Bài giảng Độc chất trong cây mã tiền

Ộ

Ấ

Ề

Đ C CH T TRONG CÂY MàTI N

Strychnine and Brucine

Strychnos nux-vomica

ộ

Các n i dung chính

ố

ồ 1. Ngu n g c

ườ

ộ

2. Đ ng dùng gây đ c

ộ 3. Đ c tính

ộ

ơ

ế 4. C  ch  gây đ c

ứ

ệ

5. Tri u ch ng

ả ộ

ề

6. Gi

ị i đ c và đi u tr

ấ ộ

ể

ệ 7. Ki m nghi m ch t đ c

ố ồ 1. Ngu n g c

ủ ế ở Ấ

 Cây Mã ti n có ch  y u  ề

ộ   n Đ

và ĐNA

ượ

 Strychnine và brucine đ

c tìm

ấ

Strychnos nux­vomica

th y trong  (Fam. Loganiaceae)

ạ

ấ

ộ

ề

ủ ế

alcaloid toàn ph n trong mã

ổ ừ

ế

 Trong h t mã ti n có 15% manna,  ề 85% ga­lactan. 4­5% ch t béo,  ọ b t heterozid g i là loganozid hay  ấ loganin (1,5%), r t nhi u alcaloid  trong đó ch  y u là strycnine,  brucine.  T  l ầ ỷ ệ ế ề ti n thay đ i t  2,5 đ n 5,5%,   trong đó strychnine chi m 43­ 45%.

2. Đường ngộ độc, nguyên nhân gây ngộ độc

Trong dân gian mã ti n đ ộ ư ộ ị

ạ ạ

ướ ạ d ượ r

ề ượ c dùng  ặ i d ng b t, d ng h t ho c ngâm  ố u nh  m t v  thu c nam.  Nguyên nhân

ườ

ế

ườ

ộ ộ 2. Đ ng ng  đ c, nguyên  ộ ộ nhân gây ng  đ c (ti p) Đ ng tiêu  hóa

- Ăn ph i qu , h t cây mã ti n. ả ạ

ề ả

- U ng ph i r

ả ượ ố ề u ngâm Mã ti n.

ử ụ

ố

S  d ng thu c an toàn

qTrong ngành d ề

ượ

ể c dùng b t c a h t  ế ộ ủ ượ

ạ u mã  ề

mã ti n đ  bào ch  thành r ề ti n (0,25% alcaloid), cao mã ti n  (16% alcaloid toàn ph n). ầ

ệ ử ụ ố

ầ c

q Vi c s  d ng thu c liên quan đ n  ế ả ượ strychnine và brucine c n ph i đ ẽ giám sát ch t ch .

ặ

ộ 3. Đ c tính

qTác d ng d

ụ ượ c lý

ØKích thích th n kinh TW.

ầ

ØCó tác d ng gi m đau.

ØStrychnine kích thích các nueron đ m ệ

ụ ả

Økích thích não và hành não.

ủ ủ c a t y.

ØKích thích hô h p, tu n hoàn và tiêu

ấ ầ

hóa.

ộ 3. Đ c tính

qĐ c tính ộ

ØMã ti n có đ c tính r t cao, thu c đ c

ấ ộ ố ộ

ả ề b ng  A.

ØLD c a strychnine cho ng

ườ ớ i l n là

ủ 0,05g

ØLi u cao gây co gi ơ

ậ ệ t , li ấ t hô h p, co

ề ứ c ng c .

ØN n nhân t

ạ ử ạ ệ vong do ng t li t.

ộ ộ

ế

ơ

4. C  ch  gây ng  đ c

ế ẫ

ộ ọ

ấ ứ

ệ ầ

ầ ậ

ấ ố    Strypchnine là ch t đ i kháng glycine­m t  ề ch t  c ch  d n truy n th n kinh quan tr ng  ộ trong h  th n kinh đ ng v t có vú.

ộ ộ

ế

ế

ơ

4. C  ch  gây ng  đ c (ti p)

ộ ộ

ế

ế

ơ

4. C  ch  gây ng  đ c (ti p)

Strychnine li u cao kích thích c  v   ả ỏ

ề

não và hành não.

Làm tăng biên đ  và t n s  hô h p. ộ

Tăng tu n hoàn khi các trung tâm này

ầ ấ ố

ị ứ ầ ế b   c ch .

ạ ậ t

Kích thích m nh t y s ng gây co gi ố ủ ậ ố t u n ván.

Gây co c ng c , tăng ph n x  gân  ặ

ư ố gi ng nh  co gi

ơ ươ ạ ắ ả ơ ự ng l c c , xo n v n,

ươ ậ ứ ng, tăng tr ơ t các bó c . x gi

ứ

ệ

5. Tri u ch ng

ố

ư

ệ ấ ặ ế

ệ

ộ

Sau u ng 15­30phút, bi u hi n r t đ c tr ng,  ể ấ ễ ị b nh nhân r t d  b  kích thích (ti ng đ ng, âm  thanh, ánh sáng,…).

ế ướ ọ

Ngáp, tăng ti

c b t.

t n

ư ị ố

ứ

Co c ng toàn thân nh  b  u n ván

ứ

ệ

ệ

ơ

Co c ng c  mi ng gây khó há mi ng, khó nói.

ắ ắ

ắ

ồ

ồ

ị

Lo l ng và b n ch n, co th t b p th t gây khó

th .ở

ệ

ơ

ậ

ị

B nh nhân d  lên c n co gi ễ

t khi b  kích thích.

ể ả

ế

ệ ứ

ặ

ệ

Cái ch t có th  x y ra vì ki

t s c, ho c li

t hô

h p.ấ

ả ộ

ề

6. Gi

ị i đ c và đi u tr

Ch a có thuôc đi u tr  đ c hi u.

ị ặ ư ề ệ

Đ  b nh nhân yên tĩnh trong bóng t

ể ệ ố i,

ộ ế tránh ti ng đ ng.

Tiêm apomorphin đ  gây nôn, tiêm

ể

ể ng đ

ề ạ ỏ ướ ặ ư ế truy n huy t thanh m n  u tr lo i b  strypchnine qua n ươ ể c ti u.

R a d  dày b ng dd KMnO4 ằ

ử ạ

Kích thích hô h p b ng cách tiêm tĩnh

ấ ằ

ạ m ch phenolbarbiturat.

Hô h p nhân t o, th  oxy đ  ch ng

ể ố ấ ạ ở

ng t.ạ

Ể

Ệ KI M NGHI M STRYCHNIN VÀ BRUCIN  TRONG CÂY MàTI NỀ (Strychnos nux­vomica)

Ể

Ệ

KI M NGHI M

Ể PP HI N VI

PP HÓA H CỌ

VI  PH UẪ

SOI  B TỘ

Ị Đ NH  TÍNH

DƯỢ C  LI UỆ

Ị Đ NH  NƯỢ L G

I.

ƯƠ

Ể

PH

NG PHÁP HI N VI

Ể

Ặ

Ệ

C LI U

ơ ầ

ạ

ơ

ườ

ơ ng h i méo

ạ ế

ạ

ƯỢ 1. Đ C ĐI M D  H t hình d t, mép h i d y h n, th ẹ mó, màu xám nh t đ n vàng nh t.

ặ

ộ ớ

ơ ượ ừ ữ

ữ

ạ

M t bóng, có m t l p lông t  m t t ặ ộ ơ ồ ng h i l

ọ  gi a m c  ỗ ồ ộ i  ỗ ế i ch y đ n 1 ch

ộ ườ ạ

ỏ t a ra xung quanh, gi a m t m t có m t ch  l nh , t nhô lên

ỏ ừ ố  r n có m t đ ở  mép h t.

ỏ ạ ồ

ớ ế

ấ

ế

  V  h t g m vài l p t

bào r t dày, nhìn không rõ t

bào

ấ

ớ

 Ngoài l p v  có 1 l p lông có g c phình to ra thành r t dày,

ớ ẽ ứ

ỏ ữ

ở

ố  vách có nh ng k  n t nghiêng

ầ

ạ

ồ

ớ

ế

 Lông: phàn đ u x p nghiêng t o thành 1 l p d y, g m

ề ợ

ầ ỏ ế nhi u s i nh  x p sít nhau

ữ

ồ

ế

ứ ầ

ề ạ

ạ

 N i nhũ: g m nh ng t

bào nhi u c nh, có ch a d u và h t

ộ aleuron

ể 1. Bi u bì 2. Lông che chở ộ 3. N i nhũ

Ặ Ẫ Ể 2. Đ C ĐI M VI PH U

ộ

  B t màu xám sáng

ể

ướ

i kính hi n vi

ạ

ờ ừ

ạ

ớ

ặ

ậ ồ

ế

ộ

ớ ờ  bào bóng, thành dày, m t vài t

ứ ầ  bào ch a d u và

ố ượ

ủ ớ

ứ

ỏ

 Quan sát d ề ấ ­ R t nhi u đo n lông gãy hình đũa, r i t ng đo n hay dính v i nhau  thành bó ­ Chân lông hình n m, r i ho c dính v i nhau ế ộ ả ­ m nh n i nhũ g m t aleuron ế ­ T  bào c ng c a l p v  có thành u n l

ỏ ề ố n, có nhi u  ng nh .

3.

4.

ả 1. M nh lông gãy ả ộ 2. M nh n i nhũ ộ N i nhũ Chân lông hình  n mậ

Ộ Ặ Ể 3. Đ C ĐI M B T

II.

ƯƠ

Ọ

PH

NG PHÁP HÓA H C

Ừ Ạ

Ị Ẫ

Ẩ

Ế

Ề

1. CHU N B  M U: CHI T ALCALOID T  H T MàTI N

ề

ị

Cân b t mã ti n vào bình nón, thêm dung d ch acid

ộ H2SO4 1N

ể

Đun sôi đ  ngu i ộ

ọ ị

L c d ch l c vào bình g n ạ ọ

ọ ằ

ế

ị

ị

Ki m hóa d ch l c b ng dung d ch amoniac 6N đ n pH

ề = 9 ­10

ế

ằ

ặ

Chi

t alcaloid b ng ether ho c cloroform

ộ

ị

ế

ạ ướ ằ

G p các d ch chi

t, lo i n

c b ng Na2SO4 khan

ị

ế

ỏ ể ế

ệ

ố

t ra các  ng nghi m nh  đ  ti n hành

Chia d ch chi thí nghi mệ

Ạ

Ề

Ị

2. Đ NH TÍNH ALCALOID TRONG H T MàTI N

ử

ố

ằ

ị

a. Đ nh tính alcaloid b ng thu c th  chung

ả ứ

b. Ph n  ng tìm strychnin

TN 1

H2SO4 đđ + tt K2Cr2O7

TN 2

ố

ử Thu c th  mandelin

ử

ậ

ế

TN 3. Th  co gi

t trên  ch

HNO3 đ c ặ

ả ứ c. Ph n  ng tìm brucine

ằ

ắ

ỏ

ớ

ị

d. Đ nh tính Strychnin và Brucin b ng s c kí l p m ng

ể

Silicagel GF254

DM khai tri n: Toluen­ Aceton­  Ethanol­ Amoniac = 4: 5: 0,6: 0,4

ệ

ằ

ấ

ớ

Hi n màu b ng TT Dragendorff

 so v i ch t chu n ẩ

ệ

ắ

ỏ

ớ

S c ký l p m ng hi u năng cao

ế ợ

ị

ị

ượ

 k t h p đ nh tính và đ nh l

ng

ự

ệ

ề

a. HPTLC: D a vào chi u cao, di n tích pic

ƯỢ Ị 2. Đ NH L NG

Figure 6: HPTLC chromatogram of Strychnos nux-vomica seed showing strychnine and brucine

b. Đo quang

 Cân chính xác 0,4 g d

ượ ệ c li u qua rây 355

ậ ư

ặ ủ

ổ

ắ ề ọ ng

ụ cloroform hao h t. L c đ u, l c  ấ ạ ế

ọ ỗ ầ

ấ

t tr

c b ng dung d ch  ị ộ ị ứ ấ vào bình nón nùt mài 100 ml. Thêm chính  xác 20 ml cloroform và 0,3 ml amoniac đđ.  Đ y kín bình và cân. Đun hoàn l u trên  ờ , ho c 45 phút trong  cách th y trong 3 gi ể b  siêu âm (350 W, 35 kHz). Cân b  sung  ượ l nhanh vào bình nón. L y chính xác 10 ml  ị t 4  d ch l c cho vào bình g n 50 ml. Chi ị ầ acid sulfuric  l n m i l n 10 mL dung d ch  ấ ọ ọ ị 0,5 M. l c d ch acid qua gi y l c đã th m  ướ ướ ằ acid sulfuric 0,5  ử M vào m t bình đ nh m c 50 ml. R a gi y

ọ ằ ộ ượ ỏ ị acid l c b ng m t l ng nh  dung d ch

ử ộ ị ị sulfuric 0,5 M, g p d ch r a vào bình đ nh

ứ ớ ạ m c và thêm cùng dung môi cho t i v ch,

ắ ỹ ị l c k . Hút chính xác 10 ml dung d ch này

ứ ừ ị cho vào bình đ nh m c 50 ml pha loãng v a

ủ ằ ắ ề đ  b ng dd acid sulfuric 0,5 M. l c đ u.

Xác đ nh đ  h p th  c a dung d ch

ộ ấ ụ ủ ị ở ướ ị b c

ố sóng 262 nm và 300 nm. C c đo dày 1 cm,

ắ ẫ ớ ị acid sulfuric so v i m u tr ng là dung d ch

0,5 M.

Hàm l

ượ ượ ng strychnin đ c tính theo công

th c: ứ

5( 0,321a – 0,467b)

% strychnin =

m (1

–X)

 Trong đó:  a: đ  h p thu

ộ ấ ở 262 nm

ộ ấ ở b: đ  h p thu 300 nm

ố ượ ử ẫ m: kh i l ng m u th  (g)

ủ ượ ộ ẩ ệ X: đ   m c a d c li u (g)

b) Định lượng Phương pháp đo quang:

Figure 4: Superimposed UV spectra of strychnine standard with samples showing γ max at 259 nm

b) Định lượng

Figure 5: Superimposed UV spectra of brucine standard with samples showing γ max 306 nm

ườ ợ ươ ng pháp

ố ượ

ử

Đ i t

ng: t

thi

ẫ

ị

 m u phân tích: d ch  sinh h cọ

 PPKN: ể • Hi n vi ị ọ • Hóa h c: đ nh tính và  ượ ng

ị đ nh l

Tùy tr ng h p mà có ph ợ ệ ể ki m nghi m thích h p

ố ượ

ệ

ng: b nh nhân

 đ i t ộ ộ ng  đ c

ứ

ệ

 d a vào tri u ch ng  ự lâm sàng

 m u phân tích: ọ • D ch sinh h c ế ứ • M u th c ăn, ch   ệ

ẫ ị ẫ ử ẩ ph m b nh nhân s   d ngụ

 PPKN: hi n vi tìm   ể ấ ứ ề lông mã ti n => c p c u

ị  đ nh tính: pp hi n vi ượ ị  Đ nh l

ể ọ ng: pp hóa h c

ị ọ  đ nh tính: pp hóa h c ượ ị  Đ nh l

ọ ng: pp hóa h c

Thank you for watching!