Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài giảng "Đại cương về chất độc" dưới đây để nắm bắt được khái niệm về chất độc và ngộ độc, nguyên nhân gây ngộ độc, phân bố của chất độc, cấp cứu khi bị ngộ độc,... Hy vọng đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Đại cương về chất độc
- 1. Kh¸i niÖm vÒ c hÊt ®é c vµ ng é ®é c :
• Ngé ®éc lµ sù rèi lo¹n ho¹t ®éng sinh lý
cña c¬thÓ díi t¸c dông cña chÊt ®éc.
• ChÊt ®éc lµ nh÷ng chÊt khi ®a vµo c¬
thÓ mét lîng nhá trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn nhÊt ®Þnh sÏ g©y ngé ®éc hoÆc
dÉn ®Õn tö vong.
• Trong tù nhiªn kh«ng cã kh¸i niÖm chÊt
®éc tuyÖt ®èi:
mét chÊt cã thÓ kh«ng ®éc trong ®iÒu
kiÖn nµy nhng lµ l¹i chÊt ®éc trong ®iÒu
kiÖn kh¸c.
- 1. Kh¸i niÖm vÒ c hÊt ®é c vµ ng é ®é c ...
C¸c ®iÒu kiÖn lµm cho mét chÊt cã thÓ trë
thµnh chÊt ®éc rÊt ®a d¹ng:
• Hµm lîng cña chóng trong c¬thÓ:
- mét sè ion cã mÆt trong c¬ thÓ nh lµ c¸c yÕu tè vi l
îng cÇn thiÕt nhng vît qu¸ giíi h¹n nµo ®ã th× l¹i g©y t¸c
h¹i cho c¬thÓ,
- mét sè thuèc dïng qu¸ liÒu sÏ g©y ra ngé ®éc...
• TÝnh chÊt lý häc nh kh¶ n¨ng hoµ tan, ®é ph©n
t¸n...:
BaCl2 ®éc cßn BaSO4 kh«ng ®éc
• Sù t¬ng t¸c ho¸ häc trong c¬thÓ:
mét chÊt cã thÓ trë nªn ®éc h¬n khi cã mÆt chÊt nµy
nhng còng cã thÓ Ýt ®éc h¬n khi cã mÆt chÊt kh¸c.
•
- 2. Ng uyªn nh©n g ©y ng é ®é c :
• Cã nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra nhiÔm ®éc, ngé
®éc.
• Cã nh÷ng nguyªn nh©n:
– g©y ra ngé ®éc cÊp tÝnh
– g©y nhiÔm ®éc, ngé ®éc dÇn dÇn cã tÝnh chÊt
m¹n tÝnh
• Mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu:
– TÝnh chÊt nghÒ nghiÖp
– M«i trêng bÞ « nhiÔm
– MÉn c¶m víi thuèc hay sö dông thuèc kh«ng
®óng
– Kh«ng ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm
- 2. Ng uyªn nh©n g ©y ng é ®é c ....
a. TÝnh c hÊt ng hÒ ng hiÖp :
Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ngêi lao ®éng tiÕp
xóc víi c¸c chÊt ®éc
G©y ra qu¸ tr×nh nhiÔm ®éc dÇn dÇn
G©y ra c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp vµ cuèi cïng
cã thÓ bÞ ngé ®éc.
• VÝ dô: nhiÔm ®éc ch×trong nhµ m¸y acqui,
bÖnh bôi phæi trong khai th¸c ®¸,
than...
- 2. Ng uyªn nh©n g ©y ng é ®é c ....
b . M«i trê ng b Þ « nhiÔm :
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t con ng
êi th¶i vµo m«i trêng c¸c chÊt th¶i.
NÕu c¸c chÊt th¶i kh«ng ®îc xö lý tèt sÏ g©y
« nhiÔm m«i trêng ®Êt, níc, kh«ng khÝ...
VÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng lµ mét trong
nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu buéc tÊt c¶ c¸c níc
ph¶i quan t©m.
- 2. Ng uyªn nh©n g ©y ng é ®é c ....
c . MÉn c ¶m v íi thuè c hay s ö d ô ng thuè c kh«ng
®ó ng :
Mét sè Ýt ngêi do c¬ ®Þa qu¸ mÉn c¶m
víi thuèc mµ cã thÓ ®· bÞ ngé ®éc ngay ë
liÒu ®iÒu trÞ.
Cßn nãi chung ngé ®éc thuèc thêng xÈy
ra do:
- sö dông sai vÒ liÒu lîng,
- sö dông sai ®êng dïng
- ®Æc biÖt lµ dïng nhÇm thuèc
- 2. Ng uyªn nh©n g ©y ng é ®é c ....
d . Kh«ng ®¶m b ¶o an to µn thùc p hÈm : :
Thøc ¨n «i thèi, thøc ¨n cã chøa s½n ®éc tè
hay ®éc tè do vi khuÈn tiÕt ra.
e . Cè ý g ©y ng é ®é c : bÞ ®Çu ®éc hay tù s¸t
- a. T¸c dô ng vµo m¸u:
• C¸c thuèc mª ®êng h« hÊp cã thÓ lµm gi¶m pH,
h¹ thÊp dù tr÷ kiÒm vµ t¨ng kali huyÕt, näc r¾n
lµm thay ®æi kh¶ n¨ng ®«ng m¸u...
• Hång cÇu bÞ ph¸ huû khi ngé ®éc ch×, nhiÔm tia
X, benzen vµ c¸c amin th¬m.
Mét sè chÊt lµm mÊt kh¶ n¨ng vËn chuyÓn oxy
cña hång cÇu nh CO, c¸c nitro th¬m, anilin,
nitrit...
Mét sè ngé ®éc g©y tho¸t huyÕt t¬ng nh clo,
photgen... lµm sè hång cÇu trong mét thÓ
tÝch m¸u t¨ng lªn.
- T¸c dô ng vµo m¸u...
• Thay ®æi sè lîng b¹ch cÇu:
nh ngé ®éc benzen lµm gi¶m
ngé ®éc kim lo¹i n¨ng l¹i lµm t¨ng.
• Lµm h¹ sè lîng tiÓu cÇu nh khi ngé ®éc benzen
(200-400 ngh×n xuèng cßn vµi chôc ngh×n).
• XuÊt hiÖn nh÷ng thµnh phÇn míi trong m¸u vµ
cã thÓ dùa vµo c¸c yÕu tè nµy ®Ó x¸c ®Þnh chÊt
g©y ngé ®éc:
ngé ®éc ch×xuÊt hiÖn coproporphirin,
ngé ®éc acid m¹nh xuÊt hiÖn
hematoporphirin...
- b. T¸c dô ng trªn bé m¸y tiªu ho ¸:
• G©y n«n möa do chÊt ®éc t¸c dông lªn hÖ thÇn
kinh lµm co bãp m¹nh c¬hoµnh.
§©y thêng lµ ph¶n øng ®Çu tiªn cña c¬ thÓ khi
chÊt ®éc x©m nhËp vµo c¬ thÓ theo ®êng
tiªu ho¸.
• G©y t¨ng tiÕt níc bät (photpho h÷u c¬, nÊm
®éc, ch×, thuû ng©n, bismut...) hay g©y kh«
miÖng (atropin vµ c¸c chÕ phÈm....)
• KÝch øng ®êng tiªu ho¸, khã tiªu, Øa ch¶y...
- c . T¸c dô ng trªn g an:
C¸c chÊt ®a sè ®îc chuyÓn ho¸ ë gan nªn khi bÞ
ngé ®éc hÇu nh ®Òu g©y tæn th¬ng gan g©y
• x¬gan,
• tho¸i ho¸ mì,
• vµng da...
- d. T¸c dô ng trªn tim m¹c h:
• Lµm thay ®æi nhÞp tim: cã thÓ
lµm t¨ng (cafein, adrenalin,
amphetamin...)
gi¶m (digitalin, photpho h÷u c¬...),
g©y kh«ng ®Òu (gan cãc, mñ cãc...),
ngõng tim (quinidin, imipramin...).
• Mét sè chÊt ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng co
gi·n m¹ch (acetylcholin lµm gi·n, cùa lo·
m¹ch lµm co m¹ch m¸u...) ...
- e . T¸c dô ng trªn thËn:
• Cã thÓ lµm t¨ng ure vµ albumin trong níc tiÓu
(thñy ng©n, ch×, cadimi...),
• §¸i ra m¸u (acid oxalic, thuèc chèng ®«ng m¸u...),
• V« niÖu (thñy ng©n,sunfamid, mËt c¸ tr¾m...)
• Viªm thËn (c¸c dung m«i cã clo...).
ChÝnh v× thÕ mµ níc tiÓu lµ mét lo¹i mÉu thö
quan träng trong kiÓm nghiÖm ®éc chÊt.
- f. T¸c dô ng trªn hÖ thÇn kinh:
HÇu hÕt c¸c chÊt ®éc ®Òu t¸c ®éng Ýt nhiÒu lªn
hÖ thÇn kinh g©y rèi lo¹n chøc n¨ng vËn ®éng
hay c¶m gi¸c víi c¸c møc ®é kh¸c nhau:
• C¸c thuèc mª:
– t¸c ®éng lªn tuû sèng lµm mÊt ph¶n x¹,
– cuèi cïng t¸c ®éng lªn hµnh tuû g©y ngõng thë.
• C¸c chÊt nhãm amphetamin, long n·o, atropin vµ
chÕ phÈm, clo h÷u c¬ g©y kÝch thÝch vËt v·.
Strichnin vµ m· tiÒn kÝch thÝch tuû sèng qu¸
møc g©y co cøng.
- f. T¸c dô ng trªn hÖ thÇn kinh....
• C¶m gi¸c bÞ rèi lo¹n:
– chãng mÆt (streptomycin, quinin, salixilat...),
– hoa m¾t (santonin, quinacrin...),
– ®iÕc (streptomycin, neomycin, kanamycin...)
• Mét sè chÊt t¸c dông lªn hÖ giao c¶m:
– lµm co ®ång tö (eserin, prostigmin,
acetylcholin...)
– hay gi·n ®ång tö (ephedrin, atropin,
adrenalin....)
- g . T¸c dô ng lªn bé m¸y h« hÊp:
C¸c chÊt ®éc x©m nhËp qua ®êng h« hÊp cã thÓ
g©y t¸c dông t¹i chç hay toµn th©n.
• T¸c dông t¹i chç cã thÓ g©y ra ho, t¨ng tiÕt níc
bät, níc mòi.
• Cã thÓ g©y tÝm t¸i (CO, s¾n, l¸ tróc ®µo),
• Ng¹t thë tiÕn tíi ngõng thë (thuèc phiÖn, cyanid,
thuèc ngñ...)
• G©y phï phæi (H2S, photpho h÷u c¬...)
- 4. Ph©n bè c ña c hÊt ®é c
Tuú theo tÝnh chÊt vµ chøc n¨ng cña c¸c bé
phËn, ®Æc ®iÓm cña chÊt ®éc mµ sù ph©n
bè cña chóng kh«ng gièng nhau.
HiÓu biÕt vÒ sù ph©n bè cña c¸c chÊt ®éc sÏ
gióp cho viÖc chän mÉu ph©n tÝch ®îc
chÝnh x¸c.
VÝ d ô :
asen vµ c¸c kim lo¹i nÆng tËp trung ë mãng tay
ch©n, tãc;
bacbiturat tËp trung ë hång cÇu;
c¸c thuèc trõ s©u kiÓu clo h÷u c¬ n»m ë c¸c tÕ bµo
- ChuyÓn ho ¸ c ña c hÊt ®é c
Cã thÓ cã c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ sau:
- Oxy ho¸ khö:
- Mét sè chÊt ®éc bÞ oxy ho¸, s¶n phÈm cã
thÓ lµ
CO2 vµ H2O
hay c¸c s¶n phÈm t¬ng øng cña chóng nh
nitrit thµnh nitrat, toluen thµnh acid benzoic.
- Mét sè chÊt ®éc l¹i chÞu qu¸ tr×nh khö ho¸.
- Thuû ph©n: Qu¸ tr×nh thuû ph©n trong c¬ thÓ
thêng diÔn ra nhanh chãng h¬n nhê c¸c men:
acetylcholin díi t¸c dông cña cholinesteraza sÏ
- ChuyÓn ho ¸ c ña c hÊt ®é c .....
- Khö methyl hay methyl ho¸: Mét sè chÊt khi
vµo c¬thÓ cã thÓ
- bÞ mÊt nhãm methyl (codein thµnh morphin)
- hay ®îc g¾n thªm c¸c nhãm methyl (thêng
c¸c gèc nµy ®îc lÊy tõ methionin).
- ChuyÓn ho ¸ c ña c hÊt ®é c ....
- C¸c ph¶n øng liªn hîp: C¸c chÊt ®éc cã thÓ liªn
hîp víi nhiÒu hîp chÊt kh¸c nhau trong c¬ thÓ
nh:
- Víi acid glucoronic (HOOC-(CHOH)4-CHO):
Cã thÓ xÈy ra víi c¸c hîp chÊt cã nhãm OH
nh ancol, phenol nhê nhãm OH b¸n acetal
cña nã. Còng cã thÓ t¹o ester víi c¸c hîp chÊt
acid.
- Víi glycocol (H2N-CH2-COOH): cã thÓ liªn hîp
víi c¸c hîp chÊt acid nhê nhãm chøc amin.
- Víi nhãm thiol:
nhiÒu chÊt ®éc liªn kÕt víi
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
