TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM SƯ PHẠM HÀ NỘI
KHOA VIỆT NAM HỌC
*******
TÓM TẮT
CÔNG TRÌNH DỰ THỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
NĂM HỌC 2023-2024
Tên công trình: VĂN HÓA LÚA NƯỚC CỦA TỘC NGƯỜI LỰ VỚI PHÁT TRIỂN
LOẠI HÌNH DU LỊCH SINH THÁI NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN TAM ĐƯỜNG, TỈNH
LAI CHÂU
Thuộc chuyên ngành: Khoa học xã hội ngành kinh tế và kinh doanh
Họ và tên sinh viên: Lê Trung Hiếu
Lớp: K72-C
Khoa: Việt Nam học
Người hướng dẫn: TS.GVC. Phạm Thị Thúy
Hà Nội, ngày 21 tháng 04 năm 2024
1
VĂN HÓA LÚA NƯỚC CỦA TỘC NGƯỜI LỰ VỚI VIỆC PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH
THÁI Ở TAM ĐƯỜNG
Lê Trung Hiếu
K72C, Khoa Việt Nam Học
GVHD: TS.GVC. Phạm Thị Thúy-Khoa Việt Nam Học
Tóm Tắt. Nhắc đến Việt Nam không thể không nhắc tới lịch sử canh tác lúa nước lâu đời, mỗi
dân tộc trên các vùng miền trong tiến trình lịch sử hầu hết đều sinh sống bằng nghề canh tác lúa
nước. Lâu đời nhất phải kể đến vùng đồng bằng sông Hồng và vùng Trung du miền núi Bắc Bộ.
Tuy nhiên vùng Trung du miền núi Bắc Bộ lại nổi bật với nhiều mảng màu sắc độc đáo của nhiều
dân tộc cùng sinh sống ở khu vực này. Điển hình là người Lự với lịch sử canh tác lúa nước lâu
đời đạt đến trình độ thâm canh cao, trong quá trình biến đổi để tồn tại người Lự đã đưa những nét
đặc trưng của văn hóa lúa nước vào đời sống thường nhật, thông qua phong tục tập quán rõ nét
nhất có thể thấy qua lễ hội Căm Mường là lễ hội lớn nhất trong năm cảu người Lự. Thông qua đó
nhận thấy tiềm năng phát triển du lịch sinh thái gắn với tập quán canh tác lúa nước của tộc người
Lự ở Tam Đương Lai Châu. Từ tiềm năng, thế mạnh phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp và
thực trạng hoạt động du lịch ở Tam Đường, bài viết đề xuất mô hình du lịch sinh thái nông
nghiệp, xây dựng mô hình mẫu ở bản Hon (xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu) phù
hợp với điều kiện văn hóa và tự nhiên của xã Bản Hon, phù hợp với định hướng quy hoạch phát
triển du lịch của tỉnh Lai Châu và huyện Tam Đường, góp phần thực hiện Chiến lược Phát triển
Du lịch Việt Nam cũng như góp phần thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng
Nông thôn mới.
Từ khóa: Dân tộc Lự, Du lịch sinh thái nông nghiệp, Phát triển du lịch dân tộc Lự ở Tam Đường.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong bối cảnh hiện nay, biến đổi khí hậu và bản sắc dân tộc là trong những vấn
đề quan trọng với phát triển bền vững, phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp không chỉ
góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường bên cạnh đó góp phần bảo
tồn bản sắc dân tộc, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống ngoài ra góp phần làm
thay đổi cơ cấu sản xuất và tiêu dùng, mang lai hiệu quả kinh tế, giảm tỷ lệ thất nghiệp,
nâng cao đời sống cho người dân. Đối với nông nghiệp truyền thống của cộng đồng địa
phương, phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn nghề nông truyền thống, đồng thời
2
được xem là một trong những giải pháp quan trọng cho sự phát triển bền vững đối với
cộng đồng địa phương.
Trong thời gian qua, Lai Châu định hướng phát triển du lịch là trung tâm với định
hướng “Đưa Lai Châu trở thành điểm đến hấp dẫn tại khu vực và cả nước”, trong đó tập
trung vào phát triển du lịch cộng đồng, lấy dân tộc Lự làm trung tâm. Du lịch Lai Châu
trong những năm gần đây trở thành từ khóa nổi bật trên thị trường du lịch trong nước,
lượng khách và doanh thu từ du lịch tăng mạnh theo từ sau đại dịch, kỷ lục nhất trong
năm 2023 tỉnh đã đón tới 1,045 triệu lượt du khách đem đến doanh thu khoảng 748 tỷ
đồng. Tuy nhiên Lai Châu việc phát triển du lịch lai châu còn nhiều khó khăn, điển hình
nhất địa phương chưa tận dụng hết tiềm năng của mình, hiệu quả du lịch vẫn còn thấp so
với các địa phương khác trong vùng, do đó cần khắc phục trong thời gian tới.
2. KHÁI QUÁT NGHIÊN CỨU
- Mục đích nghiên cứu:
+ Tìm hiểu văn hóa của tộc người Lự nói chung và những tác động của nghề
trồng lúa nước đến đời sống kinh tế xã hội và phong tục tập quán của người Lự, đặc biệt
là tới lễ hội Căm Mường độc đáo.
+ Phân tích thực trạng phát triển du lịch tại Tam Đường và làm sáng tỏ tiềm năng
phát triển du lịch sinh thái gắn với tập quán canh tác lúa nước của tộc người Lự.
+ Đưa ra giải pháp xây dựng mô hình du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp canh
tác lúa nước của người Lự ở xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu.
- Thời gian nghiên cứu: Từ ngày 01/01/2024-12/04/2024
- Phương pháp nghiên cứu:
+ Phương pháp lịch sử: Tìm kiếm những tài liệu liên quan đến lịch sử hình thành
người Việt, lịch sử các dân tộc Việt Nam, tìm ra mối quan hệ giữa người Lự và nhóm dân
tộc Tày-Thái, từ đó liên hệ với tiến trình lịch sử của người Thái qua đó xác định được tiến
trình lịch sử của người Lự tại Việt Nam.
+ Phương pháp phân tích và tổng hợp: Tìm kiếm và sự dụng các tài liệu nghiên
cứu về dân tộc Lự sau đó tiến hành phân tích các đặc điểm đặc sắc trong văn hóa của
người Lự và phân tích ảnh hưởng của văn hóa lúa nước đến đời sống văn hóa của đồng
bào từ đó đưa ra kết luận có tiềm năng trong phát triển du lịch sinh thái gắn với nông
nghiệp canh tác lúa nước.
+ Phương pháp Logic: Kết hợp với phương pháp lịch sử để sắp xếp các dữ kiện
lịch sử một cách hợp lý, chặt chẽ, sâu sắc và bao quát về lịch sử hình thành của dân tộc
Lự và tiến trình lịch sử của dân tộc.
3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
3
3.1. Khái quát về người Lự và
Ngôn ngữ chính của người Lự là tiếng Lự, thuộc nhóm ngôn ngữ Tày-Thái họ
ngôn ngữ Kra-Dai. Người Lự cũng sự dụng tiếng Việt và chữ Quốc Ngữ. Nhờ có ngôn
ngữ riêng mà đời sống văn hóa phong tục của người Lự trở lên phong phú tạo nên bản sắc
văn hóa riêng của mình.
Từ xa xưa người Lự đã biết làm lúa và có trình độ thâm canh cao giúp đời sống
thêm đầy đủ, từ đó có nhiều thời gian hơn để phát triển đời sống sinh hoạt thường ngày
như thiết chế xã hội, tôn giáo tín ngưỡng, ăn, mặc, ở.
Về mặt thiết chế xã hội người lự sinh sống theo bản làng, đứng đầu bản là Tạo
bản người có tín nhiệm trong cộng đồng. Trong bản có quy ước chung của cộng đồng
giống như hương ước của làng xã người Việt giúp cho bản làng được đảm bảo về an ninh
và đời sống mọi người trong bản được êm ấm.
Về tôn giáo tín ngưỡng, người Lự không theo bất kì một tôn giáo nào mà chính
họ tự sáng tạo ra tôn giáo riêng của mình dựa trên nền tảng của đạo giáo và nho giáo.Tín
ngưỡng dân gian của người Lự là tín ngưỡng đa thần, họ tin rằng mọi vật trên thế gian
này đều có linh hồn, khi chết biến thành ma hay còn gọi là Phi và mà sẽ có hai trường
phái là mà Lành và ma ác, bên cạnh đó tín ngưỡng dân gian quan trọng nhất của người Lự
là thờ cúng tổ tiên.
Về ăn,mặc, nhà ở. Người Lự cũng như các dân tốc sinh sống ở vùng Tây Bắc ăn
lúa nương, cá ao suối và các sản vật sẵn có trong tự nhiên. Người Lự sinh sống ở nhà sàn,
nhà có hai mái, mái sau và mái trước mái trước che kín hàng hiên sàn và cầu thang, nhà
chỉ có một cửa và luôn hướng về phía Tây Bắc và ra sân phơi.
Về văn nghệ dân gian, nổi bật nhất đó là khắp Lử hay là Hát Lự là kiểu hát giao
duyên giữa đôi nam nữ yêu nhau, thể hiện tình cảm của mình bằng cách trao nhau những
câu hát tiếng sáo. Người con gái che mặt bằng khăn vải đỏ hát theo tiếng sáo của người
con trai thổi.Xưa vào lúc trời đêm thanh tịnh nam nữ ngồi giữa chiếu cói trải giữa sân
ngồi hát cùng nhau đến nửa đêm.
Về kinh tế, người Lự xưa kia sinh sống bằng nghề làm nông chủ yếu là trồng lúa
nước, nghề trồng Lúa nước của người Lự đạt đến trình độ cao, dùng sức kéo trâu bò để
cày bừa, sử dụng phân xanh phân chuồng để bón lúa, tạo lập hệ thống kênh mương tưới
tiêu hoàn chỉnh và đặc biệt là kỹ thuật canh tác nhổ mạ hai lần trong trồng Lúa.
Ngoài làm Lúa người Lự còn phát triển nghề chăn nuôi gia súc để cung cấp sức
kéo, thịt. Bên cạnh đó vào những ngày nông rảnh họ thường đi săn bắt thú rừng.
Cuối cùng là nghề thủ công, người Lự rất khéo tay và nghề đan lát dệt vải đúc bạc
và làm đồ trang sức của người Lự rất nổi tiếng, tất cả những sản phẩm này đều nhằm đáp
ứng nhu cầu đời sống tự cung tự cấp của mình.
3.2 Những nét chung về du lịch sinh thái nông nghiệp
- Khái niệm: Du lịch sinh thái nông nghiệp là loại hình du lịch nông thôn gắn
với yếu tố sinh thái, là sự kết hợp hai yếu tố sinh thái với nông nghiệp, dựa vào tự nhiên
bên cạnh đó kết hợp với tài nguyên nông nghiệp trong đó bao gồm hoạt động sản xuất