoma,
có thể có retroperitoneal lymphadenopathies quá lớn (c) abdominal aortic
aneurysm (d) ischemic bowel disease - đây là một diagnosis khá khó, cần
CT angiogram, (e) các bệnh của đường ruột : Crohn's , ulcerative colitis ,
malabsorption - sprue , (f) ngay cả soft tissue / connective tissue disease :
angioedema.
Bệnh nhân không ỉa chảy, không thấy máu trong phân, thì ngay bây
giờ phải đi tìm ung thư tiềm ẩn cái đã, rồi sau sẽ làm colonoscopy, EGD
(Esophago-Gastro-Duodenoscopy) và rồi nếu cần, chụp phim ruột non
(SBFT - small bowell follow through), và rồi sau đó nữa, thì work up đi tìm
sprue chẳng hạn. Và rồi biết đâu chỉ là diverticulitis, thấy hàng ngày ?
Vậy thì cách nhanh nhất : làm ultrasound của bụng và pelvis, rồi sau
đó : CAT scan abdomen & pelvis (hoặc không cần làm Ultrasound mà đi
ngay vào CAT scan).
Quyết định gửi bnhân làm CAT scan of the abdomen and pelvis with
contrast : thấy một khối ở khoảng ovary bên trái, rất lớn, đường kính 15 cm.
Bước kế tiếp dĩ nhiên là phái mổ bụng để làm diagnosis, (cũng như để
lấy khối này ra).
B. nhân lúc đó buồn bã, lo sợ và tức giận : "ông gynecologist vừa mấy
tuần trước đã bảo không dính gì đến ông ấy ...tôi dĩ nhiên không muốn trở
lại ông đó nưã."
"Ngửi" thấy đại chiến thứ ba trước mắt giữa bệnh nhân và
gynecologist, mới bảo : "lo cho bà đi cái đã, chuyện khác tính sau".
Gọi cho ông gynecologist đó, báo cho ông đó biết kết quả, báo cho
biết b. nhân không muốn trở lại, và một cách lễ phép, xin gửi b.nhân đến
một gynecologist khác. Ông ấy đồng ý.
Sau đó gọi cho một gynecologist oncologist quen ở nhà thương
teaching chính của Boston, bà ta đồng ý mổ bệnh nhân ngay trong tuần sau.
Xác nhận ung thư ovary, b. nhân được gửi ngược trở lại cho mình để sau khi
giái phẫu, cho bà ấy gần 6 tháng chemotherapy hậu giải phẫu .
Nay đã 6 năm theo dõi lúc đầu mỗi 3 tháng, rồi mỗi 6 tháng, ung thư
không trở lại ...
Chuyện này xác nhận teaching chính trong medicine :
(1) chớ tin bất cứ BS nào, dù có là Trời đi nưã, mình phải nghĩ và làm
lấy chính mình; có cần, làm lại tất cả các tests, chính mình đi nhìn các phim
đó, bàn thảo với đồng nghiệp, sẵn sàng hỏi ý kiến các chuyên viên khác nếu
cần. Luôn luôn "xét lại" xem mình có thiếu sót gì không ...
(2) Chớ bao giờ "xua tay", bnhân đã than phiền thì phải tìm đủ mọi
cách để giải thích, làm đủ mọi thứ tests, luôn luôn "nghe" b.nhân cho đến
cùng.
Một danh sư trong medicine đã nói (quên mất tên) : "listen to the
patient, he (she) will tell you the diagnosis" (cứ chịu khó nghe bnhân đi, họ
sẽ nói cho bạn biết họ đang bị bệnh gì).
Chính vì thế, trong suốt thời gian ở MD và post MD training, qua
hàng nghìn b. nhân, và hàng nghìn giờ bên giuờng bệnh, bao nhiêu đêm
không ngủ; y sĩ được dạy cách "nghe" và "hỏi" bệnh nhân một cách cẩn
thận, rốt ráo, từng chi tiết không bỏ. Chính vì thế, nhìn hồ sơ, biết cá tính và
sự huấn luyện của y sĩ đó.
Hỏi và khám b.nhân chỉ có 15 phút thì không có cách gì biết họ đang
có bệnh gì !!!
NTM
Disclaimer: bài này qúy vị có thể phổ biến tự do, không cần xin phép
tác giả (Nguyễn Tài Mai), chỉ cần đề: bài do BS Nguyễn Tài Mai, đăng trên
diễn đàn y sĩ ngày 27 tháng 10 năm 2010 (tôi không giữ lại bản đã viết, cho
nên nếu có câu hỏi xin kèm bài này để dẫn chứng).
Việc chữa bệnh từng bệnh nhân riêng biệt dĩ nhiên hoàn toàn tùy
thuộc y sĩ điều trị, y sĩ máu, y sĩ ung thư của trường hợp đó.
Bs Nguyễn tài Mai
