1
Kinh tế và quản lý
môi trường
Giảng viên: PGS.TS Lê Thu Hoa
ĐT: 35651971; 0913043585
Email: hoalethu@neu.edu.vn
hoalethu@yahoo.com
Chương II: Kinh tế học về chất
lượng môi trường
Nội dung:
1. Nhắc lại các khái niệm kinh tế liên quan: thị trường, cung,
cầu, chi phí, lợi ích, thặng dư, phúc lợi XH…
2. Hàng hóa môi trường và thất bại của thị trường trong
việc cung cấp HHMT
3. Ngoại ứng và thất bại của thị trường trong bảo vệ môi
trường
4. Ô nhiễm tối ưu: 2 cách tiếp cận của kinh tế học
5. Các giải pháp đối với ô nhiễm: giải pháp của Nhà nước
& giải pháp thị trường
2
I. Các khái niệm liên quan
—Thị trường: đa số hàng hoá
dịch vụ đều có thị trường
—Cầu và lợi ích cận biên àSẵn
lòng chi trả (WTP)
—Cung và chi phí cận biên
—Cân bằng cung cầu & giá cả
—Tổng lợi ích & Tổng chi phí
—Thặng dư sản xuất
—Thặng dư tiêu dùng
—Phúc lợi xã hội
CS
Giá
Lượng
Cung
Cầu
p*
Q*0
PS
II. Hàng hóa môi trường
2.1. Môi trường là hàng hóa
qCác yếu tố tạo nên chất lượng môi trường: nước
sạch; không khí sạch; thủy hải sản, rừng, đa dạng sinh
học; cảnh quan môi trường đô thị sạch đẹp, tiện nghi....
qTại sao là hàng hóa?
ØGiá trị sử dụng
ØGiá trị
qÝ nghĩa?
ØHình thành thị trường
ØBảo đảm hoạt động hiệu quả của thị trường trong
việc cung cấp hàng hóa môi trường (Cung &
Cầu???)
3
II. Hàng hóa môi trường
2.2. Thất bại của thị trường trong việc cung cấp hàng
hóa môi trường
qNhiều yếu tố tạo ra chất lượng môi trường là hàng
hoá công cộng
qHai tính chất
oKhông loại trừ (Non-exclusive)
oKhông cạnh tranh trong sử dụng (Non-rival)
èVấn đề “người ăn theo”
èSẵn lòng chi trả ít hơn lợi ích (WTP < MB)
èthị trường nhỏ hoặc không có thị trường cho
hàng hoá/ dịch vụ môi trường
Minh hoạ bằng đồ thị???
P
Q
S=MSC=MC
MSB
Q*s
Q*M
P*M
P*s
E
D’
“Người ăn theo” và thất bại thị trường trong
việc cung cấp hàng hóa công cộng
O
B
A
D=WTP
4
III. Ngoại ứng và thất bại thị trường về
bảo vệ MT
3.1. Khái niệm và phân loại ngoại ứng
qNgoại ứng: quyết định sản xuất/ tiêu dùng của một cá
nhân tác động trực tiếp đến những người khác mà không
thông qua giá cả thị trường
qPhân loại theo tính chất tác động:
tích cực: MEB> 0; MSB = MB + MEB
tiêu cực: MEC> 0; MSC = MC + MEC
qPhân theo phạm vi tác động:
Địa phương: tiếng ồn, nhiệt, mùi, khói bụi
Vùng: ô nhiễm nước, khí thải, tràn dầu
Toàn cầu: hiệu ứng nhà kính, khí hậu, đa dạng SH
àmột ngoại ứng có thể vừa mang tính khu vực vừa mang tính
toàn cầu
III. Ngoại ứng và thất bại thị trường
Ngoại ứng môi trường:
Tích cực:
cải thiện chất lượng môi trường, sử dụng hợp lý, tiết kiệm
tài nguyên (trồng rừng, sửa nhà, tái sử dụng các đồ dùng
gia đình, nâng cao hiệu suất sử dụng năng lượng, thu gom
và sử dụng chất thải cho tái sản xuất, sản xuất sạch hơn…)
Tiêu cực:
phá huỷ môi trường, sử dụng lãng phí, huỷ hoại tài nguyên
(phá rừng, nuôi tôm trên cát, xả thải các chất thải của nhà
máy nhiệt điện, hoá chất, dệt nhuộm…, giao thông cơ giới,
đánh bắt thuỷ hải sản, sử dụng hoá chất trong sản xuất
nông nghiệp…)
5
III. Ngoại ứng và thất bại thị trường
3.2. Thất bại của thị trường do ngoại ứng
Ngoại ứng là nguyên nhân của:
àchênh lệch chi phí/ lợi ích cá nhân và chi phí/ lợi ích
xã hội (MSC > MC hoặc MSB > MB)
àgiá thị trường (giá cá nhân) không phản ánh đủ các
chi phí và lợi ích đối với xã hội
àthị trường sản xuất quá nhiều hoặc quá ít so với mức
hiệu quả xã hội
àlãng phí nguồn lực, tổn thất phúc lợi xã hội
Hệ quả về môi trường:
àít hoạt động có lợi cho môi trường
ànhiều hoạt động có hại cho môi trường
P
Q
S=MSC=MC
MSB=MB+MEB
Q*s
Q*M
P*M
P*s
E
D=MB
CS
PS
Ngoại ứng tích cực và thất bại thị trường
O
B
A