XÂY DỰNG NỀN ĐƯỜNG Ô TÔ part 6

Chia sẻ: Ajdka Ajsdkj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:21

Thêm vào BST

Báo xấu

118
lượt xem 57
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vùng chấn động Trên một mặt thoáng phẳng, nếu độ sâu đặt gói thuốc (tức là W) lớn hơn bán kính Vùng nổ om phá hoại (bán kính nổ om) R3 (xem hình Vùng nổ tung 6-4a) thì sau khi nổ, mặt đất không có R3 vết tích bị phá hoại, lúc này được gọi là Vùng ép co R2 phá hoại bên trong (nổ ngầm); nếu độ sâu đặt gói thuốc nổ nhỏ hơn bán khính R1 nổ om R3 nhưng lớn hơn bán kính nổ Gói thuốc tung R2 xem hình 6-4b) thì sau khi nổ, bề mặt...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: XÂY DỰNG NỀN ĐƯỜNG Ô TÔ part 6

Trªn mét mÆt tho¸ng ph¼ng, nÕu ®é s©u Vïng chÊn ®éng ®Æt gãi thuèc (tøc lµ W) lín h¬n b¸n kÝnh Vïng næ om ph¸ ho¹i (b¸n kÝnh næ om) R3 (xem h×nh R4 Vïng næ tung 6-4a) th× sau khi næ, mÆt ®Êt kh«ng cã R3 vÕt tÝch bÞ ph¸ ho¹i, lóc nµy ®−îc gäi lµ Vïng Ðp co ph¸ ho¹i bªn trong (næ ngÇm); nÕu ®é R2 s©u ®Æt gãi thuèc næ nhá h¬n b¸n khÝnh R1 næ om R3 nh−ng lín h¬n b¸n kÝnh næ Gãi thuèc tung R2 xem h×nh 6-4b) th× sau khi næ, bÒ mÆt m«i chÊt bÞ rêi r¹c, ®ång thêi theo h−íng ®−êng kh¸ng nhá nhÊt mÆt ®Êt bÞ ®Èy vång lªn, hiÖn t−îng nµy ®−îc gäi lµ H×nh 6-3: S¬ ®å c¸c vïng t¸c dông næ ph¸ næ om (m×n om); nÕu thuèc ®−îc ch«n R1- b¸n kÝnh Ðp co; s©u ë ®é s©u nhá h¬n b¸n kÝnh næ tung R2- b¸n kÝnh næ tung; R2 (xem h×nh 6-4c) th× sau khi næ, mét R3 – b¸n kÝnh næ om; phÇn ®¸ vì sÏ tung v¨ng ra, trªn bÒ mÆt R4 – b¸n kÝnh chÊn ®éng; m«i chÊt sÏ h×nh thµnh phÔu næ; hiÖn t−îng nµy ®−îc gäi lµ næ tung. Th−êng sö dông chØ sè næ ph¸ n (chØ sè næ) ®Ó ®Æc tr−ng cho h×nh d¹ng phÔu næ: n=r/W (6-1) Trong ®ã: r lµ b¸n kÝnh phÔu næ, n lín th× phÔu næ réng vµ n«ng; n nhá th× phÔu næ hÑp vµ s©u. H×nh 6-4: C¸c kiÓu næ ph¸ øng víi viÖc ch«n chÆt gãi thuèc næ ë c¸c ®é s©u kh¸c nhau. a) Næ ngÇm; b) Næ om; c) Næ tung Th−êng dùa vµo trÞ sè n lín hay nhá ®Ó ph©n lo¹i ®èi víi c¸c h×nh thøc næ ph¸ vµ quy m« gãi thuèc næ. Khi n=1, gãc næ ë ®¸y phÔu næ lµ gãc vu«ng, phÔu næ ®−îc gäi lµ phÔu næ tiªu chuÈn; khi n>1, gãc ë ®¸y phÔu lµ gãc tï, phÔu næ ®−îc häi lµ phÔu næ tung m¹nh, t−¬ng øng víi gãi thuèc næ tung m¹nh, khi n
C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn h×nh d¹ng phÔu næ kh«ng nh÷ng chØ cã bÒ s©u ch«n chÆt gãi thuèc (tøc lµ ®−êng kh¸ng bÐ nhÊt W), mµ cßn phô thuéc vµo khèi l−îng thuèc ®−îc n¹p. L−îng thuèc nhiÒu hay Ýt sÏ ¶nh h−ëng ®Õn trÞ sè b¸n kÝnh t¸c dông næ ph¸ R1, R2 vµ R3; khi W kh«ng ®æi, t¨ng l−îng thuèc næ sÏ lµm cho phÔu cã xu h−íng réng vµ n«ng. Do vËy, chØ sè n lín hay nhá còng ®· ph¶n ¸nh l−îng thuèc sö dông nhiÒu hay Ýt. 6.2.2.TÝnh to¸n l−îng thuèc næ C«ng thøc tÝnh l−îng thuèc næ cÇn thiÕt Q(kg) cho tr−êng hîp ®Êt ®¸ ®ång nhÊt, ®Þa h×nh b»ng ph¼ng cã mét mÆt tho¸ng vµ næ ph¸ theo h×nh thøc næ tung tiªu chuÈn r (n = = 1,0 ) lµ: w Q = eqw3 (kg) (6-2) Trong ®ã: w3 – ThÓ tÝch phÔu ®Êt ®¸ bÞ ph¸ ho¹i sau khi næ m×n víi w lµ ®−êng kh¸ng nhá nhÊt (m). q – L−îng thuèc næ ®¬n vÞ (kg/m3) lµ l−îng thuèc næ cÇn thiÕt ®Ó ph¸ vì 1m3 ®Êt ®¸ trong ®iÒu kiÖn næ tung tiªu chuÈn vµ dïng lo¹i thuèc næ tiªu chuÈn lµ lo¹i amonit No9. L−îng thuèc næ ®¬n vÞ q cña c¸c lo¹i ®Êt ®¸ kh¸c nhau cho ë b¶ng 6-1. e – HÖ sè ®iÒu chØnh l−îng thuèc næ ®¬n vÞ q khi thi c«ng b»ng lo¹i thuèc næ kh¸c kh«ng ph¶i lµ lo¹i amonit No9; cho ë b¶ng 6-2. B¶ng 6-1 TrÞ sè q0 – L−îng thuèc ®¬n vÞ víi phÔu næ tung tiªu chuÈn (tÝnh cho lo¹i thuèc am«nÝt sè 4) L−îng thuèc næ ®¬n vÞ Ph©n lo¹i ®Êt Khi næ om Khi næ tung tiªu ®¸ Tªn ®Êt ®¸ 3 chuÈn q (kg/m3) q(kg/m ) C¸t 1,80-2,00 C¸t ch¾c vµ Èm 1,40-0,45 III §Êt sÐt pha c¸t nÆng 0,40-0,5 1,20-1,35 IV §Êt sÐt ch¾c 0,40-0,50 1,20-1,35 IV-V Hoµng thæ 0,35-0,45 1,10-1,50 V §¸ phÊn tr¾ng 0,30-0,35 1,90-2,10 V-VI Th¹ch cao 0,40-0,50 1,20-1,50 VI-VII §¸ v«i, ®¸ v«i vá trai èc 0,60-0,70 1,80-2,10 - 105 -
V-VI §¸ v«i sÐt yÕu 0,40-0,50 1,20-1,50 VI §¸ tup nøt, ®¸ bät ch¾c 0,50-0,60 1,50-1,80 VI-VII §¸ cuéi kÕt, ®¸ d¨m kÕt 0,45-0,55 1,35-1,65 VII-VIII Sa th¹ch sÐt, diÖp th¹ch 0,45-0,55 1,35-1,65 sÐt, ®¸ v«i sÐt VIII-IX §¸ ®«l«mÝt, ®¸ v«i, sa 0,50-0,65 1,50-1,95 th¹ch IX-XV §¸ granit 0,60-0,85 1,80-2,65 XII-XVI §¸ bazan, an®ªzit 0,70-0,90 2,10-2,70 XIV §¸ qu¨czit, th¹ch anh 0,60-0,70 1,80-2,10 XIV-XV §¸ pocfiarit 0,80-0,85 2,40-2,56 B¶ng 6-2 TrÞ sè e – HÖ sè tÝnh ®æi vÒ lo¹i thuèc §é chÆt trung b×nh cña thuèc næ Lo¹i thuèc næ HÖ sè tÝnh ®æi e Thuèc bét Thuèc ®ãng b¸nh Am«ninit N09 vµ N010 0,80g/cm3 0,85g/cm3 1,00 Am«ninit N06 0,85 0,90 0.95 Am«ninit N07 0,90 0,90 0,95 Am«ninit B –chÞu n−íc 0,90 0,90 0,95 Trinitr«t«luen 0,85 0,93 0,98 Nitrat am«n 1,45 0.90 0,95 §iamit 62% 0,75 1,25 Thuèc ®en 1,65 §èi víi c¸c tr−êng hîp næ tung kh«ng tiªu chuÈn, th× trong c«ng thøc (6-2) cßn ph¶i ®−a vµo chØ sè tÝnh chÊt næ ph¸ F tøc lµ: Q = e.q.W3.F (6-3) C¨n cø vµo kinh ngiÖm thùc tiÔn nhiÒu n¨m nhËn thÊy: §èi víi c¸c tr−êng hîp næ ph¸ th«ng th−êng, biÓu thøc cña F t−¬ng ®èi phï hîp víi thùc tÕ cã d¹ng: - 106 -
F = f(n) = 0,4 + 0,6.n3 (6-4) L−îng thuèc ®¬n vÞ khi næ om th−êng b»ng 0,2-0,6 lÇn l−îng thuèc tiªu hao ®¬n vÞ khi næ tung tiªu chuÈn, vµ ®−îc quyÕt ®Þnh tuú theo yªu cÇu næ om (møc ®é vì ®¸ yªu cÇu). 6.2.3.C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ næ ph¸. Khi gãi thuèc næ næ trong m«i chÊt, c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ næ ph¸ cùc k× phøc t¹p. Do ®ã, khi vËn dông cßn ph¶i xÐt ®Õn mét c¸ch tæng hîp c¸c nh©n tè kh¸c nhau, bao gåm c¸c nh©n tè vÒ ®Þa h×nh, ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt, tÝnh n¨ng thuèc næ vµ c¸c tr−êng hîp thi c«ng v.v…; trong ®ã, ¶nh h−ëng cña c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh vµ ®Þa chÊt lµ lín nhÊt. NÕu ®Þa h×nh b»ng ph¼ng, ®Êt ®¸ trong phÔu næ tung kh«ng cã thÓ tung ®i hÕt, mét phÇn ®¸ tung lªn cã thÓ r¬i trë l¹i phÔu næ (nh− h×nh 6-4c). Gäi tû lÖ b¾n tung E lµ sè phÇn tr¨m ®Êt ®¸ tung ra khái phÔu næ (hay lµ phÇn cã thÓ thÊy ®ù¬c cña phÔu næ) th× th«ng th−êng ®èi víi tr−êng hîp næ tung tiªu chuÈn cã trÞ sè E = 27%. Dùa vµo kinh nghiÖm thùc tÕ næ tung víi l−îng thuèc næ Ýt nhÊt dïng cho 1m3 ®Êt, ®¸ th× tØ lÖ tung tèt nhÊt ®èi víi ®Êt lµ 80-95%, ®èi víi ®¸ lµ 10-85%. Do vËy trong ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh b»ng ph¼ng, ®Ó thu ®−îc hiÖu qu¶ næ tung hîp lÝ vÒ mÆt kinh tÕ th× th−êng sö dông ph−¬ng ph¸p næ tung m¹nh, tøc lµ lÊy chØ sè næ t−¬ng ®èi lín. Cßn khi mÆt ®Êt nghiªng dèc, h−íng t¸c dông næ ph¸ (h−íng cña ®−êng kh¸ng bÐ nhÊt) sÏ giao c¾t víi h−íng träng lùc cña ®Êt ®¸ (h×nh 6- 5); do ®ã, l−îng ®Êt ®¸ thùc tÕ cã thÓ t¨ng thªm, hoÆc l−îng thuèc sö dông cã thÓ gi¶m bít. Kh«ng chØ nh− vËy, sau khi ®Êt ®¸ ®−îc v¨ng ra khái phÔu næ, ®Êt ®¸ phÇn trªn cña phÔu næ (bé phËn g¹ch chÕo trªn h×nh 6-5) cã thÓ tù t¸ch ®¸ ra khái ®¸ gèc, ®æ sôp xuèng d−íi t¸c dông cña träng l−îng b¶n th©n, nhê tr−íc ®ã ®· bÞ nøt rêi do ¶nh h−ëng cña t¸c dông næ ph¸,khiÕn cho phÔu næ ®−îc më réng thªm. §é dèc ngang cña mÆt ®Êt dèc th× l−îng thuèc næ cÇn ®Ó ph¸ ®−îc cïng mét l−îng ®Êt ®¸ sÏ cµng Ýt; tøc lµ cã thÓ dïng chØ sè næ cµng nhá. Trªn ®Þa h×nh s−ên dèc, tØ lÖ tung tèt nhÊt lµ 65-75%. DÔ dµng nhËn thÊy, khi dïng c«ng thøc (6-4) ®Ó x¸c ®Þnh hÖ sè tÝnh chÊt næ ph¸ F, chØ sè næ n cã liªn quan víi tØ lÖ næ tung E vµ ®é dèc mÆt ®Êt α. §èi víi tr−êng hîp næ tung, th−êng lÊy trÞ sè n theo b¶ng 6-3, nh− vËy hiÖu qu¶ næ ph¸ sÏ rÊt tèt. B¶ng 6-3 TrÞ sè cña chØ sè næ n §é dèc mÆt 0-200 20-300 30-450 45-600 >600 ®Êt α n 1,75-2,25 1,5-1,75 1,25-1,5 1,0-1,25 0,75-1,0 Sè mÆt tho¸ng còng cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ næ ph¸. Khi tuyÕn ®−êng ®i qua c¸c ®o¹n ®Ìo hoÆc mám nói ng¾n vµ s©u th× th−êng gÆp ®Þa h×nh cã nhiÒu mÆt tho¸ng. Do lùc næ ph¸ t¸c dông h−íng theo phÝa cã c¶n trë Ýt nhÊt nªn sù xuÊt hiÖn nhiÒu mÆt tho¸ng sÏ khiÕn cho lùc t¸c dông theo nhiÒu h−íng, h×nh thµnh nhiÒu phÔu næ (h×nh 6-6). - 107 -
Do vËy ®Þa h×nh nhiÒu mÆt tho¸ng cã thÓ lµm t¨ng thªm khèi l−îng næ ph¸, hoÆc gi¶m ®−îc khèi l−îng thuèc næ sö dông. Khi sè mÆt tho¸ng lµ 2, 3, 4, 5 hoÆc 6 th× hÖ sè gi¶m l−îng thuèc sö dông t−¬ng øng lµ 0,83; 0,67; 0,50; 0,33 vµ 0,17. Trong c«ng t¸c næ ph¸ thùc tÕ, nÕu ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh bÊt lîi (®Þa h×nh b»ng ph¼ng hoÆc dèc tho¶i) th× còng cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p c¶i t¹o thµnh dèc ®øng, bËc cÊp vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cã nhiÒu mÆt tho¸ng nh»m t¨ng thªm hiÖu qu¶ næ ph¸. ¶nh h−ëng cña tÝnh chÊt c¬ lÝ cña ®Êt ®¸ ®Õn hiÖu qu¶ næ ph¸ ®−îc ph¶n ¸nh qua l−îng thuèc tæn hao ®¬n vÞ (xem b¶ng 6-1 vµ 6-2). §¸ cµng cøng ch¾c, tÝnh toµn khèi cµng tèt trë lùc ®èi víi næ ph¸ cµng lín, th× l−îng thuèc ®¬n vÞ cµng cao. Khi gÆp ®¸ cã nhiÒu kÏ nøt hoÆc ®¸ phong ho¸ nÆng th× nªn −íc l−îng gi¶m cÊp ®¸ ®Ó chän l−îng thuèc ®¬n vÞ. H×nh 6-5 Tr−êng hîp næ ph¸ khi mÆt ®Êt nghiªng H×nh 6-6 ¶nh h−ëng cña mÆt tho¸ng víi hiÖu qu¶ ®èc næ ph¸ S¶n tr¹ng vµ tÝnh chÊt mÆt kÕt cÊu ®¸ (®Æc biÖt lµ c¸c vÕt ®øt g·y, m¹ch tÇng, kÏ m¹ch nøt hë râ rÖt) cã t¸c dông lµm ®øt ®o¹n vµ gi¶m yÕu sù lan truyÒn n¨ng l−îng næ cña thuèc næ; c¸c yÕu tè nµy th−êng khèng chÕ h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc phÔu næ (xem h×nh 6-7). VÞ trÝ thuèc nªn bè trÝ ë chç kh«ng cã khe nøt, kh«ng cã n−íc g©y Èm vµ tr¸nh ®Æt ë ranh giíi gi÷a 2 vïng ®¸ cã ®é cøng chªnh lÖch nhau qu¸ lín. Ngoµi ra, h−íng t¸c dông næ ph¸ cña gãi thuèc tèt nhÊt lµ giao c¾t th¼ng gãc víi h−íng cña mÆt tÇng ®¸ (kh«ng ®−îc song song víi mÆt tÇng ®¸). N¨ng lùc cña thuèc næ còng ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ næ ph¸. Thuèc næ cã n¨ng lùc lín (søc næ vµ ®é m¹nh lín) th× hiÖu qu¶ næ ph¸ cao, l−îng thuèc sö dông cã thÓ gi¶m bít mét Ýt (xem b¶ng 6-2). H×nh 6-7 ¶nh h−ëng cña h−íng mÆt tÇng ®¸ ®èi víi hiÖu qu¶ næ ph¸ a)Th¼ng gãc víi h−íng næ ph¸; b) Song song víi h−íng næ ph¸; c) Giao c¾t chÕo víi h−íng næ ph¸; - 108 -
Ngoµi ra hiÖu qu¶ næ ph¸ cßn chÞu ¶nh h−ëng cña mËt ®é n¹p thuèc, chÊt l−îng lÊp lç vµ phßng Èm cho thuèc næ khi thi c«ng. Th«ng th−êng mËt ®é n¹p thuèc võa ph¶i cho hiÖu qu¶ tèt nhÊt. Qu¸ chÆt sÏ lµm cho khi næ, thuèc næ kh«ng ®ñ nh¹y, qu¸ t¬i xèp th× tèc ®é truyÒn næ chËm, ®Òu sÏ ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶. C¨n cø vµo c¸c thÝ nghiÖm th× thÊy, mËt ®é n¹p thuèc ®èi víi lo¹i am«nÝt th−êng nªn lÊy lµ 0,9-1,0kg/cm3. ViÖc lÊp lç cã liªn quan rÊt chÆt chÏ ®Õn viÖc tËn dông n¨ng l−îng næ. Søc næ cña thuèc næ cµng thÊp, chÊt l−îng lÊp lç yªu cÇu cµng cao. VËt liÖu lÊp lç ph¶i lµ lo¹i cã dÝnh kÕt t−¬ng ®èi chÆt chÏ, cã søc c¶n ma s¸t lín, ®ång thêi chiÒu dµi lÊp lç ph¶i ®ñ dµi ®Ó tr¸nh khÝ næ theo lç m×n phôt ra ngoµi, g©y tæn thÊt nhiÒu n¨ng l−îng. NÕu ®· tiÕn hµnh lÊp lç theo yªu cÇu quy ®Þnh th× cã thÓ kh«ng xÐt ®Õn ¶nh h−ëng cña viÖc lÊp lç ®Õn l−îng thuèc sö dông. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ næ ph¸ cã rÊt nhiÒu vµ quan hÖ gi÷a chóng còng rÊt phøc t¹p. Trong thùc tiÔn ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ næ ph¸ cÇn tiÕn hµnh ®iÒu tra nghiªn cøu m«i tr−êng kh¸ch quan vµ khèng chÕ chÊt l−îng c¸c thao t¸c thi c«ng. 6.3.C¸c ph−¬ng ph¸p næ ph¸. Dùa vµo sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, ®Þa chÊt vÒ thÓ tÝch ®¸ cÇn næ ph¸, vÒ h×nh d¹ng mÆt c¾t nÒn ®−êng vµ c¸c yªu cÇu thi c«ng, cã thÓ ¸p dông mét c¸ch tæng hîp c¸c ph−¬ng ph¸p næ ph¸ d−íi ®©y: ph−¬ng ph¸p lç m×n (lç n«ng vµ lç s©u), ph−¬ng ph¸p m×n bÇu vµ ph−¬ng ph¸p hÇm thuèc v.v… 6.1.1 Ph−¬ng ph¸p lç m×n Ph−¬ng ph¸p lç m×n ®−îc tiÕn hµnh nh− sau: khoan vµo ®¸ cÇn næ ph¸ c¸c lç ®Æt thuèc cã ®−êng kÝnh nhá h¬n 300mm (cßn gäi lµ lç m×n) sau ®ã n¹p thuèc (thuèc gãi thµnh c¸c thái dµi) vµ lÊp lç, råi tiÕn hµnh g©y næ (phÇn lín lµ næ om). Tuú theo ®−êng kÝnh vµ ®é s©u (chiÒu dµi), lç m×n ®−îc ph©n thµnh 2 lo¹i: lç n«ng vµ lç s©u. Næ ph¸ lç n«ng (cßn gäi lµ lç nhá) thuéc lo¹i næ nhá. §−êng kÝnh lç m×n tõ 25- 50mm, ®é s©u kh«ng qu¸ 5m. Cã thÓ t¹o lç b»ng c¸ch dïng khoan h¬i Ðp (m¸y ®ôc ®¸) hoÆc dïng nh©n c«ng ®ôc b»ng chßong. Do ®−êng kÝnh nhá, l−îng thuèc n¹p bÞ h¹n chÕ (th−êng nhiÒu nhÊt chØ ®−îc kho¶ng 1,5kg) nªn theo ph−¬ng ph¸p nµy l−îng ®¸ næ ph¸ ®−îc cña mçi lç m×n chØ kh«ng qu¸ 10m3. Khi khèi l−îng ®¸ lín, ph¶i khoan nhiÒu lç n¨ng suÊt kh«ng cao. Nh−ng ph−¬ng ph¸p nµy kh«ng ®ßi hái c¸c thiÕt bÞ khoan phøc t¹p, thao t¸c thi c«ng ®¬n gi¶n, kh«ng bÞ ®Þa h×nh h¹n chÕ (cã thÓ bè trÝ c¸c lç m×n cã vÞ trÝ vµ ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau), ¶nh h−ëng h− h¹i chÊn ®éng ®èi víi xung quanh nhá; do vËy ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc sö dông réng r·i trong c¸c tr−êng hîp ®µo nÒn ®µo n«ng vµ ®µo hµo r·nh, tu söa taluy, söa sang mÆt b»ng, ph¸ vì c¸c hßn ®¸ c« lËp (hoÆc c¸c t¶ng ®¸ lín), ®µo c¸c hÇm ®Æt thuèc næ, c¶i t¹o ®Þa h×nh (phôc vô cho c¸c ph−¬ng ph¸p næ ph¸ kh¸c)v.v.. Khi chän vÞ trÝ lç m×n, cÇn ph¶i xem xÐt c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh,®Þa chÊt t¹i chç,cè g¾ng lîi dông vµ t¹o thªm c¸c mÆt tho¸ng. §é s©u lç m×n th−êng kh«ng v−ît qu¸ ph¹m vi ®µo ®Ó tr¸nh bÞ næ ph¸ qu¸ lín nh−ng ph¶i lín h¬n ®−êng kh¸ng bÐ nhÊt W ®Ó tr¸nh lùc næ ph¸ tËp trung vµo lç m×n lµm phôt hÕt vËt liÖu lÊp lç,t¹o ra lç m×n kh«ng cã hiÖu qu¶ - 109 -
(th−êng gäi lµ lç m×n phôt lªn trêi). NÕu cã mét mÆt tho¸ng th× h−íng lç m×n nªn giao c¾t chÕo víi mÆt tho¸ng víi mét gãc tõ 30-600 (xem h×nh 6-8). NÕu dïng c¸ch næ ph¸ thµnh tõng hµng lç m×n th× ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ næ ph¸, ph¶i sö dông ph−¬ng thøc næ cïng mét lóc, kh«ng nªn dïng c¸ch ®èt d©y dÉn löa ®Ó g©y næ. Cù li n¨m ngang gi÷a c¸c lç n»m cïng hµng gÇn nhau (gäi lµ kho¶ng c¸ch lç a) th−êng lÊy b»ng 0,8-2,0W; lç m×n nhiÒu hµng ph¶i bè trÝ xen kÏ theo kiÓu hoa mai, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c hµng (kho¶ng c¸ch hµng) lµ 0,68a. L−îng thuèc næ n¹p trong lç th−êng kh«ng tÝnh to¸n mµ quyÕt ®Þnh theo kinh nghiÖm vµ thÝ nghiÖm, ph¶i khèng chÕ chiÒu dµi n¹p thuèc b»ng 1/3-1/2 chiÒu dµi toµn bé lç m×n, trong tr−êng hîp ®Æc biÖt kh«ng ®−îc qu¸ 2/3. ChiÒu dµi lÊp lç ph¶i ®ñ, th−êng kh«ng ®−îc nhá h¬n 1/3 chiÒu dµi toµn lç m×n. H×nh 6-8 Lç m×n nhá H×nh 6-9 lç m×n s©u ®µo nÒn ch÷ U Næ ph¸ lç s©u lµ ph−¬ng ph¸p næ võa, dïng ®−êng kÝnh lç lín h¬n 75mm, chiÒu s©u trªn 5,0m,n¹p c¸c gãi thuèc dµi (gãi thuèc h×nh trô cã chiÒu cao hoÆc c¹nh dµi lín h¬n ®−êng kÝnh hoÆc c¹nh ng¾n 4 lÇn). ViÖc t¹o lç ph¶i dïng m¸y khoan ®ôc lç ngÇm hoÆc m¸y khoan lç; nÕu phíi hîp dïng c¬ giíi ®µo vµ vËn chuyÓn ®¸ ®· næ ph¸ th× cã thÓ thùc hiÖn viÖc thi c«ng lµm ®¸ b»ng c¬ giíi. Khi næ ph¸ theo ph−¬ng ph¸p lç s©u th× ¶nh h−ëng ®èi víi nÒn ®−êng vµ taluy Ýt h¬n nhiÒu so víi ph−¬ng ph¸p næ ph¸ b»ng hÇm thuèc, nÕu ®ång thêi sö dông kü thuËt næ ph¸ gät mÆt hoÆc t¹o nøt tr−íc (xem h×nh 6-9) th× cã thÓ t¹o ®−îc m¸i taluy æn ®Þnh vµ b»ng ph¼ng. Ph−¬ng ph¸p lç s©u cã nh÷ng −u ®iÓm nh−: n¨ng suÊt lao ®éng cao, l−îng ®¸ ph¸ ®−îc mét lÇn lín, tiÕn ®é thi c«ng nhanh, ®iÒu kiÖn lµm viÖc tèt, l−îng thuèc næ sö dông gi¶m, hiÖu qu¶ næ ph¸ dÔ khèng chÕ,sö dông còng t−¬ng ®èi an toµn. Nh−ng do yªu cÇu ph¶i cã m¸y khoan läai võa vµ lín nªn c«ng t¸c chuÈn bÞ nh− di chuyÓn m¸y ®Õn c«ng tr−êng,më mÆt b»ng thi c«ng,lµm ®−êng t¹m ®Òu t−¬ng ®èi phøc t¹p; h¬n n÷a, sau khi næ ph¸, th−êng cã 10-15% ®¸ t¶ng lín cÇn ph¶i næ ph¸ l¹i lÇn thø 2 ®Ó lµm nhá. HiÖn nay ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc sö dông réng r·i ë c¸c ®Ønh ®Ìo hoÆc nÒn ®µo s©u cã ®Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng §Ó t¨ng hiÖu qu¶ næ ph¸ vµ tiÖn cho viÖc thao t¸c m¸y khoan, khi tiÕn hµnh næ ph¸ lç s©u, th× tr−íc hÕt cÇn t¹o bËc cÊp trªn mÆt ®Êt (gäi lµ c«ng t¸c t¹o bËc). ChiÒu cao bËc H vµo kho¶ng tõ 5 – 15m,gãc m¸i dèc α tèt nhÊt lµ tõ 60-75 0 Lç m×n ®−îc ph©n thµnh 2 lo¹i : lç th¼ng ®øng vµ lç xiªn (xem h×nh 6-10). §−êng kÝnh lç khoan d ®−îc quyÕt ®Þnh - 110 -
tuú theo khèi l−îng c«ng tr×nh, yªu cÇu tiÕn ®é vµ t×nh h×nh m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ ph¶i phï hîp víi chiÒu cao bËc cÊp; th−êng lÊy b»ng 100-150mm. §−êng kh¸ng ë ®¸y bËc W1 th−êng lÊy b»ng (20-40)d; nÕu ®¸ lµ lo¹i dÔ næ ph¸ vµ thuèc næ ë ®¸y lç cã n¨ng lùc cao th× lÊy trÞ sè W1 t−¬ng ®èi lín; ng−îc l¹i th× lÊy trÞ sè t−¬ng ®èi nhá.Kho¶ng c¸ch lç a th−êng ®−îc lÊy b»ng (0,7-1,2)W1. Kho¶ng c¸ch hµnh w2 th−êng lÊy b»ng trÞ sè W1. §Ó kh¾c phôc t¸c dông h¹n chÕ cña chç mÆt ®¸y bËc thÊp (t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sau khi næ ph¸ t¹i ®ã kh«ng cßn ch©n ®¸ cao h¬n mÆt ®¸y bËc cÊp), th× chiÒu s©u lç L khi khoan ph¶i s©u h¬n mÆt ®¸y bËc, tøc lµ ph¶i khoan qu¸ vµo d−íi mÆt ®¸y bËc 10-15% chiÒu cao bËc (®èi víi ®¸ cøng ch¾c ph¶i lÊy trÞ sè lín). Khi kh«ng cho phÐp ph¸ ho¹i ®¸ ë mÆt ®¸y bËc th× kh«ng cÇn khoan qu¸ nh− vËy hoÆc l¹i khoan n«ng bít (tøc lµ chiÒu s©u lç khoan kh«ng ®Õn mÆt ®¸y bËc). Kho¶ng c¸ch tõ mÐp trªn cña bËc cÊp ®Õn miÖng lç khoan phÝa tr−íc b cã thÓ ®−îc tÝnh tõ c¸c trÞ sè W1, H, α vµ β (gãc nghiªng cña lç khoan); trÞ sè nµy kh«ng nªn nhá h¬n 2-3 m ®Ó ®¶m b¶o an toµn khi khoan lç, nÕu kh«ng ®ñ 2-3 m th× cÇn ®iÒu chØnh trÞ sè W1. H×nh 6-10 Bè trÝ lç m×n næ ph¸ theo ph−¬ng ph¸p lç s©u cã cÊu t¹o bËc a) lç khoan th¼ng ®øng; b) Lç khoan xiªn; c) Bè trÝ lç khoan theo « vu«ng d) Bè trÝ lç khoan kiÓu hoa mai (lÖch hµng). L−îng thuèc næ n¹p trong mçi lç ®−îc tÝnh theo c«ng thøc d−íi ®©y: Q = e.K’.W.H.a (6-7) Trong ®ã W lµ chiÒu dµi ®−êng kh¸ng, lÊy b»ng W1 ®èi víi c¸c lç m×n mét hµng vµ c¸c lç ë hµng tr−íc, khi næ ph¸ nhiÒu hµng lç m×n mét lóc hoÆc næ ph¸ vi sai, lÊy b»ng W2 ®èi víi c¸c lç ë hµng sau khi cã nhiÒu hµng m×n; K’ lµ l−îng thuèc ®¬n vÞ khi næ om víi lo¹i thuèc næ tiªu chuÈn (am«nÝt sè 9); khi x¸c ®Þnh trÞ sè K’ cÇn xÐt ®Õn viÖc kÝch cì c¸c hßn ®¸ sau khi næ ph¸ ph¶i phï hîp víi tÝnh n¨ng cña c¸c m¸y ®µo, th−êng lÊy K’=K/3, nh−ng ®èi víi c¸c lç m×n ë ®Çu mçi hµng vµ c¸c lç ë hµng sau (khi næ ph¸ mét lóc nhiÒu hµng) th× l−îng thuèc cÇn t¨ng thªm kho¶ng 20% ®Ó kh¾c phôc t¸c dông h¹n chÕ cña ®¸ hai bªn vµ®¸ phÝa tr−íc. §Ó sau khi næ ph¸, ®¸ vì ®Òu vµ cã tû lÖ ®¸ qu¸ cì thÊp (nhÊt lµ khi bËc cÊp võa cao, võa dèc vµ ®¸ ë phÇn trªn l¹i cøng) th× nªn ¸p dông cach n¹p thuèc c¸ch qu·ng (xem h×nh 6-10b), ®ång thêi n¹p mét phÇn lín thuèc næ (hoÆc phÇn thuèc næ lo¹i cã n¨ng lùc lín) ë ngang vÞ trÝ bËc cÊp cã søc c¶n lín nhÊt, nh»m lîi dông ®−îc n¨ng l−îng næ ph¸ mét c¸ch triÖt ®Ó nhÊt. Th−êng yªu cÇu chiÒu dµi lÊp lç kh«ng nhá h¬n (0,7-0,8)W1, Ýt nhÊt còng kh«ng ®−îc nhá h¬n kho¶ng c¸ch mÐp lç b; nÕu kh«ng lç m×n dÔ bÞ phôt. Tr−êng hîp kh«ng ®¶m b¶o ®−îc ®iÒu kiªn nµy th× ph¶i gi¶m nhá W1 hoÆc trÞ sè a, råi tõ ®ã tÝnh l¹i l−îng thuèc cÇn n¹p. - 111 -
ViÖc næ ph¸ gät mÆt hoÆc t¹o nøt tr−íc ®Òu ®−îc thùc hiªn b»ng c¸c lç m×n thµnh hµng cã kho¶ng c¸ch lç thÝch hîp, bè trÝ ë sat mÆt ranh giíi ®µo (nh− mÆt taluy cña nÒn ®µo); nhê bè trÝ nh− vËy, sau khi næ ph¸ cã H×nh 6-11 Bè trÝ n¹p thuèc khi næ ph¸ gät mÆtvµ t¹o nøt thÓ t¹o ®−îc mÆt ranh giíi b»ng ph¼ng. Næ ph¸ gät mÆt ®−îc tiÕn tr−íc a) N¹p thuèc liªn tôc thµnh mét cuèn dµi nhá b) N¹p thuèc c¸ch qu·ng víi c¸c thái thuèc tiªu chuÈn c) N¹p hµnh sau khi hoµn thµnh viÖc næ thuèc rêi ph©n ®o¹n ph¸ phÇn chÝnh vµ trong ®iÒu kiÖn cã mÆt tho¸ng ë hai bªn; cßn næ ph¸ t¹o nøt tr−íc th× l¹i ®−îc thùc hiÖn tr−íc khi næ ph¸ phÇn chÝnh vµ trong ®iÒu kiÖn cã mÆt tho¸ng. Sau khi næ ph¸ t¹o nøt tr−íc t¹i ranh giíi sÏ h×nh thµnh mét khe nøt cã t¸c dông c¸ch ly hoÆc gi¶m chÊn ®éng, khiÕn cho phÇn ®¸ hoÆc c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc n»m ngoµi ranh giíi ®µo kh«ng bÞ ph¸ ho¹i do chÊn ®éng næ ph¸, ®ång thêi phßng ngõa hiÖn t−îng næ ph¸ qu¸ ph¹m vi yªu cÇu. Khi næ ph¸ gät mÆt vµ t¹o nøt tr−íc, ph¶i khèng chÕ chÆt chÏ sao cho c¸c lç m×n ph¶i n»mcïng trªn mét mÆt ph¼ng, mçi hµng lç m×n ph¶i ®−îc g©y næ ®ång thêi ®Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng næ ph¸. NÕu næ ph¸ gät mÆt hoÆc t¹o nøt tr−íc tiÕn hµnh cïng mét ®ît víi næ ph¸ khèi l−îng chÝnh th× thêi gian d·n c¸ch th−êng lµ 25-50ms. ®−êng kÝnh d cña lç m×n næ ph¸ gät mÆt vµ t¹o lç tr−íc th−êng lÊy b»ng ®−êng kÝnh cña lç m×n chÝnh. Tû sè gi÷a kho¶ng c¸ch ®−êng kÝnh lç d ®−îc gäi lµ hÖ sè kho¶ng c¸ch lç n; khi næ ph¸ gät mÆt lÊy n =12-16; khi næ ph¸ t¹o nøt tr−íc lÊy n = 8-12; nÕu ®¸ cøng toµn khèi th× nªn chän trÞ sè lín. ChØ sè gi÷a kho¶ng c¸ch lç m×n a khi næ ph¸ gät mÆt vµ ®−êng kh¸ng bÐ nhÊt W (tøc bÒ dµy líp gät mÆt) ®−îc ký hiÖu lµ m (gäi lµ hÖ sè tËp trung); th−êng lÊy m=0,6-0,8. L−îng thuèc næ n¹p trong mét mÐt lç khoan(còng gäi lµ mËt ®é n¹p thuèc ®¬n vÞ q) th−êng ®−îc tÝnh theo c«ng thøc d−íi ®©y: Khi næ ph¸ gät mÆt: n2 .C.d2; (6-8) q’= C.W.a= m Khi næ ph¸ t¹o nøt tr−íc : q’= C.a2=n2.C.d2 (6-9) Trong ®ã: d lµ ®−êng kÝnh lç m×n gät mÆt t¹o nøt tr−íc (m); C lµ l−îng thuèc tÝnh to¸n ®¬n vÞ (kh«ng b»ng l−îng thuèc tiªu hao ®¬n vÞ thùc tÕ), khi næ ph¸ gät mÆt ®µo lé thiªn lÊy C=0,14-0,26 kg/m3, khi næ ph¸ gät mÆt t¹o nøt tr−íc th× ph¶i ¸p dông c¸ch n¹p Ýt thuèc nh− h×nh 6-11. 6.3.2 Ph−¬ng ph¸p næ m×n bÇu Theo ph−¬ng ph¸p nµy, tr−íc hÕt dïng mét l−îng thuèc næ nhá ®Ó næ më réng phÇn ®¸y lç m×n thµnh mét bÇu n¹p thuèc næ h×nh cÇu, sau ®ã n¹p thuèc vµo bÇu; nhê - 112 -
thuèc næ ®−îc n¹p tËp trung nªn t¨ng c−êng ®−îc hiÖu b) a) W1 qu¶ næ tung vµ kh¾c phôc Lç m×n ®−îc c¸c trë lùc ë c¸c mÆt H W ®¸y bÆc cÊp (h×nh 6-12). So BÇu thuèc W2 víi ph−¬ng ph¸p næ ph¸ lç H×nh 6-12 Næ ph¸ theo ph−¬ng ph¸p n«ng th× ph−¬ng ph¸p næ bÇu bÇu thuèc cã khèi l−îng c«ng t¸c khoan a) mét tÇng; b) Hai tÇng Ýt h¬n, l−îng thuèc næ n¹p vµo bÇu nhiÒu h¬n (th«ng th−êng 5-80kg) víi mçi bÇu cã thÓ næ ph¸ ®−îc hµng chôc ®Õn hµng tr¨m khèi ®¸, ®¸ næ ra phÇn lín lµ c¸c t¶ng to. Ph−¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi viÖc næ ph¸ ®Êt cøng cã kÕt cÊu ®Æc ch¾c, næ ph¸ ®¸ cøng võa, ®¸ cøng, thÝch hîp víi c¸c ®o¹n mÆt ®Êt cã dèc lín vµ ®é s©u lç m×n lµ 5-7m. Khi ®é s©u lç m×n d−íi 2.5m, hoÆc ë c¸c chç cã ®¸ cøng hay ®¸ mÒm nh−ng nøt nÎ nhiÒu vµ ë c¸c tÇng ®¸ máng ®é cøng kh«ng ®ång ®Òu hoÆc thÊm n−íc, th× kh«ng nªn dïng ph−¬ng ph¸p nµy. Ph−¬ng ph¸p bÇu thuèc th−êng dïng ®Ó næ om trong ®iÒu kiÖn cã c¸c bËc cÊp; §−êng kh¸ng bÕ nhÊt W chØ cÇn lÊy b»ng 0,6-0,8 lÇn chiÒu cao H cña bËc cÊp lµ ®Ó cã thÓ næ sËp c¶ bËc cÊp; nh−ng ®Ó c¶i thiÖn hiÖu qu¶ næ ph¸, gi¶m nhá tû lÖ ®¸ lín, th−êng lÊy W =(0,8-1,0)H. Kho¶ng c¸ch c¸c gãi thuèc a lÊy b»ng (0,8-1,0)W. C«ng thøc tÝnh to¸n l−îng thuèc n¹p Q nh− sau: Q=e.K’.W3 (6-10) Trong ®ã ý nghÜa c¸c kÝ hiÖu nh− trªn. ViÖc t¹o bÇu lµ c«ng t¸c chñ yÕu nhÊt trong ph−¬ng ph¸p næ bÇu. Sè lÇn næ vµ sè l−îng cÇn ®Ó t¹o bÇu cã thÓ tham kh¶o ë b¶ng 6-4. Sau mçi lÇn næ t¹o bÇu cÇn ph¶i t¹o ®Ó nhiÖt ®é trong bÇu xuèng d−íi 400 th× míi tiÕp tôc tiÕn hµnh næ ph¸ t¹ä bÇu mét lÇn n÷a. Trong qu¸ tr×nh t¹o bÇu thuèc (hiÖu sè chiÒu s©u lç sau vµ tr−íc khi t¹o bÇu) cã quan hÖ víi l−îng thuèc cÇn n¹p nh− ë b¶ng 6-5. B¶ng 6-4 L−îng thuèc vµ sè lÇn t¹o bÇu Thø tù sè lÇn næ t¹o thuèc bÇu Lo¹i ®Êt ®¸ 1 2 3 4 5 6 7 L−îng thuèc (kg) §Êt cøng 0,1-0,2 0,2 §¸ mÒm 0,2 0,2 0,3 §¸ cøngvõa 0,1 0,2 O,4 0,6 §¸ cøng 0,1 0,2 0,4 0,6 0,8 0,9 1,0 - 113 -
B¶ng 6-5 Quan hÖ gi÷a kÝch th−íc bÇu thuèc vµ l−îng thuèc n¹p ®−îc B¸n kÝnh bÇu thuèc, (cm) 5 7,5 10 12,5 15 17,5 20 22,5 25 30 L−îng thuèc n¹p ®ù¬c 0,5 1,5 4 7 12 20 29 41 56 97 (kg) Khi bËc t−¬ng ®èi cao, ®Ó ®¸ ®−îc ph¸ vì ®Òu, cã thÓ n¹p thªm mét l−îng thuèc thÝch ®¸ng ë trong phÇn lç m×n phÝa ngoµi bÇu, hoÆc bè trÝ hai tÇng bÇu thuèc. 6.3.3 Ph−¬ng ph¸p hÇm thuèc Theo ph−¬ng ph¸p nµy, viÖc thi c«ng b¾t ®Çu b»ng c¸ch dïng m×n nhá ®Ó næ ph¸ ®µo c¸c ®−êng hÇm (hÇm ngang hoÆc giÕng th¾ng ®øng) vµ hÇm thuèc (chiÒu dµi mçi c¹nh th−êng kh«ng nhá h¬n 1m) sau ®ã bè trÝ thuèc næ (tõ vµi tr¨m c©n ®Õn vµi tÊn, vµi chôc tÊn) vµ tiÕn hµnh næ ph¸. Ph−¬ng ph¸p næ lín (l−îng thuèc n¹p trªn 1 tÊn) cßn ®−îc gäi lµ næ lín. Ph−¬ng ph¸p nµy cã hiÖu suÊt cao, mét hÇm næ cã thÓ lµm vì tung mét khèi l−îng ®Êt ®¸ lãn, dÔ g©y mÊt æn ®Þnh s−ên nói; ®µo ®−êng hÇm vµ hÇm thuèc khã kh¨n; sau khi næ ph¸, ®¸ qu¸ cì t−¬ng ®èi nhiÒu. Næ ph¸ lín b»ng hÇm thuèc th−êng dïng ë nh÷ng n¬i tËp trung khèi l−îng ®Êt ®¸, ®Þa thÕ hiÓm yÕu hoÆc ë c¸c ®o¹n ®−êng cã thêi h¹n thi c«ng gÊp vµ ë mét sè tr−êng hîp ®Æc biÖt (nh− næ ph¸ ®Þnh h−íng). Kh«ng nªn tiÕn hµnh næ ph¸ lín ë c¸c chç ®¸ bÞ phong ho¸ vì vôn nghiªm träng vµ ë c¸c ®o¹n ®−êng cã ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt c«ng tr×nh vµ ®iÒu kiÖn thñy v¨n xÊu (nh− cã ho¹t ®éng cña n−íc ngÇm, c¸c chç cã thÕ n»m mÆt ®¸ n»m nghiªng ra phÝa ®−êng v.v..). Khi gÇn vÞ trÝ næ ph¸ lín cã c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc… cã thÓ bÞ ph¸ ho¹i th× ph¶i dêi chuyÓn tr−íc hoÆc ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng hé thÝch ®¸ng, còng cã thÓ ph¶i h¹n chÕ quy m« næ ph¸ hoÆc dïng c¸c ph−¬ng ph¸p næ ph¸ kh¸c. §Ó phÇn lín ®Êt ®¸ trong ph¹m vi mÆt c¾t næ ph¸ thiÕt kÕ cã thÓ tung v¨ng (tung sôp) ra khái nÒn ®−êng nh»m gi¶m bít khèi l−îng dän ®¸ vì vµ ®¶m b¶o nÒn ®−êng æn ®Þnh, th× ph¶i chän c¸ch næ ph¸ víi nh÷ng hÇm thuèc cã nh÷ng tÝnh chÊt kh¸c nhau nh− næ v¨ng xa, næ tung hoÆc næ tung sôp v.v… tïy thuéc theo ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh vµ h×nh d¹ng mÆt c¾t nÒn ®−êng. Næ v¨ng xa lµ mét lo¹i næ tung ¸p dông cho tr−êng hîp mÆt c¾t thiÕt kÕ lµ nÒn ®µo hoµn toµn (nÒn ®µo ch÷ U) trong ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh b»ng hoÆc cã dèc ngang d−íi 300, ®Ó phÇn lín ®¸ sau khi ná ph¸ ®−îc v¨ng ra xa hai bªn nÒn ®−êng. Tû lÖ tung (hoÆc tû lÖ v¨ng xa) th−êng lÊy b»ng 80%, chØ sè næ tõ 1,5-2.2. C¸ch næ ph¸ nµy ph¶i dïng nhiÒu thuèc næ;¶nh h−ëng t−¬ng ®èi lín ®Õn ®é æn ®Þnh cña taluy nÒn ®−êng; do ®ã rÊt Ýt ®−îc sö dông trong c«ng tr×nh ®−êng bé. Næ tung thÝch hîp cho viÖc ®µo nÒn ®µo hoµn tµon t¹i n¬i cã ®é dèc ngang mÆt ®Êt tõ 30-700. HiÖu qu¶ næ ph¸ ë tr−êng hîp nµy tèt h¬n so víi trªn ®Þa h×nh b»ng ph¼ng, do - 114 -
®ã l−îng thuèc dïng cã thÓ gi¶m bít. Do ®Þa h×nh s−ên dèc nªn ph¹m vi næ ph¸ ®−îc më réng, nh−ng phÇn lín c¸c t¶ng ®¸ lë sôp xuèng kh«ng ®−îc tung v¨ng ra khái nÒn ®µo nªn tû lÖ tung kh«ng nhiÒu.Th«ng th−êng chØ lÊy tû lÖ tung khi næ tung trªn ®Þa h×nh s−ên dèc b»ng kho¶ng 60%; tïy theo ®é dèc ngang mÆt ®Êt kh¸c nhau, chØ sè n»m trong ph¹m vi tõ1,0-1,5. Næ tung sôp thÝch hîp cho tr−êng hîp nÒn nöa ®µo t¹i n¬i cã ®é dèc ngang mÆt ®Êt lín h¬n 300.Lóc nµy mÆt ®¸ bªn trªn sôp lì xuèng cã gãc m¸i ®èng ®¸ lín h¬n gãc nghØ tù nhiªn khiÕn cho cóng cã thÓ tiÕp tôc sôp lì xuèng phÝa d−íi nÒn ®−êng (xem h×nh 6-13) nhê ®ã cã thÓ t¨ng hiÖu qu¶ næ ph¸.Trong ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh dèc ®øng trªn 700- vµ cã nhiÒu mÆt tho¸ng th× viÖc øng dông næ ph¸ tung sôp lµ mét c¸ch tiÕt kiÖm thuèc næ nhiÒu nhÊt. Tû lÖ v¨ng sôp khi næ tung sôp th−êng lµ 45-85% tïy theo ®é dèc mÆt ®Êt. §Ó mÆt trªn ®Ønh vµ mÆt sau nÒn ®−êng kh«ng bÞ t¸c dông ph¸ h¹i khi næ ph¸ th× ph¶i ®Æt khèi thuèc trong hÇm c¸ch mÆt ®Ønh vµ mÆt tho¸ng taluy mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh; nghÜa lµ ph¶i gi÷ l¹i mét tÇng b¶o hé. BÒ dµy líp b¶o hé nµy cã thÓ liªn quan ®Õn b¸n kÝnh vïng Ðp co vµ kÝch th−íc hÇm thuèc; hai yÕu tè nµy laÞ cã liªn quan víi l−îng thuèc cÇn n¹p vµ ®−îc tÝnh to¸n theo c«ng thøc d−íi ®©y: Q μ. ρ = 0,062 3 (6-11) Δ Trong ®ã : ρ - bÒ dµy tÇng b¶o hé ®Ó l¹i (m) Q – l−îng thuèc n¹p trong khèi thuèc (kg) Δ - MËt ®é thuèc næ (g/cm3) μ - HÖ sè Ðp co cña ®¸; ®èi víi ®Êt sÐt, ®Êt cøng, ®¸ rêi, ®¸ cøng võa, ®¸ cøng lÇn l−ît 250,150, 50,20.10. L−îng thuèc n¹p Q cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc d−íi ®©y: Q=e.K.W3. Φ (E).f(α); (6-12) Trong ®ã: E lµ tØ lÖ tung(%); Φ (E) lµ hµm sè cña tû lÖ tung; ®èi víi næ tung sôp vµ næ om,cã thÓ ¸p dông (E)=1,0; ®èi víi c¸c lo¹i h×nh næ ph¸ kh¸c, cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc d−íi ®©y: Φ (E)= 0,45.100,0129E α lµ ®é dèc mÆt ®Êt tù nhiªn (®é); f(α) lµ hÖ sè tung sôp ®−îc lÊy theo b¶ng 6-6 - 115 -
B¶ng 6-6 HÖ sè tung sôp f(α) f(α) Lo¹i h×nh næ ph¸ α=0-30 1- α2/7000 0 Næ tung α=30-900 26/α C¸c tr−êng hîp th«ng 26/α th−êng Khi b¸n kÝnh ph¸ ho¹i phÝa Næ tung sôp d−íi h¬i h−íng lªn trªn 21/α +0.3 hoÆc khi ch©n dèc thÊp So s¸nh c«ng thøc (6-12) vµ (6-5) dÔ dµng ph¸t hiÖn thÊy biÓu thøc kinh ngiÖm cña chØ sè tÝnh chÊt gãi thuèc F cã thÓ ®−îc viÕt thµnh: F= Φ (E).f (α); (6-14) B¸n kÝnh ph¸ ho¹i d−íi cña phÔu næ(h×nh 6-12) ®Òu kÝ hiÖu lµ R ®èi víi c¶ tr−êng hîp ®Þa h×nh b»ng ph¼ng vµ ®Þa h×nh s−ên dèc vµ cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc d−íi ®©y: R=W 1 + n 2 (6-15) Trong ®ã chØ sè næ n th−êng cã thÓ ®−îc lÊy theo b¶ng 6-7 hoÆc tÝnh theo c«ng thøc sau: ⎡E ⎤ n= ⎢ + 0,51⎥ 3 f (α) (6-16) ⎣ 55 ⎦ B¸n kÝnh ph¸ ho¹i phia trªn R’(A.α’/1) cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau: Trong ®ã: R’ = W 1 + A.α ' .n 2 (6-17) A lµ hÖ sè sôp lë; ®è víi ®¸ cøng, ®¸ cøng võa, ®¸ mÒm lÇn l−ît lÊy b»ng 0,05- 0,06, 0,06-0,08, 0,08-0,12; α’ lµ ®é dèc mÆt ®Êt t¹i chç l©n cËn víi PhÔu sôt lë phÔu sôp lë(®é) §èi víi nÒn nöa ®µo (khi næ tung sôp) th×: R’= ψ.W (6-18) R PhÔu tung Trong ®ã: ψ lµ hÖ sè ph¸ nøt, xem b¶ng 6- 7 W C¨n cø vµo b¸n kÝnh ph¸ ho¹i phÝa d−íi R vµ phÝa trªn R’, còng nh− bÒ dµy tÇng b¶o hé, sÏ R cã thÓ vÏ ®ùoc phÔu næ dù kiÕn (ph¹m vi ph¸ ho¹i) trªn m¨t c¾t ngang nÒn ®−êng nh− thÓ hiÖn H×nh 6-13 PhÔu næ trªn mÆt s−ên dèc trªn h×nh 6-13 - 116 -
B¶ng 6-7 TrÞ sè hÖ sè ph¸ nøt ψ §¸ cøng võa, ®¸ cøng, ®¸ §é dèc ngang mÆt ®Êt §¸ mÒm liÒn khèi 30-500 2,0-2,5 1,6-2,0 50-700 2,5-3,0 2,0-2,2 >700 2,2-2,6 §Ó ®o¹n ®−êng thiÕt kÕ næ ph¸ sau mét lÇn næ cã thÓ c¬ b¶n h×nh thµnh ®−îc nÒn ®µo theo yªu cÇu th× th−êng ph¶i bè trÝ phèi hîp nhiÒu hÇm thuèc. NÕu kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c khèi thuèc næ qu¸ xa th× sau khi næ sÏ cã thÓ cßn l¹i mét phÇn ®¸ ch−a ®−îc ph¸ vì trong ph¹m vi ®ã; nh−ng kho¶ng c¸ch nµy còng kh«ng nªn qu¸ gÇn khiÕn cho phÔu næ chång lÉn vµo nhau qu¸ nhiÒu vµ lµm t¨ng khèi l−îng c«ng t¸c ®µo hµo dÉn vµ ®µo hÇm thuèc, l¹i khã b¶o ®¶m cù ly an toµn ®èi víi ®¸ bay. Do vËy ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc kho¶ng c¸ch a gi÷a c¸c khèi thuèc mét c¸ch thÝch ®¸ng; theo kinh nghiÖm thùc tÕ, cã x¸c ®Þnh nh− sau: §èi víi tr−êng hîp næ tung v¨ng trªn ®Þa h×nh b»ng ph¼ng: a=0,5 W (n+1) (6-19) Trong ®ã : W lµ trÞ sè trung b×nh c¸c ®−êng kh¸ng bÕ nhÊt cña hai khèi thuèc kÒ nhau. §èi víi tr−êng hîp næ tung trªn ®Þa h×nh s−ên dèc, víi ®¸ cøng vµ ®¸ liÒn khèi: a = W3 F (6-20) Víi nÒn ®¸ mÒm, ®¸ cøng vµ vïng ®¸ t¶ng; a = n. W (6-21) §íi víi tr−êng hîp næ om, næ tung sôp: a = (1,0 – 1,3) W (6-22) Víi ®¸ mÒm, rêi r¹c vµ ®é dèc ngang t−¬ng ®èi lín th× lÊy trÞ sè lín. VÒ viÖc bè trÝ ®−êng hÇm vµ hÇm thuèc, viÖc lùa chän m¹ng g©y næ v.v.. xin tham kh¶o ë c¸c tµi liÖu h÷u quan. 6.4 C«ng t¸c dän dÑp ®Êt ®¸ sau khi næ ph¸. Sau khi næ ph¸ cÇn kiÓm tra l−îng ®¸ qu¸ cì (qu¸ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña m¸y), cÇn thiÕt ph¸ ®¸ qu¸ cì b»ng ph−¬ng ph¸p næ ph¸ lç nhá hoÆc èp d¸n. Dïng nh©n lùc cËy bÈy phÇn ®Êt ®¸ kh«ng æn ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o cho ng−êi vµ ph−¬ng tiÖn thi c«ng. Khi kÕt hîp ph−¬ng ph¸p næ ph¸ víi m¸y vËn chuyÓn nªn chia mÆt b»ng thi c«ng thµnh hai ®o¹n: ®o¹n 1 tiÕn hµnh næ ph¸ cËy bÈy, ®o¹n 2 dän dÑp ®Êt ®¸ sau khi næ ph¸. C«ng t¸c dän dÑp ®Êt ®¸ sau khi næ ph¸ th−êng lùa chän mät trong c¸c ph−¬ng thøc sau. - 117 -
- M¸y ñi thÝch hîp víi mäi lo¹i ®Êt ®¸ thi c«ng trªn s−ên dèc, hoÆc ®Êt ®¸ sau khi næ víi cù ly d−íi 100m. - Dïng m¸y ®µo kÕt hîp víi xe vËn chuyÓn khi cù ly vËn chuyÓn xa. - M¸y xóc chuyÓn cã thÓ dïng cho mäi lo¹i ®Êt kh«ng lÉn ®¸ lín cù ly vËn chuyÓn trung b×nh. Tïy theo ph−¬ng ph¸p næ ph¸ khèi l−îng xe m¸y, nh©n lùc phï hîp víi l−îng ®Êt ®¸ næ ph¸. Xe m¸y cã thÓ dän hÕt ®Êt ®¸ trong ngµ hoÆc ca thi c«ng. Nh©n lùc kÕt hîp cËy bÈy, t¹o ph¼ng m¸i taluy theo yªu cÇu kü thuËt, nÕu næ ph¸ lµm nhiÒu tÇng, líp nªn hoµn thiÖn m¸i taluy cho tõng tÇng. 6.5 Kü thuËt an toµn. Trong c«ng t¸c thi c«ng næ ph¸ th−êng ph¸t sinh nh÷ng tai n¹n g©y th−¬ng tÝch nghiªm träng, l¹i cã thÓ g©y nªn nh÷ng tæn thÊt vÒ kinh tÕ ®¸ng kÓ. Do vËy, khi tiÕn hµnh c«ng t¸c næ ph¸ ®¸, ph¶i t¨ng c−êng gi¸o dôc vÒ kü thuËt an toµn, lËp ra c¸c chÕ ®é tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, chó ý lµm tèt c¸c c«ng t¸c an toµn d−íi ®©y: 1. §èi víi c¸c vËt liÖu g©y næ nh− th−íc næ vµ kÝp næ… ph¶i vËn chuyÓn an toµn, b¶o qu¶n cÊt gi÷ tèt, sö dông chÆt chÏ. 2. Khi n¹p thuèc næ khong ®−îc dïng dông cô b»ng s¾t, chó ý ®Æt nhÑ, lÌn nhÑ nhµng, khi lÊp lç ph¶i ®¶m b¶o chÊt l−îng vµ chiÒu dµi lÊp, ®ång thêi ph¶i b¶o vÖ tèt m¹ng l−íi g©y næ. Khi gÆp m−a giã to hoÆc khi sÊm chíp th× cÇn cÊm viÖc n¹p thuèc, l¾p kÝp ®iÖn vµ nèi d©y ®iÖn. 3. Ph¶i c¨n cø vµo kho¶ng c¸ch an toµn (bao gåm ph¹m vi chÊn ®éng, ph¹m vi g©y sãng xung kÝch khÝ quyÓn vµ ph¹m vi ®¸ bay c¸ biÖt) ®Ó x¸c ®Þnh vïng nguy hiÓm. Khi sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p næ ph¸ kh¸c nhau ng−êi lµm t¹i hiÖn tr−êng ph¶i rêi xa chç næ ph¸ mét c− ly an toµn nhá nhÊt ®−îc x¸c ®Þnh theo b¶ng 6-8. B¶ng 6-8 Cù ly an toµn nhá nhÊt cña c¸c ph−¬ng ph¸p næ ph¸ Ph−¬ng ph¸p næ ph¸ Cù ly an toµn nhá nhÊt 400 Næ m×n ngoµi, næ m×n lç s©u, næ m×n hÇm thuèc (n« ph¸ lín) Næ m×n hÇm thuèc nhá 300 200 Næ lç nhá, næ bÇu Næ ®Ó ®µo hÇm thuèc 100 50 Næ më réng bÇu thuèc - 118 -
4. Ph¶i quy ®Þnh thêi gian vµ tÝn hiÖu næ m×n, tr−íc khi næ ph¶i bè trÝ väng g¸c c¶nh giíi, qu¶n lý giao th«ng vµ ng−êi ®i l¹i; ®ång thêi cã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ an toµn nhµ cöa, c«ng tr×nh, m¸y mãc, trang thiÕt bÞ ë trong vïng nguy hiÓm. 5. Ph¶i ®Ó sau khi tÊt c¶ mäi ng−êi ra ®Õn vïng an toµn míi ®−îc tiÕn hµnh g©y næ. NÕu dïng d©y ch¸y ®Ó g©y næ thi d©y ph¶i cã ®ñ chiÒu dµi ®Ó ng−êi ®èt cã ®ñ thêi gian ch¹y ®Õn chç nóp an toµn. Khi næ ph¶i chó ý ®Õm tiÕng næ xem cã phï hîp víi sè gãi thuèc g©y næ kh«ng. 6. NÕu dïng ®iÖn ®Ó g©y næ, nªn dïng m¹ng l−íi ®iÖn kÝp cÊm dïng n−íc hay mÆt ®Êt ®Ó thay thÕ cho tuyÕn d©y dÉn ®iÖn tr−íc khi g©y næ, ph¶i kiÓm tra m¹ng l−íi ®iÖn g©y næ; tõ lóc b¾t ®Çu ®Æt ®−êng d©y cho ®Õn khi g©y næ ph¶i ng¾t ®iÖn hoµn toµn tÊt c¶ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn trong ph¹m vi hiÖn tr−êng thi c«ng. 7. Sau khi næ 15 phót nh÷ng ng−êi phô tr¸ch c«ng t¸c næ ph¸ míi ®−îc vµo khu vùc næ ph¸, sau khi kiÓm tra an toµn, x¸c nhËn kh«ng cã hiÖn t−îng kh«ng næ (m×n c©m) vµ kiÓm tra c¸c vÊn ®Ò kh¸c, lóc ®ã míi b·i bá lÖnh c¶nh giíi. 8. NÕu gÆp m×n c©m th× ph¶i ngay lËp tøc c¾m biÓn b¸o vµ v¹ch vïng c¶nh giíi ë gÇn chç m×n c©m, ®ång thêi viÖc xö lý ph¶i do chÝnh nh÷ng ng−êi ®· n¹p thuèc tr−íc ®ã thùc hiÖn. C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý gåm cã: KiÓm tra l¹i ®−êng d©y ®iÖn, d©y ch¸y hoÆc d©y næ trong lç m×n, nÕu thÊy cßn hoµn h¶o th× cã thÓ l¹i nèi l¹i vµ g©y næ tiÕp; dïng dông cô b»ng tre, gç ®Ó ®µo mãc dÇn mét c¸ch cÈn thËn c¸c vËt liÖu lÊp lç (kh«ng cho phÐp rót nhæ hoÆc kÐo ®éng ®Õn d©y dÉn vµ ®o¹n d©y nèi vµo kÝp) råi n¹p thái thuèc g©y næ hoÆc khèi g©y næ ®Ó g©y næ l¹i; nÕu dïng thuèc næ lo¹i amonÝt th× cã thÓ dïng c¸ch t−íi n−íc lµm −ít thuèc, sau khi thuèc mÊt hiÖu lùc míi lo¹i bá, hoÆc dïng n−íc cã ¸p thÊp phôt thuèc næ ra (nÕu thuèc n¹p lµ thuèc rêi); th−êng ®èi víi c¸c tr−êng hîp næ ph¸ nhá vµ võa,th× cã thÓ lµm mét mét lç míi song song víi lç m×n c©m (c¸ch lç m×n c©m 0.6m nÕu lµ lç nhá,o.8m nÕu lµ m×n bÇu vµ 3,0m nÕu lµ lç s©u) ®Ó næ ph¸ hñy lç m×n c©m, nh−ng khi thao t¸c kh«ng ®−îc ®éng vµo m×n c©m ®Ó tr¸nh g©y ra c¸c tai n¹n bÊt ngê; nÕu lç m×n hoÆc vÞ trrÝ ®Æt thuèc næ kh«ng s©u th× còng cã thÓ dïng c¸ch næ mÆt ngoµi tõ trªn bÒ mÆt ®Êt ®Ó xö lý m×n c©m. CÊm ®ôc lç míi ®Ó ph¸ næ ngay t¹i chç cã m×n c©m. Sau khi næ ph¸, nhÊt lµ khi ph¶i ®µo ®−êng hÇm vµ hÇm thuèc, th× ph¶i ®Ó tan hÕt m×n (cã khÝ ®éc) hoÆc khãi m×n lo·ng ®Õn mét nång ®é an toµn míi cã thÓ vµo lµm ë vÞ trÝ thi c«ng; khi dän ®¸ vì sau næ ph¸ ph¶i chó ý xem ®¸ ë phÝa trªn ta luy cã thÓ r¬i xuèng lµm ng−êi bÞ th−¬ng ®−îc kh«ng; khi dïng xµ beng bÈy c¸c t¶ng ®¸ r¬i trªn s−ên nói th× ph¶i tiÕn hµnh tõ trªn xuèng d−¬Ý ®Ó ë trªn tù ®æ l¨n xuèng, ®ång thêi c¸c c«ng nh©n lµm viÖc nµy cÇn ph¶i chó ý xem ®¸ ë d−íi ch©n cã æn ®Þnh ch¾c ch¾n kh«ng. Tãm l¹i, chØ cã ngiªm tóc tu©n theo c¸c quy tr×nh thao t¸c vµ quy t¾c an toµn,thùc hiÖn viÖc qu¶n lý mét c¸ch khoa häc th× míi cã thÓ tr¸nh ®−îc viÖc x¶y ra c¸c tai n¹n vÒ næ ph¸. - 119 -
Ch−¬ng 7 X©y dùng nÒn ®−êng khi n©ng cÊp c¶i t¹o vμ trong c¸c tr−êng hîp ®Æc biÖt 7.1.x©y dùng nÒn ®−êng trong tr−êng hîp n©ng cÊp – c¶i t¹o C¶i t¹o ®−êng lµ c«ng t¸c ®−a ®−êng lªn cÊp kü thuËt cao h¬n vµ th−êng dÉn tíi ph¶i x©y dùng ®−êng theo tiªu chuÈn míi. Khi c¶i t¹o n©ng cÊp ®−êng tèt nhÊt lµ lµm ®−êng míi bªn c¹nh ®−êng cò hoÆc theo h−íng míi vµ sö dông ®−êng cò phôc vô giao th«ng ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn trong nhiÒu trong nhiÒu tr−êng hîp th× tuyÕn c¶i t¹o l¹i trïng víi ®−êng cò vµ chØ sö dông mét phÇn nÒn vµ mÆt ®−êng cò. Trong nhiÒu tr−êng hîp khi c¶i t¹o ®−êng cÇn ph¶i më réng nÒn ®−êng bëi v× cïng víi viÖc n©ng cÊp ®−êng th× chiÒu réng cña nÒn ®−êng còng t¨ng lªn. VÝ dô chiÒu réng cña nÒn ®−êng cÊp V lµ 8m th× víi ®−êng cÊp IV lµ 10m, ®−êng cÊp III lµ 12m vµ ®−êng cÊp II lµ 15m. Trong c¸c tr−êng hîp nµy cÇn ph¶i më réng nÒn ®−êng víi chiÒu réng më thªm t−¬ng øng lµ 2, 3, 4 vµ 7m. Tr−êng hîp tuyÕn c¶i t¹o trïng hoÆc gÇn trïng víi tim cña ®−êng cò th× ®−êng ®á cña tuyÕn míi th−êng ®i cao h¬n. V× vËy viÖc x©y d−ng nÒn ®−êng cña tuyÕn n©ng cÊp c¶i t¹o th−êng kÌm theo tr−êng hîp më réng vµ t«n cao nÒn ®−êng. Ngoµi ra khi n©ng cÊp c¶i t¹o nÒn ®−êng cßn ph¶i xö lý c¸c h− háng, khuyÕt tËt cña nÒn ®−êng cò xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh khai th¸c ®−êng nh− nÒn ®−êng bÞ sôt lón, s×nh lÇy… V× vËy c«ng t¸c x©y dùng nÒn ®−êng khi c¶i t¹o n©ng cÊp th−êng rÊt ®a d¹ng, cÇn ®−îc nghiªn cøu kü khi thiÕt kÕ c¶i t¹o ®−êng vµ hoµn thµnh ®óng theo thiÕt kÕ. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng khi c¶i t¹o nÒn ®−êng lµ viÖc b¶o ®¶m giao th«ng trªn c¸c ®o¹n ®−êng thi c«ng. §Ó ®¶m b¶o giao th«ng th−ßng ph¶i lµm ®−êng t¹m, khi mËt ®é giao th«ng cao th× ph¶i lµm mÆt ®−êng cøng l¾p ghÐp trªn ®−êng t¹m, tuy nhiªn nh− vËy sÏ khã kh¨n trong viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng vµ lµm t¨ng gi¸ thµnh c«ng tr×nh. V× vËy khi c¶i t¹o ®−êng cÇn rót ng¾n diÖn thi c«ng vµ tiÕn hµnh thi c«ng trªn 1/2 chiÒu réng ®−êng vµ 1/2 ®−êng cßn l¹i ®Ó ®¶m b¶o giao th«ng. 7.1.1 Më réng nÒn ®−êng. Më réng nÒn ®−êng lµ c«ng viÖc th−êng gÆp nhÊt khi c¶i t¹o ®−êng. Tuú theo cÊp ®−êng cÇn n©ng cÊp vµ cÊp ®−êng cò mµ chiÒu réng më thªm cã thÓ dao ®éng tõ 2-7 m. Tr−êng hîp tim tuyÕn míi trïng víi tim ®−êng cò th× cã thÓ më réng vÒ c¶ hai bªn (h×nh 7-1). §Ó quyÕt ®Þnh viÖc më réng nµy cÇn ph¶i xem xÐt biÖn ph¸p thi c«ng vµ ®Æc ®iÓm cña m¸y lµm ®Êt sö dông. Khi dïng «t« tù ®æ chë ®Êt tõ xa ®Õn ®Ó më réng nÒn ®−êng ®¾p cao vµ ®Çm nÐn ®Êt b»ng lu th× chiÒu réng më thªm kh«ng nhá h¬n 3m ®Ó ®¶m b¶o cho xe m¸y lµm viÖc ®−îc an toµn. Khi chiÒu réng më thªm nhá, ®Ó cã thÓ thi c«ng b»ng m¸y th× ph¶i më réng vÒ mét bªn (h×nh 7-2) vµ khi ®ã ph¶i dÞch tim ®−êng ®Õn vÞ trÝ míi. - 120 -
H×nh 7-1 Më réng nÒn ®−êng ®èi xøng vÒ hai bªn. A-ChiÒu réng nÒn ®−êng cò; a- chiÒu réng më thªm B-PhÇn xe ch¹y cò; b- phÇn xe ch¹y më thªm; p- líp ®Êt h−u c¬ H×nh 7-2 Më réng nÒn ®−êng vÒ mét bªn Trªn c¸c ®o¹n nÒn ®−êng ®¾p cao, ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho xe m¸y thi c«ng chiÒu réng phÇn më thªm kh«ng nhá h¬n 3-4m. Tr−êng hîp chiÒu réng më thªm nhá h¬n 1,5- 2m th× ph¶i t¨ng lªn ®Õn 2-3m ®Ó ®¶m b¶o cã thÓ më réng b»ng m¸y, dï nh− vËy sÏ t¨ng chiÒu réng nÒn ®−êng lín h¬n tiªu chuÈn. §Ó chiÒu réng nÒn ®−êng t¨ng lªn mét trÞ sè nhá so víi chiÒu réng tiªu chuÈn khi tiÕn hµnh më réng nh− vËy cÇn ph¶i ®µo vµo mét phÇn nÒn ®−êng cò vµ ®¸nh cÊp thµnh mét d¶i réng tõ 2,5-3m ®Ó xe m¸y thi c«ng lµm viÖc thuËn lîi (h×nh 7-3). l- ChiÒu réng më thªm y- ChiÒu réng theo yªu cÇu thi c«ng c¬ giíi H×nh 7-3 Më réng nÒn ®−êng vÒ mét bªn cã ®µo s©u vµo mét phÇn nÒn ®−êng cò Tr−êng hîp cÇn më réng nÒn ®µo hoÆc nÒn ®−êng trªn s−ên dèc, ®Ó b¶o ®¶m diÖn thi c«ng cho xe m¸y th× hîp lý nhÊt lµ tiÕn hµnh më réng vÒ mét bªn (h×nh 7-4). §Ó më réng nÒn ®µo ®Çu tiªn ph¶i ®µo bá ®Êt h÷u c¬ ë m¸i taluy. Víi c¸c nÒn ®µo s©u cã thÓ dïng m¸y xóc gÇu thuËn, víi nÒn ®µo réng th× dïng m¸y san tù hµnh hoÆc m¸y ®µo gÇu ng−îc ®Ó lµm c«ng viÖc nµy. Sau ®ã ®µo ®Êt ë m¸i taluy ®Ó ®¾p vµ ®Çm chÆt r·nh biªn. Ph¶i lu lÌn cÈn thËn nÒn ®−êng më réng ®Ó cã thÓ lµm mÆt ®−êng ngay. - 121 -
H×nh 7-4 Më réng nÒn ®−êng ®µo vÒ mét bªn (c- më réng nÒn ®µo) Khi thi c«ng më réng nÒn ®−êng ph¶i b¶o ®¶m cho phÇn më réng cïng chÞu lùc víi phÇn nÒn ®−êng cò thµnh mét kÕt cÊu thèng nhÊt. Tèt nhÊt lµ dïng ngay lo¹i ®Êt cña nÒn ®−êng cò ®Ó d¾p phÇn më réng. NÕu kh«ng th× dïng lo¹i ®Êt c¸t vµ ph¶i bè trÝ c¸c líp ®¸t trong nÒn ®¾p nh− h×nh 7-5. HiÖn nay ®Êt ®ai trång trät ngµy cµng bÞ thu hÑp vµ viÖc lÊy ®Êt thïng ®Êu c¹nh ®−êng lµ kh«ng thÓ thùc hiªn ®−îc v× vËy viÖc x©y dùng nÒn ®−êng th−êng ®−îc tiÕn hµnh b»ng ®Êt lÊy tõ má ®Êt tõ xa, do ®ã viÖc chän má ®Êt lµ rÊt quan träng. Tèt nhÊt lµ dïng lo¹i ®Êt c¸t ®Ó ®¾p c¹p – Víi c¸c ®o¹n ®−êng kh« r¸o th× cã thÓ ®¾p b»ng lo¹i ®Êt ¸ sÐt. §Ó b¶o vÖ m¸i taluy chèng xãi ph¶i gia cè b»ng c¸ch bäc mét líp ®Êt h÷u c¬ vµ trång cá. H×nh 7-5 S¬ ®å bè trÝ ®óng c¸c líp ®Êt trong nÒn ®−êng ®¾p a-Më réng vÒ hai bªn; b- Më réng vÒ mét bªn; c-§Ó gi¶m bít ®é dèc däc cña ®−êng 1- §Êt dÝnh; 2- §Êt rêi; 3- §Êt h÷u c¬ bãc ®i vµ ®¸nh cÊp Còng nh− khi lµm ®−êng míi, trong thêi gian lµm ®Êt ph¶i b¶o ®¶m tèt c«ng t¸c tho¸t n−íc (lµm r·nh tho¸t n−íc tr−íc, ®µo ®Êt tõ c¸c ®o¹n ®Þa h×nh thÊp nhÊt, ®¾p ®Êt tõ c¸c ®o¹n cao nhÊt …). §Ó b¶o ®¶m giao th«ng trªn ®−êng khi më réng nÒn ®−êng vÒ c¶ hai bªn th× tr−íc tiªn ph¶i më réng mét bªn ®Ó xe ch¹y, sau ®ã th× më réng tiÕp phÝa bªn kia. - 122 -
7.1.2 T«n cao nÒn ®−êng. Trong nhiÒu tr−ßng hîp khi c¶i t¹o ®−êng th−êng n©ng cao ®é cña nÒn ®−êng cò lªn ®Ó c¶i thiÖn tr¾c däc. Tuú theo biÖn ph¸p thi c«ng cã thÓ t«n cao nÒn ®−êng theo 3 ph−¬ng ¸n : 1) Khi ¸o ®−êng cò kh«ng ®¾t tiÒn th× cã thÓ ®¾p nÒn ®−êng lªn trªn. Trong tr−êng hîp nµy ¸o ®−êng cò sÏ cã t¸c dông nh− lµ líp trªn cña nÒn ®Êt, c¶i thiÖn chÕ ®é thuû nhiÖt cña mÆt ®−êng. 2) TËn dông vËt liÖu mÆt ®−êng cò; tr−íc khi ®¾p ®Êt ph¶i ph¸ bá mÆt ®−êng cò vµ vËn chuyÓn vËt liÖu ®Õn c¸c ®o¹n kh«ng t«n cao ®Ó lµm mãng ®−êng. Sau khi ph¸ bá mÆt ®−êng cò ph¶i san b»ng nÒn ®−êng råi tiÕn hµnh ®¾p ®Êt theo tõng líp. 3) Tr−êng hîp nÒn ®−êng cò kh«ng cã ®ñ chiÒu réng ®Ó t«n cao nÒn ®−êng th× tiÕn hµnh më réng nÒn ®−êng tr−íc ®Ó b¶o ®¶m ®é dèc yªu cÇu m¸i taluy vµ chiÒu réng nÒn ®−êng míi (h×nh 7-6). ViÖc t«n cao nÒn ®−êng ®µo ®¬n gi¶n h¬n, nhiÒu tr−êng hîp cã thÓ më réng vÒ mét bªn. Sau khi ®µo bá líp ®Êt h÷u c¬ trªn ®o¹n taluy sÏ më réng th× tiÕn hµnh ®¾p r·nh biªn vµ tiÕn hµnh më réng nh− ®· nãi ë trªn. H×nh 7-6 T«n cao nÒn ®−êng. AH - ChiÒu réng nÒn ®−êng míi; BH- ChiÒu réng phÇn xe ch¹y míi. 1 - LÒ ®−êng cøng; p - Líp ®Êt h÷u c¬ ( ®µo bá ®i). 7.2.X©y dùng nÒn ®−êng qua vïng ®Êt tr−ît 7.2.1 Nguyªn t¾c chung. - Khi nÒn ®−êng ®i qua vïng ®Êt tr−ît ph¶i ®iÒu tra lµm râ tÝnh chÊt cña khèi ®Êt tr−ît, ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, ®Þa m¹o, cÊu t¹o ®Þa chÊt, t×nh h×nh ®Þa chÊt thuû v¨n…, x¸c ®Þnh nguyªn ng©n h×nh thµnh, ®Æc tr−ng vµ quy m« cña vïng ®Êt tr−ît ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý thÝch ®¸ng. - Khi thiÕt kÕ tuyÕn ph¶i cè g¾ng tr¸nh c¸c ®o¹n tr−ît quy m« lín, tÝnh chÊt phøc t¹p. Khi tuyÕn ®−êng ®i qua c¸c ®o¹n tr−ît nhá th× nªn tiÕn hµnh xö lý tæng hîp tËn gèc b»ng c¸c biÖn ph¸p tho¸t n−íc, chèng ®ì vµ c¶i thiÖn tÝnh chÊt c«ng tr×nh. - Khi nghiÖm to¸n ®é æn ®Þnh cña m¸i taluy nÒn ®−êng th× th−êng lÊy hÖ sè an toµn lµ 1,15-1,20; víi ®−êng cao tèc lµ 1,20-1,30. - 123 -