http://www.ebook.edu.vn 19
b, Các bi n pháp kh c ph c
- V i nh ng m i ti p xúc c nh nên bôi m t l p b o v .
- Khi thi t k nên ch n v t li u có i n th hóa h c gi ng nhau.
- S d ng các v t li u không b ô xy hóa làm ti p i m ho c m các ti p i m.
- Th ng xuyên ki m tra, thay th lò xo h h ng, lau s ch các ti p i m.
Bài 4: Công t c
4.1 Công d ng
Công t c là m t lo i khí c i n dùng óng c t dòng i n ho c i n i m ch i n b ng tay, trong
các m ng i n có công su t bé, có i n áp m t chi u n 440V và i n áp xoay chi u n 500V.
Công t c h p th ng dùng làm c u dao t ng cho các máy công c , dùng óng m tr c ti p cho các
ng c i n công su t bé. Ho c dùng i n i, kh ng ch trong các m ch i n t ng. Có khi dùng
thay i chi u quay c a ng c i n, ho c i cách u i n cu n dây Stato t Y
4.2 Phân lo i, ký hi u
a. Phân lo i:
Theo hình d ng bên ngoài, ng i ta chia công t c làm ba lo i:
- Ki u h .
- Ki u b o v .
- Ki u kín.
Theo công d ng ng i ta chia công t c ra các lo i:
- Công t c óng ng t tr c ti p.
- Công t c chuy n m ch (hay công t c v n n ng).
- Công t c hành trình.
- Công t c m t pha dùng trong i n sinh ho t.
b. Ký hi u:
Công t c 1 c c Công t c o chi u Công t c hành trình
M t C t M t N i K t (single pole single throw - SPST Công T c óng M n gi n).
M t C t Hai N i K t (single pole double throw - SPDT' , Công T c óng M hai m ch i n)
http://www.ebook.edu.vn 20
Hai C t M t K t N i (double pole single throwDPST)
Hai C t Hai N i K t (double pole double throw  DPDT)
4.3 C u t o và nguyên lý làm vi c
Nhìn chung là d ng ti p xúc óng m , ti p xúc i m và các v t d n th ng c làm b ng ng.
a, Công t c h p: (hình 4-2. a, b, c, d, e).
a. b. c.
Hình 4-2. Công t c h p
a. Hình d ng chung;
b. M t c t (v trí óng);
c. M t c t (v trí ng t)
Ph n chính là các ti p i m t nh 3 g n trên các vành nh a bakêlit cách i n 2 có u v n vít chìa ra
kh i h p. Các ti p i m ng 4 g n trên cùng tr c và cách i n v i tr c, n m trong các m ch khác nhau
tng ng v i các vành 2. Khi tr c quay n v trí thích h p, s có m t s ti p i m ng ti p xúc v i các
ti p i m t nh, còn s khác r i kh i ti p i m t nh. Chuy n d ch ti p i m ng nh c c u c khí có núm
vn 5. Ngoài ra còn có lò xo ph n kháng t trong v h p t o nên s c b t nhanh làm cho h quang
c d p t t nhanh chóng.
Hình d ng c u t o công t c h p c a Vi t Nam, Liên Xô, c, Pháp... i u gi ng nh hình trên, ch
khác ít nhi u v hình d ng k t c u.
d. e.
Hình 4-2. Công t c h p
http://www.ebook.edu.vn 21
d. Ki u b o v e. Ki u kín
b, Công t c v n n ng (hình 4-3. a, b).
Gm các o n riêng l cách i n v i nhau và l p trên cùng m t tr c. Các ti p i m 1 và 2 s óng
m nh xoay vành cách i n 3 l ng trên tr c 4. Khi ta v n công t c, tay g t công t c v n n ng có m t s
v trí chuy n i, trong ó các ti p i m c a các o n s óng ho c ng t theo yêu c u.
Công t c v n n ng c ch t o theo ki u tay g t có các v trí c nh ho c có lò xo ph n h i v v
trí ban u (v trí 0).
Hình 4-3: Công t c v n n ng
a. Hình d ng chung
b. M t c t ngang
1. Ti p i m t nh.
2. Ti p i m ng.
3. Vành cách i n.
4. tr c nh .
Hình dáng ngoài c a m t s công t c dùng trong dân d ng và công nghi p:
Hình d ng ngoài và s u dây lo i công t c n trong dân d ng
Hình d ng ngoài và s u dây công t c chuy n i ng c t sao kép qua tam giác n i ti p (dùng
trong công nghi p).
Công d ng:
13
14
16
105 6
1211
http://www.ebook.edu.vn 22
Công t c h p th ng c dùng làm c u dao t ng cho các máy công c , dùng óng m tr c ti p các
ng c i n công su t bé, dùng kh ng ch các m ch i n t ng. Có khi dùng thay i chi u quay
ca ng c ho c i cách u cu n dây sta to c a ng c t sao kép ra tam giác...
Công t c v n n ng dùng óng ng t, chuy n i m ch i n các cu n dây hút c a công t c t , kh i
ng t ....Nó c dùng trong các m ch i n i u khi n có i n áp n 440V (m t chi u) và n 500V
(xoay chi u t n s 50Hz).
Công t c m t pha dùng trong l i i n sinh ho t óng m èn. Th ng c chôn trong t ng
hay trên b ng i n.
4.4 Tính toán l a ch n các thông s k thu t
a, M t s thông s k thu t
+ Công t c xoay Vi t Nam
Ký hi u CX-10 (dòng i n nh m c 10A)
Ký hi u CX-25 (dòng i n nh m c 25A)
+ Công t c xoay 3 pha Trung Qu c
Ký hi u i n áp (V) Dòng i n nh m c (A)
HZ1-25/E16TH 250 25
500 15
HZ1-100/3TH 250 100
500 60
+ Công t c xoay c a c ng hòa dân ch c
Ký hi u Elgero 6305, 203, 67, 9TGL
15A 500VAC
16A 500VAC
+ Công t c hành trình c a c ng hòa dân ch c
Ký hi u M689
6A 250VAC
Có m t ti p i m th ng óng và m t ti p i m th ng m
+i u ki n ch n
ICT Itt ph t i
UCT Um ng
4.5 L p t m ch i n n gi n có s d ng công t c
N
CT
Bài 5: C u dao
5.1 Công d ng
C u dao là m t lo i khí c i n dùng óng c t dòng i n b ng tay n gi n nh t c s d ng
trong các m ch i n có i n áp n 220VDC ho c 380VAC.
C u dao cho phép th c hi n hai ch c n ng chính sau:
http://www.ebook.edu.vn 23
- An toàn cho ng i: c i u ó, c u dao th c hi n nhi m v ng n cách gi a ph n phía trên
(th ng l u) có i n áp và ph n phía d i (h l u) c a m t m ng i n mà ph n này ng i ta ti n hành
sa ch a i n.
- An toàn cho thi t b : khi mà c u dao có th b trí v trí hay làm tr c t l p thêm các c u chì, thì
các c u chì ó c s d ng b o v các trang thi t b i v i hi n t ng ng n m ch.
Tr ng thái c a dao cách ly c óng hay m d dàng c nh n th y khi ta ng nhìn t phía
ngoài.
Kh n ng c t i n c a c u dao:
- Các c c c a c u dao có công su t c t r t h n ch . C u dao th ng c dùng óng ng t và i
ni m ch i n, v i công su t nh và nh ng thi t b khi làm vi c không c n thao tác óng c t nhi u l n.
Nu i n áp cao h n ho c m ch i n có công su t trung bình và l n thì c u dao th ng ch làm nhi m v
óng c t không t i. Vì trong tr ng h p này khi ng t m ch h quang sinh ra s r t l n, ti p xúc s b phá
hng trong m t th i gian r t ng n và kh i mào cho vi c phát sinh h quang gi a các pha, t ó v t li u
cách i n s b phá h ng, gây nguy hi m cho thi t b và ng i thao tác.
5.2 Phân lo i, ký hi u
a, Phân lo i:
Tùy theo c tính k t c u và nhu c u s d ng c a c u dao mà ng i ta phân c u dao theo các lo i
sau:
- Theo k t c u: chia c u dao làm lo i 1 c c, 2 c c, 3 c c, 4 c c, ng i ta c ng chia c u dao ra lo i có
tay n m gi a hay tay n m bên. Ngoài ra còn có c u dao 1 ng và c u dao 2 ng .
- Theo i n áp nh m c: 250V và 500V.
- Theo dòng i n nh m c: lo i 15, 25, 60, 75, 100, 200, 300, 600, 1000A....
- Theo v t li u cách i n: có lo i s , nh a ba kê lít, á.
- Theo i u ki n b o v : có lo i không có h p, lo i có h p che ch n (n p nh a, n p gang, n p s t...).
- Theo yêu c u s d ng: ng i ta ch t o c u dao có c u chì (dây ch y) b o v và lo i không có c u
chì b o v .
n c ta th ng s n xu t c u dao á lo i 2 c c, 3 c c không có n p che ch n, có dòng i n nh
mc t i 600 A và có l i dao ph .
Mt s nhà máy ã s n xu t c u dao n p nh a, s hay nh a, có dòng i n nh m c 60A, các
cu dao này u có ch b t dây ch y b o v ng n m ch.
b. Ký hi u:
Cu dao 2 ngã 3 pha. C u dao 1 ngã 2 pha.
L N