BS. Traàn Ngoïc Haïnh Ñan - BV. Ngoïc Taâm
KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG CUÛA XEÙT NGHIEÄM LAÉC nöôùc ñang phaùt trieån [3]. Xeùt nghieäm laéc dòch huùt daï
DÒCH HUÙT DAÏ DAØY TRONG TIEÂN ÑOAÙN BEÄNH daøy (Gastric Aspirate Shake Test: GST) laø moät xeùt
MAØNG TRONG nghieäm laâm saøng, ñöôïc thöïc hieän sôùm sau sanh vôùi
phöông tieän vaø kyõ thuaät khaù ñôn giaûn [1]. Theo caùc
Moät ñaëc ñieåm then choát trong sinh beänh hoïc beänh nghieân cöùu thöïc hieän taïi Canada, AÁn Ñoä, Peru vaø
maøng trong (BMT) laø tình traïng thieáu surfactant. Vì moät soá quoác gia khaùc thì ñaây laø moät xeùt nghieäm khaû
vaäy, nhöõng xeùt nghieäm ñònh löôïng, khaûo saùt chöùc thi trong vieäc hoã trôï tieân ñoaùn BMT [2], [3], [5].
naêng surfactant cuûa phoåi seõ cho nhöõng döõ kieän höõu
ích giuùp öôùc löôïng nguy cô BMT. [3] XEÙT NGHIEÄM LAÉC DÒCH HUÙT DAÏ DAØY [1]
Nhöõng beänh phaåm coù theå ñöôïc duøng cho caùc xeùt Chuaån bò duïng cuï cho moät laàn laøm GST
nghieäm surfactant cuûa phoåi goàm coù: dòch oái, dòch huùt
(cid:2) daï daøy vaø dòch huùt khí quaûn. Öôùc löôïng tæ leä OÁng thoâng muõi daï daøy côõ F5 hoaëc F6: 01 oáng. (cid:2) lecithin/sphingomyelin (L/S ratio) trong dòch oái giuùp Xy lanh nhöïa 1ml: 03 xy lanh. (cid:2) tieân ñoaùn möùc ñoä tröôûng thaønh phoåi cuûa thai [3]. Cho OÁng nghieäm thuûy tinh saïch kích thöôùc 10 mm x
YHSS
22
ñeán nay, maëc duø vaãn ñöôïc xem laø tieâu chuaån vaøng 110 mm: 01 oáng. (cid:2) giuùp tieân ñoaùn BMT, phöông tieän vaø kyõ thuaät cho xeùt Dung dòch nöôùc muoái sinh ly.ù (cid:2) nghieäm naøy vaãn chöa ñöôïc phoå bieán, nhaát laø ôû caùc Coàn 95% trong chai ñöôïc nuùt chaët.
(cid:2) (cid:2) Döông tính: quan saùt ñöôïc boùng khí phuû kín beà Nuùt ñaäy oáng nghieäm thuûy tinh (baèng cao su hoaëc
maët hoãn hôïp dung dòch trong oáng nghieäm. parafilm): 01 nuùt.
Qui trình thöïc hieän GST Nhöõng löu yù khi laøm GST
(cid:2) (cid:2) Ñaët oáng thoâng muõi daï daøy trong voøng 30 - 60 phuùt Dòch huùt daï daøy phaûi ñöôïc laáy trong voøng 30-60
sau khi treû chaøo ñôøi, tröôùc cöõ cho aên ñaàu tieân. phuùt sau khi treû chaøo ñôøi. Neáu laáy muoän hôn, GST
Duøng 1 xy lanh saïch huùt 0,5 ml - 1 ml dòch daï daøy. coù theå cho keát quaû khoâng ñuùng. (cid:2) (cid:2) Bôm 0,5ml dòch huùt daï daøy töø xylanh vaøo oáng Löôïng dòch huùt daï daøy, nöôùc muoái sinh lyù vaø coàn
nghieäm thuûy tinh. 95% phaûi ñöôïc laáy vôùi theå tích chính xaùc nhö moâ (cid:2) Duøng 1 xy lanh saïch huùt 0,5 ml dung dòch nöôùc taû trong qui trình laøm GST. (cid:2) muoái sinh lyù roài bôm vaøo oáng nghieäm thuûy tinh OÁng nghieäm duøng laøm xeùt nghieäm phaûi saïch. (cid:2) chöùa saün dòch huùt daï daøy. OÁng nghieäm phaûi ñöôïc ñaäy kín baèng nuùt paraffin (cid:2) Ñaäy oáng nghieäm thuûy tinh baèng nuùt cao su hoaëc hoaëc nuùt cao su tröôùc khi laéc. Khoâng duøng ngoùn
parafilm vaø laéc ñeàu trong 15 giaây, sau ñoù môû naép tay bòt oáng nghieäm vì coù theå laøm keát quaû (+) giaû. (cid:2) ñaäy oáng nghieäm ra. Noàng ñoä coàn phaûi laø 95%. Luoân nhôù ñoùng naép chai (cid:2) Duøng 1 xylanh saïch khaùc huùt 1ml coàn 95% roài coàn ngay sau khi söû duïng ñeå giöõ noàng ñoä dung
bôm vaøo oáng nghieäm chöùa hoãn hôïp dòch vöøa laéc. dòch coàn oån ñònh. (cid:2) (cid:2) Ñaäy mieäng oáng nghieäm, laéc ñeàu 2 ml dung dòch Phaûi cho dung dòch nöôùc muoái sinh lyù ù vaøo dòch huùt
hoãn hôïp dòch huùt daï daøy, nöôùc muoái sinh lyù vaø daï daøy tröôùc roài sau ñoù môùi cho coàn vaøo. Neáu
coàn trong 15 giaây. khoâng theo ñuùng trình töï, keát quaû seõ bò sai leäch. (cid:2) (cid:2) Ñaët oáng nghieäm thaúng ñöùng vaøo giaù ñeå oáng Phaûi chôø ñuùng 15 phuùt sau laéc hoãn hôïp dung dòch
nghieäm trong 15 phuùt. môùi quan saùt caùc boùng khí ñeå ñoïc keát quaû. (cid:2) (cid:2) Quan saùt beà maët dung dòch trong oáng nghieäm vaø Neáu dòch huùt daï daøy coù laãn maùu hoaëc phaân su thì
ghi nhaän keát quaû. khoâng neân tieán haønh laøm GST vì keát quaû coù theå
(+) giaû.
Ñoïc keát quaû GST
GIAÙ TRÒ CUÛA XEÙT NGHIEÄM LAÉC DÒCH HUÙT DAÏ
Quan saùt caùc boùng khí treân beà maët hoãn hôïp dung DAØY QUA MOÄT SOÁ NGHIEÂN CÖÙU
dòch ngay sau khi keát thuùc qui trình GST, soá boùng
khí tæ leä thuaän vôùi noàng ñoä surfactant cuûa hoãn hôïp Nghieân cöùu cuûa Tanswell A. Keith, Sherwin
dung dòch: Elizabeth vaø Smith Barry T., taïi Canada, coâng boá
treân taïp chí vaøo 1977 [5] (cid:2) AÂm tính: khi khoâng quan saùt ñöôïc boùng khí treân
Maãu nghieân cöùu goàm 2 nhoùm: nhoùm goàm 85 treû beà maët hoãn hôïp dung dòch trong oáng nghieäm (cid:2) sanh non (töø 29 - 37 tuaàn) vaø nhoùm chöùng goàm 214 Trung gian: quan saùt ñöôïc boùng khí nhöng khoâng
treû ñuû thaùng (38 - 42 tuaàn). Maãu dòch daï daøy ñöôïc ñuû che kín beà maët hoãn hôïp cuûa dung dòch trong
YHSS
23
laáy trong voøng 1 giôø sau sanh. oáng nghieäm.
Keát quaû thu ñöôïc trong nhoùm 85 treû sanh non sinh non coù bieåu hieän suy hoâ haáp, nghó ñeán nhöõng
nhö sau: nguyeân nhaân nhö vieâm phoåi, baát thöôøng baåm sinh…
Toång soá
Soá coù BMT
Toång soá
Soá coù BMT
Keát quaû GST
Soá khoâng BMT
Keát quaû GST
Soá khoâng BMT
AÂm tính
12
18
6
AÂm tính
17
20
3
Trung gian
2
Trung gian
1
12
13
10
12
Döông tính
0
55
Döông tính
2
65
55
67
Coù 37 treû sanh non ñöôïc laøm theâm xeùt nghieäm tæ leä Nghieân cöùu cuûa Camarena H Pena vaø Zavaleta E
L/S trong dòch oái ñöôïc laáy qua choïc oái trong voøng Caballero, ñaêng taïp chí vaøo 1989 [2]
24 giôø tröôùc khi treû chaøo ñôøi. Keát quaû nghieân cöùu
cho thaáy: GST coù giaù trò tieân ñoaùn BMT toát hôn xeùt Nghieân cöùu thöïc hieän treân 110 treû sô sinh non thaùng
nghieäm tæ leä L/S trong dòch oái. Nhöõng treû sô sinh tieán (25 - 36 tuaàn) coù suy hoâ haáp ñeå xaùc ñònh lôïi ích
trieån ñeán BMT ñöôïc laøm GST theâm nhieàu laàn cho cuûa GST trong vieäc tieân ñoaùn BMT. Keát quaû thu ñöôïc
thaáy keát quaû GST thay ñoåi song haønh vôùi caûi thieän nhö sau:
laâm saøng cuûa treû. Keát quaû naøy vaø nhieàu quan saùt
khaùc gôïi yù raèng keát quaû GST chòu aûnh höôûng nhieàu
Toång soá
Soá coù BMT
Keát quaû GST
Soá khoâng BMT
bôûi dòch tieát töø phoåi ñöôïc treû nuoát vaøo daï daøy hôn laø
töø dòch oái ñöôïc treû nuoát vaøo daï daøy.
AÂm tính
39
55
16
Nghieân cöùu cuûa P.Parekh, S.Thakur vaø S.D.Singh,
Döông tính
1
54
55
ñaêng taïp chí vaøo 1983 [4]
GST ñöôïc thöïc hieän ôû 400 treû sô sinh: 300 treû ñuû Nghieân cöùu keát luaän GST coù giaù trò ñaùng keå trong
thaùng vaø 100 treû sanh non(< 37 tuaàn) ñeå xaùc ñònh tieân ñoaùn BMT. Vì coù theå ñöôïc thöïc hieän nhanh
giaù trò tieân ñoaùn BMT cuûa test naøy. Keát quaû thu ñöôïc choùng, ñôn giaûn vaø ít toán keùm, GST giuùp ích trong
trong nhoùm 100 treû sanh non nhö sau: Trong nhoùm vieäc phaân bieät BMT vôùi nhöõng nguyeân nhaân gaây suy
treû ñuû thaùng, coù 6 tröôøng hôïp GST aâm giaû. Khoâng coù hoâ haáp khaùc ôû treû sô sinh taïi nhöõng beänh vieän tuyeán
treû sô sinh ñuû thaùng naøo vôùi keát quaû GST (+) hoaëc ñaàu. Nhôø vaäy giuùp cho vieäc chuyeån sôùm nhöõng treû
(+) dieãn tieán ñeán BMT. Nghieân cöùu khaúng ñònh lôïi naøy ñeán caùc beänh vieän coù chuyeân khoa veà sô sinh.
ích cuûa GST trong vieäc ñaùnh giaù ñoä tröôûng thaønh
phoåi cuûa sô sinh ngay sau sanh, giuùp phaân bieät BMT Nghieân cöùu cuûa Chaudhari R., Deodhar J., Kadam
vôùi nhöõng nguyeân nhaân khaùc gaây suy hoâ haáp ôû sô S., Bavdekar A. vaø coäng söï, ñaêng treân taïp chí
YHSS
24
sinh. Treân thöïc teá, neáu GST döông tính ôû moät treû 2005 [3]
Nghieân cöùu thöïc hieän treân 77 treû sô sinh tuoåi thai töø keát quaû GST (+) vaãn khoâng loaïi tröø ñöôïc chaån
26 - 40 tuaàn vaø coù bieåu hieän suy hoâ haáp khôûi phaùt ñoaùn BMT. Vôùi keát quaû GST (+) coù 50% tröôøng
trong voøng 30 phuùt sau sanh. Keát quaû thu ñöôïc hôïp tieán trieån ñeán RDS. Vì vaäy, nhaèm muïc ñích
nhö sau: tieân ñoaùn BMT, toát nhaát neân xem keát quaû (+) nhö
keát quaû (-).
Toång soá
Soá coù BMT
Keát quaû GST
Soá khoâng BMT
Theo keát quaû cuûa nhöõng nghieân cöùu khaùc veà GST ôû
AÁn Ñoä:
AÂm tính
21
21
0
(cid:2) Nghieân cöùu cuûa Gupta vaø coäng söï ñaõ xaùc ñònh
Trung gian
12
24
12
PV(+) cuûa GST laø 96%. Keát quaû cho thaáy GST
coù giaù trò tieân ñoaùn BMT töông ñöông vôùi xeùt
Döông tính
23
9
32
nghieäm tæ leä L/S cuûa maãu dòch huùt töø vuøng haàu. (cid:2) Nghieân cöùu cuûa Arya cho keát quaû PV(+) 97%. (cid:2) Trong phaàn baøn luaän caùc taùc giaû ñaõ nhaán maïnh Nghieân cöùu cuûa Singh cho keát quaû ñoä nhaïy 97%
nhöõng ñieåm sau: vaø ñoä chuyeân 71%. (cid:2) Nghieân cöùu Parekh cho keát quaû PV(+) 92,3%. (cid:2) Taát caû 21 treû vôùi GST (-) ñeàu dieãn tieán tôùi BMT,
CAÙC TAÙC GIAÛ ÑAÕ KEÁT LUAÄN ñieàu naøy ñoàng nghóa PV (+) laø 100%, tuy nhieân
ñoä nhaïy chæ laø 70% (21/30). (cid:2) GST coù tính khaû thi trong hoã trôï chaån ñoaùn BMT. Tuy Nghieân cöùu khoâng choïn nhoùm chöùng,nhoùm goàm
nhieân, keát quaû GST (+) khoâng giuùp loaïi tröø chaån nhöõng treû khoâng bieåu hieän trieäu chöùng suy hoâ
ñoaùn BMT ôû treû sô sinh coù bieåu hieän trieäu chöùng suy haáp vì khi thöïc hieän nghieân cöùu thöû khoâng coù treû
hoâ haáp ngay sau sanh. Khuyeán caùo söû duïng GST naøo trong nhoùm treû naøy coù keát quaû GST (-). (cid:2) roäng raõi ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån nhaèm giuùp Vôùi keát quaû GST (+) cho PV(-) laø 72%(23/32),
tieân ñoaùn BMT ôû sô sinh non thaùng, töø ñoù goùp phaàn do ñoù gôïi yù nhieàu khaû naêng treû bò suy hoâ haáp do
hoaïch ñònh höôùng ñieàu trò phuø hôïp. caùc nguyeân nhaân khaùc ngoaøi BMT. Tuy nhieân,
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
(2005). Gastric aspirate shake test, 25, from http://www.gfmer.ch/PEP/pdf/SW-25-2005.pdf
1.
Camarena H P. & Zavaleta E C. (1989). Prediction of idiopathic respiratory insufficiency using the gastric aspirate shake test. Bol Med
2.
Hosp Infant Mex, 46(9), 615 - 618.
Chaudhari R., Deodhar J., Kadam S., Bavdekar A. & Pandit A. (2005). Gastric aspirate shake test for diagnosis of surfactant deficiency
3.
in neonates with respiratory distress. Annals of Tropical Paediatrics: International Child Health, 25, 205 - 209.
Parekh P., Thakur S. & Singh S. (1983). Bedside prediction of neonatal pulmonary maturity by single step gastric aspirate shake test.
4.
Indian Journal of Pediatrics, 50(4), 391 - 393.
Tanswell A. K., Sherwin E. & Smith B. T. (1977). Single - step gastric aspirate shake test: bedside predictor of neonatal pulmonary
5.
morbidity. Arch Dis Child, 52 (7), 541 - 544.
YHSS
25
