Bài 42: Thực hành - Quan sát một số vi sinh vật

ạ ọ ệ ệ ự làm tài li u tham kh o cho giáo viên, h c sinh khi d y ọ ươ ọ ả ọ ng trình sinh h c 10 nâng cao. ụ ố ự ự ị Cu n “ố Th c hành thí nhi m sinh h c 10” ự và h c các bài th c hành trong ch ủ M c đích c a cu n sách: ọ ệ ở ộ ứ ố ế ươ ứ ứ ỹ ự ứ ộ ạ ứ ả ủ ự ễ ọ ụ ọ  nghiên c u b  môn sinh h c. ế ự ọ ở ớ  l p, qua đó  h c sinh bi t t ớ ề ở  nhà,  ữ ự ể ứ ẻ ớ khám phá nh ng đi u m i m , làm quen v i  ọ ệ ứ ng trình qui đ nh, qua  ­Giúp giáo viên, h c sinh th c hi n  thành công các bài th c hành trong ch ế ế ệ đó c ng c , m  r ng ki n th c lý thuy t, hoàn thi n  k  năng th c hành,  ng d ng  ki n th c vào  ự ự ọ ậ  h c t p, t th c ti n, t o h ng thú, tăng kh  năng t ệ ự ể ự ­Giúp h c sinh có th  t  làm các thí nghi m, bài th c hành  ế ự ứ đánh giá, t ươ ph ế  ki m ch ng ki n th c lí thuy t, t ng pháp th c nghi m và nghiên c u sinh h c. ộ ự ươ ọ ộ ự N i dung: ồ ệ Tài li u g m 10 bài th c hành trong ch ơ ỗ ng trình sinh h c 10, m i bài có 5 n i dung c

ầ ữ ự ụ ề ế ứ ự ộ ố ớ ọ ỹ ẩ ướ ầ ị ề ế ế ị ụ ụ ấ ẫ ứ c c n chu n b  v  ki n th c, k  năng, d ng c , thi ậ t b , m u v t, hóa ch t, ờ ẩ ự ướ ừ ệ ồ ộ ệ ướ ậ ự ự ỗ ế ữ ở ộ ầ ọ ệ ậ ỏ ệ ế ở ộ ứ ỏ ộ ố ế ọ ớ ạ , chuyên sâu.   ợ ế ấ ệ ầ ầ ỏ ồ ư c các đ ng nghi p ế ử ớ ả ọ ế . M i ý ki n xin g i t i: ế ắ b n:ả ủ ụ ụ 1­M c tiêu bài th c hành: M c đích, m c tiêu c a bài th c hành, nh ng yêu c u v  ki n th c, kĩ  năng, thái đ  đ i v i h c sinh. ị 2­Chu n b : Các b ể ụ ụ th i gian đ  ph c v  cho bài th c hành. c, các công vi c, thao tác, qui trình cho t ng thí  c ti n hành: G m các b 3­N i dung và các b ệ ế ậ nghi m, bài th c hành; nh ng nh n xét, k t lu n sau m i ph n thí nghi m, th c hành. ỏ ắ ự ỏ  làm (câu h i tr c nghi m,  4­Câu h i đánh giá và m  r ng: Các câu h i và bài t p cho h c sinh t ự ậ ự ế ậ ụ  lu n, câu h i nâng cao, m  r ng, v n d ng và liên h  ki n th c th c t ). t ở ộ ỏ 5­H i khó đáp hay: giúp h c sinh m  r ng,  bi t thêm  m t s  thông tin m i l ọ ắ ạ L n đ u ra m t b n đ c không tránh kh i sai sót, khi m khuy t, r t mong đ ỉ đóng góp và ch  giáo cho tác gi Bùi Văn Thêm­Qu  Nham­Tân Yên­B c Giang,  ĐT: 0912.716.203. Buivanthembg@yahoo.com.vn

Ọ

ươ

ơ ả

ươ

ậ

Ự CÁC BÀI TH C HÀNH SINH H C  10 ng trình c  b n Ch ự tt Bài Tên bài Th c hành 1

12

trg 51

Ch tt 1

ng trình nâng cao Bài Tên bài 6

ộ ố

ệ

ế ớ ộ ố

i sinh v t.  ầ t m t s  thành ph n hoá

trg 21 41

15

2

60

2

12

ả TN co và ph n co nguyên sinh ề  TH M t s  thí nghi m v   Enzim.

ế  bào.  ế

ể

67

ướ i kính hi n  ả

3

20

81

3

19

ủ ả ễ

TH Quan sát các kì c a nguyên  phân trên tiêu b n r  hành.

ự ẩ

ủ

ấ

ấ

69

TH Lên men Etilic và Lactic

4

24

95

4

20

ạ  TH đa d ng th  gi ậ TN nh n bi ọ ủ ế h c c a t  bào d TH Quan sát t ệ vi. Thí nghi m co và ph n co nguyên sinh  TN s  th m th u và tính th m c a   bàoế t

89

ộ ố

ộ ố

ệ

ề

5

28

ậ TH Quan sát m t s  vi sinh v t

TH m t s  thí nghi m v  Enzim

5

27

11 0

105

6

31

ủ ờ

ố ị

ả ạ

ự ự

ậ

7 8 9

36 37 42

123 125 141 158

10

47

TH Quan sát các kì c a nguyên phân  qua tiêu b n t m th i hay c  đ nh Th c hành: Lên men Etilic.  Th c hành: Lên men Lactic ộ ố TH Quan sát m t s  vi sinh v t.  ộ ố ệ ề TH Tìm hi u m t s  b nh truy n  ươ ng nhi m

ể ễ ở ị  đ a ph

1

Ự

BÀI 42 ­ TH C HÀNH:

Ậ

Ộ Ố QUAN SÁT M T S  VI SINH V T

Ọ (SGK. SINH H C 10 NÂNG CAO TR.141)

ộ ậ ấ ố ấ ạ ự ậ ả ộ ố ướ ư ơ ế c kĩ thu t nhu m đ n t ủ bào vi sinh v t  đ  quan sát VSV. ố c d a mu i, b a răng, n m m c, n m ể  hình d ng c a m t s  VSV trong n

ậ ậ ế ẽ ư

0  10ml,  ể c dung d ch fucsin ki m  1% dùng đ

ế ể ụ ụ ầ ụ ế ấ ẩ ư t khác nh  đèn ệ ề ồ ư ượ ủ ấ ị ề

bào VSV) ị ớ ướ ườ ỏ ị c đ ể ng 10% đ  sau 24h.

ư ỏ ố ộ ố

ố ẩ ử ố  m c... ƯỚ C TI N HÀNH  ế ả Ộ ộ ơ . Ụ I­M C TIÊU ế ượ ­Bi t đ ­Quan sát và mô t men… ỹ ­Có k  năng quan sát, v  hình, nh n xét và đ a ra các k t lu n. Ị II­CHU N BẨ ụ ấ ­Kính hi n vi, phi n kính, các d ng c  c y, l y vi khu n và các d ng c  c n thi ấ ọ ố ồ c n, gi y l c,  ng nghi m ... ị ộ ­Dung d ch nhu m fucsin 1% (Cách pha fucsin ki m nh  sau: fucsin 1g, fênol  3g, C n 95 ướ ấ N c c t cho vào cho đ  100ml. hòa tan các ch t ta đ ế ộ nhu m t ấ ­N m men: Dung d ch lên men, dung d ch bánh men tán nh  hòa v i n ướ ­N c váng d a chua. ỳ ọ ấ ­N m m c: V  cam, quýt, bánh m  m c m c xanh, vàng. ể ­Tiêu b n hi n vi m t s  vi khu n, bào t III­N I DUNG VÀ CÁC B 1­Nhu m đ n và quan sát t Ế ấ  bào n m men ế ị ọ ộ ướ ấ ắ t dung d ch  bánh men   c c t và ấ ấ ọ ị

ọ ử ồ B1­Làm v t bôi ấ ấ ­Dùng que c y l y m t gi ố ệ cho vào  ng nghi m đã cho s n 5ml n ề khu y đ u. ế t dung d ch cho lên phi n kính  ­Dùng que l y 1 gi 2 hong khô ho c h   ặ ơ ả ế ạ s ch, dàn thành v t kho ng 2cm ế ạ trên ng n l a đèn c n cho khô t o thành v t bôi.

ấ ế ọ ỏ t fucsin 1% nh  vào v t ể ồ ử ả ướ ấ ồ ạ c c t r i l i ộ B2­Nhu m màu ­Dùng pipet l y 1 gi bôi trên lá kính, đ  1 phút r i nghiêng cho fucsin ẹ ằ ế ch y ra h t và r a nh  b ng n hong khô.

ớ ể ậ ể ậ ạ ấ ẽ ạ ế ướ B3­Lên kính đ  quan sát v i kính v t x10 sau đó  ể chuy n sang kính v t x40 đ  quan sát. Quan sát  ề ậ ỹ  bào n m men, nh n xét v  hình d ng,  k  các t ượ i hình quan sát đ c và v  l kích th c.

2

ấ ạ ứ ơ ầ ồ ạ ở ạ i tr ng thái đ n bào ả ể ả ồ ố ­Hình d ng n m men: hình c u, hình tr ng,   hình ôvan, thoi …T n t ­Đa s  sinh s n theo ki u n y ch i.

Saccharomyces cerevisiae ệ ậ ệ ộ ơ

ố ự ướ ấ ệ ề ấ c c t, khu y đ u. ấ ấ ấ ế ế ả ạ ế ể ộ ọ ồ ị ồ t fucsin 1% nh  vào v t bôi trên lá kính, đ  1 phút r i ộ ọ ọ ử ấ ế ẹ ằ ả ỏ ướ ấ ồ ạ c c t r i l i hong khô. ậ ể ể ể ớ ự ạ 2­Nhu m đ n phát hi n vi sinh v t trong khoang mi ng B1­Dùng tăm tre l y 1 ít b a răng cho vào  ng nghi m có 5ml n 2  ạ t dung d ch cho lên phi n kính s ch, dàn thành v t kho ng 2cm B2­ Dùng que c y l y m t gi ế ặ ơ hong khô ho c h  trên ng n l a đèn c n cho khô t o thành v t bôi. B3­ Nhu m màu:Dùng pipet l y 1 gi ử nghiêng cho fucsin ch y ra h t và r a nh  b ng n ậ B4­ Lên kính đ  quan sát v i kính v t x10 sau đó chuy n sang kính v t x40 đ  quan sát. Quan sát  ẩ hình d ng các vi khu n có trong b a răng.

ẩ c:ượ ự ẩ ẩ ẩ ẩ

ắ ẩ ẩ ậ ấ ấ ề ậ ố ề ủ ề Các hình dáng quan sát đ ­Vi khu n có hình que (tr c khu n). ự ầ ầ ­Vi khu n hình c u (c u khu n, tr c khu n  lactic). ẩ ắ ­Vi khu n hình xo n (xo n khu n). ấ ­Vi khu n hình elíp (N m men). ể   ự Nh n xét: Trong b a răng nhìn trên kính hi n vi th y r t nhi u vi sinh v t sinh s ng,  ộ chúng có nhi u hình thù khác nhau, thu c  ẩ nhi u ch ng vi khu n khác nhau.

ấ ợ

2  ạ t dung d ch cho lên phi n kính s ch, dàn thành v t kho ng 2cm ế

ấ ự ấ ị ố ỏ ệ ấ ng nghi m có 5ml n ấ ấ ế ế ả ạ ế ể ộ ọ ồ ề ị ồ t fucsin 1% nh  vào v t bôi trên lá kính, đ  1 phút r i ẹ ằ ả ỏ ướ ấ ồ ạ c c t r i l i hong khô. ậ ể ể ể ấ ớ ố ị ố ẩ 3­Quan sát n m s i trên th c ph m b  m c ấ ẩ ợ B1­Dùng que c y vô trùng l y 1 ít n m s i trên m u bánh mì, hay v  cam, quýt đã b  m c cho vào  ố ướ ấ c c t, khu y đ u. ọ ộ B2­ Dùng que c y l y m t gi ọ ử ặ ơ hong khô ho c h  trên ng n l a đèn c n cho khô t o thành v t bôi. ấ B3­ Nhu m màu:Dùng pipet l y 1 gi ử ế nghiêng cho fucsin ch y ra h t và r a nh  b ng n ậ B4­ Lên kính đ  quan sát v i kính v t x10 sau đó chuy n sang kính v t x40 đ  quan sát n m m c.

ợ .ử ả

ả ộ ố ậ cượ Các hình dáng quan sát đ ể ớ ấ ­Có các s i n m phát tri n phân  nhánh. ả ọ ỉ ­Đ nh các s i m c ra ngoài có qu   bào t ứ ấ ­N m có 2 hình th c sinh s n vô tính  ả ữ và sinh s n h u tính.  n m ể ả t lên kính các tiêu b n  hi n vi m t s  lo i VSV quan sat. 4­Quan sát  tiêu b n m t s  vi sinh v t và bào t ầ ượ B1­ L n l ả ử ấ ộ ố ạ ử ấ ộ ố ể ề ả B2 Tham kh o m t s  hình  nh hi n vi v  VSV và bào t n m.

3

ấ ủ ạ ố  ­ Th  ph m gây ra  ấ

ấ

ng hô h p.

ố ượ

c phóng đ i d

ạ ướ   i

ủ ấ ợ ấ ố S i khí sinh c a n m m c ợ N m s i N m m c ệ các b nh hô h p ộ ấ N m đ c Stachybotrys chartarum gây  ườ ặ  cho đ ệ b nh n ng

ử ấ  n m m c đ ể

Bào t kính hi n vi

ẩ Vi khu n (Bacteria) Liên c u ầ ẩ khu n(Streptococcus) S.pyogenes

ẩ ụ ầ ự Tr c khu n D.gonorrhoeae ẩ  B.anthracis

ủ ắ ạ ề ố ợ ề ề ư ư i nh  bé c a vi sinh v t r t phong phú và đa d ng v  hình d ng, màu s c, kích  i nh ng cũng có nhi u loài là T  c u khu n (Staphylococcus) Staphylococus aureus ậ ỏ ướ ủ ạ ồ

ể IV­CÂU H I ĐÁNH GIÁ VÀ M  R NG ẩ ờ ẩ ấ ủ ị ờ ộ ố ộ ị ẩ ộ ườ ể ố i, cá t i  m t th i gian dài ng i ta có th  dùng mu i ăn

ế ế ệ ủ ờ ể ế ế ờ đ  2 t bào thì th i gian th  h  c a ễ ị ố ơ ươ ờ ọ ủ ệ i thích c  s  khoa h c c a vi c làm đó. ả  bào sinh s n thành 32 t ờ ố ầ ế t  g =   , trong đó t là th i gian nuôi, n là s  l n phân chia.

ế ẩ bào là 230 = bào vi khu n E.coli sau 10 gi ế ố ờ  nuôi (lá 30 th  h ) đ ế t th  nào cho d  đ c, d  vi ng t t h n? ợ ị ư ỏ ượ ươ ế ệ ượ ượ c l ễ ọ ễ ế ơ ả ng đ  làm m t hoa qu  thì có th  b o qu n lâu dài mà không s  b  h  h ng là do: ng. ể ả c tr ng nh

ướ ị ỏ ế ự ị ấ ị bào VSV b  co nguyên sinh ch t, VSV t ươ ng. ng, n c b  rút kh i t b  phân ả

ậ ấ ế ớ ạ Nh n xét: Th  gi ả ườ th ng s ng cũng nh  sinh s n. VSV có nhi u loài có l c, môi tr ậ ườ ệ i, v t nuôi, cây tr ng. th  ph m gây b nh nguy hi m cho ng   Ở Ộ Ỏ ứ ả 1­Vi khu n có các hình th c sinh s n nào? ơ ế ả ự ứ 2­V i hình th c sinh s n t  nhân đôi các t  bào c a m t s  vi khu n, sau 1 đ n v  th i gian nh t  ủ ấ ố ố ượ ị đ nh thì s  l ng c a chúng tăng lên theo c p s  nào sau đây: C ng, nhân, mũ? ẩ ậ ệ ự 3­Vì sao khi các th c ph m, v t li u b   m d  b  m c h n khi khô? ư ị ươ ẩ ự ể ả ả 4­Đ  b o qu n th c ph m nh  th t t ơ ở ả ặ ướ p m n. Gi xát vào hay  ộ ẩ ầ ủ 5­N u m t ch ng vi khu n c n 6 gi ẩ vi     khu n  này là bao nhiêu: bi a­ 60 phút b­120 phút c­45 phút d­240 phút. ộ ế 6­M t t ế 1.073.741.824. n u làm tròn s  và vi ả ườ ể ứ 7­Dùng đ ườ ộ ườ ồ ng cao taojmooi tr a­N ng đ  đ ườ ạ ẳ ng đ ng tr b­T o môi tr ườ ư ạ ươ ng  u tr c­T o môi tr ượ ố i không s ng đ gi c. ả d­C  a,b,c.

4

Ỏ

ỏ ườ ệ ớ ư ế i có quan h  v i nhau nh  th  nào? ỷ ạ ậ ể ề ẩ ữ ồ ấ ả ạ ạ ạ ả ố c tiêu hóa, ế ệ

ệ ữ ở ộ ru t đóng vai trò quan tr ng trong vi c gi ỏ ủ ọ ằ ự ồ ạ ỡ ằ ế ộ ơ ể ổ t. Tuy nhiên, s  t n t ộ i cân b ng c a chúng  ề ự ệ ị ặ ề ơ ể ặ ng, ho c quá ít s a lên men t ượ ơ ể ạ ể ệ ầ ủ ệ ợ t h u h t m i vi sinh v t có l ị ộ ộ ạ ễ ệ ử t là vi c s   ượ   ạ i trong c  th , t o ra m t tình tr ng đ c ậ ữ u cũng làm phá v  s  cân b ng c a h  VK trong c  th . Đ c bi ậ ủ ỏ ộ ạ ể ự ạ ị ế ợ ọ ộ ợ ế ệ ả ầ ơ ễ ỏ ng xuyên, đáp  ng mi n d ch kém, m t m i mãn tính, d   ng. ườ ệ

ị ệ ộ ố ớ ứ ng ru t đ i v i s c kh e con ng ậ ộ ệ ườ ự ỏ ủ i s c kh e c a con ng t t ộ ủ ự ạ ố ư ạ ạ ự ặ ượ ườ ể ẫ ằ ẩ ưỡ ứ ế ộ ữ ỉ ầ ợ ế ồ ề i ho c  c ch  VK có h i. C n đi u ch nh ch  đ  ăn có các dinh d

ẩ ườ ấ ể ế ệ ằ ậ ạ i trong ru t có liên quan đ n các tình tr ng b nh t ị ứ ườ ỏ i ế ớ ứ ng ru t có liên quan m t thi ộ ể ơ ữ ộ ể ạ ượ ằ ặ ứ ề , ph ng ậ ự ẩ ươ ẩ ế ổ ớ i d ng ch  ph m probiotic. Các VK đ i d ị ườ ệ ộ ạ ố ổ ầ ộ ng ru t, thành ph n còn ph i h p thêm m t s  các vitamin nhóm B r t c n thi ặ ấ ầ ứ ứ ừ ứ ơ ể th c ăn) cùng các nguyên ơ t cho c   t là tinh ch t men bia có trong công th c ch a 21 acid amin  ự ổ ng giúp kích thích ăn ngon và tăng c ộ ố ấ ợ ượ  t ng h p đ ấ ườ ng h p thu d ỏ ặ vi l ế ượ ẩ ươ ấ t có h ố ỏ ừ ổ ở ợ ộ ố ộ ề ượ ấ ị ứ

ượ ạ ộ ố ị ễ ệ ng ch t, kích thích h  mi n d ch.  ấ ễ ử ị ữ ệ ự ng v  s a nên r t d  s   ự  3 tháng tu i tr  lên. C m vi sinh Bio­acimin là m t th c  ượ ng nh t đ nh. Các bác sĩ, d ố ế ạ ẻ ầ ố ưở ị ả ng trung ThS.BS Lê Th  H i­ Tr ề u bia nhi u (theo  ưỡ

?H I KHÓ ­ ĐÁP HAY ứ ộ ẩ ườ ệ H  vi khu n đ ng ru t và s c kh e con ng ộ ườ ả Trong ru t ng i có kho ng 100 t  vi khu n (VK) khác nhau/gram phân, g m vài trăm loài t o nên ệ ẩ ở ộ ế ứ h  vi khu n   ru t h t s c phong phú. Nh ng sinh v t này t o ra nhi u ch t có th : ngăn c n các  ể ố ư ấ kh i ung th , b t ho t virus, t o ra các kháng th  và vitamin, làm gi m cholesterol.Trong m i quan ể ứ ượ ố ệ ộ ẩ ớ h  c ng sinh v i nhau hay đ i kháng, các vi khu n này phát tri n trên th c ăn đã đ ệ ả ủ ơ ể ặ ả ấ ủ ấ ượ ậ ữ ợ t vào trong h  tiêu hóa ho c c  ch t th i c a c  th . c v t ch  bài ti nh ng h p ch t đ ậ ộ ườ ệ ằ ự ấ ng ru t và b nh t t S  m t cân b ng h  VK đ ố ợ ủ i khác s ng  Lactobacilli và hàng trăm ch ng VK có l ậ ố ớ ệ ề ạ t v i b nh t cho c  th  kh e m nh và đ  kháng t ể ị ủ không  n đ nh và cân b ng c a chúng có th  b  phá v  hoàn toàn do m t ch  đ  ăn có quá nhi u  ữ ơ ư ữ ườ  nhiên nh  s a chua, s a b . đ ỡ ự ằ ố U ng nhi u bia r ọ ế ụ d ng kháng sinh có th  di ợ ọ i đã b  phá h y hoàn toàn, các VK có h i d  dàng xâm nh p  g i là ru t vô trùng. Khi các VK có l ủ ơ ể ủ ộ và phát tri n quá đ  trong ru t, phá h y tình tr ng kh e m nh c a c  th . Do đó, n u dùng kháng  ơ ể ủ ằ ẩ ồ ề i trong c  th   sinh kéo dài, th m chí theo các phác đ  đi u tr  chu n  s  cân b ng c a các VK có l ẳ ằ ấ ạ ị ế ể ị ổ  ngày nay kh ng đ nh tr ng thái m t cân b ng  có th  b  t n h i nghiêm tr ng. Các chuyên gia y t ư ậ ạ ủ t nh : tiêu ch y, đ y h i, táo bón  c a VK có l ườ ứ th ể Ki m soát h  VK đ ằ ư ậ i và  Nh  v y, s  cân b ng h  VK đ ế ậ ệ b nh t t. Nói cách khác, s  phát tri n quá đ  c a VK có h i trong ru t cu i cùng có th  d n đ n  ợ ề ố ậ các r i lo n v  gan, th n, x  v a đ ng m ch, cao huy t áp, ung th  và lão hóa. S  cân b ng h p  ế ộ ằ ở ộ ủ ệ  ru t có th  đ t đ c ph m nh m  lý c a h  VK  c b ng ch  đ  ăn g m nh ng th c ăn ho c d ạ ế ẩ ng thích gia tăng vi khu n có l ấ ơ ế ộ ộ ợ h p và m t ch  đ  ăn nhi u ch t x . ữ ệ ng pháp h u hi u nh t đ  tái l p s  cân b ng h  vi khu n đ Theo các chuyên gia y t ộ ọ   ượ ự ợ ướ ạ ộ ệ c l a ch n ru t là b  sung m t h  vi khu n m i có l ủ ế ề   ấ ng có r t nhi u ch  y u thu c nhóm VK lactic (Lactobacillus, Streptococcus). Hi n nay trên th  tr ẩ ố ẩ ế ch  ph m probiotic, trong đó có c m vi sinh Bio­acimin b  sung đa d ng các vi khu n s ng có ích  ườ ế ố ợ cho đ ệ ể ư th  nh  B1, B2, B5, B6, B9... Đ c bi ả ư (trong đó có 8 acid amin c  th  không t c ph i đ a vào t ố ưỡ t ế ướ ạ Ch  ph m bào ch  d i d ng c m đ ng trong gói nh , đ c bi ụ ố ẻ ớ d ng, thích h p v i đa s  tr  nh  t ể ử ụ ẩ ph m ch c năng nên có th  s  d ng hàng ngày theo m t li u l c sĩ  ườ ng h p s  d ng kháng sinh kéo dài, tr  g y  m, bi ng ăn, r i lo n tiêu  khuyên dùng trong các tr ườ ớ ẩ hóa do lo n khu n ru t, ng ưỡ ư ấ  v n dinh d tâm khám & t

ợ ử ụ i l n u ng r ệ ng  Vi n Dinh D ng)

5