i
UỶ BAN NHÂN DÂN TỈNH GIA LAI
PGS.TS. Bảo Huy
X©y dùng m« h×nh qu¶n lý rõng vµ ®Êt
rõng dùa vµo céng ®ång d©n téc thiÓu
sè Jrai vµ Bahnar, tØnh Gia Lai
M· sè: KX GL 06 (2002)
Cơ quan quản lý: Sở Khoa học và Công nghệ
Cơ quan chủ trì: Trường Đại học Tây Nguyên
Gia Lai, tháng 01 năm 2005
Giải pháp về chính sách, tổ chức, thể chế
Giải pháp
kỹ thuật
và tiếp
cận có sự
tham gia
GĐGR có sự tham
gia: 9 bước, 16 công
cụ
LEK và PTD: 6 giai
đoạn, 15 công cụ
Chu trình lập kế
hoạch quản lý rừng
có sự tham gia: 5
bước, 7 công cụ
ii
UỶ BAN NHÂN DÂN TỈNH GIA LAI
PGS.TS. Bảo Huy
X©y dùng m« h×nh qu¶n lý rõng vµ ®Êt
rõng dùa vµo céng ®ång d©n téc thiÓu
sè Jrai vµ Bahnar, tØnh Gia Lai
M· sè: KX GL 06 (2002)
Cơ quan quản lý: Sở Khoa học và Công nghệ
Cơ quan chủ trì: Trường Đại học Tây Nguyên
Gia Lai, tháng 01 năm 2005
ii
Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn ®Ò tµi
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: PGS.TS. B¶o Huy
Céng t¸c viªn:
Th.S. Vâ Hïng
Th.S. Cao ThÞ Lý
Th.S. NguyÔn ThÞ Thanh H−¬ng
Th.S. Huúnh Nh©n TrÝ
KS. NguyÔn Quèc Ph−¬ng
Th.S. NguyÔn §øc §Þnh
TS. NguyÔn Anh Dòng
Th.S. Lª ThÞ Lý
iii
Môc lôc
Trang
Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn ®Ò tµi.................................................... ii
Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t ........................................................................... v
C¸c ký hiÖu nh©n tè, chØ tiªu ®iÒu tra rõng, l©m häc................................ vi
Danh môc c¸c b¶ng biÓu ........................................................................... vii
Danh môc c¸c ®å thÞ ................................................................................. viii
Danh môc c¸c b¶n ®å ............................................................................... viii
Danh môc c¸c s¬ ®å.................................................................................... ix
Lêi c¶m ¬n x
ch−¬ng 1: më ®Çu – giíi thiÖu ®Ò tµi.................................................... 1
1.1 Më ®Çu, lý do nghiªn cøu ..................................................................... 1
1.2 Môc tiªu nghiªn cøu.............................................................................. 4
1.3 Gi¶ ®Þnh nghiªn cøu.............................................................................. 4
1.4 §èi t−îng, khu vùc vµ ph¹m vi nghiªn cøu......................................... 5
1.5 Ph−¬ng thøc chuyÓn giao vµ c¸c t¸c ®éng cña nghiªn cøu.............. 7
Ch−¬ng 2: Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu.......................................... 9
2.1 Ngoµi n−íc............................................................................................. 9
2.2 Trong n−íc........................................................................................... 18
2.3 Th¶o luËn ............................................................................................. 30
Ch−¬ng 3: ®Æc ®iÓm khu vùc nghiªn cøu ......................................... 32
3.1 §Æc ®iÓm khu vùc nghiªn cøu d©n téc Bahnar – HÖ sinh th¸i rõng
th−êng xanh......................................................................................... 32
3.1.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn....................................................................................... 32
3.1.2 §Æc ®iÓm kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi............................................................... 34
3.2 §Æc ®iÓm khu vùc nghiªn cøu d©n téc Jrai – hÖ sinh th¸i rõng khép.
.................................................................................................. 41
3.2.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn....................................................................................... 41
3.2.2 §Æc ®iÓm kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi............................................................... 43
3.3 Sù cÇn thiÕt x©y dùng m« h×nh thö nghiÖm qu¶n lý rõng dùa vµo
céng ®ång ë hai lµng nghiªn cøu ...................................................... 46
3.3.1 Lµng §ª Tar, d©n téc Bahnar qu¶n lý rõng th−êng xanh ............................ 46
3.3.2 Lµng Ea Ch¨ W©u, d©n téc Jrai qu¶n lý rõng khép..................................... 47
Ch−¬ng 4: néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu......................... 49
4.1 Néi dung nghiªn cøu........................................................................... 49
4.2 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ................................................................... 50
4.2.1 Ph−¬ng ph¸p luËn tiÕp cËn vµ nghiªn cøu................................................... 50
4.2.2 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ .................................................................. 50
4.2.3 Ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn nh©n lùc, chuyÓn giao ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn ........ 56
4.2.4 Khung logic nghiªn cøu.............................................................................. 57
Ch−¬ng 5: kÕt qu¶ vµ ph©n tÝch th¶o luËn ................................... 60
5.1 Quan ®iÓm, kh¸i niÖm vµ yªu cÇu ®Ó tæ chøc ph−¬ng thøc qu¶n lý
rõng dùa vµo rõng céng ®ång............................................................ 61
5.2 Giao ®Êt giao rõng lµm tiÒn ®Ò ph¸t triÓn ph−¬ng thøc qu¶n lý rõng
dùa vµo céng ®ång.............................................................................. 63
iv
5.2.1 Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch, tæ chøc thÓ chÕ trong giao ®Êt giao rõng cho céng
®ång ............................................................................................................ 74
5.2.2 Gi¶i ph¸p tiÕp cËn, kü thuËt trong giao ®Êt giao rõng – H−íng dÉn tæ chøc
giao ®Êt giao rõng cã sù tham gia ............................................................... 94
5.3 KiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng cña hai d©n téc Bahnar vµ Jrai trong
qu¶n lý tµi nguyªn rõng.................................................................... 103
5.3.1 HÖ thèng ho¸ kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng theo d¹ng s¬ ®å quan hÖ.... 104
5.3.2 KiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng trong qu¶n lý rõng ®Çu nguån................. 108
5.3.3 KiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng trong sö dông tµi nguyªn rõng ................ 112
5.3.4 C¬ së ph¸t triÓn kü thuËt qu¶n lý rõng tõ kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng. 115
5.4 Ph¸t triÓn hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt cã sù tham gia trªn c¸c tr¹ng
th¸i rõng, ®Êt rõng............................................................................. 118
5.4.1 TiÕp cËn PTD trong ph¸t triÓn kü thuËt cã sù tham gia............................. 120
5.4.2 TiÕn tr×nh PTD vµ kÕt qu¶ thö nghiÖm ph¸t triÓn hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt
trªn ®Êt l©m nghiÖp.................................................................................... 123
5.4.3 PTD phôc vô ph¸t triÓn hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt trªn c¸c tr¹ng th¸i rõng
.................................................................................................................. 146
5.5 LËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång ............................. 148
5.5.1 Nguyªn t¾c, môc tiªu x©y dùng kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång
.................................................................................................................. 149
5.5.2 TiÕn tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång150
5.6 Tæng hîp tiÕn tr×nh vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn m« h×nh qu¶n lý rõng
dùa vµo céng ®ång d©n téc thiÓu sè ............................................... 178
ch−¬ng 6: kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ ...................................................... 181
6.1 KÕt luËn .............................................................................................. 181
6.2 KiÕn nghÞ............................................................................................ 184
tµi liÖu tham kh¶o ................................................................................. 186
phô lôc ............................................................................................................ I
Phô lôc 1: Thèng kª danh s¸ch thµnh viªn tham gia trong tiÕn tr×nh
thùc hiÖn ®Ò tµi....................................................................................... I
Phô lôc 2: Tæng hîp ®iÒu tra rõng theo « tiªu chuÈn................................ V
Phô lôc 3: 05 tê thö nghiÖm PTD ë lµng §ª Tar........................................VI
Phô lôc 4: 05 tê thö nghiÖm PTD ë lµng Ea Ch¨ W©u............................... XI
Phô lôc 5: §Æc ®iÓm h×nh th¸i, sinh th¸i cña c¸c loµi c©y trong c¸c thö
nghiÖm PTD ........................................................................................XVI
Phô lôc 6: Danh môc tªn khoa häc c©y rõng sö dông trong ®Ò tµi......XVII
Phụ lục 7: Sinh trưởng các thử nghiệm ở làng Đê Tar ........................XVIII
Phụ lục 8: Sinh trưởng các thử nghiệm ở làng Ea Chă Wâu ..............XVIII
Phụ lục 9: M« h×nh quan hÖ H/D c¸c tr¹ng th¸i rõng..............................XIX