V bài "Ai đã đ t tên cho dòng sông?" c a Hoàng Ph Ng c T ng ườ
(Chuyên đ ôn thi Đ i h c - Tác gi : Nguy n Thanh Huy n - GV Văn)
I. Hình t ng cái tôi tác giượ
1. M t cái tôi d t dào c m xúc:
1.1. T th và tâm th :ư ế ế
+ T th : M t ng i trí th c yêu n c v a b c ra t trong khói l a chi n tranh,v aư ế ườ ướ ướ ế
b ng b ng khí th ch ng ế gi c ngo i xâm , v a hào h ng ng i ca ch nghĩa anh
hùng,m t t th t do, t tin và t hào đ mà nhìn vào m i quan h và dòng ch y ư ế
c a l ch s dân t c đ kh ng đ nh s c s ng, s c m nh c a nó.
+ Tâm th : M t ng i ngh s giàu rung đ ng và r tế ườ lãng m n khi ch n cho mình
m t đi m nhìn th t đ c bi t v con sông.Ch t lãng m n, ngh sĩ th hi n s l a
ch n th i gian mùa thu và không gian khu v n c s m u t, m t khu v n mùa nàoườ ườ
cũng có hoa n .và trái chín mà v n th hi n m t “th n thái yên tĩnh và khoáng đ t
gi ng nh m t s t do n i tâm”- m t không gian v a c kính, v a th m t i, v a ư ươ
phóng khoáng. Trong không gian y, tâm th c a ế nhà văn tr nên th thái, có s t do ư
n i tâm đ c m nh n m t cách tinh t và có chi u sâu v đ i t ng. S th thái ế ượ ư
bi u hi n trong nh ng ho t đ ng c th : v a ăn trái h ng ng t và thanh đ c m
nh n h ng v th c, v a đ c Ki u đ đ m mình trong th gi i t ng t ng c a th ươ ế ưở ượ ơ
ca. Đi gi a cõi th c và cõi th , s ng trong s giao thoa c a nh ng rung đ ng v i ơ
khung c nh thiên nhiên và nh ng rung đ ng tr c m t m i tình say đ m trong nh ng ướ
trang Ki u đ t đó nhà văn có m t phát hi n đ c đáo v m i liên h gi a nh ng câu
Ki u v i âm h ng sâu th m c a Hu : “dòng sông đáy n c in tr i và nh ng n i c ưở ế ướ
th m, n ng vàng khói bi c, n i u hoài c a d ng li u và s c đ p n ng nàn c a hoaơ ế ươ
trà mi, nh ngmùa thu quan san, nh ng v ng trăng th m thi t…” và quan tr ng nh t ế
là nh n ra r ng sông H ngươ và thành ph c a nó nh m t vang bóng trong th i gian ư
hình t ng c p tình nhân lý t ng c aượ ưở Truy n Ki u “tìm ki m và đu i b t, hào hoaế
và đam mê, thi ca và âm nh c”. Có th th y đó là m t t th và tâm th r t thích h p ư ế ế
v i vi c b c l nh ng rung đ ng c a tình yêu- m t th tình yêu r t sâu và r t đ m
say c a nhà văn v i con sông x Hu . ế
1.2. C m h ng và c m xúc:
+C m h ng: ni m say s a tìm ki m và kh ng đ nh v đ p riêng, s c cu n hút, ư ế
quy n rũ riêng c a con sông x Hu các ph ng di n không gian và th i gian,ế ế ươ l ch
s và văn hoá. C bài tuỳ bút d ng nh là cu c hành trình tìm ki m cho câu h i đ y ườ ư ế
kh c kho i “Ai đã đ t tên cho dòng sông” Và cu c tìm ki m, lý gi i cái tên c a dòng ế
sông đã tr thành cu c tìm ki m đ y hào h ng và say mê không ch v đ p c a di n ế
m o hình hài mà còn là đ l ng sâu c a tâm h n và rung đ ng. Con sông x Hu ế
hi n lên trong cu c tim ki m c a Hoàng Ph Ng c T ng đã không ch là con sông ế ườ
đ a lý mà là m t sinh th , m t con ng i “ ườ sông H ngươ qu th c là Ki u, r t Ki u”
v a xinh đ p, v a tài hoa, v a thăng tr m chìm n i cùng l ch s l i v a đ m th m
l ng sâu v i n n văn hoá riêng c a nó.
+ C m xúc: vô cùng phong phú. Có khi nó đ c b c l tr c ti p v i các tr ng thái ựơ ế
n i tâm: v a thích thú, v a l đãng, miên man trong v đ p c a dòng sông đang đ i ơ
s c không ng ng, nh da di t đi u ch y l ng l c a con sông khi ngang qua thành ế
ph , cái đi u ch y nh m t đi u slow tình c m dành riêng cho Hu trong trăm nghìn ư ế
ánh hoa đăng; th t v ng khi nghe nh c Hu gi a ban ngày ho c trên sân kh u b i ế
hi u sâu s c r ng n n âm nh c Hu đ c sinh thành trên m t n c ế ượ ướ sông H ngươ , là
linh h n c a con sông nên ch là chính nó vang lên trong đêm gi a ti ng r i bán âm ế ơ
c a n c t nh ng mái chèo khuya. ướ
Có khi c m xúc yêu th ng da di t v i x Hu l i đ c b c l gián ti p trong cu c ươ ế ế ượ ế
hành trình l ng l v i r t nhi u nh ng tìm ki m và phát hi n: Cái “tôi” tác gi khi thì ế
ch ng ki n m t ngh nhân già sau n a th k ch i nh c đã ch t nh n ra khúc nh c ế ế ơ
Hu trong nh ng trang Ki u “Trong nh ti ng h c bay qua. Đ c nh ti ng su i m iế ư ế ư ế
sa n a v i”, khi b t ng và ng ngàng nh n ra đi m t ng đ ng gi a con sông và ươ
con ng i “n i v ng v n và chút l ng l kín đáo c a tình yêu”; có khi l i cũng vìườ ươ ơ
yêu Hu mà đ c văn ki n c a Liên Hi p qu c v Hu b ng s rung đ ng th m mế ế
c a tâm h n đ “th y hi n bóng khuôn m t quy n rũ và t i tr c a dòng sông ế ươ
thành ph gi a lòng th gi i hi n đ i ”; đ ng th i cũng hoài ni m đ n kh c kho i ế ế
khi phát hi n ra m t s c màu x a cũ c a chi c áo c i Hu ngày x a, r t x a ư ế ướ ế ư ư
“màu áo l c đi u v i lo i v i… bên trong, t o thành m t màu tím n hi n” đ t
cái s c màu văn h y mà liên t ng m t cách r t ng u h ng mà có lí t i “màu c a ưở
s ng khói trênươ sông H ngươ gi ng nh t m voan huy n o c a t nhiên, sau đó n ư
gi u khuôn m t th c c a dòng sông”.
Rõ ràng Hoàng Ph Ng c T ng đã đem tình yêu đ m th m l ng sâu và nh ng c m ườ
xúc sôi n i say s a ph vào trang vi t đ r i m i dòng văn nh m t n t nh c trong ư ế ư
b n đàn lòng đ tôn vinh v đ p c a sông H ngươ .
2. M t cái tôi nghiêm túc c n tr ng trong tìm ki m và phát hi n ế
2.1. Ki n th c và ý th cế
+ Ki n th c: phong phú và có chi u sâu. Có th nói trong bài bút ký pha tuỳ bút này,ế
Hoàng Ph Ng c T ng đã huy đ ng v n ki n th c t ng h p nhi u m t v ườ ế
con sông H ngươ t đ a lý, l ch s , văn hoá, văn ch ng và đ i s ng, t nhiên và kh oươ
c , cái hi n sinh và nh ng gì thu c v xa x a…Đ c bài vi t có th th y công phu ư ế
nghiên c u, tìm hi u c a nhà văn th t đáng n : v a quan sát đ th y đ c t ng nét ượ
di n m o c a con sông trong t ng kho ng không gian c th , v a nghiên c u đ
th y m i liên h gi a đ c đi m đ a lý v i đ c đi m dòng ch y c a con sông, v a
tìm hi u con sông trong t ng th i kỳ l ch s , v a thâm nh p th c t đ nh n bi t ế ế
m t cách c th nh ng n p sinh ho t, nh ng cách th c lao đ ng, nh ng h ng v ế ươ
riêng c a c cây, hoa trái, đ t đai, v a đ c t li u, sách v đ hình dung ra quá kh ư
m t th i vang bóng trong nh ng d u tích còn l i c a thành quách, đình đ n. Trong
kh i l ng ki n th c đ c huy đ ng, đáng k nh t là ki n th c đ a lý, ượ ế ượ ế l ch s và văn
hoá. Các m t ki n th c này không tách r i nhau, không đ c l p t n t i mà hoà ế
quy n, h tr nhau t o thành m t đi m t a v ng ch c cho ngòi bút nhà văn khi miêu
t con sông c a x Hu . ế
+ ý th c: C bài tuỳ bút là cu c hành trình hào h ng và c n tr ng, say s a và r t ư
nghiêm túc đ tìm ki m câu tr l i cho câu h i “Ai dó đ t tên cho dũng s ng”. Đây là ế
câu h i ng nh bâng qu c a m t nhà th nào đó khi đ n v i Hu song cũng là m t ư ơ ơ ế ế
câu h i đ y ng ý c a chính Hoàng Ph Ng c T ng. H i nh m t cách đ xác l p ườ ư
m i quan h gi a dòng sông v i con ng i, gi a cái tên c a dòng sông v i cách nhìn, ườ
cách nghĩ và nh ng c m nh n c a con ng i v nó. ý th c v đi u này nên trong khi ườ
tìm hi u v sông nhà văn cũng r t công phu tìm hi u v cu c s ng và con ng i bên ườ
dòng sông y. Nghĩa là con sông đã đ c đ t trong m i quan h g n bó m t thi t v i ượ ế
con ng i. Trong m i liên h y, sông đã đ c soi ng m t nhi u góc đ , th i gianườ ư
và không gian, văn hoá và l ch s , sinh ho t và phong t c, đ i s ng sinh ho t và th ế
gi i tinh th n…Và trong quá trình tìm hi u “Ai dó đ t tên cho dũng s ng”, Hoàng
Ph Ng c T ng đã b c l mình không ch là m t cái tôi giàu hi u bi t, ham tìm ườ ế
hi u mà còn là m t cái tôi r t m c tinh t ng và vô cùng sâu s c trong nh ng khám ườ
phá, tìm hi u nh ng chi u sâu văn hoá tinh th n, tâm h n c a sông H ngươ cũng là
c a con ng i x Hu . ườ ế
2.1. Con đ ng và đích đ n;ườ ế
+ Con đ ng: Đ c bài tuỳ bút d th y Hoàng Ph Ng c T ng r t tinh t khi l ngườ ườ ế
nghe và chiêm nghi m nh ng c m xúc, c m giác phong phú và nh ng ý nghĩ sâu xa.
Vì th cái d nh n th y t nh ng trang văn là ch t tr tình đ m đà đ m th m. Songế
n u ch đào sâu vào nh ng c m xúc, c m giác c a mình ho c l c tìm trong sách vế
thì th gi i c a m t cái tôi d u phong phú r ng m đ n mâý cũng ch là gi i h n.ế ế
Thành công c a Hoàng Ph Ng c T ng trong tuỳ bút này không ch do ườ nhà văn bi tế
l ng nghe và xúc đ ng, bi t nghiên c u, tìm hi u và suy ng m mà còn b i ng i ế ườ
ngh s y có th c t t nh ng chuy n đi. ế ế
Đ c bài tuỳ bút cũng r t d đ th y r ng Hoàng Ph Ng c T ng r t hay đi: “Xuân ườ
h thu đông tôi v n th ng lên thăm v n An Hiên c a bà Tùng Kim Long ” đ t ườ ườ
đó “t mái rêu phong c a chi c c ng vòm quay ra m t sông” mà c m nh n cái âm ế
h ng sâu th m c a Hu trêm m i trang Ki u. Songưở ế nhà văn l i cũng ý th c sâu s c
r ng “N u ch m i mê ng m nhìn khuôn m t kinh thành c a nó, ng i ta s không ế ườ
hi u m t cách đ y đ b n ch t c a sông H ngươ v i cu c hành trình gian truân mà
nó đã v t qua, không hi u th u ph n tâm h n sâu th m c a nó”. Vì thượ ế nhà văn đã
th c hi n m t cu c hành trình theo su t chi u dài c a con sông t n i kh i ngu n ơ
gi a lòng Tr ng S n v i r ng già, gh nh thác, v c xoáy đ r i chuy n dòng liên ườ ơ
t c mà hoà mình v i cánh đ ng Châu Hoá đ y hoa d i và b t đ u hành trình tìm
ki m thành ph t ng lai c a nó. Và b i cũng đã t ng bi t đ n sông Xen c a Pari,ế ươ ế ế
sông Đanuyp c a Buđapet, sông Nêva c a Nga mà Hoàng Ph Ng c T ng có th ườ
nh n ra nét riêng c a Sông H ngươ trong nh p đi u, trong s c thái văn hoá và trong
quan h c a nó v i thành ph c a mình. Trong nh ng chuy n đi d c ế sông H ngươ ,
chuy n đi v làng Thành Trung có m t vai trò quan tr ng đ c bi t b i nó choế nhà
văn không ch nh ng thông tin, d u v t v m t khu thành c , m t vùng đ t chi n ế ế
l c thu xa x a mà còn là m t c h i đ nh n rõ b n lĩnh Vi t sâu s c, m t s cượ ư ơ
s ng Vi t th t mãnh li t, m t tâm h n Vi t th t giàu có phong phú, m t khí đ t th t
hùng h u và h ng đ t th t n ng nàn… ươ
+ Đích đ n: đi su t d cế sông H ngươ đ tr i nghi m bao nhiêu c m xúc, c m giác đ
hi u th u bao nhiêu giá tr , nh n ra bao nhiêu v đ p c a đ a lí và văn hoá, đ i s ng
l ch s , cu i cùng Hoàng Ph Ng c T ng đã tìm đ c câu tr l i cho câu h i ườ ượ
đ y kh c kho i v n luôn vang v ng trong su t bài tuỳ bút: “Con ng i đã đ t tên cho ườ
dòng sông nh nhà th ch n bút hi u cho mình, g i g m vào đ y t t c c v ngư ơ ướ
mu n đem cái Đ p và ti ng Th m đ xây đ p văn hoá và ế ơ l ch s
Hoàng Ph Ng c T ng đã vi t v ườ ế sông H ngươ không ch b ng c m nh n và hi u
bi t v dòng sông mà còn b ng c m nh n và hi u bi t v con ng i Hu đ t đóế ế ườ ế
mà th y m t cách sâu s c và th m thía r ng, không ch đ c đi m đ a lý mà quá
trình l ch s cùng v i di n m o văn hoá do con ng i t o nên đã hình thành cho ườ sông
H ngươ m t di n m o, dáng v và c m t tâm h n.
3. M t cái tôi tài hoa và vô cùng lãng m n.
+ Giàu t ng t ng (quá trình tâm lý xây d ng nh ng hình nh m i trên c s kinhưở ượ ơ
nghi m c a cá nhân và th c ti n c a đ i s ng): S dĩ bài bút ký này c a Hoàng Ph
Ng c T ng đ c cho là có nhi u ch t tuỳ bút có l m t ph n vì ườ ượ nhà văn không
thu n tuý ch ghi chép m t cách chính xác khách quan mà còn bi t t o cho mình r t ế
nhi u c h i đ t ng t ng: Vi t v con sông song l i không b t đ u t vi c quan ơ ưở ượ ế
sát th c t , t vi c đi th c đ a mà l i b t đ u t vi c đ c Ki u đ c m nh n văn ế
ch ng hoà quy n v i c m nh n v con sông x Hu . Và phút nh n ra cu c g p gươ ế
gi a âm h ng sâu th m c a Hu v i c nh s c thiên nhiên qua ngòi bút miêu t c a ưở ế
Nguy n Du trên m i trang Ki u cũng chính là lúc nhà văn t ng t ng v m i quanưở ượ
h gi a sông H ngươ và thành ph c a nó là m i quan h c a m t c p tình nhân lý
t ng v i tìm ki m và đu i b t, hào hoa và đam mê, thi ca và âm nh c.ưở ế
Cũng trong trí t ng t ng bay b ng c aưở ượ nhà văn, sông H ngươ khi là m t dòng nh c
đa âm s c (b n tr ng ca r m r c a r ng già, đi u slow c a tình c m, b n đàn lúc ườ
đêm khuya v i ti ng n c r i bán âm c a nh ng mái chèo), khi là m t con ng i ế ướ ơ ườ
giàu n tính và có đ s c m nh đ tr ng thành d n trong cu c hành trình (cô gái ưở
Digan phóng khoáng và man d i gi a r ng Tr ng S n, ng i con gái đ p n m ng ườ ơ ườ
m màng gi a cánh đ ng Châu Hoá đ y hoa d i, ng i m phù sa c a m t vùng vănơ ườ
hoá x s v i s c đ p d u dàng và trí tu gi a ch n kinh thành).
Song có m t đi u quan tr ng là, trong cu c hành trình dù không ít nh ng gian truân và
cũng không h ng n ng i y ph m ch t n tính c a sông H ngươ khi n nó luôn tế
b l mình là m t ng i con gái r t m c đa tình: dù v i tâm h n t do và trong sáng ườ
hay s c đ p d u dàng và trí tu thì hành trình c a sông cũng là hành trình tìm ki m ế
ng i tình mong đ i đ khi g p đ c r i,ườ ượ sông H ngươ tr nên m m h n đi “nh ư
m t ti ng vâng không nói ra c a tình yêu”, r i cũng nh Ki u khi g p chàng ế ư
Kim, sông H ngươ g p Hu đã tr thành ng i tài n đánh đàn lúc đêm khuya đ r i ế ườ
khi ph i l u luy n ra đi, ư ế sông H ngươ nh ch a n r i xa thành ph mà c ý đ iư ư
dòng, r ngo t sang h ng đông – tây đ g p l i thành ph l n cu i trong “n i ướ
v ng v n” “chút l ng l n đáo c a tình yêu” nh nàng Ki u trong đêm tình t đãươ ơ ư
chí tình tr l i cùng Kim Tr ng đ nói m t l i th mà s vang v ng c a l i th y,
trong t ng t ng và s hình dung c aưở ượ nhà văn chính là gi ng hò dân gian “Còn non-
còn n c- còn dài -còn v - còn nh …”ướ
Trí t ng t ng m nh m và phong phú khi k t h p v i cái kho v n c m xúc, c mưở ượ ế
giác r t d i dào mà cũng vô cùng tinh t sâu s c đã t o nên m t ch t th chan ch a ế ơ
trên m i trang văn và m t s c lôi cu n khó c ng l i đ i v i ng i th ng th c. ưỡ ườ ưở
+ V n ch nghĩa và s c sáng t o: Thông th ng ng i ta ch nói “Thi trung h u ườ ườ
ho ” “Thi trung h u nh c”. đây ta có th hoàn toàn t tin mà nói v ch t nh c,
ch t ho , th m chí là s hoà quy n lý t ng gi a ch t nh c, ch t ho ch t th ưở ơ
trong ch nghĩa c a Hoàng Ph Ng c T ng. Hãy nghe ườ nhà văn di n t c m giác
c a mình “Mùa thu tôi ng i đ c Ki u d i mái rêu phong c a chi c c ng vòm quay ướ ế
mái ra sông ăn trái h ng ng t và thanh đ n đ t ng nh m i mi ng v a ng m vào ế ưở ư ế
n a ch ng đã tan ra thành d vang c a m t ti ng chim”. Ch có ăn m t trái h ng thôi ư ế
mà th y đ c h ng v , thanh s c c a đ t tr i, hu ng h là khi đ i di n v i v i ươ
m t con sông c a m t mi n đ t mà mình yêu m n, t hào và g n bó. ế
D ng nh bao nhiêu góc nhìn, đi m nhìn v con sông thì có b y nhiêu ki u chườ ư
nghĩa đ c huy đ ng đ di n t cho th t riêng, th t s c, th t tinh góc nhìn, đi mượ
nhìn y: C n đ t con sông trong không gian đ a lí thì nó là “m t b n tr ng ca c a ườ
r ng già r m r gi a bóng cây đ i ngàn, mãnh li t qua nh ng gh nh thác, cu n xoáy
nh nh ng c n l c vào d i đáy v c bí n, d u dàng và say đ m gi a nh ng d m dàiư ơ ướ
chói l i màu đ c a hoa đ quyên r ng, d u dàng và trí tu khi tr thành bà m phù sa
c a m t vùng văn hoá x s , m màng gi a cánh đ ng Châu Hoá, tr m m c nh ơ ư
tri t lí, nh c thi g a đám qu n s n lô xô, đ n đài lăng t m và r ng thông u t ch , vôế ư ơ
t gi a nh ng bi n bãi xanh bi c, yên tâm kéo m t nét th ng khi nhìn th y chi c c uư ế ế